https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_Atwood
Temë e romanit që botohet më 24 shtator është një e ardhme e afërt ku njerëzit e mirë mbyllen, ndërsa ata të këqinjtë janë të lirë. Në të njëjtën ditë do të botohet edhe përmbledhja me histori të shkurta, “Stone Mattress”.
Autorja kanadeze është nominuar pesë herë për çmimin Booker Prize, të cilin e fitoi në vitin 2000. Ajo njihet për romanin “The Handmaid’s Tale” të vitit 1985, si dhe për trilogjinë “Oryx and Crake”, “The Year of the Flood” dhe “MaddAddam”.
****
Rrëfimi i shërbëtores, nga Margaret Atwood
Botimet PEGI na sjellin përsëri një roman të mrekullueshëm, nga një autore e famshme, e panjohur në Shqipëri deri më sot, por e njohur në të gjithë botën prej shumë dekadash: është fjala për romanin Rrëfimi i shërbëtores (titulli origjinal Handmaid’s tale) i Margaret Atwood-it. Shkurtimisht disa rreshta për këtë autore: Margaret Atwood ka lindur më 1939 në Ottawa të Kanadasë, ku dhe jeton. Ajo është romanciere, poete, kritike letrare, veprimtare e mbrojtjes së mjedisit dhe feministe. Ka fituar çmimin Arthur C. Clarke, çmimin e Princit të Asturias për letërsinë, çmimin tjetër prestigjioz Booker Prize ( ku ka qenë pesë herë finaliste) dhe dy herë çmimin e Guvernatorit të Përgjithshëm, i cili jepet nga kryeministri kanadez. Atwood përmendet vazhdimisht në sondazhet për pretendentët për çmimin Nobel dhe, kur juria ia dha këtë çmim shkrimtares tjetër kanadeze Alice Munro, në Kanada pati shumë pro dhe kundra për propozimin dhe për përzgjedhjen. Por, këto janë peshoret e vështira të vlerësimit të mendjeve dhe talenteve të mëdha dhe për ne lexuesit ka rëndësi që vepra e tyre ndikon në mendjet e miliona njerëzve, siç ka ndikuar deri më sot edhe pena e Atwood-it.
Romani që na vjen sot në shqip, Rrëfimi i shërbëtores, është botuar për herë të parë më 1985, është përkthyer në 35 gjuhë të botës dhe është shitur në miliona kopje. Romani nuk ka dalë kurrë nga qarkullimi.
Rrëfimi i shërbëtores është quajtur gjithashtu një vepër distopiane. Utopia dhe distopia janë zhanre letrare që zbulojnë struktura politike dhe shoqërore. Krijimi letrar utopik është krijimi i një shoqërie ideale, ose i utopisë. Krijimi distopik (ndonjëherë i afruar dhe me letërsinë apokaliptike) është e kundërta: krijimi i një shoqërie të tmerrshme dhe të degraduar, që e shpie njeriun tek harrimi i plotë dhe mohimi i vetvetes. Si utopia edhe distopia ndeshen në veprat fantastiko shkencore dhe në zhanre të tjera, por gjithnjë si një metaforë për drejtimet e ndryshme që njerëzimi mund të zgjedhë për të ecur përpara. Dhe, ky roman i Margaret i Atwood-it, që të kujton shumë Orwell-in, për atmosferën mbytëse të totalitarizmit, por kësaj radhe të totalitarizmit të teokracisë së krishterë, e cila, në vepër, e ka përmbysur qeverinë e SHBA-ve dhe ka vendosur pushtetin e saj okult të nënshtrimit të popullsisë, të mohimit të të drejtave, nën dhunë dhe terror. Një lëvizje e quajtur Bijtë e Jakobit, vret Presidentin dhe shumicën e anëtarëve të Kongresit, me pretekstin se po vendos rendin në vend. Regjimi i ri, Republika e Xhileadit e konsolidon me të shpejtë pushtetin e tij të krishterë përmes riorganizimit militarist, hierarkik e shtypës të shoqërisë. Veçanërisht ky regjim ka nënshtruar dhe dhunuar gratë, të cilat i sheh vetëm si mjete riprodhuese, u heq çdo të drejtë njerëzore, madje as të lexojnë libra, u mohon familjen, fëmijët e tyre dhe i përdor për qëllimet e kastës në fuqi.
Romani, i shkruar në vetë të parë, është rrëfimi i shërbëtores me emrin e çuditshëm Efrediti, të cilën regjimi e ka shkëputur nga familja, i ka zhdukur burrin dhe fëmijën, i ka mohuar emrin e vërtetë dhe e detyron – bashkë me gra të tjera në të njëjtën gjendje, të jetë makina riprodhuese e pushtetarit të lartë të quajtur në libër “Komandanti”. Meqenëse, sipas subjektit të librit, shumë familje të pushtetshme dhe të pasura nuk lindnin dot më fëmijë për shkak të ndotjes së ambientit dhe “të këqijave të tjera të shoqërisë moderne” , regjimi u mundëson këtyre shtresave të skllavërojnë gra të shëndetshme të lindin për ta fëmijë dhe t’ua marrin pastaj. Gratë pësojnë tortura, vriten, varen etj, si dhe burrat që nuk e pranojnë këtë regjim.
Mjeshtëria e Atwood-it është e tillë që këtë rrëfim të një regjimi të përfytyruar, ta bëjë të tillë që lexuesi të mos e lëshojë librin nga dora për të ndjekur fatin e protagonistes, të mos marrë frymë nga tensionet e përndjekjes dhe të persekutimeve, të përjetojë vuajtjet, ndjenjat, dhimbjet e këtij komuniteti të shtypur grash, të cilave lavazhi i trurit nuk ka mundur t’u shuajë ndjenjën e lirisë dhe të pavarësisë njerëzore.
Margaret Atwood-i i ka fituar me këtë roman çmimet e saj më të larta letrare botërore. Ai është ekranizuar disa herë, ka shërbyer si subjekt për radio-drama e për opera.
Lexuesi ka fatin që këtë vepër ta lexojë të shqipëruar nga Engjëllushe Shqarri, me përvojën e saj të gjatë në këtë lëmë dhe njohjen e saj të thellë të letërsisë e të kulturës anglosaksone. Vepra, e cila ka disa shtresëzime metaforike, skena të ndërlikuara dhe thellësi të pashprehura mendimi – përveç zhargonit të përdorur nga personazhet e niveleve dhe regjistrave të ndryshëm leksikorë – ka qenë padyshim një sipërmarrje tepër e vështirë për t’u përballuar. Që Engjëllushe Shqarri, si përherë, ia ka dalë me sukses.(Diana Çuli)
