2016-11-20

Cikël poetik nga Sejdi Bajram Berisha


Sejdi (Bajram) BERISHA u lind me 10 qershor 1947. Që në shkollën fillore, fillon të shkruajë poezi, të cilat, së pari i botohen në gazetën “Flaka e Vëllazërimit” të Shkupit e pastaj, në “Pionieri” dhe në “Rilindja për fëmijë”. Nga këtu zë fill edhe zhvillimi i talentit të tij edhe si shkrimtar edhe si gazetar.
Si nxënës i gjimnazit të Pejës bashkëpunon me gazetën student...ore “Bota e Re”, kurse që nga viti 1970 bëhet bashkëpunëtor mjaft produktiv i gazetës “Flaka e Vëllazërimit”.

Në vitin 1972, punësohet në Radiotelevizionin e Prishtinës, respektivisht, në Radio-Prishtina si korrespondent nga Peja, prej nga raporton dhe informon opinionin e gjerë për ngjarjet dhe aktivitetet e gjithëmbarshme nga ky rajon: Peja, Deçani, Klina dhe nga Istogu. Në këtë detyrë, ai ishte gjithnjë deri në korrik të vitit 1990, kur policia serbe me dhunë i dëbon nga vendet e tyre të punës të gjithë punëtorët shqiptarë të RTP-së(Radiotelevizionit të Prishtinës).

Sejdi BERISHA, gjatë punës në Radio-Prishtina ka arritur titullin e Redaktorit të Kategorisë së Parë dhe, përpos që ka përcjellë zhvillimet dhe ngjarjet në territorin e Pejës dhe në tri komunat tjera të cekura më lartë, kohë pas kohe ka raportuar edhe nga ngjarjet dhe tubimet më të rëndësishme anë e kënd ish Jugosllavisë.

Ka qenë edhe reporter në manifestimet kulturore, siç ishte Festivali i Teatrove të Jugosllavisë, Festivali Republikan i Teatrove të Kosovës, Serbisë dhe të Vojvodinës dhe Festivali i Teatrove Amatore të Kosovës, të cilat për çdo vit mbaheshin në Trebinje të Bosnjës dhe Hercegovinës, në Kulla të Vojvodinës dhe në Ferizaj të Kosovës.

 Për punë cilësore dhe profesionale, disa herë është shpërblyer dhe ka marrë mirënjohje. Në ndërkohë, pesë vite ka qenë edhe gazetar-korrespondent i Televizionit të Prishtinës, kurse pas vitit 1980, edhe gazetar i “Rilindjes”.

Ky krijues, publicist dhe kronist, në nëntor të vitit 1982 nxori numrin e parë të gazetës “Peja” dhe ishte themelues i Radio-Pejës (1981). Në vitin 1982 ishte edhe drejtor i këtij institucioni me rëndësi të veçantë informative dhe shoqërore, por duke mos u pajtuar me koncepcionet e udhëheqjes së atëhershme të Kuvendit Komunal të Pejës, nën patronazhin e të cilit ishte edhe Radio-Peja, e që një koncepcion i tillë nuk lejonte hapësirë për punë kreative, cilësore dhe profesionale, tërhiqet nga kjo detyrë dhe sërish kalon me punë në Radio-Prishtina.

Sejdi BERISHA është njëri prej punëtorëve më të mirëfilltë të kulturës në Pejë dhe më gjerë. Është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës dhe i Lidhjes së Gazetarëve të Kosovës.


Deri me tash ka botuar këto vepra:

1.-Kombinati i lëkurë-këpucëve në Pejë (monografi, 1984)
2.- Tronditje (poezi, 19991)
3.- Çmendia në rreth (prozë, 1993)
4.- Feniksi (poezi, 1993)
5.- Simfoni pritjeje (poezi, 1995)
6.- Zejtarët e Pejës (monografi, 1995)
7.- Gabim stinësh (poezi, 1996)
8.- Në cep koha (poezi, 1997)
9.- Vrasësi i gjumit (roman, 1999)
10.- Heraldika (poezi, 2000)
11.- Lumturia e dhembjes (eseistikë, 2002)
12.- Freskia e pluhurit (poezi, 2002)
13.- Piramida e ironisë (eseistikë, 2004)
14.- Plagë në pikturë (poezi, 2005)
15.- Fjala e gjakut (tri poema kushtuar Prekazit, Gllogjanit dhe Koshares-2006)
16.- Shpërputhje kohe (ese, shkrime kritiko-letrare,vështrime jete, 2006)
17.- Kaq shumë vetmi (poezi të zgjedhura-2007)
18.- Dashuro një minutë (poezi dashurie-2007)
19.- Homazhe tek mendja (eseje-2008)
20.-E bukura e rrugëtimit (këndvështrime letrare-2008)
21.-Fjalë e pathënë (poezi - 2009)
22.-Zejtarët e Pejës (monografi-Botimi i Dytë - 2010)
23.-Kërkoj dhembjen time (poezi - 2011)
24.-Mallkimi i heshtjes (Shkrime refleksive-2011)
25.-Teatri i Pejës (monografi-2012)
26.-Vargje të këputura (poezi-2012)
27.- Përtej shkrimit (Shkrime të plasura, baladë shkrimesh, kujtime, mendime, vlerësime dhe biseda për njeriun, dhe të tjerët për mua) - 2013


Në valët e Radio-Prishtinës i janë emetuar radio-dramat:

28.- Valsi i kuq (1976) (Kjo dramë është përgatitur dhe shfaqur edhe në Teatrin Popullor të Pejës-premiera është shfaqur me 20.03.1976).
29.- Vdekja e bardhë (1985)
20.- Misteria (1987)
31.- Obelisku pa adresë (2005)

Kjo monodramë është përgatitur dhe shfaqur nga Trupa teatrore e Teatrit të Klinës më 27 prill 2007 në kuadër të Ditës së të pagjeturve dhe të 40-vjetorit të punës së aktorit, Ismet Krasniqi. Ndërsa, në prill të vitit 2013, është përgatitur dhe shfaqur në Teatrin “Istref Begolli” të qytetit të Pejës.

Sejdi BERISHA jeton dhe vepron në Pejë. Që nga viti 2002 ka qenë anëtar i Bordit të Teatrit Profesionist “Istref Begolli” të Pejës, po ashtu, ka qenë edhe anëtar i Këshillit Artistik të Galerisë së Arteve të Qytetit në Pejë dhe për një kohë të shkurtër edhe Kryetar i Bordit të Qendrës për Mirëqenien e Gruas (QMG-së) në Pejë.

Në Manifestimin kulturor “Kultura pejane ndër vite”, që u organizua më 24 nëntor 2011-30 nëntor 2011, u nderua me Çmimin “Krijues i dalluar”.

Ndërsa, në Poetekën Mbarëkombëtare “Ndue Bytyçi” që u mbajt në Tiranë me 26 gusht 2012, u nderua me Çmimin e Dytë për poezinë më të mirë.

Është fitues edhe i shumë çmimeve të tjera letrare dhe publicistike e kulturore në Kosovë dhe Shqipëri.









KTHIM NË SHTËPINË QË NUK EKZISTON

1.
Tash...
Dua të kthehem
Në shtëpinë e babait
Ka mbi gjysmë shekulli
Nuk e gjej dot...
Oborr as dyer oborri nuk ka
Shtëpia që nuk ekziston

2.
Brenda
Pak mure e do shenja të vjetra
Por pa gjurmë të plakut tim
Përveç ngjyrave të shokës
Me të cilën brezin e trupit e ngrohte
Edhe hijes së kamishit prej qelibari

3.
Në katin e sipërm të kullës
Dritaret e vogla si etje drite
Edhe do rrjetë merimangash
Për të krijuar imazh lashtësie

4.
Në ballë oxhaku
Në gozhdën e raftit
Ku qëndronte kafja për mysafirë
Tufë e çiftelisë kishte ngelur kacavjerrë
Edhe një copë cerge me lesh dhie
E plisi i bardhë pa asnjë gjurmë
Merrnin frymë pavdekësie

5.
Dal në divanhane
Plot krande
Me to sorrat çerdhe kishin bërë
Zbres më poshtë
Magjja e miellit
Nga minjtë e bërë blozhdë
Duart e nënës m[u kujtuan
Bukë duke gatuar
Ndonjëherë
Edhe ndonjë leqenik apo përpeq
Me kulloshtrën e lopës Kuqeshë

6.
Asgjë nga shtëpia e babait nuk gjeta
Asgjë nga ato kujtimet
Të cilat
Në pika gjaku mendoja t’i shndërroj
E të qarkullojnë në mua
Si rrugëtim i pambarim

7.
Diku te dollapi i bukës
Një copë sofre kish ngelur
Por troha buke askund
8.
Zbrita poshtë në ahur
Te grazhdi i kalit pullali
Më kujtohet
Hingëllonte pas tagjisë
Me misër të bardhë
Asnjë trohë shenje
As për plehun
Me të cilin
Tokën e bënim më pjellore

9.
Edhe në natën me terr
Diçka duke kërkuar
Në shtëpinë që nuk ekziston...
Vetëm hëna
Një cep të trapazanit e ndriçonte
Në ato dërrasa pishe
Ku babai përherë i pushonte kocat
Po edhe gjumë të mirë bënte

10.
Sillesha e sillesha
Nëpër shtëpinë që kurrë nuk e pashë
Rrapëllima e derës së odës
Nga era e fuqishme e moteve
Frymën e babait ma kujtonte
Me të cilën edhe lagjes i jepte gjallëri

11.
Në arë krye fshatit
Varri i gjyshit
Vetëm dy gurë shekullorë
I jepnin shenjë
Ani
Eshtrat e tij i bënin mirë tokës...

12.
U ktheva tek dhoma e çerepit
Edhe aty
Asnjë shenjë djerse e sime nënë
E lypa edhe atë vendin
Ku djepi me trupin tim përkundej
Sa vështirë pa gjumë
Çdo gjë dukej bosh
Edhe ajri që përftonte andejpari

13.
Po, sa lotët më tradhtuan
Duke kujtuar ninullat e nënës
Mbi shtatin tim të njomë
E, unë...
Asnjë nga ëndrrat e saj për mua
Sikur nuk ia kam plotësuar
Në kullë vetëm veriu frynte
Të thante acari
Kurse trupin tim
Ngadalë diçka ma shkrinte ma digjte


14.
Tash dua të kthehem
Po, ku...
Sa herë kam pyetur kështu
Sa herë vargje për të km shkruar
Që, pa mbaruar fjalën e fundit
Ato digjeshin e përcëlloheshin...

15.
Tash, kah t’ia mbaj
Kurrë nuk e gjeta
Kurrë nuk e përjetova
Kurrë nuk e preka shtëpinë e babait
Me rrënjë e kishin zhbi...

16.
Pushova pak
Pastaj preka veten
Po,për fjalë të nderit
Unë qenkam vetë babai
Preka xhamadanin
Vetë i babait është
Edhe plisi e kamishi prej qelibari
Edhe tirqit me gajtanë dymbëdhjetë fijesh
Por prapë përcëllim
Vetëm fytyrën nuk ia shoh babait
As buzëqeshjen e shikimin e tij plotë jetë

17.
Kthehem prapa
Prek trupin
Tash, prapë unë
Duke u dridhur si thupra në ujë

18.
Ku tash...
Ku është babai
Shtëpia e tij ku është
Ani
Ndoshta është në gjakun tim
Ajo kulla e babait

19.
Një zë ma trembi gjumin
Bri varrit të babait
Duke fjetur kisha qenë
Kurrë më ëmbël e rehat se tash
Sipër varrit ia kisha vënë dorën
Si kur ia vënë trupit më të dashur
Kur e kapërthen në gjumë pa brenga
Në shtratin e jetës
Në shtratin e ëndrrave
Që të lënë pa gjumë

20.
E tash
Kah t’ia mbajë
Ju më tregoni
Se diçka mendjen ma ka ngatërruar
Diçka shpirtin ma ka ligështuar
Diçka këmbët m’i ka rënduar...

21.
E tash
Tërë këto vargje që i shkrova
A janë poemë
Ndoshta elegji
A janë simfoni
Apo janë shikim i përbiruar
Nëpër birë të gjilpërës...

22.
Asgjë nuk janë
Veçse trembje shpirti
Që tmerrësisht më dhemb
Për shtëpinë e babait tim
Për jetën time...


NDOSHTA NË JUG...

(Brenda hidhërimit të Sarandës)

1.
Atje diku në fund të Sarandës
Aty ku deti ka aromë toke
Aty ku ka ngrohtësi dielli
Atje buzë detit
Me pak valë dhembjeje
Mu buzë dallgëve të serta
E gjeta një shishe të vjetër
Të përlarë shekujsh
Të mbyllur me tapë
Që marinarët
Kushedi
Në luftëra të pakuptimta
Në det e kishin hedhur
Ndoshta atje diku
Në veri të tokës
Ndoshta në oqeanet e mëdha
Ndoshta edhe në jug të globit
Në jug të atdheut

2.
E mora atë shishe
I lakmoja madhështisë së saj
Edhe errësirës në te
Që i ishte shtresuar ndër mote
Edhe misterit që e mbante brenda
Të fshehur e të ndrydhur
Ia hoqa tapën
Nga shishja doli një zë
Jemi eshtra njerëzish
Tha duke fluturuar si zog në qiell
Nuk di se nga jemi
E shikova shishen
Si mallin e njeriut pa atdhe
Si lotin në syrin e vashës
Si hartën e moçme
Të historisë pa data

3.
Sërish ai zë
Si dihamë u kthye
Qëndronte pranë grykës së shishes
Ngujohu  brenda i thash
Furishëm hyri në gastare
Duke m’i spërkatur sytë
Ndoshta me kripën e detit

4.
Tash
Shishes ia vura tapën
E hodha në det
Edhe më tutje
Kështu le ta shëtisë botën
Sa shumë më kishin kapluar djersët
Për shishen-varr
Dhe për një letër aty brenda saj
Çfarë nuk ishte shkruar
Në letrën e vjetër ngjyrë dylli

5.
Shishja
Kështu prapë vazhdoi rrugëtimin e saj
Unë sërish ktheva
Tek vargu im
Tek Trirema e Poezisë Joniane
Ku këndohet në të gjitha gjuhët...

(25 shtator 2016)


NJË PASQYRË...!

Tri herë jam hedhur nga qielli
Dhe drejt në tokën time kam rënë
Tri herë jam fundosur në dete
Dhe rënë kam në thellësitë
E fshehtësive të atdheut
Tri herë jam djegur në flakë
Dhe shndërruar jam
Në hirin e vatanit
Sa herë që jam gëzuar
Pragun e derës së shtëpisë
Puthur e kam
Tri herë rrast jam hidhëruar
Dhe shumë vuajtje
Më kanë kapërthyer
Sa herë nënën e kam uruar
Që ndoshta kur nuk duhej
Më solli në jetë
E heroizmin e babait
Gjithnjë me qëndresë e kam praruar
Ç’është kjo
Asgjë
Pos reliev i jetës sime
Dhe një pikëpyetje e atdheut
E unë rri
Duke qeshur e duke qarë
Duke i shprushur
Dhe duke i ledhatuar shekujt
Këta hileqarë të historisë...


...2012...!


I kam do rrugë të vjetra
Mos m'i dëmtoni
I kam do gëzime
Mos m'i shëmtoni...
I kam do kallëzime
Mos m'i pluhuroni
I kam do plagë
Mos m'i lëndoni
I kam do dhembje
Mos m'i trazoni
I kam do hidhërime
Mos m'i rëndoni
I kam do këngë
Mos m'i shtrëmbëroni
E kam një etje
Më leni të etur
I kam do kujtime
E acari mbi letër
S'më lë ta shkruaj
Vetëm edhe një varg
Në vend të vargut
Lë të jetë numri 2012...
Ndoshta takohemi diku
Në përqafimin e kombit
Në lumturimin e atdheut...

DUDI PLAK NË PATRIKANË

(Kushtuar Dudit në Patrikanë të Pejës të lashtë afro tre shekuj)

Sa puthje si kurorë dielli në qafë i ke varur
Gjinjtë e drenushave pa mëshirë i ke përvëluar
Sa thyerje zemrash ke përjetuar
E shkrumb tek kroi i akullt
Nën Ty lindjet i kanë vendosur dashnorët e kësaj toke
Edhe tradhtitë janë prehur nën flladin tënd
Asgjë e re
Kështu me ditë javë e vite ishte
Kështu me decenie
E, Ty as sot s’të ha palla
S’lëviz fare
Vetëm murosë histori
...Të kam lakmi
Që nga barrët kërrusur je
Që sipër mendjes ngarkuar t’i kanë
Pse heshtë tash e tre shekuj e as shpirt nuk japë
Vetëm degëzohesh e trungun nuk e dorëzon
Ndoshta je duke pritur diellin e diellit
Kot pret ashtu
Edhe në pritje të kanë tradhtuar
Të kam lakmi... edhe zili
Sa njeriu është dashuruar nën kurorën tënde
Sa rrenat janë thyer për historinë përbri trungut thatak
E Ti, edhe tash heshtë e nuk flet
Në trupin tënd e nën kurorën e hapur
Ka rrëke lotësh, ethe e trishtim
Për jetën, o Dudi Plak
Çfarë të bëj...
Ma jap barrën e peshën tënde
E të kërrusëm fortë e fortë
M’i jap sytë e tu e të flasë pa gjuhë
M’i jap veshtë e të flasë pa zë
Atëherë...
Nën kurorën time le të vërshojnë lulet
Le të ndizen zemrat e etjeve të Kosovës
Lindjet le të presin damarin e pritjeve

NDOSHTA SOT VJEN KUJTIMI...

Ndoshta
Tash vesa e vjeshtës
I tradhton gjethet
E rrugët u ngjajnë
Kurorave me lule të vyshkura
Lisat duken si përcjellës të amaneteve
Degët e tyre mashtrues të stinëve

Ndoshta
Sot gështenjat
Do t’i braktisin boçat me gjemba
E ketri do t’i mbulojë lënat
Për ushqim dimëror

Ndoshta
Sot trenat ndërrojnë itinerarin
Edhe binarët t’i kthejnë kah atdheu

Ndoshta
Sot do të lindet një fëmijë
Me emër të ri
Se njerëzit janë plakur
Duke jetuar me këngën e etjes
Duke kërkuar urtësinë
E duke pritur pritjet

Ndoshta
Sot vjen kujtimi
Asgjë për të mos harruar...

Ndoshta...


NDOSHTA NË JUG...

(Brenda hidhërimit të Sarandës)

1.
Atje diku në fund të Sarandës
Aty ku deti ka aromë toke
Aty ku ka ngrohtësi dielli
Atje buzë detit
Me pak valë dhembjeje
Mu buzë dallgëve të serta
E gjeta një shishe të vjetër
Të përlarë shekujsh
Të mbyllur me tapë
Që marinarët
Kushedi
Në luftëra të pakuptimta
Në det e kishin hedhur
Ndoshta atje diku
Në veri të tokës
Ndoshta në oqeanet e mëdha
Ndoshta edhe në jug të globit
Në jug të atdheut

2.
E mora atë shishe
I lakmoja madhështisë së saj
Edhe errësirës në te
Që i ishte shtresuar ndër mote
Edhe misterit që e mbante brenda
Të fshehur e të ndrydhur
Ia hoqa tapën
Nga shishja doli një zë
Jemi eshtra njerëzish
Tha duke fluturuar si zog në qiell
Nuk di se nga jemi
E shikova shishen
Si mallin e njeriut pa atdhe
Si lotin në syrin e vashës
Si hartën e moçme
Të historisë pa data

3.
Sërish ai zë
Si dihamë u kthye
Qëndronte pranë grykës së shishes
Ngujohu  brenda i thash
Furishëm hyri në gastare
Duke m’i spërkatur sytë
Ndoshta me kripën e detit

4.
Tash
Shishes ia vura tapën
E hodha në det
Edhe më tutje
Kështu le ta shëtisë botën
Sa shumë më kishin kapluar djersët
Për shishen-varr
Dhe për një letër aty brenda saj
Çfarë nuk ishte shkruar
Në letrën e vjetër ngjyrë dylli

5.
Shishja
Kështu prapë vazhdoi rrugëtimin e saj
Unë sërish ktheva
Tek vargu im
Tek Trirema e Poezisë Joniane
Ku këndohet në të gjitha gjuhët...


TREGONI KUR TREGONI...

...Kur tregoni
Edhe qiellit i tregoni
Edhe tokës i rrëfeni
Tregoni kur tregoni
Se shekujt janë rënduar
Edhe vitet janë moçnisur
Tregoni kur tregoni
Më mirë është
Rrugët dritë për t'i bërë...


SI VENDLINDJE E MOHUAR...!

Në atë këndimin e rapsodëve
E kisha zënë dhembjen
Edhe dashurinë fshehurazi
Vetëm lirinë gjithnjë të zvarrur
Dhe ninullat në djep
Kurrë deri në fund nuk i përjetova
As nuk i kuptova
Nuk e kuptova
As këngën e zjarrtë të gjelit
Mbi grumbullin e plehut
Edhe pse ma krijonte
Një idil të pashlyer fshati
Ma ngacmonte dashurinë
Për vendlindjen e mohuar...
Me këto gjëra
Vjeshta çdo gjë ma përcëllon
E pranvera tërësisht më trenon...


DIELLI EDHE NË PIKTURË KA ETJE...

Po po
Do lind e lind dielli
Dikush ngrohet
E dikush akull bëhet
Ky diell
Sa madhështor...
Edhe në pikturë
Ka etje...


NJË PASQYRË...!

Tri herë jam hedhur nga qielli
Dhe drejt në tokën time kam rënë
Tri herë jam fundosur në dete
Dhe rënë kam në thellësitë
E fshehtësive të atdheut
Tri herë jam djegur në flakë
Dhe shndërruar jam
Në hirin e vatanit
Sa herë që jam gëzuar
Pragun e derës së shtëpisë
Puthur e kam
Tri herë rrast jam hidhëruar
Dhe shumë vuajtje
Më kanë kapërthyer
Sa herë nënën e kam uruar
Që ndoshta kur nuk duhej
Më solli në jetë
E heroizmin e babait
Gjithnjë me qëndresë e kam praruar
Ç’është kjo
Asgjë
Pos reliev i jetës sime
Dhe një pikëpyetje e atdheut
E unë rri
Duke qeshur e duke qarë
Duke i shprushur
Dhe duke i ledhatuar shekujt
Këta hileqarë të historisë...


TE NJË GUR SI ISHULL...

Në mëngjes
Ama shumë herët
Diku thellë në det
Një gur si ishull
Mbi te qëndronte ulur
Një plak
Ama shumë i moçnisur
Dhe
Vetëm vështronte detin
E murmuriste:
Deri ku e ka hudutin
I tërë ky ujë
Deri ku e ka kufirin
Toka ime
Plaku
Vetëm vështronte
Por të njëjtën pyetje
Gjithnjë e përsëriste
Plaku
Me mjekër të bardhë
Si Heminguei dukej
Ndoshta edhe rebel si ai...

(Sarandë, 02 tetor 2016)


MUZE I TRADITËS, THANË...!

1.
Në një mulli fshati
Mulli që bluante...
Tash nuk punon
Po hyre brenda tij
Era vjen histori
Kundërmon edhe baltë
Në dritare
Rrjetë merimangash
Në lugun e ujit
Asnjë pikë nuk rrjedhë
Por nga pak
Shija e miellit hetohet
Edhe pesha e misrit
Që kujtojnë ujemin e mullisit
Thasët plotë arna
Të mbërthyer me kunja thane

2.
Çdo gjë
Mendjen në shekuj ma shndërroi
Që shtresojnë e shpalosin kallëzime
Tmerre, dhembje e trimëri
Ndoshta askush nuk i di
Nuk i heton
Në të çarat e murit
Ne letrat e grisura të dashurisë
Të fshehura
Nëpër bira dërrasash

3.
Pyesja
Po çfarë është kjo terrinë
Është muzeu i traditës
Si në sarkazëm
Më tha lëkura e një miu
Që trupi i ishte tharë
Miell duke vjedhur

4.
Ky mulli fshati
Muze i traditës, thanë...


TE AJO DARDHA HASI...

Në atë bahçen e vjetër
Të babait tim
Kishte plotë pemë
Që i kishin qëndruar kohërave
Në vend buke
Fëmijët ishin ushqyer
Me mollët lalçe
Edhe me ato vizejke

Në atë qoshkun e vogël
Te gardhi kurorë
Që fortë e kishte thurë gjyshi
Ende qëndron kryelartë
Ajo dardha me kokrra të vogla
Dardhë hasi i thoshin
Ishte shumë e dashur për fëmijët
Sepse
Deri vonë në vjeshtë
Në kurorën e saj
I ruante nga disa kokrra dardhe
Të pikëluara nga vesa
Që vetëm sa ua shtonte shijen

Ndoshta pse isha fëmijë
Dardhat hasi
Shumë i adhuroja
Rrënjët e trungun
Edhe kurorën e saj
Përherë i bekoja
Për madhështinë e bereqetit
Për amanetin e gjyshit...


VETËM NJË GOTË UJË PEJE...

Sot
Vetëm një gotë ujë Peje
Që freskon kur bën vapë
Që shkrumbon kur kam mall
Që madhështon
Kur kujtimet rëndojnë
Dhe, shkruaj histori
Me ujin e kthjelltë
Kurse ditët e rinisë
Më sillën vërdallë rreth meje
Duke m'i përkëdhelur thinjat
Duke m'i thelluar rrudhat
Në lëkurën time
Ndoshta të trashë...
Sot
Në këtë mëngjes
Në këtë ditë vjeshte
Vetëm një gotë ujë Peje
Dhe asgjë tjetër...

Cikël poetik nga Faton Mehmeti




Image result for poezi nga faton mehmeti




Faton Mehmeti lindi në Ferizaj me 12.09.1982. Ka të kryer fakultetin e filologjisë, dega Letërsi dhe Gjuhë shqipe, dhe masterin po në këtë drejtim.

Merret me shkrime të ndryshme: poezi, recensione, vështrime letrare si dhe shkrime (opinione) të ndryshme në gazetat ditore. Hobi ka futbollin, dhe i pëlqen të vizitojë dhe të njoh kultura dhe njerëz të huaj.

Punon si mësimdhënës në shkollë fillore, dhe ligjëron lëndën gjuhë dhe letërsi shqipe.(Wikipedia)




HESHT

Edhe kur të të them
mirëmëngjesi !
apo një lule të të dërgoj
një pasdite të bukur
e një natë të qetë të uroj
Edhe kur pres një fjalë
etjen ta shuash me zjarr
kam të ftohtë
për një përqafim
s’ka gjë....hesht
Kam nis ta dua
edhe heshtjen tënd
ashtu si dashuroj
çdo gjë që është jote...!!!


NUK TË GJEJ ...

Pa fund më duken
rrugët për tek ti
rrugica të pashkelura
k ë mbet e zbathura
balta ka mbuluar
shkëlqimin e kalldrëmeve
Të gjitha mjetet ikin pa drejtim
në rrugët gabuara kujtoj se janë
kur ndonjë babaxhanë me pyet ku shkon
i them atje ku as vete nuk e di
por qe dua të shkoj ..patjetër
Kështu ikën ditët
sensi kohës më ka humbur
sa më larg ikën aq më tepër
e ndjej se je afër
askund nuk të gjej...


VEÇ HARRESA

Të qeshur
dikur e një kohë
nuk dinim asgjë për jetën
veç dashurinë e kishim hak
Asnjëri nga ne
nuk mendonte ndryshe
pos se dashuria e vërtetë
qëndron tek unë dhe ti
Befas një ditë
u zgjua të dy
në të njëjtën botë
por nuk ishim më bashkë
Askush nuk hyri mes nesh
tani që dimë çdo gjë për jetë
veç harresën nuk e kishim hak
në kohën që nuk kthehet më...


ACAR

Thua se ishte acar
çdo gjë ishte ngrirë
edhe buzëqesha
u shndërruar në statuja
Edhe dielli ishte ngrirë
patinazhe toka e deteve
ne bote time stinë nuk kishte
edhe gjaku me ishte ngrirë
Prometheu erdhi një ditë
mbarte emrin tënd Helenë
rruge te gjatë kishte bërë
sa larg ishte kjo Trojë
Akujt u shkrin
verë u bë çdo gjë
pak ditë verë
e përsëri acar ..acarin...


DORËZOHU HELENË

Nga gjumi letargjik
ndjenjat zgjoi
s’të duhet gjumi
të gjallët rrinë zgjuar
të vdekurit
rrinë veç...

Edhe mburojat
rreth zemrës sate
largoi
nuk ndalohet pushtimi dot
në një zemër që s’mund të rri
e pa pushtuar

Hapi portat
s’dua të bëhem dinak
i Trojës

Nëse duhet
edhe me intriga të të pushtoj
s’do hezitoj dot
mjafton që zemra jote
të mbaj emrin tim…

2016-11-19

“Bomba atomike” ka rënë prej kohësh (viti 1991)

50269

Nga Teodor KEKO



Në sheshin që rrethihet nga gati 10 dyqane fruta-perime është qetësi. Shitoret i kanë banakët bosh. Një pazi e prishur që mund t’ua priosh mendjen blerësve për spinaq. Ca lakra të freskëta dhe një lloj reçeli në kavanoz. Vetëm kaq. Dhe ca shitës që hanë fara luledielli të përgjumur. Unë kam një orë që bisedoj me shitësin, një djalë i ri që ka mbarruar 5-6 vjet të shkuara gjimnazin. Gjatë praktikës mësimore i kam dhënë disa orë letërsi këtij djali. Atëherë i kam folur për karakterin e mrekullueshëm të shqiptarit. Për vetitë e tij të admirueshme që mahnitën Bajronin, për bujarinë dhe besën. Tani ai, që nuk harron asgjë, më pyet:

-E mban mend profesor, ç’më ke shpjeguar dikur në mësim?

I bëj një shenjë me dorë “më lërë të qetë!” dhe qëndroj si murg para banakut. Nga porta e madhe shfaqen hera-herës ca si fantazma në kundër dritë. Kur afrohen në banak, disa i shquaj se cilët janë. Janë njerëz të shquar të kryeqytetit, artistë me emër, mjekë, ekonomistë – truri i kombit. Ata, herë qeshin me servilizëm para shitësit, herë bëjnë humor të sforcuar…janë aktorë të mrekullueshëm tek përpiqen me çdo kush që ta tundojnë shitësin. Mbase ai futet pas perdes së dyqanit dhe iu shet nja dhjetë kokrra vezë, apo ndonjë frut!?…mirëpo shitësi ju betohet se sot magazina s’e ka furnizuar. Atehërë, ata heqin maskën, pikëllohen dhe largohen të vrarë. Unë e di se ç’thonë me vete: “Më mirë të mos kisha shkelur këtu, se sa humba gjithë këtë kohë dhe ula veten përrtokë duke iu lutur një shitësi si…”

Ai që e njeh karakterin tonë përmes “Lahutës së Malcisë” të Fishtës, tmerrohet nga metamorfoza. Ai që e njeh përmes “A don qymyr, zotni?” të Migjenit, skandalizohet nga përsëritja pikë për pikë e shkatërrimit të karakterit. Karakteri ynë vërtet është në një pikë kritike. Shkrimtarë që në epistolarin e tyre kanë më shumë lutje se vepra. Vandakë letrash anonime. Shpifje pa fund të shkruara me një kaligrafi të admirueshme…

Që foshnjë na mësuan të lutemi…Më dërgoi babi për një paqetë me filter…pastaj lutjet për të hyrë në rini, lutje për t’u futur në punë, lutje për shkollën e lartë, lutje për transferim, lutje për shtëpi, lutje për shtesë rroge, lutje për të marrë një frigorifer, përgjërim te shitësi i peshkut, servilizëm te shitësi i vezëve, lutje te…

Kush na shkallmoi kështu, ne njerëzve me bezë burri e shpirt njeriu?

Ata që përpiqen ta mbajnë gjallë karakterin e tyre, e pësojnë. Më 16 janar, në orën 6 e 1 minutë të mëngjesit, fizikanti P.F., njeri që nuk dëshiron t’i lutet askujt, u plagos në dorë duke u shtyrë mes grumbullit të blerësve, në çastin që u hap dera e madhe e merkatos së Tiranës (ora kur hapet është 6). Vërtet e trishtueshme që viktima e parë e luftës në Irak, fill pas shpalljes së kësaj lufte, ishte në Tiranë.

Shitësi më thotë se i është mërzitur jeta në dyqan. Nuk shikon dot superintelektualët e kombit që të luten si mjeranë.

– Kam një javë që nuk çoj vezë e fruta në shtëpinë time, – shton, – s’ruaj dot një mall për vete. Si shoh dot njerëzit të luten. S’kam zemër.

Ai është nëj djalë i zgjuar. Më thotë atë që unë trembem ta sjell nëpë mend:

– Dyqanet një ditë do të mbushen, ekonomia do të mëkëmbet, por karakteri i këtyre njerëzve s’rregullohet më! Ata gjithë jetën do të hakmerren për këto vite, kur nuk i lanë të bëjnë shkencë dhe art, por i shndërruan në lypsarë!…

Ai ndoshta nuk di dhe një gjë tjetër: thuajse të gjithë ata që kanë shkruar letra anonime dhe shpifje, që kanë deponuar të paqëna nëpër gjyqe dhe vëllezërit e tyre, – të gjithë ata që kanë shkelur ligjin të detyruar me përdhunë nga presioni fatal i mekanizmit të ekzistencës, “po nuk fole, do të dënohesh ti”, sot janë penduar dhe i vret ndërgjegja. Nëse një ditë do t’i harrojmë mëritë e vjetra, të fundit do të mbeten këta! Këta njerëz do të hakmerren ndaj vetvetes, ndaj fajit të tyre, duke ndenjur një kohë të gjatë forca inaktive për të mirën e kombit tonë. Po sa intelektualë do të vetëparalizohen kështu?

Në të vërtetë, bomba atomike ka rënë në shpirtin tonë. Kjo është një bombë e llojit të veçantë. Në Hiroshimë ajo vrau njerëz dhe mbolli leuçemi. Tek ne shkatërroi karakteret e njerëzve dhe mbolli ligësi. Po si do ta zbukurojë këtë vend nja karakter i shëmtuar nga tatuazhet që ia fiksuan përdhunshëm këto 46 vjet? Si do ta shërojë Shqipërinë një shpirt i sëmurë njerëzor?

Rrituni sa më shpejt fëmijët tanë! Bëhuni burra, jo si ne! Mos iu dorëzoni mjerimit, siç i ngritëm duart përpjetë ne!…

Në sheshin e merkatos është një boshësi e madhe. Ajo nesër do të gjallërojë nga zërat njerëzorë. Por unë i trembem boshësisë së shpirtit. Këtë gjë nuk e di akoma: a do të na mbushet ndonjëherë shpirti me jetë? A do të nisemi ndonjëherë me shpirtin tonë përdore drejt krijimeve të mrekullueshme njerëzore?

Rreziqet e ndërhyrjes në Siri (viti 2012)

Former U.S. Secretary of State Henry Kissinger looks on during a meeting with Russia's Prime Minister Vladimir Putin at the Russian White House, headquarters of the federal government, in Moscow January 20, 2012. REUTERS/Alexsey Druginyn/RIA Novosti/Pool (RUSSIA - Tags: POLITICS) THIS IMAGE HAS BEEN SUPPLIED BY A THIRD PARTY. IT IS DISTRIBUTED, EXACTLY AS RECEIVED BY REUTERS, AS A SERVICE TO CLIENTS - RTR2WKH4

Nga Henry A. KISSINGER


Pak kohë pas nisjes së konfliktit sirian, më 3 qershor 2012, Henry Kissinger shkruan për “The Washington Post” për rreziqet e një përfshirjeje të Amerikës në Siri, duke paralajmëruar se një gjë e tillë do të sillte ndërhyrje edhe të shteteve të tjera të interesuara në rajon.

“Pranvera arabe zakonisht diskutohet me termat e perspektivës për demokracinë. Po aq domethënës është edhe apeli në rritje, më së fundmi në Siri, për një ndërhyrje të jashtme që të sjellë ndryshim të regjimit, duke shndërruar nocionet mbizotëruese të rendit ndërkombëtar.

Koncepti modern i rendit botëror u ngjiz në vitin 1648 me traktatin e Uestfalisë, që i dha fund luftës tridhjetvjeçare. Në atë koflikt dinastitë më të fuqishme dërguan ushtritë në kufijtë politikë për të siguruar normat e tyre të besimit, në konflikt me njëra-tjetrën. Ky version i shekullit të 17-të të ndryshimit të regjimit vrau ndoshta një të tretën e popullsisë në Europën Qendrore.

Për të parandaluar përsëritjen e një masakre të tillë, traktati i Uestfalisë ndau politikën ndërkombëtare nga ajo e brendshme. Shtetet, bazuar mbi njësitë kombëtare dhe kulturore, u konsideruan të pavarura brenda kufijve të tyre, politikat ndërkombëtare u përcaktuan me anë të ndërveprimit përgjatë kufijve të caktuar. Për themeluesit, konceptet e reja të interesit kombëtar dhe ballancës së pushtetit ishin kufizim, jo zgjerim i rolit të forcës: ato punuan për ruajtjen e ekulibrit tek popullsitë e detyruara të konvertohen.

Sistemi uestfalian është përhapur nga diplomacia europiane në të gjithë botën. Edhe pse i shtrënguar nga dy luftëra botërore dhe nga rritja e komunizmit ndërkombëtar, shteti-komb Sovran mbijetoi, në mënyrë kokëfortë, si njësia bazike e rendit ndërkombëtar.

Sistemi uestfalian nuk u aplikua kurrë tërësisht në Lindjen e Mesme. Vetëm tre nga shtetet muslimane të rajonit kishin një bazë historike: Turqia, Egjipti dhe Irani. Kufijtë e të tjerave reflektonin një ndarje plaçke të Perandorisë Osmane mes fituesve të Luftës së Parë Botërore, me një respekt minimal për ndarjet etnike apo sektariane. Këta kufij kanë qenë objektiva të sfidave të herëpashershme, shpesh ushtarake. Diplomacia e gjeneruar nga pranvera arabe zëvendëson parimet uestfaliane të ekuilibrimit me një doktrinë të përgjithësuar të ndërhyrjes humanitare. Në këtë kontekst, konfliktet civile shihen si ndërkombëtare përmes prizmit të shqetësimeve humanitare apo sektariane. Nga jashtë, fuqitë e mëdha kërkojnë që qeveria në detyrë të negociojë me kundërshtarët me qëllim transferimin e pushtetit. Por për shkak, se për të dyja palët, çështja është përgjithësisht mbijetesa, këto apele bien në vesh të shurdhër. Aty ku palët kanë fuqi të krahasueshme, një farë ndërhyrjeje nga jashtë, përfshirë edhe forcën ushtarake, është e kërkuar që të ndërpresë ngërçin.

Kjo formë e ndërhyrjes ushtarake e dallon veten nga politika e jashtme tradicionale duke shmangur apelet për interesin kombëtar apo ballancën e pushtetit, të refuzuara për shkak se u mungon dimensioni moral. Ndërhyrja e justifikon veten jo duke tejkaluar një kërcënim strategjik por duke larguar pengesat që konsiderohen shkelje e parimeve universale të qeverisjes.

Nëse përshtatet si parim i politikës së jashtme, kjo formë ndërhyrjeje ngre pyetje të mëdha për strategjinë amerikane. A do ta konsiderojë Amerika veten të detyruar të mbështesë çdo kryengritje popullore ndaj një qeverie jo-demokratike, përfshirë edhe në ato vende që konsideron të rëndësishme për mbajtjen e sistemit ndërkombëtar? A është, p.sh Arabia Saudite një aleate derisa të mos ketë demostrata në territorin e saj? A jemi të përgatitur t’u japim shteteve të tjera të drejtën të ndërhyjnë në emër të farefisnisë së tyre fetare apo etnike?

Në Siri përzjehet apeli për ndërhyrje humanitare dhe strategjike. Në zemër të botës muslimane, Siria, nën Bashar al-Assadin, ka mbështetur strategjinë e Iranit në Levant dhe Mesdhe. Ka mbështetur Hamasin, që refuzon shtetin izraelit dhe Hezbollahët që minojnë qëndrueshmërinë e Libanit. Shtetet e Bashkuara kanë arsye strategjike, sikundër edhe humanitare për të favorizuar rënien e Asadit dhe për të inkurajuar diplomacinë ndërkombëtare në këtë drejtim. Nga ana tjetër, jo çdo interes strategjik përbën shkak për luftë, pasi në të kundërt, nuk do të kishte vend për diplomacinë.

Ndryshimi midis ndërhyrjes ushtarake dhe strategjike duhet të jenë të rëndësishme. Komuniteti botëror e përcakton ndërhyrjen humanitare me konsensus, kaq i vështirë për t’u arritur e që zakonisht e kufizon atë. Nga ana tjetër, ndërhyrja që vjen si e njëanshme apo bazuar në një koalicion, përfshin edhe rezistencën e vendeve që druhen nga një aplikim i mundshëm i saj edhe në territoret e tyre si Kina apo Rusia. Po ashtu, ka edhe vështirësi për të arritur mbështetje të brendshme për këtë ndërhyrje.

Ndërhyrja ushtarake, humanitare apo strategjike, ka dy parakushte: së pari, konsensusi për qeverisjen pas rrëzimit të statusquosë është kritike. Nëse objektivi ka për qëllim largimin e një sundimtari specifik, një luftë civile do të pasojë vakuumin që do të sjellë rezultati, pasi grupet e armatosura do të kërkojnë të jenë në drejtim, dhe vendet e huaja zgjedhin palë të ndryshme. Së dyti, objektivi politik duhet të jetë eksplicit dhe i arritshëm në një kohë të caktuar. Unë kam dyshime se çështja siriane i përmbush këto teste. Nuk mund ta përballojmë të hidhemi nga një mjet tek një tjetër në një përfshirje të papërcaktuar ushtarake në një konflikt që merr gjithnjë e më shumë karakter sektarian. Në mungesë të një koncepti strategjik të artikuluar qartë, rendi botëror që gërryen kufijtë dhe trazon luftëra civile e ndërkombëtare nuk do të pushojë kurrë. Pak nuancim nevojitet për të dhënë perspektivë. Kjo është një çështje jo mes palëve, dhe duhet të trajtohet në këtë mënyrë në debatin ku po hyjmë”.

Trump-i si triumf i frikës


12511612_10153443603029624_1768563702_n-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-347x233-1-1

Nga Redi SHEHU



Zgjedhjet për presidentin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, të zhvilluara në fillimnëntorët e kohëve elektorale, u realizuan kësaj here nën një atmosferë jo të zakontë. Veçantia e kësaj gare përmblidhej më së shumti në ekzistencën e një kandidati si Donald Trump, i cili nuk përtoi fare të paraqitej si shumë kontrovers dhe “out of box”. Ai fitoi pavarësisht pritshmërive të pjesës më të madhe të perceptimit publik, që ishte i përgatitur për një fitore të Hillary Clinton-it, dhe njëkohësisht shënoi edhe një fazë të re të mënyrës se si amerikanët e konceptojnë veten, të mënyrës se si amerikanët mendojnë për vetveten në ditët e sotme.

Në zgjedhjen për herë të parë të presidentit Barak Obama, të parit njeri me ngjyrë në Shtëpinë e Bardhë, pati një entuziazëm përveç shpresës për daljen nga recesioni. Një entuziazëm se zgjedhja e tij si president do të shënonte dhe fillimin e një epoke postraciste në SHBA, duke mbyllur kështu një kapitull të gjatë paragjykimesh, denigrimesh dhe persekutimesh racore që e kishin karakterizuar historinë e këtij shteti. Tetë vite më vonë, në të njëjtin nëntor, Donald Trump përveçse u konfirmua si presidenti i 45-të i SHBA-së, në të njëjtën kohë konfirmoi shterimin e shpresës për një shoqëri postraciste amerikane. Kjo për faktin se në qendër të të gjithë fushatës së tij, racizmi, ksenofobia, islamofobia, seksizmi dhe shumë prapësira të tjera sociale morën për të parën herë statusin publik dhe politik në zemrën e shoqërisë komplekse dhe kontradiktore amerikane.

Nga presidenca e parë e Obama-s dhe deri në ditën kur Trump-i u zgjodh president, është lehtësisht e konstatueshme se një zhvendosje kulturore kishte ndodhur në mesin e elektoratit të bardhë amerikan. Kjo zhvendosje më së shumti është zhvilluar në ndërgjegjen dhe mendimin e kësaj maxhorance të heshtur të bardhë, e cila gjatë këtyre tetë viteve diferencë, që kur presidenti Obama u ngjit në karrigen e presidentit, ka kultivuar brenda vetes një mori frikërash. Këto frikëra më së shumti përmblidhen në këto drejtime: frika se SHBA-ja po humb nga fuqia e saj ushtarake dhe ndikimi i saj në botë, frika nga terrorizmi brenda vendit, frika se situata ekonomike e amerikanëve do vazhdojë të stabilizohet në një rënie konstante, frika nga shtimi i të gjithë llojeve të emigrantëve, si dhe frika se në 2045-n amerikanët e bardhë nuk do të përbëjnë maxhorancën e këtij vendi.

Ky spostim kulturor, i përmbledhur kryesisht në këto lloje frikërash, i kishte dhënë sinjalet e veta në ambientin e përditshëm amerikan. Veçantia e Trump-it qëndron në aftësinë për ta lexuar këtë zhvendosje të ndërgjegjes dhe kulturës amerikane, dhe në ngritjen e të gjithë kësaj në një artikulim elektoral kontrovers dhe problematik aq sa edhe vetë frikërat si ekzistencë në vetvete. Pra, nuk është se elektorati prodhoi një Trump. Jo, ai aty kishte qenë! Ai nuk pati skrupuj që t’u jepte zë publik maktheve të brendshme të kësaj maxhorance të bardhë. Me pak fjalë, ai përfaqësoi triumfin e frikës në nivelin më të lartë politik amerikan. Ky fakt ka problemet e veta, sepse mentaliteti i masave shpesh, nëse nuk përpunohet apo drejtohet si duhet nga elitat politike, por përçohet me të njëjtin intensitet urrejtjeje, pa filtra dhe pjekuri, bën që e gjithë energjia negative tashmë t’i drejtohet po vetë SHBA-së, duke rrezikuar një implodim të brendshëm. Nëse në presidencën e Bush-it, pas ngjarjeve të 11 shtatorit, ne pamë që artikulimi i tij lidhur me ngjarjen u përqendrua në akuzën kundër boshtit të së keqes, i cili shtrihej jashtë SHBA-së, në rastin e Trump-it, me ligjërimet e tij politike gati në kufinjtë e paligjshmërisë, tashmë boshti i të keqes shihet brenda SHBA-së, i materializuar në “tjetrin”, bazuar në ndryshimet racore, fetare dhe kulturore. I gjithë ky proces, që u kurorëzua me një fitore të tij, rrezikon që sloganin për një Amerikë të madhe përsëri ta shndërrojë për një Amerikë që urren përsëri!

Orvatjet për ta lexuar tashmë presidentin Trump (ai kështu ka qejf të quhet) si përfaqësues të republikanëve amerikanë mendoj se nuk janë një përpjekje e saktë, sepse ai u bë president sidomos dhe veçanërisht pas divorcit të tij me përfaqësuesit kryesore të establishmentit republikan amerikan, duke nisur që nga Paul Rayan, Bush-ët, e deri tek Mitt Romney. Prandaj edhe mbështetja që të djathtët shqiptarë i japin Trump-it duket e pakuptimtë, pasi ai përfaqësoi spostimin kulturor amerikan, e jo idealet republikane amerikane në të gjithë tërësinë e tyre. Deklaratat e tij pas fitores shënojnë një farë tërheqjeje ndaj ligjërimit të tij elektoral. A vjen kjo nga pesha e karriges së presidentit të SHBA-së, apo se ai si njeri i biznesit e ka parë këtë si një “big deal” me elektoratin, data e skadencës së të cilës mund të ketë qenë 8 nëntori, kjo ngelet për t’u parë.

Antisemitizmi duhet kërkuar nëpër Europë, e jo në Shqipëri e gjetiu ku jetojnë shqiptarët

13872352_10153784734017215_1706518926_n-1-e1470126054585

Nga Behxhet JASHARI:


 Antisemitizmi dhe besa e shqiptarit




S’do mend se fjala ose qëndrimi i prerë tek shqiptarët, i njohur si besë në historinë kombëtare, luajti rol mjaft pozitiv. Meqë rrotulla e historisë gjatë periudhave të ndryshme kohore ndryshon, që këtu ndodhitë në dekadat e fundit në botë bëjnë që historia në ndonjë mënyrë edhe të harrohet. Shqiptarët, si çdo herë në histori, u treguan humanë dhe mikpritës ndaj të gjithë atyre nevojtarëve dhe të ngratëve. Shqipëria vërtet ishte vend i sigurt për hebrenjtë, dhe jo vetëm për ta, e sot na duheshka të vijnë mbi dy mijë policë izraelitë në mbrojtje të futbollistëve të tyre!? Nëse diku larg dikujt i ka djegur qumështi, atëherë nuk është e thënë që të vijë në Elbasan e t’i fryjë edhe kosit!

Megjithatë, sipas mediave, gjatë ndeshjes së të shtunës në Elbasan nuk është vënë re asnjë banderolë apo parullë kundër Izraelit, dhe asnjë shenjë antisemite të asaj çfarë është trumbetuar gjatë këtyre ditëve. Sido që të jetë, ne si shqiptarë në asnjë rast gjatë historisë nuk kemi bërë punë apo akte të shëmtuara ndaj hebrenjve. Është me rëndësi ta përkujtojmë se, gjatë Luftës së Dytë Botërore, Shqipëria para­qiste një vend të veçantë për hebrenjtë, të cilët ndërmjet viteve 1939-1945 gjetën strehim në këtë shtet. Pra, ata gjetën një atdhe të dytë të tyre, pikërisht në Ev­ropë, edhe atë vetëm për t’i shpëtuar politikës naziste të Adolf Hitlerit. Është me rëndësi të theksohet se qe­veria e atëhershme e Shqipërisë çështjen e vendosjes dhe mbrojtjes së hebrenjve nga ndjekjet naziste e konsideronte si çështje të brendshme të shtetit shqiptar.

Vër­te­t shqiptarët janë i vetmi komb që nuk ka­në dorëzuar asnjë hebre përpara autoriteteve të asaj periudhe gjatë Holokaustit, dhe për këtë shqiptarët mburren, edhe pse ekzistojnë pak shkrime ku flitet për këtë ndodhi. Autorja hebreje Ester Benbasa dhe prof. Aron Rodrig, në librin e tyre të përbashkët, “Histoire des Juifs sépharades – de Tolède à Salonique” (Historia e hebrenjve sefaridë – nga Toledo deri në Selanik), në fq. 378-381 paraqesin tabelat e vendeve nga të cilat janë deportuar hebrenjtë për në Aushvic dhe Jasenovac. Aty askund nuk figuron Shqipëria si vend prej ku do të ishin deportuar hebrenjtë; përkundrazi, pothuajse në të gjitha vendet ballkanike dhe ato evropiane një gjë e atillë ishte realizuar, ndërsa nga Shqipëria nuk ishte dorëzuar asnjë hebre. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, vetëm nga Serbia në kampet e përqendrimit (Aushvic dhe Jasenovac) janë mbytur, helmuar dhe likuiduar, 14.800 hebrenj, nga Kroacia 20.000, nga Maqedonia 6.982, nga Greqia 62.573 hebrenj, etj., ndërsa nga Shqipëria asnjë. Ju lutem, më tregoni se ku qëndron antisemitizmi?

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, në shumë qytete të Shqipërisë, si në Shkodër, Durrës, Vlorë, po edhe në Elbasan – pikërisht në këtë qytet ku të shtunën u zhvillua ndeshja e futbollit ndërmjet Shqipërisë dhe Izraelit – u strehuan qindra familje hebrenjsh. Mbiem­rat e njohur elbasanas ishin edhe pritësit e familjeve hebreje që kërkonin t’i shpëto­nin gjenocidit nazist. Ndër familjet që strehu­an hebrenj përmenden edhe familja e madhe e Bi­ça­kçinjve, Shuteriqët, familja e Vasil Nosit, Adelina Nosi, Qemal Karaosmani, Destan Kurmaku, Besim Zyma, Niko Piluri, etj. Ba­no­rët e lagjes “Kala” i mirëpritën, pasi panë tek hebrenjtë besimin dhe respektin që kishin ata për shqiptarët. Edhe pse pushtuesit gjermanë ishin të rrezikshëm dhe mund t’i masakronin familjet e tyre, ata sërish ruajtën traditën shqiptare të besës. Gjatë periudhës së luftës, hebrenjtë kanë qëndruar brenda katër mureve të shtëpive ku strehoheshin. Jo vetëm familjet ku jetonin, por edhe familjet e tjera të kësaj la­gjeje ofronin ndihma materiale dhe ushqimore për hebrenjtë. Miqësia mes familjeve myslima­ne elbasanase dhe hebrenjve ka ekzistuar deri vonë. Hebrenjtë u vlerësuan si njerëz të zgjuar, të suksesshëm dhe të respektuar nga të gjithë.

Edhe njëri nga gjenitë më të mëdhenj të historisë së njerëzimit, Albert Ajnshtajni, në vitin 1935 migroi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës me një pa­saportë shqiptare; pra, as greke, as maqedonase, e as serbe, por me PASAPORTË SHQIPTARE, të cilën e kishte marrë pas një qëndrimi të shkurtër në Shqipëri. Kjo tregon se Shqipëria asnjëherë nuk kishte bashkëpu­nuar me fashizmin italian apo me nazizmin gjerman.

Në një shkrim, studiuesi anglez Adam Yamey, vizitues i Shqipërisë dhe i ven­deve të tjera ballkanike, shkruan se, “numri i hebrenjve në Shqipëri ishte jashtëzakonisht i madh, pavarësisht se vendi ishte pushtuar nga nazistët në Luftën e Dytë Botërore”, ndërsa gazetari bri­tanik Leo Elton, i cili në vitin 1935 e vizitoi Shqipërinë, përshkruan realitetin shqip­tar dhe thotë: “Përveç faktit se në Shqipëri kemi një masë të gjerë njerëzish emigrantë me origjinë hebreje që përpiqen të largohen nga tmerret e kampeve naziste, ky vend ishte shtëpia dhe atdheu i dytë për heb­renjtë. Shqipëria ka një popullsi myslimane në shumicë dhe se nuk ishte një popullsi që besonte verbërisht në fe.” Leo thotë: “Vetëm një familje shqip­taro-hebreje u vra dhe u persekutua në Shqipëri, ndërsa të gjitha të tjerat arritën të mbroheshin nga popullata shqiptare myslimane”. Leo Elton përshkruan se harmonizimi ishte një veti ndër shqiptarët, e se hebrenjtë nuk e ki­shin aspak problem sikur të mund të jetonin në mesin e një popullsie prej një milion bano­rë të përzier në mes myslimanësh dhe kristia­nësh, në një vend krejtësisht të izoluar nga pjesa tjetër e industrializuar e Evropës së kohës… Çudia më e ma­dhe e izraelitëve ishte fakti se si kishte mun­dësi që të gjithë hebrenjtë të cilët u strehuan në Shqipëri u shpëtuan, e Shqipëria ishte një vend mysliman, ndërsa mikpritësit shqiptarë shpreheshin: “Shtëpia është e Zotit dhe e mi­kut!”

Në kohët tona, antisemitizmi përbën një ideologji që kërcënon paqen e përbotshme dhe si objektiv sulmues synon mirëqenien dhe si­gurinë e njerëzve të pafajshëm. Kjo është urrejtje raciste që disa e ndiejnë ndaj hebren­j­ve. Instituti izraelit “Roth” publikoi më 17 prill të vi­tit 2007 rezultatet e studimit të reali­zuar për vitin 2006 në lidhje me nivelin dhe përqindjen e antisemitizmit në Evropë, ku thuhej se në Angli u regjistruan 136 akte dhune që kishin karakter antisemit, ndërsa në Francë 97 akte dhune. Në vitin 2006, gjithsej ishin regjistruar 590 akte vandalizmi e dhune kundër hebrenjve dhe institucioneve hebraike. Hulumtuesi i lartë në Qendrën e Jerusalemit për Çështje Publike, Manfred Ger­stenfeld, në librin “Jews in a Rudderless Nether­lands” (Hebrenjtë në një Holandë pa timon) ci­ton politikanin e shquar holandez, ish-komisi­onar ev­ropian dhe ish-kryetar i partisë së djathtë në pushtet VVD, Frits Bolkestein, që kishte dek­laruar se, “hebrenjtë nuk kanë të ardhme këtu (në Holandë) dhe duhet të emig­rojnë për në SHBA ose Izrael”. Bolkestein-i e mbështeti dekla­ratën e tij duke theksuar se rritja e incidenteve antisemite në Holandë në dekadat e kaluara kishte bërë që të kishte besim të kufizuar në aftësinë e qeverisë për të luftuar anti­se­mi­tizmin. Siç dihet, Holanda ka një komunitet hebrenjsh prej rreth dyzet mijë pjesëtarësh. Si­pas një raporti të policisë holandeze, gjatë vitit 2009 janë vënë re 209 incidente me objektiv hebrenjtë; numër ky që përbën rritje me 48% krahasuar me vitin 2008.

Antisemitizmi duhet kërkuar nëpër Evropë, e jo në Shqipëri e gjetiu ku jetojnë shqiptarët, pasi ata vërtet janë me besë!

Neoliberalizmi, historia e thellë nën triumfin e Donald Trump

xhorxh-monbiot



Nga George MONBIOT 


Ngjarjet që çuan deri në zgjedhjen e Donald Trump nisën në Angli në vitin 1975. Në një takim disa muaj pasi Margaret Thatcher u bë lidere e partisë Konservatore, një nga kolegët e saj – të paktën kështu thotë historia – po shpjegonte se çfarë ai shihte si besime themelore të konservatorizmit. Ajo hapi çantën e saj të dorës, nxori një libër të ngrënë dhe e përplasi në tryezë: “Ky është ai që ne besojmë”, tha ajo. Një revolucion politik që do të përfshinte botën kishte nisur.

Libri ishte “Kushtetuta e lirisë” nga Frederick Hayek. Publikimi i tij në vitin 1960 shënoi trancizionin nga një filozofi e ndershme, edhe pse ekstreme, në një dallavere të plotë. Filofozia quhej neoliberalizëm. Sipas saj, konkurrenca konsiderohej si karakteristikë përcaktuese e marrëdhënieve njerëzore. Tregu do të zbulonte hierarkinë e vet natyrale të fituesve dhe humbësve, duke krijuar një sistem më efikas që nuk do të mund të përcaktohej më sipas planifikimit apo dizenjimit.

Çdo gjë që pengonte këtë proces, si taksat domethënëse, rregullimi, aktiviteti i sindikatave apo ndërhyrjet shtetërore, ishte kundër-produktive. Sipërmarrës të pakufizuar do të krijonin pasuri që do të shpërndahej tek secili.

Kjo, në çdo nivel, është sesi neoliberalizmi u ngjiz fillimisht. Por në kohën që Hayek shkroi “Kushtetutën e Lirisë”, rrjeti i lobistëve dhe mendimtarëve që ai kishte themeluar, po financohej në mënyrë ekstravagante nga multi-milionerë të cilët e panë doktrinën si një mjet të mbrojtjes së vetes kundër demokracisë. Jo çdo aspekt i programit neoliberal shkonte sipas interesave të tyre. Hayek, duket, se mbylli këtë diferencë.

Ai e nis librin duke përparuar në konceptimin më të ngushtë të mundshëm të lirisë: mungesa e shtrëngimit. Ai refuzon nocione të tilla si liria politike, të drejtat universale, barazinë njerëzore dhe shpërndarjen e pasurisë, duke kufizuar sjelljen e të pasurve dhe të fuqishmëve.

Demokracia në kontrast, nuk është një “vlerë abosulute apo përfundimtare”. Në fakt, liria varet nga parandalimi i pjesës më të madhe nga ushtrimi i zgjedhjes mbi drejtimin që politika dhe shoqëria mund të marrë.

Ai justifikon këtë pozicion duke krijuar një narrativë heroike të një pasurie përrallore. Super të pasurit janë “skautë”, që eksperimentojnë stile jetese, që hapin shtigje që do t’i ndjekë edhe pjesa tjetër e shoqërisë. Progresi i shoqërisë varet nga liria e këtyre “individëve” për të fituar sa më shumë para që duan dhe për ta shpenzuar atë sipas dëshirës.

Hayek lehtëson kundërshtinë ndaj monopoleve dhe e shtrëngon atë ndaj sindikatave. Ai godet taksimin progresiv dhe përpjekjet e shtetit për të rritur mirëqënien e përgjithshme të qytetarëve. Ai këmbëngul se ekziston një “argument kundër shërbimit të lirë shëndetësor për të gjithë” dhe hedh poshtë konservimin e burimeve natyrore. Nuk duhet të vijë si habi për ata që i ndjekin çështje të tilla që ai ka marrë edhe çmimin Nobel për Ekonominë.

Në kohën që Thatcher përplasi librin mbi tryezë, një rrjet i gjallë organizatash të opinionit, lobistë dhe akademikë që promovonin doktrinën e Hayek ishin vendosur në të dyja anët e Atlantikut, të financuar bollshëm nga disa prej njerëzve më të pasur të botës dhe nga biznese ku përfshiheshin DuPont, General Electric, Coors, Charles Koch, Richard Mellon Scaife, Lawrence Fertig, William Volker Fund dhe fondacioni Earhart.

Duke përdorur psikologjinë dhe linguistikën për një efekt të shkëlqyer, këta njerëz sponsorizuan gjetjen e fjalëve dhe argumenteve që kërkoheshin për ta shndërruar antemën e Hayek për elitat në një program të pranueshëm politik.

Thaçerizmi dhe reganizmi nuk ishin ideologji në të drejtën e tyre: ato ishin vetëm dy fytyra të neoliberalizmit. Shkurtimet masive të taksave për të pasurit, shtypja e sindikatave, reduktimi i strehimit publik, heqja e rregullave, privatizimi, mbipërdorimi i burimeve dhe konkurrenca në shërbimet publike ishin të gjitha të propozuara nga Hayek dhe dishepujt e tij. Por triumfi i vërtetë i këtij rrjeti nuk ushte kapja e së djathtës, por kolonizimi i partive që dikur kishin qëndrimin e tyre për çdo gjë që urrente Hayek.

Bill Clinton dhe Tony Blair nuk zotëronin një narrativë të tyren. Më shumë ata zhvilluan një histori të re politike, që mendonin se ishte e mjaftueshme për të thithur nga e majta dhe e djathta. Burri që mposhti kandidaturën e Hillary Clinton për presidencën nuk ishte Donald Trump; ishte bashkëshorti i saj.

Rezultati paradoksal është se pasojat ndaj shtypjes së zgjedhjes politike të neoliberalizmit sollën në pushtet pikërisht llojin e njeriut që Hayek admironte. Trump i cili nuk ka politikë koherente, nuk është një neoliberal klasik. Por ai përfaqëson individin perfekt të atij që predikojnë neoliberalët: me pasuri të trashëguar, i pakufizuar nga morali i përgjithshëm, preferencat e të cilit mund të hapin një rrugë të re që të tjerët ta ndjekin. Mendimtarët neoliberalë janë duke u shumuar rreth këtij njeriu të cekët, kësaj varke të zbrazët që pret të mbushet nga ata që e dinë se çfarë duan. Rezultati i pritshëm është shembja e njerëzillëkut të mbetur, duke nisur me marrëveshjen për kufizimin e ngrohjes globale.

Ata që e tregojnë historinë drejtojnë botën. Politika ka dështuar përmes mungesës së narrativave konkurruese. Detyra kryesore tani është krijimi i një historie të re sesi duhet të jetë njeriu i shekullit të 21.

* George Monbiot është autor i disa librave shumë të shitur për politikën dhe filozofinë. Ai është kolumnist për gazetën londineze, “The Guardian”.

Myrvete Dreshaj – Baliu: Shëmbëlltyra e Adem Jasharit dhe familjes së tij në poezinë e sotme shqipe 1,2 3.

            Profesor Dr. Myrvete Dreshaj-Baliu, PHD.   Përmbledhje e shkurtër: Objekt i kërkimit në këtë studim është reflektimi i shëmbëllt...