Për këtë Papë me origjinë shqiptare, në Shqipni, tue fillue nga Pavarësia deri në vitin 2000, s’dihej gja për të, as flitej as shkruhej. Përsonalisht, sa isha i ri e ndiqja shkollën në Italia, me kishte ra rasti që të njihësha me veprat e tij si një papë i pmadh italian. Kisha admirue në shshin San Giovanni, obeliskun e madh të sjellë nga Egjipit prej tij. Dhe në pallate të mëdha të përiudhës së tij ishin shkrue me gërma të mëdha emnat e tij si papa Clemrente XI, pa dëgjue e përme,dë prej askuj se ishte me origjinë shqiptare. Sngurisht se unë isha i ri, deri në moshën 14 vjeç, që jretova e studiova në Romë,ku për këtëpapë s’dija asgja ma tepër, veçse një papë imadh, që kishte su,ndue 21 vjet mbi fronin e Vatkanit. Profesori shoqnues i ynë na e paraqiste si një papëitalian të madh. Kaq ishin njohunitë e mija fillestare për të. Gjat kohes para komunizmit, ne shkonim ne kishene laçit të dielave për mesh, ku takonmo prifta, si Pater Klementin e te tjere. As qe permendej emeni i papësKlementi Xi as dihej gja për të.«Ni puha ni Duha» As era as fryma) siç thoshte Pushkini, që i bie siçthotë toska, «as parë as dëgjuar. Gjatë asaj kohë, si të mbretnisë ashtu të Italisë, as klerik katomlik f as ndonjë i quejtunu historian nuk ia permendi emnin. E pastaj nën diktaturën komuniste, patjetër heshtjje e madhe. Ku ne të tjerët të damkosun si a „armiq“, vuenim të zezat e ullirit, siç tashma dihet, e s’po e zgtjasim.
Kur befasihtt ndohi ndryshimi i madh, përmbysja e komunizmit; që rikthej lirinë aq të dashur e të andrrueme. Nga kjo liri edhe ne përfituem dhe u gjetëm, pikërisht në botën e lirë, me kete rast, në Belgjikë.Ndër të tjera, se nuk po flasim se si na u hapen të gjithë dyert e dijëve. Jo vetëm me libra ae mu ndësi shprehje të fjalës e mendimit, por dhe për të iu afrue asaj bote nga re cila na kishin izolue hermetikisht. Ndër të tjera, puna e parë vendi ynë Shqipnia. Në këto rrethana, në encikopedinë e madhe italiane Trekani( Treccani), kërkojaç’shkruhej e thuhej pë Shqipninë, dhe ne faqet Albania, me del një hartë e vitit 1689; e cartografit italian …………., e punueme bukur e sakte përt atë kohë,me memnat e vendëve, të plota. Sa mirë! Kuë atë hartë sipër në një sitabelë me shkrim të vogël, që s’dallohej asgja. C’do jete vallë? Arrita me e fotokopjue harten me lejen e punonjësit aty, në Bibluioteke Mbretnore të Belgjikës. Mbasi e kopjova, në shtëpi e zmadhoj atë tabele, dhe për habi timën, harta i kushtohej Monsinjor Gjon Françesk Albani, pasardhës i Mikkel it nga Laaçi e e bijve të tij, j Karli e Filipi, siç lexuesi do të lëxoje vetë në atë tabelë të zmadhueme. Po kush na iszhte ky GjonFrançesk Albani. Përsëri te Teakani, te emni Albani, Gjon Françesku na dilte së _isht ba papë me enin Klementi Xi. Po kjo? Një dshqiptar papë i Romës, dhe ç’papë se? i Madh.Në Enciklopedinë çishte paraqitë si papë italian i li,ndun në Urbino, ku emri Shqipni e shqipëtar nuk përmendej asgjëkundi. As se kush ishte MIkeli as dy djemt e tij Karli e Filipi. Hulumtimet më çuen deri aty sa pranohej se Klemeni Xi ishte me origjinë shqiptare nga Laçi. Sigurisht se mue me mjaftonte tabela e hartës,dokument ma se i saktë.Ne vitn 2000 shkoj me gruen në Laç, por i pregatyitun, si me shkrime ashti me fotografi të Papës. takohem ùme Krybashkijakun , Bardhok Rica, i cili mbetet i befasuem, dhe me thase do te intersohej te Mons. ………për ifdormacion. Unë iu përgjigja,mos kujto se ai dfi gja për këtë çesht? Hiqe nga mendja! Edhe unë i rashë në të rastësisht, se asaj askush shqiptar, as klerik as historian, të ketë pasë haber për këtë papë me origjinë shqiptare. E kështu u ndamë. Bardhoku, pastaj e bani problem, sepse ajo punë doli sheshit, se nisi holumtimi dhe ai organizoi një simpozium, ku Papa Klementi Xi, uriabilitue si meorigjinë shqiptare nga Laçi.Sigurisht me nje të metë nga ana e tij, që nuk me njofoi, se do të kisha shkue në atë Simpozium, që shkaku kryesor isha pikërisht vetë.Kështu u arrit që rrugës që çondrejt Satuarit të Shna Ndout t’i vihej emni i tij.Joqë ai meritonte nderime ma të nalta. duke e ditë shumë mirë, se ai ishte promotori i Kuvendit të Arbnit që u mba jt në Merçinë të Lezhës.Kaq e kishim, se si papa KlementiXi, Gjon Françesk Albani,u ba i njohun në Shqipni. Po fatkeqësish akoma nuk i asht dhane e shpallë me vepra arti,j ose emertim objektesh të randësishëm kulturore. Tashti në vijim japim se ç’ nisi të shkruhej për të, pasi u muer vesh se ai ishte me origjinë shqiptare. Kështu e nisim me këto shënime qe kemi nxierrë nga shtypi francez. Nuk i specifikojme burimet, sepsekemi nderhyrjet tona, aty ku ato shkrime çalojnë.
Një biografi e përafërt.
Gjon Françesk Albani, i lindurmë 23 korrik 1649 në Urbino në Marsh(Itali) dhe vdiq më 19 Mars 1721 në Romë, ishte Papa i 243-të i Romës, dhe për këtë arsye Papa i Kishës Katolike, të cilin ai e drejtoi nga 1700 deri në vdekjen e tij në 1721 , me emrin Klement XI (në latinisht Clemens XI, në italisht Clemente XI)., Origjina familjareMe origjinë shqiptare, nga Laçi i Kurbinit, paraardhësi i tij, Michel Laçi, u largua nga Shqipëria me dy djemtë e tij, Gjergj dhe Filip(luftëtarë me Skënderbeun) për shkak të turqve. Ai u vendos në Urbino, Itali, ku mori emrin Albani. Gjergji kishte dy djem, Altobelli dhe Hanibal. Altobelli gjithashtu kishte dy djem, Horacin dhe Karlin. Horaci u zhvendos në Romë, ku u emëruasenator nga Papa Urban. Karli ishte babai i Gjon Françeskut.Një degë tjetër e familjes Albani u vendos nëBergamo, duke u dalluar me GjonGirolamo Albani (1504-1591), autor i veprave të rëndësishme, i cili u bë kardinal në 1570.Klementi XI e emnoi nipin e tij Hanibal (1682 – 1751) kardinal.
Stema e Papës Klementi XIku simbolikisht ai vendosi tre malet,kushtue origjinës së tij shqiptare
Karriera kishtare
Gjon FrançeskAlbani hyri në Kolegjin Romak në moshën 11 vjeç, të drejtuar nga Jezuitët. Me At Pierre Poussines si mësues privat, ai studioi shkëlqyeshëm atje dhe u vu re nga Mbretëresha Christine Ie Suedisë, atëherë në internim në Romë. Në moshën 28vjeç , ai u emërua guvernator i Rieti. Ai pastaj ka përgjegjësi për dioqezat e Sabinës dhe Orvieto. I thirrur përsëri në Romë, ai u emërua Vikar i Shën Pjetrit në Romë, atëherë Sekretar i ShkresavePapale. Në 1690, ai mori kapelën e kardinalit me titullin kardinal i Santa Maria në Akuiro, megjithëse ende nuk ishte prift. PontifikatiNë vitin 1700, me vdekjen e papës Innocent XII, konklava po përgatitej të zgjidhte Kardinalin Mariscotti, por Franca vuri veton. Kardinalët më pas iu drejtuan Kardinalit Albani, t që ishte vetëm 51 vjeç. U shugurua një prift njëzet e katër orë para zgjedhjes së tij, ai u shugurua menjëherë edhe peshkop.
Médalje ose monedhë e Klementit XI
Sapo u zgjodh, Klement XI i ri duhej të përballej me Luftën e Pasardhjes Spanjolle: Karli II me të vërtetë vdiq gjatë konklavës. Ai së pari mori anët, në 1701, përFilipin V dhe Francën. Sidoqoftë, kjo i dha atij armiqësi austriake dhe problemi i investimit të mbretërisë së Napolit dhe Siçilisë gjithashtu i dha atij pakënaqësinë e FilipitV. Ngecjet e trupave franko-spanjolle kundër Perandorisë lanë të pazbuluara Shtetet Papale. Eugjèni iSavoie-Carignan solli trupat e tij atje. Clement XI duhej të jepte dorëheqjen për të njohur karlin III në 1709. Më në fund, ndodhën ngjarje të reja dramatike: Francezët morën pushtetin, Jozefi I vdiq dhe Karli u largua nga Spanja pas zgjedhjes së tij në fronin perandorak. Louis XIV, i tërbuar, refuzon ndërmjetësimin e Klementit XI dhe papati përfaqësohet vetëm nga një vëzhgues me traktatin e Rastatt. Papatit iu desh pak kohë për t’u rikuperuar nga Pasardhja Spanjolle.Në fushën e doktrinës së krishterë, ai lëshoi demën Vineam Domini (1705) dhe Unigenitus (1713) kundërJansenism. Ai e bëri festën e konceptimit të Virgjëreshës Mari një festë detyrimi dhe e shenjtëroi, ndër të tjera, PiusinV. Një frazë e shkurtër shënon një kthesë të madhe në jetën fetare të grave: “Lërini gratë të sundojnë mbi gratë”.Në një letër të 23Prillit 1718, Papa Klementi XI themeloi kanonikisht në Romë Akademinë Papnore të Teologjisë (atë), të cilën e plotësoi me privilegje, në mënyrë që ky vend studimi të ishte, me fjalët e Gjon Palit II, ” selia e disiplinave të shenjta dhe ushqen shpirtrat fisnikë dhe se, si një burim, prodhon fruta të bollshme për kauzën katolike “1.Lidhur me origjinën e tij, ai e konsideronte Shqipërinë si atdheun e tij. Ai shprehu interes për bashkatdhetarët e tij, duke dhënë dy bursa për shqiptarët për kolegjin e ‘Propaganda Fide’ në 1708, dhe një të tretën me një shumë prej 4,000 ECU.
Ai dërgoi françeskanët në Shqipëri të cilët hapën shkolla nga viti 1711, ku mësohej gjuha shqipe. Ai organizoi një sinod në Merqine de Lezhe, për t’i kundervenëmarrë me islamizimint tëvendit. që u quejt Kuvendi i Arbnit. Origjina shqiptare e Papa Klementit XIluajti një rol në armiqësitë kundër turqve. Ai u bë promovuesi i Lidhjes Evropiane që çoi në dy humbje të përgjakshme të Turqve, në Petrovaradin dhe në Beograd, nga Princi Eugjeni Savojës.Ai vdiq më 19 mars 1721. Dy beteja vendimtare të taposhtës së Pernadorisë Osmane pas disfatës së Vjenës.Pasardhësi i tij ishte i Inoçenti XIII.Familja Albani u shua në 1852, me Princin DonFilipi, djali i fundit i Horacit III.Kjo ishte pakashumë një përmbledhje eshkurt ijetës e vepritarisë së Papa Klementitit XI, te këti pape të mad me origjinë shqiptare, që sundoi mbi f fronin e kishes katolike 21 vjeti rreshtua ndër 20 papët me sudim më të gjatë të 266 papëve të historrsë së kishës katolike.E dhamë këtë përmbledhje, që lexuesit të jenë të qartë, për përkatësin shqiptare të PapësKlementit Xi, trahsëgimtar I famimjës së Mikelit nga Laçi e djemt e tij. Ndërkohë që ai hyn në radhën e figurave t me ë mëdha e të ndritura të historisë sonëkmbëtare. Ishte pikërisht pas ndërhyrjës së Klementit XI tij në Kuvendin e Arbrit në Merçinë, që benë të mundur afirmimni e tre shqiptarve të tjerë të përmendur, Gjon Buzuku, Pjetër Budi e Pjetër Bogdaani, shkrimtarëtthemelues të letërsisë shqiptare e të lëvrimit të gjuhës shqipa nënsundimni Osman.Mjerisht ne shqiptarët karkaterizohemi nga mospërfillja e vetvetës, duke mospërfillur dhe bile mohuar e denigruar vlerat e mëdha kombëtare, të cilave u përkasin, këtofigura, ne rastin tone një papëi shquar, për të v cilin mburret kisha katolike dhe Italia, ndërsa shqiptarët bejn sehir.Roma ëdhtë e mbushur me monumente të tij, ndërsa në Sqipëri as që e di kush së cili është; përveç ato pak laçjanë që I kanë venë emnin një rruge aty.punë e madhe fortse na paska qenë një papë me stërgjysh nga Laçi!
Giacomo Cantelli,hartografi ishquar Italian që hartoi hartën e Shqipërisë, botue më 1689
Shkrimi në tabelën sipër:Shërbëtori i jua shumë I dëvotshëmdhe i përkushtuem, Gian Giacomo Rossi, 1689
No comments:
Post a Comment