Funksioni i shtypit, para së gjithash, është të informojë, të edukojë dhe të kërkojë llogari nga ata që janë në pushtet.
Funksioni parësor i shtypit nuk është tek argëtimi, nuk është theksimi i të parëndësishmes dhe sentimentales, e aq më pak “t’i japë publikut atë që dëshiron”
Të gjithë ne kemi qenë dëshmitarë të asaj çfarë papërgjegjshmëria i ka bërë vendit tonë gjatë 22 vjetëve të fundit.
Kombi ynë është plaçkitur dhe korrupsioni është përhapur kudo.
Krejt kjo e ka kalbur thelbin e shoqërisë sonë, duke na varfëruar të gjithëve dhe duke dëmtuar sistematikisht strukturën tonë të qeverisjes, politike, atë të drejtësisë dhe policisë, të drejtat tona për edukim dhe punësim, si dhe ekonominë tonë kolektive, familjare dhe atë individuale.
Ne po i vuajmë pasojat e asaj kalbësie të mbjellë 22-vjeçare çdo ditë – dhe tetë gazetarë, vrasësit e të cilëve nuk janë nxjerrë kurrë para drejtësisë, kanë paguar çmimin përfundimtar me jetë, duke kërkuar llogaridhënie nga ata në pushtet për kontributin e tyre në këtë kalbësi.
Funksioni i shtypit, para së gjithash, është të informojë, të edukojë dhe të kërkojë llogari nga ata që janë në pushtet.
Funksioni parësor i shtypit nuk është tek argëtimi, nuk është theksimi i të parëndësishmes dhe sentimentales, e aq më pak “t’i japë publikut atë që dëshiron”.
Detyra e shtypit është të zgjojë, të reflektojë, të japë alarmet për rreziqet dhe mundësitë tona dhe si ta shmangim të keqen, të rritë ndërgjegjësimin për krizat dhe të na informojë drejt e mirë për zgjedhjet tona në mënyrë që ne të marrim vendime të informuar drejt dhe mirë.
Është roli i shtypit të udhëheqë, të edukojë dhe ndonjëherë edhe ta zemërojë publikun. Sepse, pa debat, pa kritikë, asnjë administratë, institucion apo shtet nuk mund të ketë sukses dhe asnjë republikë nuk mund të mbijetojë.
Historikisht, ishte media e shkruar – regjistruesi i veprave të njerëzimit, ruajtësi i ndërgjegjes së tyre dhe korrieri i lajmeve të tyre – prej të cilëve ne kërkuam forcë dhe udhëzim në kohë grindjesh.
Besueshmëria e shtypit tonë mbështetej në mbulimin dhe analizën e shkëlqyer të ngjarjeve lokale, kombëtare dhe ndërkombëtare. Tani, në një botë të globalizuar të mbulimit 24-orësh në internet, ngjarjet që ndodhin në vende të largëta nuk janë më “larg” dhe “të huaja”, por, përkundrazi, në ndikimin e tyre, shumë më afër.
Kjo do të thotë se duhet t'i kushtohet vëmendje më e madhe përmirësimit të të kuptuarit të lajmit nga publiku, si dhe shpërndarjes së tij.
Dhe kjo do të thotë që Qeveria në të gjitha nivelet, si lokale, ashtu edhe ato të centralizuara, duhet të përmbushë detyrimin e saj për t'iu ofruar njerëzve informacionin më të plotë të mundshëm, pa pengesa as nga interesat e një partie politike, as nga ndonjë justifikim i “sigurisë kombëtare”.
Për më tepër, në mënyrë që të jemi të sigurt se mediat tona të shkruara, online dhe ato transmetuese po japin raportimin e lajmeve me cilësi më të lartë, duhet të ketë një detyrim ligjor për mediat për të deklaruar burimin e financimit të tyre.
Dhe duhet të ketë një organ të pavarur që mbikëqyr atë cilësi dhe një ligj që mban platformat përgjegjëse për ta ruajtur atë. Një shtyp i papërgjegjshëm çon në pasoja kriminale për viktimat e tij, lexuesit, duke cenuar interesat e popullit dhe të vendit të tyre kur bëhet fjalë për politikën e brendshme dhe të jashtme.
Gjatë dy dekadave të fundit, opinioni i është shitur publikut kosovar si lajm dhe narrativa partiake-politike e paguar si analizë. Lexuesi është mashtruar qëllimisht për të besuar atë që është e pabesueshme dhe për të pranuar atë që është e papranueshme.
Një “raportim i tillë lajmesh” nga burime të pista financimi dëmton vendin tonë, minon shoqërinë tonë dhe kërcënon të ardhmen tonë.
Politikanët e papërgjegjshëm që plaçkitën Kosovën janë ende paturpësisht të angazhuar në politikë dhe kërkojnë të kthehen në krye të administratës sonë publike.
Kjo është e papranueshme dhe ne duhet të bashkohemi për t'i dhënë fund karrierës së tyre politike tani.
Një shumicë e konsiderueshme e platformave të vetëshpallura të shtypit në internet kanë shtrembëruar të vërtetën për përfitime financiare nën tavolinë.
Ata që qëndrojnë pas tyre duhet të mbahen para përgjegjësisë për dëmin që i kanë shkaktuar shoqërisë sonë dhe mjedisit politik. Ne nuk mund të tolerojmë më mashtrimin që ndërhyn në të drejtën dhe përgjegjësinë tonë për të bërë zgjedhje të mirinformuara për të ardhmen tonë dhe të vendit tonë.
Drejt një medie shembullore, transparente, profesionale
Transparenca dhe profesionalizmi mediatik nxisin besimin dhe, në këtë mënyrë, komunikimin e hapur, duke forcuar marrëdhëniet midis lexuesve dhe mediave prej të cilave informohen.
Kjo, nga ana tjetër, ushqen një mjedis bashkëpunimi dhe llogaridhënieje midis publikut dhe Qeverisë, duke nxitur përparimin e ndërsjellë.
Asnjë organizatë e lajmeve ose mbledhës individual i lajmeve – qofshin ato një reporter i pavarur, bloger, vlogger, fotograf, fotoreporter apo kineast – nuk duhet të lejohet të operojë nëse nuk kanë marrë fillimisht një licencë biznesi të një kompanie mediatike. Për të marrë një licencë të tillë, një organizatë ose individ duhet të jetë i detyruar ligjërisht t’i plotësojë kriteret e zbatueshme më poshtë, të cilat do të ndryshonin sipas shkallës së funksionimit të tyre:
Shtypi mund të operojnë në Kosovë vetëm nëse kompania e tyre është e regjistruar në vend.
Ata duhet ta publikojnë numrin e licencës, në mënyrë që lexuesi ta verifikojë atë.
Ata duhet të promovojnë në pozicione drejtuese vetëm ata që janë të kualifikuar për të ushtruar gazetari dhe/ose nuk mund të punësojnë në role gazetarie ndonjë individ të pakualifikuar që nuk zotëron kualifikime profesionale të akredituara nga një organ i pavarur.
Ata duhet të publikojnë burimin dhe masën e financimit të tyre, duke përfshirë atë që rrjedh nga reklamat dhe të detajojnë se si do të shpenzohen.
Financuesit e tyre, nga ana tjetër, duhet të jenë transparentë për burimin e financave të tyre.
Shtypi duhet të deklarojë çdo lidhje me ndonjë grup interesi, si parti politike apo organizatë biznesi, nga të cilat do të jetë e paligjshme marrja e fondeve.
Ata duhet ta publikojnë kodin e etikës që drejton vendimmarrjen e tyre editoriale dhe të bëjnë të qartë procesin me të cilin lexuesit mund të parashtrojnë një ankesë.
Ata duhet të pranojnë se, nëse shkelin atë kod duke publikuar një lajm që është i pasaktë, ose që përfshin komente ose opinione, ata do të mbajnë përgjegjësi nga një organ i pavarur gazetarësh të shquar dhe shoqata kombëtare e redaktorëve të vendit, si dhe akreditimi dhe/ose licenca mund të revokohet.
Shtypi duhet t'ua bëjnë të qartë lexuesve nëse një tregim, koment, opinion ose pjesë analize është sponsorizuar ose është vënë pa pagesë në dispozicion për botim nga një individ ose organizatë.
Ata nuk duhet të publikojnë një opinion apo artikull analize nën kategorinë e lajmit apo reportazheve.
Ata duhet t’i mbrojnë të drejtat e punonjësve, duke i dhënë çdo personeli një minimum prej 30 ditësh pushime me pagesë, pagë për pushim mjekësor dhe sigurim shëndetësor dhe dentar.
Dhe ka kufizime ligjore shtesë që duhet të vendosen:
Organizatat e lajmeve dhe mbledhësit individualë të lajmeve duhet të detyrohen të identifikohen si të tillë.
Duhet të bëhet e paligjshme që një lëvizje avokuese ose grup presioni të imitojë një media.
E drejta e qytetarëve për të ndjekur një pretendim ligjor për shpifje duhet të përfshihet në ligj dhe nëse shpallet fajtor, një organizatë ose individ duhet të mbahet përgjegjës.
Neni 19 i Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut deklaron: “Çdokush ka të drejtën e lirisë së mendimit dhe të shprehjes.
Kjo e drejtë përfshin lirinë për të mbajtur mendime pa ndërhyrje dhe për të kërkuar, marrë dhe dhënë informacione dhe ide nëpërmjet çdo media dhe pavarësisht nga kufijtë”.
Përgjegjësia e gazetarit ndaj publikut ka përparësi ndaj çdo përgjegjësie tjetër – madje dhe veçanërisht ndaj punëdhënësit të tyre dhe autoritetet.
Prandaj, ai ose ajo duhet, në çdo kohë, t’i mbrojë parimet e lirisë në mbledhjen dhe publikimin e ndershëm të lajmeve dhe të mbrojë të drejtën për komente dhe kritika të drejta.
Një rivlerësim i rëndësisë së misionit të tyre do t'i detyronte organizatat e shpërndarjes së lajmeve dhe mbledhësit e lajmeve të respektojnë si faktet, ashtu edhe të drejtën e publikut për të vërtetën, që është detyra e parë e gazetarit.
Duhet të jetë prioriteti i publikut, nga ana tjetër, të sigurojë që liria e shtypit të mbrohet me Kushtetutë.
Me këtë proces bashkëpunimi në vend, Kosova nuk mund të dështojë të përparojë.
