2023-05-06

LUfta e II botërore, Plani mbrojti de-industrializimin e detyruar të Gjermanisë dhe Procesi gjyqësor i Nyrëmbergut



             Shkruan Flori Bruqi,PHD  në AAAS

 Sipas procesverbalit të një takimi midis Rooseveltit dhe Stalinit në Jaltë, më 4 shkurt 1945, në Pallatin Livadia, Presidenti Roosevelt "tha se ai kishte qenë shumë i goditur nga shtrirja e shkatërrimit gjerman në Krime dhe për këtë arsye ai ishte më i etur për gjakun në krahasim me gjermanët sesa kishte qenë një vit më parë, dhe ai shpresonte që Marshal Stalin përsëri të propozonte një dolli për ekzekutimin e 50,000 oficerëve të ushtrisë gjermane".







 Ministri i Financave Henry Morgenthau Jr. sugjeroi një plan për denazifikimin total të Gjermanisë; ky njihej si Plani i Morgenthau. 

Plani mbrojti de-industrializimin e detyruar të Gjermanisë dhe përmbarimin përmbledhës të të ashtuquajturve "kriminelë kryesor", d.m.th. kriminelët më të mëdhenj të luftës.

 Roosevelt fillimisht e mbështeti këtë plan dhe arriti ta bindte Churchill që ta mbështeste atë në një formë më pak drastike. 

Më vonë, u zbuluan detaje duke gjeneruar një dënim të gjerë nga gazetat e vendit. Roosevelt, i vetëdijshëm për mosmiratimin e fortë të publikut, braktisi planin, por nuk miratoi një pozicion alternative për këtë çështje. 

Prishja e Planit të Morgenthau krijoi nevojën për një metodë alternative për t'u marrë me udhëheqjen naziste. Plani për "Gjyqin e Kriminelëve të Luftës Evropiane" u hartua nga [[Sekretari i Luftës i Shteteve të Bashkuara|Sekretari i Luftës Henry L. Stimson dhe Departamenti i Luftës. Pas vdekjes së Roosevelt në prill 1945, presidenti i ri, Harry S. Truman, dha miratimin e fortë për një proces gjyqësor. Pas një seri bisedimesh midis Britanisë, SHBA-së., Bashkimit Sovjetik dhe Francës, u përpunuan detaje të gjyqit. Gjyqet do të fillonin më 20 nëntor 1945, në qytetin bavarez të Nyrëmbergut. Krijimi i gjykatave

Më 20 Prill 1942, përfaqësues nga nëntë vendet e okupuara nga Gjermania u takuan në Londër për të hartuar "Rezolutën ndër-aleate për krimet e luftës gjermane". 

Në takimet në Teheran (1943), Jaltë (1945) dhe Potsdam (1945), tre fuqitë kryesore të luftës, Mbretëria e Bashkuar, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik, ranë dakord për format e dënimit për ata që janë përgjegjës për krimet e luftës gjatë Luftës së Dytë Botërore. Francës iu dha gjithashtu një vend në gjykatë. Baza ligjore për gjyqin u vendos nga Karta e Londrës, e cila u pajtua nga katër të ashtuquajturat Fuqitë e Mëdha më 8 gusht 1945, dhe i cili e kufizoi gjykimin në "ndëshkim të kriminelëve kryesorë të luftës të vendeve të Boshtit Evropian." 

 Rreth 200 të pandehur gjermanë për krime lufte u gjykuan në Nyrëmberg, dhe 1.600 të tjerë u gjykuan nën kanalet tradicionale të drejtësisë ushtarake. Baza ligjore për juridiksionin e gjykatës ishte ajo e përcaktuar me Instrumentin e Dorëzimit të Gjermanisë. 

Autoriteti politik për Gjermaninë ishte transferuar në Këshillin e Kontrollit Aleat i cili, duke pasur fuqi sovrane mbi Gjermaninë, mund të zgjidhte të ndëshkonte shkeljet e ligjit ndërkombëtar dhe ligjeve të luftës. 

Për shkak se gjykata ishte e kufizuar në shkelje të ligjeve të luftës, ajo nuk kishte juridiksion mbi krimet që ndodhën para shpërthimit të luftës, më 1 shtator 1939. 


 Ndërtesa e gjyqit në Nyrëmberg, ku ndodhi gjyqi Lajpcigu dhe Luksemburgu u konsideruan shkurtimisht si vendndodhja e gjykimit.

 Bashkimi Sovjetik kishte dashur që gjyqet të zhvilloheshin në Berlin, si kryeqytet i 'komplotistëve fashistë', por Nyrëmbergu u zgjodh si vendi për dy arsye, me të parën që ishte faktori vendimtar:Pallati i Drejtësisë ishte i gjerë dhe kryesisht i padëmtuar (një nga ndërtesat e pakta që kishte mbetur kryesisht i paprekur përmes bombardimeve të gjera Aleate të Gjermanisë), dhe një burg i madh ishte gjithashtu pjesë e kompleksit. Nyrëmbergu u konsiderua si vendlindja ceremoniale e Partisë Naziste. 

Kishte organizuar mitingje vjetore të propagandës së Partisë[ dhe seancës së Reichstag që kaloi Ligjet e Nyrëmbergut.

Kështu u konsiderua një vend i përshtatshëm për të shënuar prishjen simbolike të Partisë. 

Si një kompromis me Sovjetikët, u ra dakord që ndërsa vendndodhja e gjykimit të ishte Nyrëmbergu, Berlini do të ishte shtëpia zyrtare e autoriteteve të Tribunalit.

 Gjithashtu u ra dakord që Franca të bëhej selia e përhershme e Tribunalit Ndërkombëtar Ushtarak[17] dhe se gjyqi i parë (disa ishin planifikuar) do të zhvilloheshin në Nyrëmberg.

 Shumica e të akuzuarve më parë ishin arrestuar në Kampin Ashcan, një stacion përpunimi dhe qendër marrjes në pyetje në Luksemburg dhe ishin transferuar në Nyrëmberg për gjykim. Pjesëmarrësit Secila nga të katër vendet siguroi një gjyqtar dhe një ndërrues, si dhe një prokuror.

 Ekzekutimet Dënimet me vdekje u kryen më 16 tetor 1946 duke u varur duke përdorur metodën standarde të rënies në vend të rënies së gjatë. Ushtria amerikane mohoi pretendimet se gjatësia e rënies ishte shumë e shkurtër gjë që bëri që të dënuarit të vdesin ngadalë nga mbytja në vend që të shpejt nga një qafë e thyer, por mbeten prova se disa nga burrat e dënuar vdiqën në mënyrë agonizuese ngadalë, duke luftuar për 14 deri në 28 minuta para fundit duke e mbytur deri në vdekje.[18][19] Ekzekutori ishte John C. Woods.

 Ekzekutimet u bënë në gjimnazin e ndërtesës së gjykatës (rrënuar në vitin 1983).

 Megjithëse thashethemet kanë vazhduar prej kohësh që trupat u dërguan në Dachau dhe u dogjën atje, ato në fakt u dogjën në një krematorium në Mynih dhe hiri u shpërnda në lumin Isar.

 Gjykatësit francezë sugjeruan që ushtria e dënuar (Goering, Keitel dhe Jodl) të pushkatohej nga një skuadër pushkatimi, siç është standarde për gjykatat ushtarake, por kjo u kundërshtua nga Biddle dhe gjyqtarët sovjetikë, të cilët argumentuan se oficerët ushtarakë kishin shkelur etikën e tyre ushtarake dhe nuk ishin të denjë për vdekje duke u qëlluar, gjë që konsiderohej të ishte më dinjitoze. 

Të burgosurit e dënuar me burg janë transferuar në burgun Spandau më 1947.

 Nga 12 të pandehurit e dënuar me varje, dy nuk u varën: Martin Bormann u dënua në mungesë (ai kishte, të panjohur për Aleatët, vdekur ndërsa u përpoq të shpëtonte nga Berlini në maj 1945), dhe Hermann Goering kreu vetëvrasje një natë para ekzekutimit. 10 të pandehurit e mbetur u dënuan me varje.

Vdiç shkrimtari dhe avokati i njohur dardan Zeqir Berdynaj (1934-2025)

Zeqir A. Berdynaj, u lind më 6 qershor 1934, në Firzë, ish katundi i Ri i komunës së Pejës.  Shkollën fillore dhe të mesmen e kreu në vendli...