Nga Lorena Pyze
Përderisa mjedisi kulturor në të cilin lindim dhe rritemi ndikon në sjelljen tone, mund të duket sikur ne jemi pa asnjë individualitet ose vullnet të lire. Ne mund të dukemi si të gatuar në forma të paracaktuara që shoqëria i ka pregatitur për ne . Fakti se që nga lindja deri në vdekje ne jemi në marrëdhënie me të tjerët, sigurisht e kushtëzon personalitetin tone, vlerat që kemi dhe sjelljen që manifestojmë. Megjithatë jeta jonë me të tjerët është në origjinë të individualitetit dhe lirisë sonë. Gjatë shoqërizimit , seicili prej nesh zhvillon një kuptim për indetitetin e vetvetes dhe aftësinë për mendim dhe mendim të pavarur . Të karahasosh dy psikologë të mëdhenj si Frojdi dhe Jungu. në terma sa më të thjeshtë përcaktohej si të rrezikshme. Ata, në fillim ishin shokë të ngushtë, që kishin mendime të njëjta. Kjo shoqëri nuk u zgjati shumë mbas disa mospajtimeve që hasen në psikologji . Jung nuk u pajtua kurrë me disa gjëra që Frojdi do të thoshte. Kemi dy shkolla dhe disiplina të ndryshme psikologjike: Psikoanaliza nga Frojdi, dhe Psikologjia Analitike nga Jungu. Këto të dyja përbëjnë thelbin e shkollës moderne të mendjes e njohur si Psikologjia e Thellë , dhe kanë për qëllim hulumtimin e shtresës së thellë të nëndijes. Zigmund Frojd, psikolog dhe psikiatër austriak, ka ndikuar së tepërmi me teorinë e tij mbi jetën psikike, jo vetëm në zhvillimin e psikologjisë; Adleri, Jungu e të tjerë, por me modifikime të ndryshme dhe korrektura të shumta, është e pranishme edhe në disa teza filozofike deri në kohën tonë; E. Fromi , H.Markuze e të tjerë, ndonëse Frojdi refuzonte vendosmërisht që t’i atribonte çdo lloj sentence filozofike koncepsionit të tij natyror shkencor. Çdo individ punon për vetveten, individualisht me rrezikun e vet dhe jo dukshëm në bashkëpunim me tjetrin. Por nuk është një Robinson Kruzo, ai ka nevojë për të tjerët, si klientë, si nënpunës ose si punëdhënës, duhet të blejë dhe të shesë, të japë dhe të marrë. Tregu, si ai i mallrave dhe ai i fuqisë punëtore, i rregullon këto lidhje. Kështu individi i vetëm dhe i vetmjaftueshëm hyn në marrëdhënie ekonomike me të tjerët si mjeti për një qëllim të vetëm të blejë dhe të shesë . Ndërsa Karl Jung, psikiatër dhe psikolog zvicerian, mjek dhe themelues i shkollës psikoanalitike të Cyrrnihut, quajtur ndryshe psikologji analitike. Në bazë të raportit të individit dhe të rrethit njerëzit i ndan në dy tipa karakteri, kryekëput të ndryshëm. 1. të ekstravetuar, të kthyer nga bota e jashtme aktiv dhe 2. të introvetuar të kthyer nga bota e brendshme, pasiv. Në emër të qendrimit metafizikisht më të lirë dhe psikologjikisht të palidhur, Jung refuzon çdo simplifikim të problemit të psikikes dhe konsideron, se është jo kritike të pranohet një i vetmi instikt themelor, i cili do të duhej të shpjegonte çdo gjë dhe të bëhej themel i gjithë jetës shpirtërore. Duke mbrojtur kompleksitetin e psikikës dhe me këtë psikologjinë e relativizuar, Jung ndahet nga Psikoanaliza dhe konsiston në një Psikologji të re, karakteristika e të cilës është tipologjia e jetës shpirtërore. Kjo ndarje e tij nga analiza të jep të kuptosh ndryshimin e raporteve FROJD - JUNG. Çfarë e detyron një njeri t’i përshtatet pothuajse të gjitha kushteve të jetës së konceptueshme dhe cilat janë limitet e përshtatshmërisë së tij. Përgjigja do të ishte dashuria, implulsi shkatërrues, sadizmi, prirja për nënështrim, etja për pushtet, indiferenca, dëshira për lavdi, pasioni për kursim, përmbushja e kënaqësisë epshore dhe frika ndaj sensualitetit. Këto dhe shumë aspirate dhe frika të tjera që takohen tek njeriu zhvillohen në reaksion me disa kushte të jetës. Ta rendisësh në një formulë të thjeshtë do të ishte: njeriu duhet të hajë, të pijë, të flejë, të mbrohet nga armiqtë dhe kështu me rradhë. Që në lindje, njeriu e gjen tashmë të përgatitur skenën. Duhet të hajë dhe të pijë e për këtë duhet të punojë. Kjo do të thotë se duhet të punojë në kushte dhe në mënyra të veçanta që për të, do të përcaktohen nga shoqëria e përcaktuar që kur ka lindur. Të dy këta faktorë, nevoja për të jetuar dhe sistemi shoqëror, janë në linjën e parimit të pandryshueshëm për të, si individ dhe janë faktorë që përcaktojnë zhvillimin e atyre tipareve që paraqesin një plasticitet më të madh. Koncepti Frojdist mbi marrdhëniet njerëzore në thelb është i tillë, individi paraqitet i paisur nga një seri e plotë impulsesh biologjike. Që të mund t’i kënaqë ata, individi hyn në marrëdhënie me objekte të tjera. Kështu, individët e tjerë janë mjete për t’u përdorur për qëllimin tone, kënaqjen e aspiratave, që nga ana e tyre e kanë origjinën tek individi para, se ata të hyjnë në kontakt me të tjerët . Frojdi e pranonte idenë tradicionale për një diktonomi thelbësore midis njeriut dhe shoqërisë, si dhe doktrinën tradicionale të ligësisë së natyrës njerëzore. Sipas tij njeriu është thellësisht antisocial, shoqëria duhet ta zbusi, duhet t’i plotësojë disa kënaqësi që vijnë nga impulset biologjike, që si të tilla janë të domosdoshme, por në pjesën më të madhe shoqëria duhet ta rafinojë dhe të frenojë, në mënyrë të shkathët, impulset themelore të njeriut. Në teorinë e Frojdit raporti midis individit dhe shoqërisë është në thelb statik, virtualisht individi është i njëjtë dhe shndërrohet në masën, që shoqëria ushtron një presion më të madh mbi impulset natyrore. Duke i hedhur një vështrim analizës së shpirtit të turmave nga Le Boni, Frojdi fillimisht në shënimet e tij Psikologjia e turmave, hedh një qasje kritike për psikologjinë individuale. Sipas tij, ajo ka objekt njeriun e izoluar, duke kërkuar të tregojë rrugët nëpër të cilat ai përpiqet të përfitojë kënaqësi nga impulset e veta instiktive, por duke e bërë këtë gjë, vetëm shumë rrallë, në disa rrethana të paralizueshme, mund të shkëputet nga marrëdhënia e këtij individi me të tjerët. Tek një turmë çdo ndjenjë e çdo veprim është ngjitës, çka nënkuppton se individi flijon me mjaft lehtësi, interesimin vetjak për interesimin kolektiv. Ka, gjithashtu shumë aspekte bazë, që më pas u nxorrën si fundamente esenciale, të cilat përshkruajnë gjendjen e inidividit që bën pjesë në turmë. Individi nuk është më i vetëdijshëm për veprimet e tij. Turma është impulsive, e lëvizëshme dhe e irrituar. Ajo udhëhiqet, pothuajse vetëm nga e pavetëdijshmja. impulse të cilave u nënshtrohet turma, që sipas rrethanave mund të jenë të buta ose të egra, heroike ose të dobëta. Ajo nuk duron asnjë të çarë ndërmjet dëshirës dhe realizimit të asaj që dëshiron. Ajo ka ndjenjën e të gjithëfuqishmes, beson me lehtësi dhe është zhveshur nga shpirti kritik, e pamundura nuk ekziston për të, as dyshimi, as e pasigurta. Turma shkon menjëherë në ekstrem, fillimi i një antipatie kthehet menjëherë në urrejtje të egër. Për individin në turmë nocioni i të pamundurës zhduket. Kushdo të veprojë mbi të, nuk ka nevojë të peshojë logjikën e argumentave të tij, mjafton të paraqesë tablotë më të fuqishme duke ekzagjeruar e përsëritur vazhdimisht të njëjtën gjë. Në një grumbull individësh në turmë, veçoritë individuale zhduken, kurse instiktet e egra brutale, shkatërruese, mbeturinat e viteve të barbarisë që flejnë tek secili prej tyre, rizgjohen duke i dhënë liri kënaqjes së instikteve. -”… turma nuk ka kurrfarë organizimi, e nëqoftë se e ka, mezi e meriton të quhet ashtu…” Turma ushtron mbi individin e veçuar një fuqi të pakufizuar e me rrezikshmëri të lartë të parashikueshme. Individi i veçuar në turmë, braktis individualitetin e tij dhe stugjestionohet nga të tjerët. Këtë ai e bën, sepse tek ai ekziston nevoja për të qenë më tëpër dakort, se sa në kundërshtim me ta, e pra ndoshta këtë e bën “vetëm për hir të dashurisë së tyre”. Turma ka plot besim dhe autoritetin e vet, i hap rrugë përkushtimit ndaj një ideali dhe ka qëndrim tolerant. Ajo i nënshtrohet forcës magjike të fjalëve. Me to i qetëson, por mund edhe të ndezi stuhitë më të tmerrshme. Arësyeja dhe argumentet nuk mund t’i luftojnë dot kundër disa fjalëve e disa formularëve. Turmat kërkojnë iluzione, të cilat nuk mund t’i kundërshtojnë. Vet mungesa e realizimit, irealja ndikon mbi to gati njësoj si realja. Turma është një kope, e bindur se nuk do të jetojë kurrë pa zotëri. Ajo ka etje për t’u bindur , se duhet t’i nënshtrohet dikujt, të cilin e përfytyron si zotin e saj.
