Komandantët u thirrën në vlera të luftës, por në paqe i lanë në baltë ushtarët e vet. Rreth 44 ish-ushtarë të UÇK-së kanë bërë vetëvrasje pas lufte nga traumat, dëshpërimi apo nga skamja. Mos i ka dëgjuar dikush komandantët t’i përmendin ose të marrin ndonjë iniciativë për të ndihmuar familjet e tyre
Valbona Mehmeti
S’ka pasur komandantë me nofka të tilla gjatë luftës, por ka me bollëk tash e 18 vjet. Se pushteti dhe paraja ishte synimi i shumicës prej tyre, vërehej edhe prapa uniformës. Vetëm se ajo tani është zëvendësuar me tesha kat e kravatë
Në shkurt të vitit 1999 së bashku me Albanin, fotoreporterin e gazetës dhe Limanin, shoferin, pasi kaluam disa postblloqe të policisë serbe (edhe atë famëkeqin në Komoran) arritëm në Likoc të Drenicës ku ndodhej Shtabi i përgjithshëm i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Pak ditë më herët kishte ndodhur shkëmbimi i nëntë ushtarëve të UÇK-së të zënë rob nga policia serbe me tetë ushtarë të Federatës së mbetur jugosllave të zënë rob nga forcat e UÇK-së në Shalë të Bajgorës. Në mesin e nëntë ushtarëve të UÇK-së ishte edhe një vajzë. Dëshiroja të intervistoja vajzën rreth përjetimeve dhe trajtimit si rob lufte nga forcat policore serbe.
U gëzova kur mora vesh se vajza ishte në Likoc dhe me ndihmën e fshatarëve arrita ta takoj. Sapo fillova bisedën me të para shtëpisë ku ndodhej shtabi, arriti një veturë me dy-tre ushtarë me uniforma të zeza me shenjën PU në krah, që tregonte se ishin policia ushtarake e UÇK-së. Njëri prej tyre, për të cilin më vonë mora vesh se ishte komandant, na u afrua dhe na kërkoi lejet e obligueshme për gazetarë për të hyrë në territoret e kontrolluara nga UÇK-ja. Lejet lëshoheshin në Prishtinë nga Zyra e përfaqësuesit politik të UÇK-së, Adem Demaçi, ndërsa sekretar ishte Albin Kurti. Unë dhe fotoreporteri ishim të pajisur me leje, por shoferi jo, sepse nuk e dinim se duhej leje edhe për shoferin.
Nuk kishte gjë që e bindte komandantin se shoferi nuk ishte ndonjë spiun dhe se ai mund të rrinte me ushtarët gjersa ta kryeja intervistën. E urdhëroi vajzën që të largohet shpejt nga aty, ndërsa neve na u kërcënua se nëse nuk e lëshojmë territorin e UÇK-së brenda pesë minutash do të na arrestonte. Ne përpiqeshim ta bindnim në qëllimin tonë të mirë për të informuar botën se çfarë po ndodh në Kosovë në atë kohë të tmerrshme të luftës e masakrave, por ai vazhdonte të na kërcënonte me arrogancë. Na detyroi të hipnim në veturë dhe na përcolli me veturën e tij prapa gjersa u larguam përfundimisht nga territori prej disa fshatrash që kontrollohej nga UÇK-ja.
Ky është vetëm njëri nga shumë raste të maltretimit të gazetarëve nga pjesëtarë të UÇK-së. Ka pasur raste kur si “në shaka” na e kanë drejtuar edhe revolen. Ishte e vështirë si gazetar të përjetoje këso trajtimi nga ata që i konsideroje luftëtarë lirie të vendit tënd, pasi i kaloje me njëqind ethe pesë a gjashtë postblloqe të frikshme të policisë serbe, nga të cilat mund të mos dilje gjallë.
Fatkeqësisht, komandantët nuk silleshin kështu vetëm me gazetarë, por edhe me banorët lokalë. Nëpër varrime të viktimave dhe ushtarëve të vrarë ata vinin me xhipa, duke ecur me pompozitet dhe aktronin një lloj pushteti para popullatës. Gazetarët që raportonin nga lufta i vërenin këto, por sjelljet e tyre arrogante atëbotë i arsyetonin me gjendjen e jashtëzakonshme të luftës. Ishin këta djem që ia kishin kthyer pushkën policisë e ushtrisë serbe dhe kishin ngjallur krenari, vetëbesim dhe shpresë te populli se liria nuk ishte larg. Që e kapën pushkën dhe iu kundërvunë një pushtuesi të egër do ta kenë përjetë respektin e qytetarëve. Por jo edhe për ato që i bënë pas luftës.
Kapadaillëkun që e shprehnin në fshatrat që kontrollonin, me të përfunduar lufta e bartën në qytete dhe në kryeqytet. Uria me të cilën iu qasën grabitjes së shtetit, uzurpimit të pronave publike por edhe atyre private, tregon se ideal i tyre nuk ishte ndërtimi i një shteti të zhvilluar, ku sundojnë ligji e barazia për të gjithë, por pasurimi i shpejtë.
Është normale që si ushtar që ke kontribuuar në çlirimin e vendit të presësh ndonjë shpërblim, të gëzosh respekt dhe të kesh një pagë dinjitoze. Por nuk është e drejtë që të plaçkitësh pasurinë e popullit në emër të luftës.
Komandantët u thirrën në vlera të luftës, por në paqe i lanë në baltë ushtarët e vet. Rreth 40 ish-ushtarë të UÇK-së kanë bërë vetëvrasje pas lufte nga traumat, dëshpërimi apo nga skamja. Mos i ka dëgjuar dikush komandantët t’i përmendin ose të marrin ndonjë iniciativë për të ndihmuar familjet e tyre.
Ishin të zënë duke marrë në shpejtësi tituj akademikë. E manipuluan edhe procesin e verifikimit të veteranëve dhe u deshën të kalojnë 18 vjet për të bërë një ligj që u jep një kompensim solid atyre ushtarëve që e patën sinqerisht edhe luftën, edhe paqen.
Komandantët sot bëjnë jetë komode në shtëpi me pishina, i shkollojnë fëmijët në shkolla private, gratë e tyre vishen me markat më të shtrenjta, bëjnë shoping jashtë vendit dhe voziten me vetura luksoze (disa madje “të grabitura” nga sallonet e shitjes së veturave).
Kulturën e superioritetit në emër të luftës e mbollën edhe në familjet e veta. Bijtë e tyre sillen me armë në brez, ndërsa bashkëshortet sillen nëpër dyqane me arrogancë, shpesh duke marrë mallin pa e paguar fare. Mjafton t’ua përmendin shitësve emrat e burrave të tyre dhe nënkuptohet se nuk duhet të paguajnë.
Para disa vitesh gjersa shikoja një setër për femra në një dyqan, shitësja m’u afrua dhe për të më bindur ta blija më tha: “Edhe gruaja e filan komandantit e ka blerë”. 450 euro i shënonte çmimi në etiketë. “A je e sigurt që e ka paguar?”, e pyeta duke qeshur. Shitësja qeshi. Përgjigjen e mora me mend duke e ditur një rrëfim tjetër për gruan e këtij komandanti, kur ishte larguar pa paguar madje edhe një faturë qesharake shëndetësore.
Në përpjekjet për ta kthyer veten në elitë, komandantët ende po i tradhton uria për pushtet. Po ua zhvesh maskat dhe po dalin ata kapadainjtë që “zbritën nga mali”. Këtë e dëshmuan ditëve të fundit me polemikat për tradhti e pabesi në kohën para dhe gjatë luftës.
Për më shumë se një dekadë qytetarët nuk kanë guxuar të flasin publikisht për bëmat e pasluftës së komandantëve. Duke dëgjuar histori kërcënimesh, haraçi e shantazhi ndaj bizneseve dhe individëve, heshtja ishte mënyra e vetme për të mos i hapur vetes telashe. Ishte koha kur komandantët grumbullonin pasuri. Tash kur pasuria e tyre ka arritur milionat, as komandantëve më nuk u bën përshtypje çka shkruajnë mediat as kush çka flet për ta në rrjete sociale. Sepse kanë arritur fuqinë që e kanë synuar: pasuri dhe pushtet.
Gjatë luftës pothuajse të gjithë komandantët mbanin nofka që ua kishin përshtatur pak a shumë karakterit të tyre dhe rrethanave jetësore. Kryesisht numra dhe emra kafshësh të fuqishme. Disa madje tingëllonin qesharake.
Gjatë gjithë këtyre vjetëve të pas luftës kanë mundur të vazhdojnë ta thërrasin njëri-tjetrin me nofka. Por tash me të tjera. Më së miri do t’u përshtateshin: Komandant Euro, Komandant Dollari, Komandant Frangu…
2. Vetëvrasja e ish-ushtarëve, pasqyrë e zezë për Kosovën
Fadil Sertolli
Fenomeni i vetëvrasjes të ushtarëve të UÇK-së në kohë “paqeje”, i cili arrin në 44 sish që nga përfundimi i luftës, është pasqyra më e zezë e institucioneve shtetërore.
Sipas Këshillit për Mbrojtjen e të Drejtave të UÇK-së, kjo është pasqyra më e zezë e politikës, e drejtësisë, e humanizmit dhe e demokracisë së institucioneve shtetërore dhe shoqërore të Kosovës, të cilat e mbajnë përgjegjësinë morale, ligjore dhe kushtetuese për braktisjen dhe për mosmbështetjen e gjithanshme ekzistenciale të ish- ushtarëve të UÇK-së.
Madje drejtuesit e këtij këshilli kanë deklaruar se kështu nuk shkohet përpara dhe nëse nuk punohet në këtë drejtim, “durimit për çdo ditë po i vjen fundi”.
Nga ana tjetër ky shqetësim është ngritur edhe nga deputeti i Partisë Demokratike të Kosovës, Bekim Haxhiu, i cili ka thënë se është mjaft shqetësuese rritja e numrit të vetëvrasjeve që nga viti 1999 e këndej.
Kreu i Këshillit për Mbrojtjen e të Drejtave të UÇK-së, Xhevdet Qeriqi, ka thënë se qysh prej përfundimit të luftës institucionet tona pothuajse nuk janë marrë fare me veteranët e Luftës edhe përkundër reagimit disa herë rreth këtij problemi.
“Shkaku i anashkalimit nga institucionet, deri më sot 44 veteranë kanë bërë vetëvrasje, rasti më i freskët ishte në Dragash. Unë disa herë e kam ngritur zërin rreth kësaj çështje ngase vazhdimisht kam marrë mesazhe nga veteranët e luftës se do të bëjnë vetëvrasje. Mirëpo, ka qenë e kotë askush nga qeveritarët nuk është marrë me këtë problem, bile as nuk më kanë pyetur se kush janë ata të cilët të dërgojnë mesazhe”, është shprehur i zhgënjyer Qeriqi. Sipas tij, kjo tregon se në çfarë situate janë veteranet e luftës.
“Institucionet thuajse asgjë në këtë drejtim nuk kanë bërë. Kjo është pasqyra më e zezë e politikës, e drejtësisë, e humanizmit dhe e demokracisë së institucioneve shtetërore dhe shoqërore të Kosovës, të cilat e mbajnë përgjegjësinë morale, ligjore dhe kushtetuese për braktisjen dhe për mosmbështetjen e gjithanshme ekzistenciale të ish- ushtarëve të UÇK-së”, ka thënë Qeriqi duke u apeluar qeveritarëve që të punohet për vlerat e luftës sepse gjërat nuk po shkojnë si duhet.
Ai ka thënë se nëse nuk marrin hapa konkretë në këtë drejtim, kjo dukuri do të vazhdojë edhe tutje.
“Por një gjë mund t’u them se kështu nuk shkohet përpara... nëse nuk punohet në këtë drejtim durimit për çdo ditë po i vjen fundi”, ka thënë Qeriqi.
Ndërkohë, sipas deputetit Haxhiu, ministri i Shëndetësisë Ferid Agani qysh para dy vitesh në takim me shoqatat e dala nga lufta u ka premtuar ndërtimin e një qendre rehabilituese për ish- luftëtarët e UÇK-së me probleme post-traumatike, të cilin siç ka thënë Haxhiu, nuk e ka realizuar ende.
“Ndërtimi i kësaj qendre është domosdoshmëri që duhet të ndodhë sa më shpejt që të jetë e mundur. Faktori kryesor që ka çuar deri të vetëvrasjet, janë më së shumti traumat e luftës”, ka thënë Haxhiu.
Sipas tij numri i vetëvrasjeve në Kosovë që nga paslufta është tepër shqetësues prandaj një qendër e tillë rehabilitimi është më se e domosdoshme jo vetëm për ish- ushtarët, por për të gjithë ata që janë traumatizuar gjatë luftës.
E, në anën tjetër udhëheqësi i Zyrës për Veteranët e Luftës së UÇK-së në Zyrën e Kryeministrit, Faik Fazliu, ka thënë se prej se ka ardhur kryeministri Hashim Thaçi në qeveri janë ngritur pensionet e familjeve të dëshmorëve dhe të invalidëve qind për qind.
“Tashti jemi në rrugë të mbarë edhe pse me vonesë, që vetëm të dihet numri i saktë i veteranëve dhe të realizohet skema pensionale për të gjithë veteranët. Po ashtu jemi në rrugë të mbarë që të kemi një ligj të mirë për këto kategori dhe të kemi trajtim sa më të mirë ashtu si i trajtojnë vendet e tjera këtë kategori”, ka thënë Fazliu.
Gjithashtu sipas tij, është dashur të bëhet më shumë për këto kategori edhe nga qeveritë e kaluara, mirëpo siç ka thënë ai, e kemi parë ligjin për vlerat e luftës që disa herë është miratuar nga Kuvendi, porse ky ligj ka qenë vetëm në letër, ndërkaq në praktikë asnjëherë nuk është zbatuar.
3. Veterani i UÇK-së,Njazi Bytyqi ,
më 9 qershor 2017 bëri vetëvrasje
Veterani dhe invalidi i ish Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës Njazi Bytyqi, nga Ferizaj, i ka dhënë fund jetës duke bërë vetëvrasje mbrëmë.
Mesohet se i ndjeri ishte përballur me veshtërsi shëndetësore që nga paslufta, ai ishte operuar 5 herë në boshtin kurrizor, ndërkohë vazhdimisht ka qenë i varur nga disa lloje të medikamenteve si “Trodon dhe Diazepan”.
Miqtë e tij tashmë kanë publikuar fotografi të të ndierit në rrjetet sociale, duke shprehur dhimbje për humbjen e tij.
Ai kishte vendosur që t’i jap fund jetës në një datë mjaft historike, pasi më 10 qershor të vitit 1999,kishin perfunduar bombardimet ajrore të NATO-s ndaj caqeve serbe, pas një lufte të ashpër që e kishte zhvilluar UÇK’ja me forcat serbe.
4.Dëshmitari X (Agim Zogaj), është gjetur i vdekur në një park të Gjermanisë
Dëshmitari kryesor në procesin ndaj Fatmir Limajt dhe 9 ish-luftëtarëve tjerë të UÇK-së në rastin e njohur si “Kleçka” është gjetur i vdekur në një park të Gjermanisë. Lajmin e konfirmoi edhe zëdhënësja e EULEX-it, Irina Gudeleviq.
EULEX-i nuk jep detaje për rrethanat e vdekjes së dëshmitarit X, mirëpo disa media kanë raportuar se bëhet fjalë për vetëvrasje. Ngjarja ndodh disa javë para se të fillojë procesi gjyqësor për rastin “Kleçka”. Gjykimi kundër Fatmir Limajt dhe të tjerëve ishte paralajmëruar të fillojë nga fund i muajit tetor.
Ata akuzohen për krime lufte kundër popullatës civile dhe krime lufte kundër të burgosurve të luftës në fillim të vitit 1999 e deri në fund të luftës së Kosovës.
