2011/06/27

ATY FILLON PERENDIMI SHQIPTAR




Nikaj-Mërturi,dekoratë ilire,në gjoksin Dardani -

Zeqir Lushaj
…!
Kapuçi i bardhë:
Lugbat,Shtyllë,
…Kore e Kaki.
Kërshi i Pikut,
Vorri i Fratit:
Sytë,poshtë tij !
Qafë Agri ,
Qafë Kolçi:
Dy desh mbi urë !
Brinjët,vet fiset,
(Libër i hapur):
-Nikaj-Mërtur.
Rrasa e Mulajve,
Shpatë,për së gjati,
Varur,qystek sahati.
Shkuma e bardhë ,
Nga Currajt e Epër,
Zhurmon serbes,
Qëndrestarin,
(Epos kreshnikësh),
Freskon mespërmes .
Rreth e rrotull,
Bjeshkët plot çetë,
Kalabosh,vezme me fishekë.
Ngulur fort,(Va në Va),
Drinit,nën kambë,
Nga Kisha e Rajës,në Toplanë .
Sy ciklopi,
Përballë,natë-ditë,
Berishë e Brigjeve-Aprripë !
Shpatullat,të sigurta,
Nga do t’i shikosh,
Valbonë-Shalë -Shosh.
Taban mbështetës,
(Drejtëpeshim gjithmonë),
Motrat ,Shkodër e Gjakovë !
Vrrini i kullave,
Bjeshkët e stanit,
Visare,të Kulturës Komanit !
Si lisat breg Karmës,
E pishat në bjeshkë,
Djelt e çikat,me synin eshkë.
Si në Apelin e Fiseve,
Për t’u rrethue në sofër,
Artistë me emën,në çdo votër.
Hemisfera në Alpe,
(Si Muja e Halili),
Dy Lekët:-Biba-Dukagjini !
Për mikun,në dorë zemrën,
Për armikun,vaisin pushkët,
Pa kallauz,katundi që duket!
Aaah ! Nikaj-Mërturi !
Dekoratë ilire,në gjoksin Dardani,
Sa mangut,do të ishim pa Ty !
Mësonje mirë !
Mbanje mend,(çikë e djalë):
-Aty fillon,Perëndimi Shqiptar!
…!
Gjeografia…,
Lehtë vizatohet,
Libri i jetës,zor lexohet !

Zef Mulaj:Lëkurë e lisit plasur



Lëkurë e lisit plasaritur
Zogjtë në horizont
Vërtiten pa fole.
Turma njerëzish nëpër rrugë
Akoma nuk dinë të flasin
Gjuhën e tyre.
Mjelmat e deleve nëpër male
E në fusha e deri në bregdet
I bëjnë nën drita qirinjsh
Si në mesjetë.
Në duartokitjet e tyre
E zëri i çjerrë gicilon diellin.
Në krah turmash pash dje
Ngarkuar kohën me vetëvrasjet
Njerëzore. Me thasë paresh ngarkuar
Duke shpallur liri të reja
E bëhem akoma më primitiv
E nuk mundem të flas
Kur shoh njerëzit që vetëvrasin
Kombin…..
Nuk kuptoj as gjuhën që flasin,
Ndaj fëmijët që do lindin
Tek lisat lëkurëplasur
Do të kenë kufirin..
Primitiv nën flakën e qiririt.
Digjni paratë e lironi shpirtin,
Ndryshe në sofër do keni
Djallin e djeshëm e të sotëm.
E kështu fëmijët nuk do flasin
Gjuhën e gurit,as gegë as toskë
Por në djepa do lidhen ..
Këngët e nënave pa lahutën
E Fishtës.
Bastardat nëpër turma njerëzish
Duke mashtruar,tradhtuar
Hajdutëruar me paratë që kanë
Erën e gjakut tonë,erën e tokës
Erën e ujt,erën e kryqave
E gurëve mbi varret njerëzve
Erën e të humburve,erën
E emigrantëve nëpër rrugët e botës.
Dua të flas gjuhën time
Dua kufijtë e mi,dua pushkën time
Lahutën e Gjergj Fishtës ..
Natë e errët,lisa lëkurëplasur
Në horizont. Zogj pa fole.
E di ku shkon koha…
Atdheu duhet të jetojë gjithmonë.

Zeqir Lushaj:Fola me Princin,Lekë Dukagjini! –poezi


Zeqir Lushaj
- poezi
- Besojeni këtë intervistë…,paçka se,isha në andërr!
…!
Në një gjumë të thellë,
(Andërr…,natë dimni),
Në Shtek të Dashit,
(Të Shtyllës së Grisë),
U ndodha,kambëkryq,
Me princin,Lek Dukagjini!
1.
E pyta,pak me salltanet:
-Ku je,Figurë?
M’u përgjigj,prerë:
-Ju,“-kah po i kullotni”?
Unë,këtu jam,qyshkurë!
2.
Meqenëse u takuam,
(Qoftë e bekuar kjo ditë!),
A pranoni,Princ i nderuar,
Te ju marr,nje intervistë?
Ju ra mustaqeve,me pëllëmbë
Hijerandë-serioz,foli:
-Eeeu! Megjithë qejf,
Qysh jo,he burrë?
Nuk i shmangem kurrkujt,
…Kalemxhinjve-ma:-kurrë!
3.
I kallxova se:
-Në monizëm,
E kemi sha Kanunin Tand!
Përgjigje:
-Mos folni keq për Kohët,
Se,bani ma shumë dam!
4.
I thashë:
-E shembëm Komunizmin,
Se ishte shumë i keq!
M’u përgjigj:
-Edhe të keqen,legjitime,
Lereni në punë të vet.
5.
E pyeta:
-A mund të jemi,(ne),
Ish-komunistët,demokratë?
Tha:
-Mirë…,qe po mundohi,
Por,nuk ju ka shumë grat!
6.
Kur i thashë:
-Me politikë,po merren,
Përditë,edhe granija!
M’u përgjigj,serioz:
-Nuk ecen,në gra,
E shkretë-Mbretnia!
7.
Ju ankova:
-Kemi ligje të mira,
Por nuk zbatohen!
Më tha,me bindje:
-I keni marrë nga t’huajt,
…Nuk asimilohen!
8.
E pyeta:
-Pse Kanuni Jot,
Mbijeton,tash 500 vjet?
Hazerxhevap:
-Asht prodhim i vendit,
Asht,nga trolli i vet!
9.
I thashë:
-Kemi hall se,
Duam të hyjmë në Europë!
-Mjedis saj,na fali Zoti,
Nuk lue (jo),kjo Tokë!
10.
Po-po,-more zotni Lekë,
Por,mbetëm të izoluem?
-Për të qenë vetvetja,
Nëpër shekuj luftuem!
11.
Pak,me kuj,-i thashë:
-Ky,po më duket,
Si koncept komunist!
Me shikoi mrrolshëm:
-Edhe Ti,e paske hangër…!
Dhe ma bani me gisht.
12.
I thashë se:
Kur vdiq Skenderbeu,
Thonë,aq shumë ke qa’!
Shpejt ma priti:
-Gjergj,-ishte Një,
…Ai nuk vjen ma!
13.
E njoftova:
-Një shkrimtar i huaj,
E akuzon Prijësin tonë,
Për hakmarrje dhe zullum!
M’u përgjigj:
-Me luejt derën në thinxa,
Nuk duhet punë-shumë!
14.
I ndëruar Princ:
-Pse,e ke lanë,
Gjakun për gjak?!
…!:
-Aaa!…Ashti i Kanunit,
Tjetër rrugë nuk pat.
15.
Shumë,thonë se:
Femrën,e keni poshtnue!
-Gjykojnë gabim.
(Mos i shtini mish dhije),
E kam mbrojt e nderue!
16.
I thashë se:
-Dënimin me vdekje,
Ne,e kemi hjek!
Tundi kokën:
-E keni hjek në letra,
Duhet hjek në jetë!
E pyeta,me shqetësim:
-Si hiqet në jetë,
I nderuar Princ?
E rrudhi ballin:
-Kush vret,duhet të vritet,
Dhe,s’ka ma,–Hiç !
17.
I kallxova se:
-Europa,sot,
I ban ndryshe hesapet.
I kërciti dhambët:
-Ata që na kanë vra,
Po na i pleqnojnë gjaqet?!
18.
I tregova se:
-Kur vdiq Komandanti,
U shkrehem së qari,
Dhe…,mbas 5 vjetësh,
E nxorrëm nga varri!
-Uuuf,bani! Uli kokën,
Dhe…,foli duke tërrfatë:
-Faqe e zezë!
Nuk asht shqiptar,ky bidat!
Madje-madje,po deshët me e ditë,
Me Djalin e Hoxhës,get,jeni koritë!
19.
Kur i kallxova se,
Cilin,sot,kemi të parë!
(Qeshi me të madhe):
-Edhe Ba-Mir,edhe Top?
Kurrë nuk kam ndie,
Për t’madhin Zot!
20.
Në fund,i thashë:
-Për këtë intervistë me Ju,
Kushedi,ç’ka do t’më thonë?
Më shikoi vëngër:
-Tash 5 shekuj…!
Dhe,druheni me folë?
21.
Droe,kanë me më thanë:
-Si të besojmë,andërr,
Kur,nuk të besojmë çue?
Buzëqeshi,hijshëm:
-Për sa folëm sonte,
…Leni mbi Mue!!
22.
E falenderova shumë.
U bana gati që të ik…!
Ma bani me shenj:
-Prit…!
Edhe një dekik!
E ngriti kokën,
Më shikoi drejt-ndërsy:
-More lum zotnia;
Prej kah’,t’patëm,Ty?
(Buzëqesha,pak me ngurrim,
“A mos ish pyetje-vërejtje,
Për mosprezentim!”)
-…Jam,prej midis Krasniqes,
Ma e para shtëpi,te Kisha,
…Katundi Gri!
E nguli shikimin,
Ma hoqi drojtjen:
-Eeeuu…!
Po e çove ma gjatë,
Kie me m’dalë kushëri…!
23.
Brofi në kambë,
Ma shtërngoi dorën,
Duke më afrue ngat:
-Qofsh me nder,zotni:
Po ndahemi,
Per t’u takuar prapë!
…!
24.
Mendoj,i përgjumur:
-Me Lekën e para 500 vjetëve,
U mora vesh…,edhe fjetë!
…Po,me bashkëkohësit,
Në Milenumin e Tretë?!
…?!
…? (Pikë-pyetje),
…! (Pikë-çudi ):
-Gjithkush paska,kandarin e tij .
./.
Shënim:Vjersha “Fola me princin Lek Dukagjini”,është nxjerrë nga libri me titull “Piedestali”,që autori Zeqir Lushaj,po e përgatit për botim.
NJ,USA,2011

Poezi për Çamërinë nga Mentor Thaqi



Në përkujtim të gjithë të vrarëve,të persekutuarve,në përkrahje të çamëve të mi që do duhej ta gëzojnë identitetin e vet,trollin,lirinë,…në dinjitet njerëzor e kombëtar,SOLIDARIZOHEM në Vepër:
ÇAMËRI !
Më kanë thënë,e më thonë Çam,
rrugëve mbetë,pa djep,pa plang!
Rritë n´Janinë,e lindë n´Filat,
Fillorinë,për TY dhashë gjak!
Suliotë e Boçarë,
si t´ua dëgjoj këngën?!
Nëpër botë të shpërndarë,
shoh lotin,ndjejë dhëmbjen!
Me teh thike,bajonete,
kur na therën,kur na ndoqën,
Çamëri moj,Breza Jete,
që të mbahemi,u përpoqëm!
Qe një Natë e Zezë,me shi e skëterrë,
kur të lam Prevezë,ishte Ferr,plot t´merr!!!
Me këmbët plot gjak,erdhëm n´Labëri,
si andej që lamë,dhe k´tu ish Shqip´ri!
Për t´parë Varrin e Mëmës,
ah,ç´më dogji malli!
Nga vaji ja marrë këngës,
djersë e ftohtë m´rrjedhë nga balli!
Çamëri,ah Çamëri!
Pikë e zezë në Histori!
Nuk pajtohemi të ndëshkohemi,
n´Djepat tu t´mos rriten f´mijë!
Plaga ime plot një shekull,
po më rrjedhë gjak mbi vetull!
Mbetë pa prag,djep e plang!
Vallë,dhe Emrin e humba,ÇAM?!!!
Mentor Thaqi,Rohrbach,26.09.2007
AH,JANINË,JANINË!
Mall për emër,kem,
zjarr në zemër,jem,
lavdi e nostalgji,
në letër t´bardhë me t´zi!
Edhe andej Gurit,
nën Hije t´Flamurit!
Ku më mbeti Fama?!
Një pyetje pushtuese.
Sa gjatë do jetë plaga?
Përgjigje trishtuese!
Artë e Fillorinë,
rreth zemre,Janinë!
Emri yt,Lavdia,
gjatë,në Troje t´mia!
Qënja ime e ndarë,
hesapë i pa larë.
Prevezë e Filat,
larë me lot e gjak!
Ah,Janinë,Janinë!
Dhe Bota të pat lakminë.
Fëmijëve emërtime:
Gjaninë e Zhaninë,
por,Ëndërr Sublime,
dhe plagë,për Shqipërinë!
Suliotë dhe Boçarë,
Çaparë e Picarë,
Selanik,Prevezë,
gjaku,i mbanë ndezë!
Ty,motra Vraninë,
ta ruajti Lavdinë!
Ali Pashë-Luani,
kjo Legjendë Ballkani,
me Kapedanë Shqiptarë,
Frashërllinjë,Boçarë,…
Kala me Bedena,
një Trup me Shtatë Zemra!
E sot?! Katranosur!
Në Zi e plandosur!
Vrarë e syrgjynosur!
Në shpirtë e plagosur.
Me një Këngë-Vaji,Çama,
për Historinë,plot name!
Janinë,Motërmadhe,
o Zonjë,o Sorkadhe!
N´këtë 28 Nëntor,
duam t´zgjasim dorë,
që në një Nëntor tjetër,
t´këndojmë atë Hymn të Vjetër!!!
Mentor Thaqi,VS.,27.11.2010
NË ÇAMËRI,ATY DO VËMË!
Ka ca kohë,që Bregut t´Jonit,
vjen oshëtimë në Çamëri,
që nga jugu,nga Mesolongji!
A është Marko,a Fama e tij?!
Ah,Boçarë,ju Suliotë,
Nderi i Trollit,Nderi i Kombit,
pjesë t´shpërndara nëpër Botë.
Vallë,ju la Bekimi i Zotit?!
Kapedan e Gjeneral,
shpatën gj´veshur,n´dorë Grykëhollën!
Marko Boçari,vetë,mbi kalë.
- Jo,thotë,Emrit s´i lëmë njollën!
Oshëtimë e Krismë,ka emrin,
Bubulinën,krah të djathtë,
në Janinë,aty Kuvendin,
në Konak të Ali Pasha-së!
Vijnë Picarët e Çaparët,
Frashërllinjtë,ndër të parët,
Kollokotronët e Boçarët,
Tahir Abaz me komandarët!
- Do ja kthejmë Namin,Çamërisë!
Jemë Arbërorë,thonë,jem Shqiptarë.
Pabesia,thonë,e Greqisë,
gjër në palcë,thikën ka shparë!
Le t´na quajnë,si të donë,
Arvanitas,Çamë,Arbërorë!
Por,që jemë në Tokën Tonë,
e dijmë mirë dhe s´heqim dorë!
Ah,ju Çamë,n´daç Epirotë,
të shpërndarë,nëpër Botë,
kemë një Komb,një Gjuhë,një Zot!
Na bashkojnë fetë,jo s´na ndajnë dot!
Besa-Besë! Si n´kohë të hershme,
rreth Flamurit e Shqipes Mëmë,
në beteja e luftra t´ndershme,
në Çamëri,aty do vëmë!
Mentor Thaqi,VS-Villingen,23.09.2010
ÇAMËRI,U KTHEVA PRAP!
Çamëri,u ktheva prap,
nuk mund t´lë në teh harrese,
t´kam në zemër,t´kam në gjak,
më mbanë gjallë një fije shprese!
Aty kam unë djepin tim,
të përmbysur afër pragut,
për të m´digjet shpirti im,
për atë emër n´themele t´gjakut!
Plot ninula,këngë për ty,
mi këndoi nëna në vaj,
s´i harroj kurrë ata sy,
gjithmonë t´njomë ia pashë asaj!
Se ç´më therë kjo plagë në zemër,
Çamëri moj,për nj´atë emër
dhe nga shpirti nxjerrë rënkim,
flakë e zjarr për atë Kushtrim!
Kudo jemi në skaj Bote,
në shpirtë therë,plaga jote,
që akoma s´i dhamë mbëltim,
ah,zemrën gërryen ky asimilim!
Oh medet,k´shtu më s´durohet!
T´shohësh trojet mbetur shkret,
jo jo,Arbëri nuk turpërohet,
të harroi Plangun e vet!
Po,për Besë e Nderë t´Shqiptarit,
zemra lëshon veç vetëtima,
për atë Trimëri t´Marko Boçarit,
Zanë mbi zana,vet Bubulina!
Për Janinë deri n´Prevezë,
zemra ime flakë është ndezë,
është plagosur,por nuk vdes,
për Bashkim rron me shumë Shpresë!!!
Mentor Thaqi,VS.,25.01.2011
JU FLAS ME GJUHËN E ARGUMENTIT
( Aristidh Kolës )
( Shkoçitje mono-dialogu përkushtimor )

Kokë e pafjetur,netëve të zymta,
shpirtëligësia,helmin derdhë,
e,bota e ç´mëndur
as hamendjes,rendin s´ja di!
Ah,ju të paditur,
shpirtëngushtë në trupat tuaj!
Pse më mallkoni Gjuhën e Zotit,
e me të edhe themelet tuaja?!
Ju,pjellë jona ishit,
por,lakmia dhe ligësia,
në vetëdjallëzim ju shpuri!
Unë,kompleks vetes nuk i njoh,
e ju,më thoni vetëm një,
por,jo nga ato tuajat!
Çuditërisht,por e vërteta e mbyllur
brënda nuk rri,
kështu e vendosi Zotynë dhe juaji!
E unë,vetëm një predikues
i asaj që ju e dini,jam,
dhe,ua thëm sot,
që ju nesër vesh ta merrni,
me apo pa mua,ndërgjegjen e mugët,
kthjelltësia,do jua vret!
Veten,apo të tjerët në qafë,
ndoshta,të dya bashk,
vetëngarkesë joeduhur!
Të ardhmen e pashkruar,
që tani mund ta ndryshoni,
e të shkuarën,vetëm si ishte,
mund edhe të mos e doni!
Unë,i qetë jam,për fjalën time,
se borgjli,vetëm tokës sime i jam,
e helmësia,dhëmbët le ti zgërdhi!
Gjuha ime do të rrojë,si e para,
qebesa,edhe në gojët tuaja,
ashtu si e ligjëroi Homeri,
Pirrua e Marko Boçari!
Emri im,Aristidh Kola,arbëror-epirotas,
me rrënjë e trung në Tokën time,
që nga pellazgjikja ime sublime!!!
Mentor Thaqi,Rohrbach,06.09.2010
KOMBI IM ME 7 PLAGË,VERTIKAL!
Pasha shtatë plagët e mia!
Betohet sot,Arbëria,
Trupi,ky Trungu im,
i shkoi shekujt në lëngim!
Shtatë plagë nga Gjergj Elezi,
me shtatë plagë Marko Boçari,
po po,shtatë dhe Jakup Ferri,
me shtatë plagë Adem Jashari!
Gjithësesi,shtatë plagë Kapedanësh
dhe si gjithmonë,vertikal,
me shtatë plagë kundër tiranësh,
Kolos të Mëdhenjë,sa një Mal!
Eh,këto plagët njerëzore,
plagë shumë të rënda kombëtare,
po mbahem në Tokën tonë Arbërore,
për Identitet e Gjuhë Amtare!
Ah,plagë e të rëndë të parë,
kam Plagën Arbëreshe,
nga Trungu me lot e gjak ndarë,
plagë e hapur 600 vjeçe!
Lan troje e vatra shkret,
nga ndjekja e çallmave aziate,
morrën iken,kaluan Det,
edhe sot n´sfida e persiatje!
Gangrenë në Trupin tim.
plagë Toplicë-Kosanica,
e hapur në Moskë e Berlin,
e rihapën shkiet me kapica!
Po në besë më preu Stambolli,
në aleancë-partner me dreq,
ilet e plagë në shpirtë më mbolli,
më plagosi e lëndoi shum keq!
Ah medet ai Sanxhak Nishi,
më therë n´shpirtë,më therë n´zemër,
kur kujtoj,më ngjethet mishi,
Muhaxher,më dhanë një emër!
Plagë e tretë është Çamëria,
me Arbërorët-Arvanitas,
plagë që vret ëndërrat e mia,
më mundon,më bën të plasë!
Aty,djepat e përmbysur,
bari më mbiu mbi Çati,
çdo agim më është i ngrysur,
lot e gjak më rrjedhë ndër sy!
Plagë të katërt kam Malësinë,
kam Tivarin me Shas,Ulqin,
Oso Kuken në atë Vraninë,
në atë Moraçë Isë Boletinë!
Eh,e pesta plagë e rëndë,
është Lugina e Preshevës,
sa herë vaji mu bë dhe këngë,
e sa herë kënga vajë i jetës?!
Plagë e gjashtë,ah Ilirida,
më rënkon Kështjellë e Shkupit,
Manastiri në luftë me shtriga,
nuk mbanë Dibra lojë të turpit!
Oh medet,dhimbje,shamatë,
plagë pas plage dhe sërish në këmbë,
në fund mora dhe një plagë të shtatë,
sot nga dhimbja,shtrëngoj dhëmbë!
Po cila është kjo plagë e shtata?!
Që dërmoi krejt Trungun tim!
Natyrisht se është Mërgata,
gjysma e Kombit në Mërgim!
Me 7 Plagë po mbahem rëndë,
në qëndrim vertikal,
Trung i lashtë,plaga të dhëmb,
por,ke Zemrën sa një Mal!
Erdhi koha t´shërojmë plagë,
duke quar Nderin n´vend,
Identitetin që na u përbaltë,
ta rikthejmë me një palë mend!

100 vitet e problemit çam




Nga Pëllumb Xhufi


Në këta 100 vjet të ekzistencës së shtetit shqiptar,problemi çam ka pësuar aq shumë luhatje e zhvendosje,saqë sot bëhet i nevojshëm një ridefinim i tij. A është çështja çame problem i një komuniteti,apo është ajo një problem kombëtar. E varësisht:a është kjo një çështje politike,apo një çështje e thjeshtë tekniko-juridike. Sot,një debat si ky,për çështjen çame,bëhet akoma më shumë i domosdoshëm,pasi çështja çame e bashkë me të çështje të tjera të mprehta të marrëdhënieve me Greqinë fqinje,duket se nuk janë fare në axhendën politike të shtetit shqiptar. Në fakt,nëse në periudhën midis dy luftërave,çështja çame ishte për politikën shqiptare çështje e një popullsie,së cilës i mohoheshin të drejtat kombëtare e civile,nëse pas Luftës së Dytë Botërore ajo u kthye në çështjen e një popullsie të dëbuar me dhunë nga trojet e veta,sot gjithnjë e më shumë çështja çame rrezikon të shndërrohet për politikën zyrtare të Tiranës çështje e një populli të harruar. Sot vihet re një kurbë zbritëse në ligjërimin politik formal,por edhe në praktikën politike të politikanëve e të institucioneve të shtetit shqiptar kundrejt këtij problemi. Shumëkush në mjediset qeverisëse mendon se injorimi i këtij problemi dhe i problemeve të tjera të mprehta që qëndrojnë pezull në marrëdhëniet tona me Greqinë,e bën më të lehtë rrugën drejt integrimit europian të vendit. Mirëpo shembulli i Maqedonisë tregon pikërisht të kundërtën.
Ndryshe ndodh me klasën tonë politike. Sot duken si personazhe prehistorike figura si Rauf Fico,i cili në kohën kur rrezikohej edhe vetë ekzistenca e shtetit të vogël shqiptar të 1913-s,pranonte ta ulte veten e t’i binte në gjunjë një ministri të huaj për t’iu lutur:“Shkëlqesë,na e shpëtoni Çamërinë”! Në atë shtet nuk ishte kristalizuar ende shteti shqiptar,por ekzistonte një gjeneratë burrash të kalitur në kudhrën e Rilindjes e të luftërave për pavarësi,që ishin gati të jepnin jetën,pasurinë e të shkelnin edhe mbi nderin personal për interesin kombëtar. Dhe çështja çame konsiderohej një çështje e interesit më të lartë kombëtar. Të tillë e trajtuan atë personalitete të mëdha si Mithat Frashëri,Fan Noli apo Ahmet Zogu. Falë angazhimit të tyre,në një ballafaqim të ashpër me diplomacinë greke deri në tribunën e lartë të Lidhjes së Kombeve,u bë e mundur mbrojtja e çështjes çame,me rezultate konkrete e të rëndësishme.
Pas humbjes fatale të Çamërisë,më 1913-n,një fitore historike ishte shkatërrimi i planeve të Athinës për të shpërngulur popullsinë çame myslimane në kuadrin e Traktatit të Lozanës,1923. Në atë rast shkëlqeu nervi patriotik e klasi diplomatik i personaliteteve si Mithat Frashëri,ministër fuqiplotë i Shqipërisë në Athinë,apo i Benedikt Blinishtit,Konsull i Përgjithshëm në Gjenevë. Falë tyre u shpëtua ajo çka mund të shpëtohej pas aneksimit të dhunshëm të 1913-s:u evitua shpërngulja e çamëve drejt Turqisë,në kuadrin e marrëveshjes turko-greke për shkëmbimin e popullsive.
Në vitet ’20-’30 nga tribuna e Lidhjes së Kombeve,shteti shqiptar ngriti vazhdimisht problemin e mbrojtjes së të drejtave kombëtare e civile të minoritetit çam në Greqi. Nën trysninë shqiptare,edhe pse Kushtetuta greke nuk e njihte ekzistencën e minoriteteve,Kryeministri Venizellos u detyrua të krijojë një organizëm të veçantë,Komitetin për Minoritetet në varësi të drejtpërdrejtë nga zyra e Kryeministrit,i cili duhej të ndiqte gjendjen e minoriteteve,e në këtë kuadër edhe të minoritetit çam në Greqi. Çështja çame u ndërkombëtarizua falë qëndrimit intrazigjent të qeverisë shqiptare,dhe gjithnjë nën presionin e saj,qeveria greke u detyrua të hapë edhe shkollat e para shqipe në Çamëri. Ky raport force ndryshoi në favor të Greqisë,kur pozita ndërkombëtare e mbretit Zog u dobësua (si rezultat i ftohjes së marrëdhënieve me Italinë). Nën presionin e fortë të Athinës e të qarqeve grekomane në Himarë,në vitin 1937,Zogu u detyrua të cedonte për hapjen e shkollave greke në Himarë,Palasë e Dhërmi. Por edhe në këtë rast,qeveria shqiptare i kërkoi palës greke si këmbim hapjen e 5 shkollave të tjera shqipe në Çamëri,gjë që edhe u bë.
Pas Luftës II Botërore,çështja çame fiton një status të ri më dramatik. Ajo nuk ishte më çështje e një minoriteti të mbetur tej kufirit shqiptaro-grek,që luftonte për të drejtat e tij kombëtare e civile në kuadrin e shtetit grek,por bëhet çështja e një popullsie të tërë të dëbuar me dhunë nga vatrat e veta. Gjatë viteve të luftës,qëndrimi i Shqipërisë ndaj çështjes çame përthyhet në dy variante të ndryshme,që u përgjigjeshin dy grupimeve në luftë për pushtet:grupimi i djathtë,i përfaqësuar nga Balli Kombëtar,dhe grupimi i majtë,i përfaqësuar nga Fronti Nacional Çlirimtar e Partia Komuniste. Grupimi i djathtë,që e deklaronte hapur vizionin e tij për një Shqipëri etnike,e komprometoi veten në raport me aleatët e mëdhenj,kur miratoi bashkimin e trojeve shqiptare nga ana e pushtuesit nazifashist,gjë që në rast të fitimit të luftës nga aleatët,do ta vështirësonte padyshim pozitën e Shqipërisë në tratativat e paqes.
Nga ana tjetër,kur u pa qartë se gjermanët do ta humbnin luftën,dhe bashkë me ta edhe bashkëpunëtorët e tyre vendas,Balli Kombëtar i hyri një aventure tjetër të rrezikshme,duke filluar negociatat me homologët e vet,të djathtën greke të Napoleon Zervas,lidhur me krijimin pas luftës të një shteti dualist greko-shqiptar,një konfederate,ku Greqia do të kontrollonte funksionet kryesore duke filluar nga ushtria.Të dyja zgjidhjet e parashikuara nga Balli Kombëtar ishin jo realiste dhe do të rezultonin,po të realizoheshin,në dëm të Shqipërisë e të vetë çështjes çame.
Fronti Nacionalçlirimtar dhe Partia Komuniste u gjendën më afër një zgjidhje realiste e në përputhje me koniunkturat botërore. Ata nuk e njohën “Shqipërinë e madhe” të krijuar nën armët e fuqive pushtuese,duke konsideruar atë një krijesë alogjene,që do mund të qëndronte për aq kohë sa do të zgjaste edhe lufta,jo më shumë,dhe kjo ishte evidente. Nga ana tjetër,zgjidhja e problemit çam,që tashmë ishte problemi i rikthimit në trojet e veta të një popullsie të tërë të dëbuar me dhunë nga falangat e Zervës në vitin 1944-‘45,paraqiste shanse më të mëdha në kushtet e një fitoreje të së majtës greke. Kjo kishte dhënë prova të një qëndrimi më realist ndaj popullsisë çame,ndërkohë që Zerva dhe e djathta greke e kishin bërë të qartë opsionin e tyre të vetëm,atë të zgjidhjes përfundimtare të problemit çam,nëpërmjet një operacioni të pastër të spastrimit etnik. Gjithsesi,PK nuk kishte një opsion për bashkimin e Çamërisë me Shqipërinë pas luftës,siç e pati p.sh. në Kosovë në rast të një konsensusi të Titos.
Ishte e qartë që në Greqinë e pasluftës do të luanin një rol vendimtar SHBA dhe në veçanti Britania e Madhe,e cila jo më kot kishte investuar shumë në planin ushtarak,financiar e politik. Dihet mirë që Churchill u kthye në një sponsor të vendosur të planeve të së djathtës greke për aneksimin e të ashtuquajturit Vorio-Epir,dhe jo më kot deklarata e qeverisë britanike për Shqipërinë në vitin 1942 e linte të hapur çështjen e kufijve jugorë të Shqipërisë. Sigurisht,këto pozicione njiheshin nga komunistët shqiptarë,ashtu siç njiheshin edhe nga nacionalistët. Pra,për komunistët shqiptarë,çështja çame në fund të luftës identifikohej me aspektin më emergjent të saj,atë të rikthimit të rrethanave të paraluftës,pra të rivendosjes së popullsisë çame të dëbuar në vatrat e veta.
Kishte shumë më tepër shans që kthimi i çamëve të realizohej në kushtet e fitores së frontit të majtë në Greqi,se sa të frontit të djathtë të Zervës,që ishte pikërisht ideatori e zbatuesi i spastrimit etnik të verë-dimrit 1944-1945. Në këtë linjë arsyetimi marrin kuptim edhe përpjekjet e Partisë Komuniste Shqiptare për t’i angazhuar çamët në luftë kundër pushtuesit. Por,ashtu si Balli Kombëtar që nuk e llogariti fundin e fuqisë gjermane duke e implikuar veten keqas me të,po ashtu komunistët shqiptarë nuk e llogaritën që forcat e majta në Greqi ishin të destinuara ta humbnin luftën:këtë e kishin vendosur Stalini e Churchill në Jaltë e para Jaltës. Për rrjedhojë edhe komunistët e bazuan zgjidhjen e çështjes çame në një aleancë të pamundur me një forcë vërtet plot kontribut në luftën antifashiste në krah të aleatëve,por që ishte paracaktuar nga po këta aleatë që të zhbëhej e të përjashtohej nga pushteti pas luftës.
Në këtë mënyrë,qeveria shqiptare u detyrua ta trajtojë problemin çam në rrugë diplomatike,kur në mars të vitit 1945 u konsumua përfundimisht tragjedia e spastrimit etnik çam. Më 19 mars 1945 u thirrën në takim përfaqësuesit e fuqive aleate në Tiranë,të cilëve iu shpreh protesta për krimet e forcave greke mbi popullsinë civile çame dhe u kërkua ndërhyrja e qeverive përkatëse. Pas një viti,në qershor 1946,Shqipëria i paraqiti Konferencës së MPJ të 4 fuqive fituese në Paris kërkesën për riatdhesimin e popullsisë çame,sigurimin e garantimin e të drejtave të saj civile,kulturore e politike,kthimin e kompensimin e pasurive,rindërtimin e shtëpive dhe dënimin e autorëve të krimeve të kryera ndaj saj. Një protestë me terma të ngjashëm iu paraqit nga Tuk Jakova,pas ndonjë muaji,në vjeshtë 1946,edhe Këshillit të Sigurimit të OKB-së.
Por më tej,me përfundimin e luftës civile në Greqi,në favor të forcave konservatore,problemi çam doli nga axhenda e politikës së Tiranës. Lufta e Ftohtë e vendosi Shqipërinë në krah të kundërt me ato fuqi që,mirë apo keq,kishin qenë ideatore e sponsore të shtetit shqiptar në kufijtë e ngushtë të vitit 1913 dhe që tani ishin paladinë të mbrojtjes e respektimit të të drejtave të njeriut e të minoriteteve. Rreshtimi në frontin lindor krijoi,kështu,një vështirësi objektive për trajtimin e problemit,së cilës i shtohej dhe mungesa e çdo lloj marrëdhënie me Greqinë. Pas tentativave të Greqisë për të ridiskutuar kufijtë jugorë të Shqipërisë në Konferencën e Paqes së Parisit,1946,kujdes parësor i qeverisë shqiptare në marrëdhëniet me Greqinë u bë njohja nga kjo e fundit e kufirit shqiptaro-grek,ashtu siç ishte vendosur nga Fuqitë e Mëdha në Konferencën e Londrës 1913. Për këtë qëllim,qeveria shqiptare,nëpërmjet Sekretariatit të Kombeve të Bashkuara,tentoi më kot të ulej në tryezën e bisedimeve me palën greke,e cila e refuzoi një gjë të tillë.
Në kushtet e marrëdhënieve të tensionuara me Greqinë,çështja çame u përdor si një atout në betejën politike me Athinën. Kujtojmë deklaratat e ashpra mbi “ndreqjen e padrejtësive historike”,që nënkuptonin ribashkimin e Çamërisë me Shqipërinë,me të cilat Hoxha i drejtohej në fund të viteve ’60 qeverisë së kolonelëve të Athinës,të cilët kishin rilançuar me forcë propagandën për Vorio-Epirin,duke inauguruar një stinë të re tensionesh me fqinjin e veriut. Me gjithë vendosjen e marrëdhënieve diplomatike mes Tiranës e Athinës,më 1970-n,pala greke evitoi vendosjen e kontakteve politike. Kështu që çështja çame,ashtu si dhe problemet e tjera të rëndësishme të mbetura pezull me Greqinë,si ai i ligjit të luftës,i njohjes së kufirit,i kthimit të pronave të qytetarëve shqiptarë të bllokuara me ligjin e luftës të vitit 1940,mbetën pa u trajtuar. Megjithatë,përbën një provë kuraje e dinjiteti fakti që prej vitit 1972 diplomatë shqiptarë të akredituar në Athinë kanë kryer vizita të rregullta në zonën e Çamërisë. Ndaj kësaj treve u kanalizua edhe një pjesë e shkëmbimeve të grupeve artistike e kulturore,që filluan të dërgoheshin në Greqi duke filluar nga ajo kohë.
Në mënyrë paradoksale,thelbi i çështjes çame u paraqit,madje në një atmosferë tejet të acaruar,nga udhëheqësi i fundit komunist,Presidenti Alia,gjatë takimit që ai pati me Kryeministrin grek Micotaqis,në Tiranë më 13 janar 1991. Ndonëse gjithnjë në kuadrin e një “karte rezervë”,çështja çame u nxor papritur nga R. Alia,pasi Kryeministri grek paraqiti me arrogancë dy kërkesa themelore:atë të vendosjes së një kleriku grek në krye të KOASH,dhe atë të rikthimit në Shqipëri të minoritarëve grekë që kishin kaluar ilegalisht kufirin. “Po për kthimin e çamëve,ç’do bëjmë”,e ndërpreu gjithashtu me arrogancë Alia monologun e Kryeministrit grek. Dhe vazhdoi:“Kemi 100 e ca kërkesa nga familje çame që duan të kthehen në tokat e tyre,por atyre nuk u jepet vizë”. Në këtë mënyrë të beftë hyri çështja çame në një takim të nivelit më të lartë shqiptaro-grek. Debati për të u kthye në një nga çështjet kryesore,dhe siç duket nga procesverbali,Alia duhet të ketë dalë fitues në atë debat. Në një moment të caktuar,Micotaqis e humbi dhe pohoi se problemi i minoritarëve ishte i ndryshëm nga ai i çamëve,pasi këta u larguan vetë nga Greqia,si bashkëpunëtorë të nazistëve. E pastaj,shtoi ai,ata nuk ishin grekë,ishin të një kombësie tjetër. Këtë moment e kapi si duhet Alia,i cili nga pozitat e një mbrojtësi të të drejtave të njeriut,ia kthen Micotaqit:“Kështu pra,ata që i përkasin një kombësie tjetër ju i përzikeni”!
Një tjetër moment kulmor i këtij takimi emblematik,është dhe ai që ndoqi pretendimin tjetër të Micotaqit,atë të njohjes si greke të atyre fshatrave,që sipas tij dëshironin të ishin të tillë,dhe hapjen aty të kishave e të shkollave greke. Alia iu përgjigj prerë edhe kësaj radhe,se çështja e kombësisë nuk është një çështje e zgjedhjes personale,por çështje e historisë,gjuhës,kulturës:jo kushdo që i thotë vetes grek është në të vërtetë grek. Pastaj,shtoi Alia,si mund të më flisni mua për një fshat që na kërkoka të quhet grek,ju që me një fjalë tuajën këtu shuat 30 mijë njerëz duke i quajtur si bashkëpunëtorë të gjermanëve,bashkë me pleq e fëmijë?
Siç edhe e pohon indirekt Alia,ky rikthim i çështjes çame,madje nëpërmjet drejtuesit të fundit komunist të Shqipërisë,i detyrohej presionit që tashmë pas ardhjes së pluralizmit,kishte filluar të ushtronte vetë komuniteti çam dhe organizata e tij “Çamëria” mbi institucionet shqiptare. Në atë bisedë Alia i shtroi të dy problemet themelore të çështjes çame,që përfaqësonin edhe dy nivelet e zgjidhjes së saj:problemin e kthimit të pronave dhe atë të rikthimit të tyre në trojet e veta.
E konsideroj shumë të rëndësishme këtë replikim të Presidentit Alia me Kryeministrin Micotaqi në vitin 1991,pasi duke qenë ai edhe një përfaqësues i Shqipërisë së vjetër,diktatoriale,dashur pa dashur vendosi një standard të politikës së jashtme shqiptare:këtej e tutje,drejtuesit demokratë që do të vinin në pushtet,nuk do të mund ta injoronin çështjen çame. Aq më shumë që qysh në nëntor të vitit 1990 pala greke e kishte bërë të qartë nëpërmjet ambasadorit të saj në Tiranë,se për Athinën problemi i minoritetit grek në Shqipëri do të ishte parametri bazë në marrëdhëniet me Shqipërinë. Në mos parametri bazë,të paktën parametër kryesor ose i rëndësishëm duhet të ishte edhe problemi çam për palën shqiptare në marrëdhëniet me Greqinë.
Në fakt,në takimin e parë të Komisionit të përbashkët Shqiptaro-Grek,mbajtur në Sarandë më 9 prill 1993,ku zv.MPJ Cuderu përforcoi kërkesën e bërë dy vite më parë nga Micotaqis,për njohjen e kombësisë greke për ata qytetarë shqiptarë që “ndiheshin” të tillë,zv.ministri i Jashtëm i Shqipërisë,Starova,rishtroi problemin e respektimit të të drejtave të “minoritetit çam”. Është e kuptueshme që Cuderu,bijë e një ish-ministri grek të angazhuar shumë për çështjen e Vorio-Epirit,replikoi me të njëjtat argumente mbi gjoja implikimin e çamëve me pushtuesit gjatë Luftës II Botërore. Por ajo lëshoi në një pikë,pasi e la të hapur mundësinë për të shqyrtuar në mënyrë institucionale problemin e pasurive të çamëve. Lindte kështu mundësia për të futur në rrugën e diskutimeve dhe eventualisht të zgjidhjeve konkrete njërin nga kapitujt e çështjes çame. Për fat të keq ky argument nuk u ngacmua më nga pala shqiptare dhe çështja e pronave u përmend edhe ndonjëherë tjetër,por vetëm kaq.
Më 3 maj 1993,Kryeministri Micotaqis,erdhi përsëri në Tiranë ku takoi Kryeministrin e parë demokrat,Aleksandër Meksi. Pas debatit të shurdhët me Ramiz Alinë në janar 1991,grekët kishin korrur fitoret e para në marrëdhëniet me fqinjin e dobët,duke filluar nga imponimi i klerikut grek Janullatos si kreu i KOASH. Edhe në këtë takim,ku ishte i pranishëm edhe ministri i Jashtëm Serreqi,aktiv në bisedime,pala shqiptare e rishtroi me forcë çështjen çame,në tre komponentët e saj:lejimi i qytetarëve shqiptarë nga Çamëria të vizitojnë vendin e tyre,kthimi i pronave dhe rikthimi i çamëve në trojet e tyre. Kundërshtimeve të Micotaqis për të diskutuar më tej për këtë problem,Kryeministri Meksi iu përgjigj se pala shqiptare nuk do të heqë dorë nga çështja çame. Shpërthimi i histerisë antishqiptare nga ana e Athinës zyrtare pas dëbimit të priftit grek Krisostomos Maidonis,propagandist i Vorio-Epirit,ndeshi në një reagim po aq të ashpër të qeverisë shqiptare.
Në përgjigje të ultimatumit prej 6 pikash të shpallur më 14 korrik 1993 nga Kryeministri grek Micotaqis,Kryeministri Meksi,në një deklaratë publike të 18 korrikut,shprehej mes të tjerash:“Qeveria shqiptare kërkon që qeveria greke të njohë zyrtarisht ekzistencën e pakicës shqiptare të çamëve,myslimanë e ortodoksë,si dhe të arvanitasve që jetojnë në Greqi prej shekujsh. Në bazë të normave ndërkombëtare ajo i njeh vetes të drejtën të interesohet për shqiptarët dhe minoritetin shqiptar në Greqi… Kërkesës së z. Micotaqis për të shkuar në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë,ne i përgjigjemi me dëshirën për t’i zgjidhur problemet mes dy vendeve në rrugë bilaterale. Por në qoftë se palës greke i mungon ky vullnet i mirë,ne jemi gati të shkojmë para kësaj gjykate edhe për të kërkuar njohjen e të drejtës së popullsisë çame për t’u kthyer në trojet e veta në Greqi,të drejtat e minoritetit shqiptar që jeton në Greqi,i cili nga frika e terrori nuk guxon as të pohojë identitetin e tij etnik,të drejtën e pronësisë të qytetarëve shqiptarë në atë vend dhe gjithë të drejtat e tjera që u takojnë atyre në mënyrë të ligjshme”. Kjo gjuhë ishte akoma më e ashpër se ajo e Ramiz Alisë në vitin 1991.
Por pala shqiptare do të tërhiqej shpejt nga kjo përplasje ballore. Dhe gjithsecilit prej nesh i mbetet të risjellë në mendje me trishtim serinë e lëshimeve,alias tradhtive,që politika shqiptare ka kryer në këto vitet e fundit:pas zhbërjes së turpshme të autoqefalisë dhe pushtimit të kreut të KOASH nga një klerik grek,militant i helenizmit,në hapjen e shkollave greke në Korçë e Himarë,ngritja e monumenteve dhe e varrezave-piramidë në vijën virtuale të Vorio-Epirit,mbyllja e syve përballë dhunimit të monumenteve e të varrezave shqiptare në jug të vendit,dhurimi skandaloz i hapësirës detare të Shqipërisë,regjistrimi i premtuar i popullsisë me përfshirje të vetëdeklarimit të besimit e të kombësisë,heshtja përballë pretendimit të qeverisë greke për të regjistruar ajo(!) pronat e minoritetit grek në Shqipëri dhe,për turp të turpeve,heqja dorë nga kërkesat e drejta që shteti shqiptar ka ndaj shtetit grek,duke filluar nga zgjidhja e problemit çam,për të vazhduar pastaj me heqjen e ligjit të luftës,njohjen e kufijve ndërkombëtarisht të njohur mes Greqisë e Shqipërisë,kthimin e pronave të qytetarëve shqiptarë,të sekuestruara mbi bazën e ligjit absurd të luftës me Shqipërinë,shpërndarjen e sillogjeve vorio-epirote etj. Ka ardhur koha që qeveritë shqiptare të heqin dorë nga zbatimi i axhendave të huaja dhe t’i kthehen zbatimit të axhendave shqiptare,ashtu siç i detyron Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë dhe siç presin prej tyre qytetarët shqiptarë.

MBRESA NGA VIZITA NË KOSOVË

Mirsetëgjeta Kosovë! Faleminderit Familja e nderuar Saliu!

Pierre-Pandeli Simsia


Nga Pierre-Pandeli Simsia


Këtë vit,pushimet për të shkuar pranë familjes sime në Shqipëri,i planifikova në ditët e fundit të prillit dhe të fillim majit.
Në ditët e para të prillit,ditët dukeshin të ngadalta,për t’ia lënë radhën njëra tjetrës derisa të vinte data e nisjes.
Sapo dola nga metroja,tingulli i telefonit,më sinjalizonte mesazh.
Mesazhi përshëndetës,më vinte nga Familja Saliu,e cila,midis të tjerave,më njoftonte se ndodhej në Kosovë,Prishtinë.
Gëzimi dhe emocionet që jetova në ato çaste ishin të mëdha.
Ndalova dhe formova numrin nga më kishte ardhur mesazhi.
Dëgjova një zë të ëmbël femre,që iu përgjigj thirrjes sime telefonike.
- Familja Saliu?
- Po!
- Jam Pierre-Pandeli Simsia.
- Ooo! I nderruar zoti Simsia. Si jeni? Jam Rita,Rita Saliu –më thotë.
U emocionova shumë. –Rita,motër! –i them. –T’i lëmë mënjanë fjalët zonjë dhe zotëri. Le t’i flasim me emra njëri tjetrit;kështu besoj,se e bëjmë edhe më të afrueshëm komunikimin tonë.
- Plotësisht e drejtë. Edhe mua kështu më pëlqen të komunikoj me miqtë,shokët,kolegët…,me emra –më përgjigjet.
Të bisedosh me Rita Saliun,është mrekulli,do ta quaj unë,sepse mënyra e saj e komunikimit,zëri i ëmbël,edhe nëse nuk e njeh dhe bisedon për herë të parë,të imponojnë respekt.
Midis bisedës së gjatë dhe të këndshme me bashkatdhetaren,kolegen time të nderuar,mësova se data e kthimit të Ritës nga Kosova në Sh. B. A. korrespondonte me datën e kthimit tim. Koincidencë e bukur edhe pse linjat ajrore të fluturimit ishin të ndryshme.
- Ju pres familjarisht,të vini në Kosovë,në Prishtinë,në shtëpinë time më thotë Rita nga fundi i bisedës.
Mes kënaqësisë dhe emocioneve që ndjeva,i them,se është dëshira dhe kënaqësia ime,të vini ju në Shqipëri,të shihni edhe Beratin dhe Durrësin,në veçanti.
- Herë tjetër do vijmë ne,por kësaj here do vini ju,–më thotë Rita. –Bashkë me bashkëshorten tënde dhe dy djemtë tuaj,ju presim në Prishtinë.
………
Ftesën,për të vizituar Kosovën,familja ime në Shqipëri e priti me kënaqësi.
Jo vetëm unë dhe bashkëshortja ime e nderuar,por ishte edhe dëshira e madhe e dy djemve tanë për t’a parë Kosovën nga afër.
Reja vullkanike në Islandë dhe bllokimi i pothuajse të gjithë aeroporteve të Evropës,bëri,që të më shtyhej për një javë data e nisjes për në Shqipëri dhe data e kthimit. Kjo i reduktoi paksa,ditët e qendrimit tonë në Kosovë.
Tre ditë,pasi kisha mbërritur në atdhe,i telefonoj Familjes Saliu në Prishtinë.
Midis të tjerash,e njoftoj edhe për vizitën tonë në Kosovë.
U gëzua shumë.
- J’u presim,por edhe jemi bërë merak,se nuk na keni telefonuar… Sapo të mbërrini në Prishtinë,j’u presim tek Hotel “GRAND”. Shtëpia jonë është shumë pranë hotelit… –më thotë Rita.
…..
Autobusi i linjës Tiranë-Prishtinë u nis nga Tirana në orën 18:00 ,duke kaluar nëpërmjet Republikës së Maqedonisë dhe,sipas orarit,duhet të mbërrinte në Prishtinë në orën 5,në mëngjesin e ditës tjetër.
Nuk dua të zgjatem në atë udhëtim të mrekullueshëm,për të përshkruar natyrën e magjishme shqiptare,thesaret natyrore që na i ka dhënë vetë natyra.
Sapo kaluam zyrën doganore në Republikën e Maqedonisë dhe hymë në tokën e bekuar,Kosovë,kurrioziteti ynë ishte të shihnim natyrën,tokën tjetër shqiptare,gjysmën e trupit të tokës mëmë,të shkëputur dhimbshëm,të dhënë padrejtësisht dhe artificialisht një trupi tjetër të huaj.
Edhe pse ishte natë,malet,grykat,luginat,fushat,pyjet,me gjelbërimin e tyre,dalloheshin mirë.
…..
Autobusi,sipas parashikimit,mbërriti në Prishtinë dy orë para.
Në orën 3 të mëngjesit,u gjendëm përpara Hotel GRAND në qendër të Prishtinës.
Nuk donim ta “shqetësonim” familjen pritëse në atë orë edhe pse miqtë na prisnin në apartamentin e tyre gjatë gjithë orëve të natës.
Menduam të hyjmë në hotel,derisa të shkonte ora 5.
U ulëm në ndenjëset e hollit të hotelit
Punonjësit vijnë për të na bërë shoqëri. Kur mësuan,se nga vinim dhe ku do shkonim (Në fytyrat e tyre ne pamë një shprehje gëzimi…) na u duk,se interesimi i tyre për të na kënaqur më mirë,sikur u shtua.
- Jo vetëm se jeni vëllezërit dhe motra jonë të një gjaku,por,ju qenkeni edhe miqtë e Familjes së nderuar Saliu,miqtë e NËNËS sonë të madhe,të nënës së gjithë Kosovës,Rita Saliu.
Menjëherë,ndjemë dashuri,respekt,emocione gëzimi,për atë familje të nderuar,për atë grua zonjë të respektuar,motra Ritë,që edhe pse nuk e kishim parë dhe takuar ndonjëherë,po i shkonim në shtëpi si miq,si vëllai tek motra,si motra tek motra,si nipërit tek halla,tezja e tyre…
“Rita Saliu” –fola me vete dhe m’u shfaq portreti i Ritës,që e njihja vetëm nëpërmjet fotografisë dhe poezive të saja. . “Po më bën të ndjehem krenar me emrin tënd që ke lënë tek të gjithë njerëzit,me veprën tënde fisnike dhe patriotike,me dashurine,për mbarë popullin e Kosovës dhe gjithë miqve të tu,anembanë kudo janë…”
Në biseda të ngrohta mes miqsh dhe shokë,ora ecën pa u ndjerë. Nuk na shkoi mendja të shihnim orën,(Ora kishte kaluar nga 6-të) kur,në hyrjen kryesore të Hotel GRAND,u shfaq një grua e pashme,me veshje të rregullt,që ne na u duk fisnike.
Na pa dhe eci drejt nesh. E menduam se duhet të ishte Rita jonë,motra bujare që po na priste.
Sapo afrohet dhe ne çohemi nga ndenjëset për t’a takuar,na thotë:–Ç’ka keni ba kështu? Keni ardh në Prishtinë dhe nuk më keni njoftu? (Rita i kishte telefonuar hotelit dhe kishte mësuar për ardhjen tonë) Po j’u prisja në apartamentin tim gjithë natën… I vetmi apartament në pallat me dritën ndez,ka qenë apartamenti im…
E buzëqeshur,motra Ritë,përqafohet me bashkëshorten time,si motra me motrën,si të ishin njohur prej kohësh.
Si motra me vëllanë u përqafuam bashkë,ashtu dhe me dy djemtë e mi…
I falenderoi punonjësit e hotelit për shoqërinë e tyre ndaj nesh dhe dolëm jashtë.
- Ni ktu e kam shtëpinë –na thotë,duke drejtuar gishtin tek një pallat.
As 50-të metra larg,nuk ishte pallati ku banon Familja Saliu në qendër të Prishtinës,nga Hotel GRAND.
Duke ecur drejt apartamentit,fytyra e motrës Ritë shndriste nga gëzimi. (Sa të çlirojnë nga emocionet shndritje të tilla të fytyrës! Sa dashuri,kënaqësi,të japin fjalët e ngrohta mikpritëse në të tilla raste! Ta largojnë edhe atë pak druajtje,nëse të ka zënë në ato çaste,për t’ia lënë vendin asaj,që në gjuhën popullore quhet:Të rrish si në shtëpinë tënde”)
Apartamenti i Familjes Saliu,një apartament modest,me bujarinë,mikpritjen dashurinë njerëzore për vëllezërit dhe motra të një gjaku,ishte më i madhërishëm se një pallat luksoz. Luksi i atij apartamenti ishte buzëqeshja,dashuria,mikpritja,ngrohtësia që na ofroi ajo familje e nderuar në mbarë Kosovën dhe popullin e saj,në mbarë miqtë shokët e saj.
Ai apartament,ishte një muze i gjallë,ku e vjetra e një kohe të shkuar,të dhimbshme,të përgjakshme dhe e reja,koha fitimtare,koha e lirisë,ishin gërshetuar me njëra tjetrën,si dëshmi,e asaj ç’farë përjetoi Kosova dhe populli i saj,ç‘farë kanë bërë nënat,baballarët,vëllezërit dhe motrat kosovare,për t‘iu ardhur në ndihmë bijve dhe bijave,që luftuan për pavarësinë e tokës së shenjtë,Kosovë.
Shikonim në ç’do pjesë të atij apartamenti fotografi të ndryshme makabre nga koha e luftës,heronjtë kosovarë të rrënë për liri,heronj,bijë të pafajshëm të djegur për së gjalli nga çmenduaria,bisha gjakatare serbe dhe ndjenim dhimbje. Loti nuk mund të ndalohet së rrëni,nga pamje të tilla.
Shikonim fotografi,zonjën e nderuar,motrën,nënën e gjithë Kosovës,Rita Saliu,dalë me personalitetet më të larta të shtetit Shqiptar,të Shqipërisë dhe Kosovës,me personalitete të ndryshme amerikane,lexonim mirënjohjet e shumta,që ajo grua kishte marrë,e vlerësuar për ndihmën,përkrahjen,sakrificën e madhe,shërbesën e saj,që i ka bërë nënës Kosovë dhe bijve,motrave dhe vëllezërve të saj,dhe ndjenim krenari,dashuri,respekt,shembullin,që duhet të marrim të gjithë ne.
Rita,më duket se e kuptoi hutimin tonë,dhimbjen e madhe që ne po jetonim në ato çaste,për ato ç’farë po shihnim dhe,si për të na larguar nga ajo,ç’farë ne po jetonim na thotë:–Të dashurit e mi! Jeni të lodhur nga ai udhëtim i gjatë;hamë diçka dhe të shtriheni;të shlodheni,është herrët ala’…
A mund ta ndjenim ne lodhjen në atë shtëpi,në atë mrekulli mikpritje,në atë bujari shqiptare?!
E pranuam atë,ç’farë na ofroi motra jonë,Ritë.
U ulëm në tryezën e ngrënies. Pas pak,u dëgjua zilja e telefonit celular.
Motër Rita,iu përgjigj thirrjes telefonike. Ne vetëm dëgjonim përgjigjet e saja. “Po,po! Këtu janë. Erdhën,i kam këtu në shtëpi…”
Ishte bashkëshorti i nderuar i Ritës,inxhinier Adem Saliu. Na fliste nga Amerika e largët,nga Rodhe Island,ku jeton familja Saliu. Ishte i interesuar për shkuarjen tonë dhe,që neve të mos na mungonte asgjë,madje,edhe i thoshte bashkëshortes së tij,se në cilët restorante duhet të drekonim dhe të darkonim,për të na kënaqur sa më mirë.
Pastaj dëshiroi të fliste edhe me ne në telefon.
Folëm me zotërinë e nderuar Adem Saliu,si vëllai me vëllanë,si vëllai me motrën.
Me ç’farë ushqimi tjetër mund të ngopet njeriu,miku,kur dëgjon zërin e ngrohtë të një miku të pa parë ndonjëherë,kur të uron me gjithë zemër mirëseardhjen në shtëpinë e tij?! Kur shpreh keqardhjen,pse nuk ndodhet edhe ai në ato ditë,pranë miqve të tij,që i kanë shkuar për vizitë?!
Zot! Ç’farë mrekulli! Ç’farë dashuri! Ç’farë respekt të imponojnë njerëz të tillë! Ç’farë ndjenjë vëllazërore të dhuron i njëjti gjak,gjaku ynë shqiptar!
Bashkëshortët Rita dhe Adem Saliu,njihen si veprimtarë të devotshëm për çështjen e madhe të Kosovës,në shërbim të çështjes kombëtare.
Rita Saliu është një grua inteligjente e rrallë. Mënyra e saj e qetë e të folurit,të bën të harrosh gjithçka. Edhe të ngrënit e harruam,;ishim përqendruar në ç’do fjalë që ajo nxirrte nga goja. Gëzimin për vajtjen tonë atje,e shprehte fytyra e saj e qeshur. Ashtu e pamë atë fytyrë gjatë gjithë kohës.
Kishte merakun edhe për dy djemtë tanë. –Duhet të shtrihen e të flenë djemtë;janë të rinj dhe të lodhur nga rruga e gjatë.
E ndërsa dy djemtë e mi u shtrinë për të fjetur në dhomën tjetër,ne të tre,në dhomën e pritjes bisedonim e bisedonim.
Në bisedë e sipër,Rita kujtoi me respekt edhe bashkatdhetaret tona të nderuara me banim në Sh.B.A;Elmira Muja,Shqipe Biba,Julia Gjika,Shqipe Malushi,Anna Kohen,Rozi Theohari,Kozeta Mamaqi,Iliriana Sulkuqi,Aida Dismondy,Shpresa Vranari,Mimoza Dajçi…
U ndjemë vërtetë si në shtëpinë tonë,në atë shtëpi,ku zonja e saj,na e paraqiti si shtepinë tonë për të fjetur.
……………..
Mesdita kishte kaluar dhe,sapo dy djemtë tanë u zgjuan,Rita na thotë,të dilnim jashtë për të drekuar.
Nuk ndjeheshim të uritur,dëshira jonë ishte të vizitonim Prishtinën.
Shtëpia e Familjes Saliu në qendër të Prishtinës,ndodhet në një pozicion të tillë që,në cilëndo rrugë të jesh,të çon në shtëpinë e saj.
Qielli i pasdites së 2 majit ishte i kthjellët. Edhe pse rrezet e diellit binin të nxehta,në rrugët e pastra dhe të bukura të Prishtinës kishte gjallëri. Djem e vajza,të rinj e të reja,kishin mbushur plot baret,kafenetë. Shihje vetëm fytyra të qeshura e të gëzuara.
Rita Saliu është një personalitet i njohur në Prishtinë dhe,të dalësh shëtitje përkrah saj,biseda të ndërpritet shumë herë,sepse janë miqtë,të njohurit e saj,që e përshëndesin,e takojnë.
Duke ecur bulevardit kryesor,përpara “GRAND”-it,m’u kujtua viti i largët i pranverës 1981. E pyes Ritën,nëse tek ky bulevard demostruan studentët. –Po! –më thotë,–tek ky bulevard dhe tek ata të tjerët,duke drejtuar gishtin.
Përpara bulevardit kryesor,qendronte madhështor portreti i ish Presidentit të Kosovës,të madhit,të pavdekshmit,Ibrahim Rugova.
Qendrojmë përpara tij në shenjë respekti dhe me dëshirën të dalim në fotografi.
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Pastaj qendruam përpara monumentit të Heroit të Kombit Zahir Pajaziti.
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Papritur,dëgjojmë një zë vajze të vogël. Një vogëlushe e bukur,duke vrapuar po vinte drejt nesh.
- Rita ime e mirë. Zemra ime e vogël… –dëgjuam motrën tonë Rita Saliu t’i thoshte vajzës së vogël me emrin Rita,duke e përqafuar…
Gjatë bisedës me babanë e Ritës së vogël,mësuam,pse vajzën e quanin Rita:“Për nder dhe veprës së ndritur të bijës kosovare,të nënës së gjithë Kosovës,Rita Saliu,ia kemi vënë edhe ne emrin vajzës sonë,Rita. Le të rritet edhe vajza jonë e të ndjekë rrugën e Rita Saliut.
A mund të ndjejë njeriu kënaqësi më të madhe në ato çaste,kur dëgjon se si vlerësohet intelektualja shqiptare,se si respektohet një grua,një nënë,një motër,një kolege,bashkatdhetare nga qytetarët e saj?!
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Vazhdojmë ecjen në bulevard,për të shkuar tek monumenti i Heroit tonë Kombëtar,Gjergj Kastrioti,Skënderbeu,i cili ndodhet jo shume larg. Dhe përsëri,u dëgjua tingëllima e ziles së telefonit celular të Ritës. Ishte prap zotëria i nderuar,Ing. Adem Saliu.
Pasi foli me bashkëshorten e tij dhe pastaj me ne,mësuam se,kishte edhe ai “merakun” e tij për kënaqjen tonë.
Familja Saliu,i kishte marrë të gjitha masat,që neve të mos na mungonte asgjë në atë vizitë,madje edhe shoferi,që do të na shoqëronte.
Naser Gashi,ishte shoferi. Një burrë intelektual,që kishte kaluar një fatkeqësi,por falë ndihmës së Familjes Saliu,e kishte kaluar atë me sukses.
Djali i tij,duke luajtur me shokët,kishte pësuar një djegie të rëndë. Ishte Familja Saliu ajo,që i kishte ofruar ndihmën e saj në Sh.B.A. Jo vetëm duke i hapur derën e shtëpisë,por edhe ndihma të tjera,duke u interesuar në mjekë dhe në spitalet amerikane,për t’i qendruar gjithmonë pranë.
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
“NEW BORN”,një tjetër vend i veçantë në Prishtinë,që Rita nuk mund të na linte pa e vizituar;simboli i rilindjes së kryeqytetit pas shkatërrimit të luftës,ku janë të shënuar mijëra firma të qytetarëve të Kosovës.
Në qendër të Prishtinës,ishte në punim e sipër Katedralja e Nënë Terezës,që do të përurohet në 100 vjetorin e saj.
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Shfrytëzova rastin me vajtjen tonë në Prishtinë,t’i telefonoja mikut tim,Prof. Dr. Zymer Neziri,Këshilltar Shkencor/Prof. i rregullt në Institutin Albanologjik të Prishtinës.
Sigurisht,u gëzua dhe lamë orën e takimit në Grand Hotel.
Takimi me Prof. Nezirin,ishte emocionues.
Jemi miq tek Familja Saliu,i them Profesor Nezirit,pasi u ulëm në tavolinë;besoj se e njihni. (Rita erdhi 10-të minuta më vonë).
Profesori,duke buzëqeshur më thotë:Nuk ka njeri të mos e njohë atë familje,atë grua intelektuale,fisnike dhe humanitare,shkrimtaren e nderuar…
Kur u ndamë,profesori na ftoi ditën tjetër të bënim një vizitë në Institutin Albanalogjik.
Do të më mbetet përherë në kujtesë,pritja që na u bë në Institut. (Gjithmonë nën shoqërinë e Ritës)
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Instituti Albanologjik,Prishtinë
Prof. Dr. Zymer Neziri,bashkë me profesorët e tjerë Emin Kabashi,Adem Zejnullahu,etj. pasi na takoi në hyrjen e godinës,duke na uruar mirseardhjen,na njohu me ambientet e atij Instituti,i themeluar në vitin 1953,si Instituti i parë i këtij lloji,i veçantë për albanologjinë,njësia e parë shkencore për trevat shqiptare.
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Professor Neziri,na ftoi të shkonim në zyrën e tij,që ndodhej në katin e dytë.
Atje mësuam më shumë rreth Institutit dhe aktivitetet e tij. Të ulur rreth tavolinës në zyrën e tij,folëm e biseduam,si miq,si të ishim të njohur prej kohësh.
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Prof. Dr. Zymer Neziri
Vizita e radhës,ishte tek varri i ish Presidentit Ibrahim Rrugova,udhëheqësit që la gjurmë dhe emër të ndritur në Historinë e Kosovës dhe mbarë Kombit tonë
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Më pas,vazhduam rrugën,duke kaluar në Fushë Kosovë,për të hyrë në Drenicën herroike,vendi i ngjarjeve të mëdha historike,duke kaluar në Skënderaj,Drenas,Likoshan,Qirez,Prekaz.
Rrugës për në Drenicë,nga ana e majtë,shtrihej Gryka e Llapushnikut përmes maleve të Berishës.
Ishin ato male,ishte ajo grykë,rruga e dhimbshme dhe e mundimshme e popullit të Kosovës gjatë luftës,për të lënë vatrat e tyre,për t’u strehuar përkohësisht tek familjet e një gjaku,tek vëllezërit dhe motrat shqiptare në Shqipëri.
Në të gjitha ato fshatra që kaluam,shkatërrimi,zjarri dhe hiri i luftës,ishte zëvendësuar me shtëpitë e reja të ndërtuara nga vetë banorët.
Rrugës për në Drenicë,në krah të djathtë,ishin vorrezat. Në hyrje,varri Komandantit suprem,kryetrimit të Drenices,luftëtari Shaban Palluzha.
Qendruam dhe bëmë homazhe përpara varrit të Kryetrimit Palluzha.
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Makina ndalon në vendin për ku ishim nisur,në Prekazin heroik,vendlindja e Heroit Legjendar,Kryekomandanti i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës,Adem Jashari,vendndodhja e varreve të fisit Jasharaj.
Në hyrrje të Prekaz-it,në përfundim e sipër,ngrihej madhështor,memoriali përkujtimor në kujtim të gjithë atyre luftëtarëve,që dhanë jetën për çlirimin e Kosovës.
Në atë lagje të Prekazit,janë tre kulla:Kulla e Ahmet Delisë,që më 1912 me sopatë në dorë luftoi kundra hordhive çetnike,Kulla e Tahir Meha-s,i cili u vra më 13 Maj,1981 dhe Kulla e tretë,është Kulla e Adem Jasharit.
Memoriali që po ndërtohet i ka tre simbolikat. Tre kullat e Prekazit,tre figurat qendrore të rezistencës së fundit;të bacë Shabanit dhe dy djemtë e tij,Hamza dhe komandant Jashari.
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Memoriali,për ç’do vizitor,do jetë dëshmi për luftën,herroizmin dhe sakrificën e popullit të Kosovës ndaj barbarizmave serbe.
Qendrojmë para memorialit.
Përballë tij,shtrihet kompleksi përkujtimor i masakrës së Prekazit.
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Prehen 59 trima;52 varre janë të Familjes Jashari,ndërsa 7 varret e tjerë janë të miqve të asaj familje;Familjet Bazaj,Kicaj.
Sipas projektit për kompleksin janë 153 hektar zonë kombëtare,Në projekt është edhe ndërtimi i një muzeu,në vendin ku u bë edhe përpjekja herroike.
Kompleksi i varreve para lufte,ka qenë një fushë e gjelbëruar. Hamzë Jashari me disa shokë të tjerë,arritën që në Drenicë të pajtojnë 23 gjaqe,ku edhe është mbajtur tubimi gjithëpopullor në Drenicë.
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Në kompleksin përkujtimor Adem Jashari është ndarë një pjesë e veçantë,e quajtur Loja e Pajtimit,ku janë të vendosur 24 gurrë mermeri vertikalisht,në respekt të 24 pleqve,sipas Kanunit të Lekë Dukagjinit.
Bëjmë homazhe,vendosim buqetat me lule. Në ç’do hap që hidhnim,na dilnin përpara syve,herroizmi,lufta për liri,sakrifica e atyre bijve dhe bijave të Kosovës,dhimbja e madhe për të rrënët. Ndjenim krenari për ata luftëtarë sypatrembur dhe të pavdekshëm,që nuk kurrsyen gjakun,jetën e tyre të shtrenjtë për lirinë,pavarësinë e nënës Kosovë,për vëllezërit dhe motrat,për mbarë popullin heroik kosovar.
Përballë Memorialit përkujtimor të heroit Adem Jashari,në mes të kodrës,mes gjelbërimit,kuqëlonte Flamuri Kombëtar Shqiptar.
“Në atë vend,ku valëvitet ai flamur,është strehuar për muaj të tërë Kryetrimi Jashari“ –na thotë,Rifat Bejta,drejtori i kompleksit përkujtimor,i cili na shoqëroi gjatë gjithë kohës,duke na spjeguar heroizmin e atyre trimave.
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Pierre-Pandeli Simsia në Kosovë
Kulla e Adem Jasharit,ku shiheshin ende plagët e luftës nga goditjet,ngrihej madhështore. Në hyrrje të shtëpisë valëvitej Flamuri ynë kuq e zi me shqiponjën dykrenore dhe busti i heroit legjendar Adem Hashari.
Makina të tjera pamë të ndalonin dhe vizitorë të shumtë,që vinin për të parë Kullën e famshme të Jasharave,që la gjurmë të arta në Historinë e Kosovës dhe Kombit tonë.
Më pas vazhduam rrugën për tek kulla e Tahir Mehas,aktivisti politik,që u vra në vitin 1981 nga forcat policore jugosllave.
U kthyem nga Drenica herroike për të shkuar përsëri në Prishtinë,duke marrë me vete dhimbjen,herroizmin,patriotizmin,pavdekësinë e atyre bijve të lavdishëm.
Gjatë rrugës për në Prishtinë,pamë në rindërtim e sipër,zgjerimin e rrugës Prishtinë-Pejë,që i ngjante një autostrade.
Pas dy ditësh,Rita do kthehej në Sh.B.A. në shtëpinë e saj,që jeton së bashku me familjen prej 20 vitesh,ndërsa ne,do ktheheshim në Shqipëri,për të kaluar pjesën tjetër të mbetur të pushimeve.
Do largoheshim nga Kosova me kujtimet e mëdha dhe mbresat e paharuara.
Do largoheshim nga Prishtina e bukur dhe e pastër,nga ata njerëz të mirë e të kulturuar,nga apartamenti i Familjes Saliu,që u bë streha për ditë me radhë e 50-të fëmijëve të mitur,nën frikën dhe kërcënimin e bishës gjakatare serbe,nga ai apartament,që na priti me dashuri dhe ngrohtësi.
Do largoheshim nga motër Rita,nga nëna e gjithë Kosovës,që e ka të vështirë dhe nuk dëshiron të flasë asnjëherë për veten e saj,por që flasin për të,vetë faktet,bamirësia,ç’do gjë,që ajo dhe bashkëshorti i saj,Ing. Adem Saliu kanë bërë për çështjen e madhe,Pavarësia e Kosovës,duke e ngritur zërin e tyre,deri në Departamentin e Shtetit?!
E si të mos ndjesh repsekt për atë grua trime dhe patriote,kur mëson se ka sakrifikuar tre herë jetën e saj,për të hyrë mes zjarrit dhe barrotit gjatë luftës në Kosovë e të ballafaqohet me shumë viktima?!
Ajo grua me zemër të fortë e të madhe,me dhimbjen prej nëne,ariti t’i zmbathë vetëm këpucët,një luftëtari të ushtrisë çlirimtare,ndërsa ai digjej për së gjalli!
E si të mos krenohemi me motrën tonë të nderuar,Rita Saliu,anëtare nderi e shumë shoqatave në USA!
Faleminderit motra jonë Rita!
Faleminderit Familja e nderuar Saliu.
Lavdi bijve dhe bijave të rrënë për Liri.
E gëzofsh përjetë Pavarësinë e shtrenjta Kosovë.

POEZI NGA RITA SALIU





                                       
ÇAMERISË

              
Kohët ikin në pakthim bashk me ne
           I madh mbetet vetëm malli në zemër
           Siç mbetet i lartë rrapi i durimit
           Dhe pues veten
           deri kur më litar të shpresës
           Do t'i lidhim qepallat e syve të blertë
           Që nuk mbyllen dot pa e pa Çamerin nuse
           Me ngjyrat e ylberit stolisim gërshetin
           Kur do të mund ta mundi frikën
           Që të kam motër
           Deri kur më duhet të ta ruaj emrin
           Mbi rrasat e moçme te varreve të rrafshuara
           Nga stuhitë helene
           Tash të ruaj në kujtimet e mallit që përvëlon
           Dhe besoj si në Zotin
           Se që të dyja jemi tokë arbërore

           Prishtine 2008                          

Qytetërimi i lashtë grek dhe arritjet e tij kishin një origjinë "shqiptare".

Shkruan :  Flori Bruqi,PHD  Studimet gjenetike te shqiptarët  përfshijnë studimet gjenetike që janë bërë mbi popullsinë aktuale shqiptare, d...