Agjencioni Statistikor i Kosoves prezanton të dhënat për numrin e viktimave të luftës

                      Shkruan Flori Bruqi

Lufta e Kosovës ishte një luftë e armatosur në Republikën e Kosovës (në atë kohë Republika Federale e Jugosllavisë) ndërmjet Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK-së) dhe Ushtrisë së Jugosllavisë (JNA-së), e mbështetur nga Policia e Serbisë (MUP) e cila filloi më 28 Shkurt 1998, pas sulmeve jugosllave në fshatrat Likoshan, Qirez dhe Prekaz të rajonit të Drenicës në Kosovë dhe përfundoi me nënshkrimin e Marrëveshjes së Kumanovës më 11 Qershor 1999. Lufta përfundoi kur Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) ndërhyri duke filluar sulmet ajrore më 24 Mars 1999, të cilat rezultuan me tërheqjen e forcave serbo–jugosllave nga Kosova. UÇK-ja u formua në fillim të viteve 1990 për të luftuar kundër diskriminimit të shqiptarëve dhe shtypjes së disidencës politike nga autoritetet serbe, e cila filloi pas shtypjes së autonomisë së Kosovës nga presidenti serb Sllobodan Millosheviç në vitin 1989. UÇK-ja e filloi fushatën e parë në vitin 1995, pasi çështja e Kosovës u la jashtë Marrëveshjes së Dejtonit dhe ishte bërë e qartë se strategjia e rezistencës paqësore e presidentit Ibrahim Rugova nuk kishte arritur ta sjellë Kosovën në agjendën ndërkombëtare. Në qershor të vitit 1996, grupi i UÇK-së mori përgjegjësinë për aktet e sulmeve që synonin stacionet policore serbe në Kosovë. Në vitin 1997, UÇK-ja bleu një sasi të madhe armësh përmes kontrabandës së armëve nga Shqipëria, pas një rebelimi në të cilin armët u grabitën nga postet e policisë dhe ushtrisë shqiptare. Në fillim të vitit 1998, sulmet e UÇK-së që synonin autoritetet serbo–jugosllave në Kosovë rezultuan në një prani të shtuar të paramilitarëve dhe forcave të rregullta serbe, të cilët më pas filluan të ndjekin një fushatë hakmarrëse që synonte simpatizantët e UÇK-së dhe kundërshtarët politikë. Në këtë fushatë u vranë 1,500 deri në 2,000 civilë shqiptarë dhe luftëtarë të UÇK-së dhe u shpërngulën 370,000 shqiptarë të Kosovës deri në mars të vitit 1999. Më 20 mars 1999, forcat serbo–jugosllave filluan një fushatë masive represioni dhe dëbimi të shqiptarëve të Kosovës pas tërheqjes së Misionit Verifikues të OSBE-së në Kosovë dhe dështimit të Marrëveshjes së propozuar të Rambujesë. Si përgjigje ndaj kësaj, NATO ndërhyri me një fushatë bombardimi ajror që filloi më 24 mars, duke e justifikuar atë si një "luftë humanitare". Lufta përfundoi me Marrëveshjen e Kumanovës, të nënshkruar më 9 qershor, me forcat jugosllave dhe serbe që ranë dakord të tërhiqeshin nga Kosova për t'i hapur rrugë një pranie ndërkombëtare. Forcat e NATO-s hyrën në Kosovë më 12 qershor. Fushata e bombardimeve të NATO-s ka mbetur e diskutueshme. Ai nuk mori miratimin e Këshillit të Sigurimit të OKB-së dhe shkaktoi të paktën 488 vdekje civile jugosllave, duke përfshirë një numër të konsiderueshëm refugjatësh kosovarë. Në vitin 2001, një Gjykatë Supreme, me seli në Kosovë dhe e administruar nga Kombet e Bashkuara, konstatoi se kishte pasur "një fushatë sistematike terrori, duke përfshirë vrasje, përdhunime, zjarrvënie dhe keqtrajtime të rënda", por se trupat serbo–jugosllavë ishin përpjekur ta dëbonin dhe jo ta zhduknin popullsinë shqiptare. Pas luftës, u përpilua një listë e cila dokumentoi se mbi 13,500 njerëz u vranë ose u zhdukën gjatë konfliktit dy vjeçar. Forcat jugosllave dhe serbe shkaktuan shpërnguljen e 1.2 milionë dhe 1.45 milionë shqiptarëve të Kosovës.

 Ushtria Çlirimtare e Kosovës u shpërbë menjëherë pas përfundimit të luftës, ku disa nga pjesëtarët e saj vazhduan të luftonin për UÇPMB-në në Luginën e Preshevës dhe të tjerë iu bashkuan Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare (UÇK) dhe Armatës Kombëtare Shqiptare (AKSH) gjatë konfliktit të armatosur etnik në Maqedoni, ndërsa të tjerët vazhduan të formojnë Policinë e Kosovës. 

 Në këtë luftë u dëbuan 848,000 shqiptarë nga Kosova, u vranë 15,000 persona, nga të cilët 1,500 luftëtarë të UÇK-së, 1,200 ushtarë dhe policë serbë dhe të tjerët ishin civilë të thjeshtë. Gjatë luftës janë zhdukur rreth 8,000 njerëz, fati i shumicës prej tyre është zbardhur deri në vitin 2007, por i madh ka mbetur numri i rasteve të pasqaruara.

 Prapaskena Kosova nën Jugosllavinë e Titos (1945–1980) Tensionet ndërmjet serbëve dhe shqiptarëve u rritën përgjatë shek. 20-të, veçanërisht gjatë Luftës së Parë Ballkanike, Luftës së Parë Botërore, dhe Luftës së Dytë Botërore. Qeveria socialiste e Josip Broz Tito shtypte sistematikisht çdo manifestim nacionalizmi në Jugosllavisë, duke u siguruar që asnjë republikë apo kombësi të mos krijojë dominancë mbi të tjerat. Në veçanti, fuqia e Serbisë—republika më e madhe dhe më e populluar—dobësohej nga krijimi i qeverive autonome të Vojvodinës në veri dhe Krahina Socialiste Autonome e Kosovës në jug. Kufijtë e Kosovës nuk ishin përcaktuar në bazë të popullsisë autonome shqiptare (shumë shqiptarë mbeteshin jashtë në Maqedoni, në Malin e Zi dhe Serbi.

 Autonomia formale e Kosovës, e krijuar me kushtetutën e 1945 së Jugosllavisë, ishte një gjë pa vlerë. Policia sekrete i goditi rëndë nacionalistët. Në 1956, shumë shqiptarë u gjykuan në Kosovë me akuzat e spiunazhit dhe pëmbysjes së regjimit. Kërcënimi i separatizmit ishte i ulët, shumë pak grupe kishin qëllim të bashkoheshin me Shqipërinë (për shkak të situatës në Shqipëri). 

Por impakti i tyre afatgjatë ishte shumë i kryqëzor, sidomos me Lëvizjen Revolucionare për Unitetin Shqiptar, e themeluar nga Adem Demaçi, të cilat do të krijonin bërthamën e UÇK-së. 

Adem Demaçi (26 .02.1936 – 26 .07. 2018) u burgos në 1964 bashkë me shumë atdhetarë të tjerë.

 Demonstratat dhe trazirat e studentëve në Beograd në qershor 1968 u shpërndanë edhe në Kosovë në nëntor të atij viti, por u shtypën nga forcat e sigurisë Jugosllave. 

Por shumë pak të drejta iu dhanë shqiptarëve nga Tito, përfaqësim më të madh në trupat shtetërorë të Serbisë dhe Jugosllavisë, dhe njohje më të madhe të gjuhës shqipe.

 U krijuaa Universiteti i Prishtinës në 1970 si një institucion i pavarur. Shqipërimi i edukimit në Kosovës vuante nga mungesa e materialeve edukuese në gjuhën shqipe në Jugosllavi, kështu që u firmos në marrëveshje me Shqipërië për furnizimin me libra. Në 1969, Kisha ortodokse serbe urdhëron klerin të marrë të dhëna mbi popullsinë serbe në Kosovë, dhe rritjen e presionit të qeverisë së Beogradit të mbrojë më shumë interesat e serbëve.

 Në 1974, statusi politik i Kosovës u përmirësua pas daljes së kushtetutës së re të Jugosllavisë. Bashkë me Vojvodinën, Kosova u deklarua krahinë dhe fitoi shumë nga fuqitë që kishte një republikë: një vend në presidencën federale dhe kuvendin e saj, forcë policore, dhe bankë kombëtare.[1] Pas vdekjes së Titos (1980–1986) Vdekja e Titos në 4 maj 1980 nisi një instabilitet të gjatë politik, i përkeqësuar nga nga kriza ekonomike dhe protestat nacionaliste. 

Protesta e parë madhore u bë në Prishtinë, demonstratat filluan si një lëvizje spontane e studentëve të Kosovës të cilat u mbajtën në Prishtinë me 4 mars 1981 për kushte më të mira në mensën e studentëve në Prishtinë, por ne fakt ishte shkendija në një zinxhir mbi mllëfin e akumuluar prej vitesh. Kjo shkaktoi demonstrata masive në mbarë Kosovën. 

Demonstratat u shtypën nga Presidenca e Jugosllavisë duke shpallur gjendjen e emergjencës, duke dërguar në demonstrata policinë dhe ushtrinë, të cilat shkaktuan shumë të vrarë. Kosova duroi një prani të madhe të policisë sekrete gjatë gjithë viteve 1980, duke shtypur pa mëshirë çdo manifestim nacionalist. Sipas një raporti të reporterit Mark Thompson, rreth 580,000 banorë të Kosovës u arrestuan, u morën në pyetje, dhe u internuan. 

Mijëra prej këtyre humbën punën ose u përjashtuan nga institucionet arsimore. Gjatë kësaj kohe tensionet vazhdonin të rriteshin. 

 Në shkurt 1982, një grup priftërinjsh nga Serbia i bën peticion pëshkopëve të tyre se "pse Kisha Serbe është e qetë" dhe pse nuk bënte fushatë kundër "shkatërrimit, zjarrvënies dhe sakrilegjit të vendeve të shenjta në Kosovë". Këto fjalë tërhoqën interes në Beograd.

 Dolën histori se serbët dhe malazezët po persekutoheshin. Ndërmjet nacionalistëve serbë thuhej se serbët po dëboheshin nga Kosova. Por në fakt situata ishte ndryshe, Kosova ishte rajoni më i varfër në Jugosllavi: të ardhurat mesatare vjetore për frymë ishin 795 USD, krahasuar me mesataren kombëtare prej 2,635 USD.

 Serbia u përpoq të ulte fuqinë e shqiptarëve në rajon, me fushata popaganduese që pohonin se serbët po dëboheshin nga Kosova për shkak të rritjes së popullsisë shqiptare, dhe jo nga situata e keqe ekonomike.

 

Agjencia e Statistikave të Kosovës, gjatë ditës së sotme(19.12.2024) i ka prezantuar rezultatet e para përfundimtare të regjistrimit të popullsisë.

Ndër tjerash ASK-ja ka njoftuar edhe për dëmet e luftës.

ASK-ja nga ‘‘Dëmet nga lufta 1998/1999 në Ekonomitë Familjare në nivel vendi’’, ka bërë të ditur se të vrarë gjithsej janë 11 mijë e 417.

Nga të cilët meshkuj janë 9630, ndërsa femra janë 1787.

Po ashtu, është bërë i ditur numri i të zhdukurve, ku gjithsej të tillë janë 1047.

Në prezantimin e të dhënave është dhënë detaje edhe për të plagosurit, ku të tillë gjithsej janë 6. 682.

Sa i përket të burgosurve, ASK-ja ka njoftuar se janë 3. 312.

Pos këtyre, ASK-ja ka publikuar edhe dëmet në lidhje me pronën.