Janë zbuluar gjenet të cilat kanë lidhshmëri me rrezikun më të madh të zhvillimit të çrregullimeve psikiatrike, siç është skizofrenia, çrregullimet bipolare dhe depresioni.
Studimi i ri, i cili është realizuar në njërin nga fakultetet më të njohura të mjekësisë në botë, në Harvard, ka dhënë një kuptim të ri për mënyrën se si ndikojnë gjenet në aspektet e ndryshme të vëmendjes, kujtesës dhe percepcioneve.
Shkencëtarët nga Universiteti i Harvardit kanë zbuluar se “gjurmët” e skizofrenisë më të shpeshta në disa familje.
Në këtë mënyrë, disa nga këto “gjurmë” janë vërejtur te 37% e personave të cilat nuk kanë manifestime klinike të sëmundjes, ndërsa kanë lidhshmëri familjare me personat e sëmurë nga skizofrenia.
Ky zbulim i gjeneve të cilët janë të pranishëm te familjarët e shëndoshë dhe të sëmurë, tregon mundësinë e trashëgimit gjenetik të çrregullimeve skizofrenike, ndërsa ky studim është vetëm hapi i parë në kuptimin e këtyre gjeneve.
Skizofrenia është formë e përseritur dhe shpeshherë kronike e sjelljes anormale që i referohet asaj që shumë prej nesh quajnë ‘çmenduri’.
Megjithatë jo të gjithë pajtohen me këto mendime. Ide alternative për këtë është se këto janë reaksione natyrale dhe logjike për shkak të ndonjë ngjarje të keqe në jetë; me fjalë të tjera nga ndonjë shqetësimi të madh.
Shumë njerëz preferojnë ta shikojnë skizofreninë në mënyrë të përgjithshme. Ata e theksojnë nevojën për të menduar për përvojat individuale dhe rëndësinë për të kuptuar se çfarë do të thonë këto përvoja për atë individ.
Për shembull dëgjimi zërave, në disa kultura të ndyshme dhe në disa sisteme besimtare spirituale ka kuptim tjetër domethënës.
Diagnostifikimi sipas DSM IV
Një përson skizofren duhet të ketë të paktën këto simptoma sipas manualit të diagnistifikimt, që përdorët nëpër qendra psikiatrike.
A: Simptomat karakteristike
Dy (ose më tepër) nga simptomat e më poshtme, prezente në një pjesë kohe rreth një mujore (ose edhe me pak) jane të mjaftueshme për te percaktuar pacientin si skizofren:
1. Deluzione
2. Halucinacione
3. Fjalim/mendim i çrregullt (jo i rrjedhshëm)
4. Sjellje katatone, ose çrregullsi e theksuar në sjellje
5. Simptoma negative – humbje e funksioneve normale, si psh: mungese iniciative, mungesë dëshire, varferim (ose bllokim i plotë) fjalimi, etj.
B: Çrregullimi në jetën sociale/profesionale:
Çrregullim, i tillë që rënia në prodhimtari të jetë e dukshme nga ç’ka qenë para shfaqjes fillestare të simptomave, në një ose më teper fusha të funksionimit si psh: puna, marredhenjet interpersonale, kujdesi per vetën… etj, gjatë një periudhe kohore kuptimplote pas shfaqjës së sëmundjes ose simptomave skizofrenik
C: Kohëzgjatja:
Shenja të vazhdueshme të shqetësimeve duhet të jenë shfaqur gjatë 6 muajve të fundit. Kjo periudhë 6-mujore duhet të përfshije të pakten një muaj që nga shfaqja e simptomave nga grupi A (faza aktive e simpomave), dhe mund të përfshijë periudha të simptomave si fazen aktive te keqësimit ose fazën e shfaqjës se simptomave pozitive (dmth. permirësim në funksione te ndryshme).Këto simptoma mund të jenë të njejta me sëmundjet tjera mentale siç janë çrregullimi bipolar dhe çrregullim skizoafektive apo mund të jenë rezultat i ndonjë problemi fizik. Psikiatërt dallojnë gjatë diagnozës se skizofrenisë disa sipmtomeve pozitive dhe negative.
• Mendime të çrregulluara
• Haluçinime, si dëgjime të zërave apo tingujve
• Deluzionet
• Iluzionet
Simptomat negative përfshijnë:
• kur ndjehen të pa interesuar dhe emocionalisht të zbrazët
• pamundësi për t’u koncentruar
• dëshira për të qëndruar larg prej njerëzve
• nevojë për t’u ndjerë të mbrojtur
Marrë nga:
Simptomat e skizofrenisë *
Simptomat pozitive
Mendime të çrregulluara
Një person i cili përjeton mendime të çrregulluara nuk është në gjendje të vazhdojë mendimin në mënyrë logjike, dhe idetë e tyre shfaqen si të përziera dhe nuk kanë kuptim për të tjerët. Kjo mund ta bëjë bisedën me ata shumë vështirë kështu që kjo mund ti shtojë ndjenjat e izolimit dhe vetmisë. Ata e ndjejnë vetën jo të kuptuar.
Halucinacionet definohen si: Eksperienca shqisore që nuk shkaktohen nga stimuj të jashtëm aktuale (të vertetë). Në shumicën e rasteve tek skizofrenët këto përjetime (eksperienca) janë auditore (zëra). Pra, disa njerëz dëgjojnë zëra që të tjerët përreth tyre nuk i degjojne.
Këto zëra mund të jenë të njohura, miqësore apo kritike. Zërat mund të bisedojnë për mendimet apo sjelljet e personit që i dëgjon zërat, apo ju tregojnë çka të bëjnë. Pra, shumica e pacientëve degjojnë zëra që komentojnë sjelljet e tyre ose ju japin instruksione. Tek pacientet skizofren në shumë raste këto zëra shkaktojnë frike, por te disa të tjerë këto zëra mund të kenë edhe efekt qetësues.
(Kujdes): Vetëm nëse dikush dëgjon zëra nuk do të thotë që janë skizofrenik.
Bazuar në disa hulumtime katër përqind i popullësisë dëgjon zëra, dhe për shumicën këta zëra nuk janë problem. Por njerëzit që e kanë diagnozën e skizofrenisë duket që ata dëgjojnë zëra më së shumti zëra kritik apo jomiqësor. Ata ndoshta kanë dëgjuar zëra gjatë tërë jetës së tyre mirëpo për shkak të ndonjë shqetësimi të madh në jetë i bënë ata që t’i dëgjojnë zërat më shumë dhe më vështirë që të jetojnë me ta. Njerëzit ndonjëherë dëgjojnë po ashtu edhe tingllime në vend të zërave.
Halucinimet në shumicën e rasteve janë të shoqeruara me simptoma të tjera, dhe veçanerisht deluzionet. Njerëzit qe përjetojnë halucinacione ndjejnë nevojën t’i shpjegojnë këto zera. Këto shpjegime shpesh përfshijne ide deluzive. Këto janë ide të gabuara, të pabazuara në realitet. Shpesh deluzionet është e vështirë të percaktohen si të tilla.
Ato mund të jenë edhe fakte të vërteta apo realitet. Në të shumtën e rasteve psikologët binden mbi të qenurit ose jo të një ideje deluzioni bazuar mbi insistimin dhe mbrojtjen me çdo kusht të ideve të tilla nga pacientët skizofren, shpesh e shoqëruar me fakte absurde, alogjike. Pacientë deluzivë e kanë të pamundur të perceptojnë (kuptojnë) atë çka të tjerët mendojnë lidhur me idenë e tyre, dhe janë të pazotë të ndalojnë mendimet mbi këto deluzione, si edhe të vazhdojnë të flasin mbi to papushim. Deluzionet më të shpeshta janë ato që dikush tjetër po u imponon këto mendime në kokë, njerëzit rreth e qark janë të aftë të lexojnë këto mendime nga mendja e pacientit, ose që pacienti është i kontrolluar nga forca të jashtme misterioze. Shumë deluzione kanë përmbajtje vetëmadhështie ose paranoide.
Simptomat e tjera si tërheqja nga shoqëria, humbja e interesimit, moskoncentrimi përshkruhen si simptoma negative sepse janë më pak të qarta. Mund të jetë shumë vështirë që të përcaktohet nëse këto janë pjesë e skizofrenisë apo vetëm personi është duke reaguar në simptoma të tjera të cilat për atë janë shqetësuese dhe frikësuese.
Për shembull varet nga përvoja mirëpo dikush mund të jetë i palëvizshëm dhe shumë i qetë me orë të tëra përderisa dikush tjetër lëviz vazhdimisht. Këto simptoma mund të jenë rezultat i sjelljeve të njerëzve të tjerë ndaj tyre. Shpesh ndodh që njerëzit që kanë probleme me shëndet mental diskriminohen apo injorohen, që mund të shkaktojë ndenja të izolimit, depresionit apo t’i lë pa shpresa.
Këtu përfshihet ngurtësimi në shfaqjen e përgjigjeve emocionale. Keta pacientë janë të paaftë të shfaqin shënja të emocioneve ose ndjenjave. Kjo simptomë quhet ‘ndjenjë e ngurrtësuar’. Ata nuk janë as të lumtur, as të trishtuar, dhe duken krejtësisht indiferente ndaj ambjentit rrethues të tyre. Fytyrat e këtyre pacientëve janë apatike (pandjenja) dhe pashprehje. Zërave të tyre u mungon larmishmëria e intonacionit dhe ulje-ngritjeve të zërit që njerëzit i përdorin për të shprehur gjendje të ndryshme. Ata janë totalisht të pakujdesshëm për veten dhe për të tjerët (në kuptimin e kujdesit për veten, veshjes etj).
Një tjetër lloj i mungesës emocionale quhet “anhedonia”. Anhedoni do të thotë pamundësi për të përjetuar kënaqësi, mungesë të ndjenjave pozitive personale. Këta pacientë humbasin interesin në marrëdhëniet sociale dhe aktivitete të tjera krijuese.
Shumë persona që vuajnë nga skizofrenia janë të shkëputur nga jeta shoqërore. I ashtuquajturi “izolimi social” shpesh shfaqet edhe para shfaqjes së simptomave të para skizofrenike si halucinacionet dhe deluzionet, dhe mund të jetë një nga shenjat e para se diçka nuk shkon mirë. Izolimi social nuk është vetëm një simptomë, por edhe një startegji e përdorur nga pacientët për t’ju bërë ballë simptomave.
Izolimi te shumë pacientë shoqërohet me pavendosmëri, pasiguri, dhe një humbje e dëshirës. Këta persona lënë mënjanë punën dhe qëllimet personale, dhe janë të paaftë të funksionojnë në mënyrë të pavarur. Varfërimi i procesit mendor ndryshe mund të shfaqet edhe si varfërim i procesit të të folurit. Këta pacientë thjesht nuk kanë për çfarë të flasin, apo nuk dinë se çfarë të flasin. Shpeshherë ndodh që këta pacientë të hidhen nga një mendim në tjetrin pa arritur të përfundojnë mendimin e nisur, gjë që quhet “bllokim mendimi”.
Disa simptoma nuk janë as pozitive, as negative. Një shembull i tyre është çrregullimi i të menduarit, ndryshe i quajtur “çorganizim”. Çrregullimi i të menduarit përfshin fjalim të paorganizuar, jo të rrjedhshme. Te disa pacientë ka një tendencë për të folur pa kuptim, si psh të japësh përgjigje të pakuptimta, të shprehesh ide që nuk kanë lidhje me njëra-tjetrën, dhe të përdorësh fjalët në mënyrë të çuditshme (si psh. Neologismen). Ndryshe kjo mund të quhet edhe “çrregullimi i mendimit” sepse paaftësia për të komunikuar reflekton një çrregullim në rrugët e të menduarit që drejtojnë të folurën. Disa shembuj se si mund të shfaqet çrregullimi: kalimi nga një temë në një tjetër, ripërseritja papushim e te njejtës frazë ose fjalë, etj.
Pacientët skizofrenikë mund të shfaqin forma të ndryshme të pazakonta të sjelljeve fizike, apo motorike. Katatonia është një shembull i këtyre sjelljeve. Pacientët me katatoni shpesh qëndrojnë të ngrirë, pa lëvizur, dhe mund të qëndrojnë në çdo pozicion që dikush i vë për orë të tëra. Katatonia mund të shfaqet edhe si aktivitet i ekzagjeruar fizik.
Ata janë të ndërgjegjshëm për çka ju thuhet dhe për çka ndodh rreth tyre por refuzojnë të përgjigjen ose të levizin. Një tjetër shembull i sjelljeve të çuditshme është reagimi me ngarkesë emocionale të papërshtashme me situatën. Si për shembull të qeshësh me zë të lartë gjatë një varrimi.
A ndryshojnë diçka antipsikotikët e rinj?
Megjithëse shumica e individëve me psikoza paraqesin një reduktim mesatar ose të tërësishëm të simptomave pozitive pas terapisë me antipsikotikë, 30% e pacientëve nuk kanë ndonjë ndryshim. Ndërsa ndaj simptomave negative të skizofrenisë barnat antispikotike akoma më pak reagojnë. Nëse një individ është njëherë në përmirësim, antispikotikët e zvogëlojnë riskun nga përsëritja.
Kufizimi kryesor nga përdorimi i antipsikotikëve tradicional erdhi për shkak të efekteve anësore të tyre. Në veçanti, pacientët me skizofreni është dashur të tolerojnë parkinsonizmin, akatizinë, distoninë akute dhe diskinezinë e ngadalshme, sëmundje këto që ishin pasojë e efekteve anësore të barnave.
Pacientët e sëmurë akut, të cilët kanë çrregullime të sjelljes, mund të refuzojnë mjekimin oral. Kështu derisa të përgatitet dhënia parenterale e antipsikotikëve të rinj, kërkohet administrimi parenteral i ndonjë antipsikotiku tradicional (p.sh. haloperidol 5-10 mg) me ndonjë benzodiazepinë për shkaqe sedacioni.
Pacientët që përjetojnë episodin e parë të skizofrenisë konsiderohen si kandidatë për t’u trajtuar me barnat e reja antipsikotike (përveç me clozepine). Mungesa e efekteve anësore të këtyre barnave mundëson që ato të jenë zgjedhja e parë në mjekimin e pacientëve me sulme të freskëta skizofrenike. Për pacientët që nuk reagojnë në antipsikotikët e rinj duhet provuar me antipsikotikët tradicional.
Tek pacientët që iu janë përgjigjur veprimit të antipsikotikëve tradicional, por që kanë efekte anësore ekstrapiramidale të vazhdueshme, duhet po ashtu të provohet trajtimi me barnat e reja. Ndërsa pacientët që nuk janë përmirësuar nga përdorimi i asnjërit nga barnat tjerë, duhet të mjekohen me clozapine.
Ndërrimi i antipsikotikëve
Kur i ndërrohet një pacienti terapia, është me rëndësi që të njoftohet pacienti dhe kujdestarët e tij për rrezikun si dhe për dobitë (p.sh. reduktimi i simptomave dhe efekteve anësore). Rekomandohet një fazë kaluese nga një deri dy javë, gjatë së cilës doza e barit të parë zvogëlohet (ose ndërpritet në raste të depo preparateve), ndërsa doza e barit të dytë gradualisht rritet. Përgjatë këtij mbikalimi, pacientët, klinicistët dhe kujdestarët e tyre duhet të kërkojnë shenjat e hershme të largimit të psikozës. Është po ashtu ndihmesë edhe përcaktimi i qëllimeve të mjekimit (siç është zvogëlimi i ashpërsisë dhe numrit të simptomave ose pakësimi i efekteve anësore) që ndikon në marrjen e vendimit nëse duhet vazhduar.
Për të zvogëluar ashpërsinë dhe numrin e efekteve anësore, është me rëndësi që me barnat e reja të fillohet në doza të ulëta e pastaj gradualisht të rriten. Bari i rri duhet dhënë në dozën sa më të ulët të mundshme, dhe pastaj të rritet pas disa javësh, varësisht nga ndryshimi i simptomave dhe efekteve anësore. Dozat e ulëta mund të jenë adekuate për pacientët në fazat e hershme të sëmundjes dhe te pacientët shumë të rinj ose te pleqtë.
Te sëmundja akute shqetësimi zakonisht zhduket pas disa ditësh, por mund të kalojnë edhe javë derisa simptomat pozitive të reagojnë në mjekim. Provat tregojnë se dhënia e dozave të mëdha të antipsikotikëve në raport me dozat e rekomanduara, e rrit e paraqitjen e efekteve anësore pa pasur ndonjë ndryshim në përmirësimin e gjendjes shëndetësore.
Përdorimi i terapisë duhet të jetë i vazhdueshëm dhe nëse është e mundur deri në fund të rangut referues. Mjekimi me ndërprerje nuk rekomandohet.
Tipare të zgjedhura të antipsikotikëve të rinj:
Clozapine (200-800 mg/ditë)
Studimi: 29 studime, 2490 participantë.
Rezultatet: Antipsikotik efektiv; Pak përsëritje; Reduktim i madh simptomash; Pacienti i kënaqur.
Efektet anësore: Sedacion; Hipersalivacion; Rritje peshe; Risk konvulsionesh; Risk nga agranulocitoza.
Komentet: Kërkohet monitorim i rregullt hematologjik i pacientëve, 31% e pacientëve me skizofreni kanë përmirësim klinik.
Risperidone (2-6 mg/ditë)
Studimi: 14 studime, 3401 participantë
Rezultatet: Antipsikotik efektiv; Përmirësim klinik; Pa efekte shtesë anësore; Më pak braktisje.
Efektet anësore: Shtim në peshë; Hiperprolaktinemia; Hipotension postural;
Komentet: Mungesë e tipareve antikolinergjike, pacientëve të cilëve u është ndërruar bari japin simptoma të ngjashme me gripin;
Olanzapine (10-20 mg/ditë)
Studimi: 14 studime, 3401 participantë
Rezultatet: Antipsikotik efektiv; Përmirësim klinik; Pa efekte shtesë anësore; Më pak braktisje;
Efektet anësore: Shtim në peshë; Hiperprolaktinemia; Hipotension postural.
Olanzapine (10-20 mg/ditë)
Studimi: 5 studime, 2911 participantë
Rezultatet: Antipsikotik efektiv; Më pak braktisje; Zvogëlim depresioni; Më pak sedacion; Më pak efekte ekstrapiramidale;
Efektet anësore: Sedacion; Rritje në peshë; Marramendje.
Komentet: Rritje e përkohshme e transaminazave, incidencë më e ulët e diskinezisë së ngadalshme
krahasuar me haloperidol;
Olanzapine (10-20 mg/ditë)
Studimi: 5 studime, 2911 participantë
Rezulatet: Antipsikotik efektiv; Më pak braktisje; Zvogëlim depresioni; Më pak sedacion; Më pak efekte ekstrapiramidale;
Efektet anësore: Sedacion; Rritje në peshë; Marramendje;
Komentet: Rritje e përkohshme e transaminazave, incidencë më e ulët e diskinezisë së ngadalshme krahasuar me haloperidol;
Sertindole (12-20mg/ditë)
Studimi: Eksperimente të zgjedhura dhe të kontrolluara
Rezulatet: Antipsikotik efektiv; Më pak efekte anësore ekstrapiramidale;
Efektet anësore: Rritja e rrezikut të prolongimit të intervalit QT(1.7% e pacientëve);
Komentet: Rekomandohet EKG-monitorim, të largohet nga pacientët te të cilët prolongon QT intervalin, i kontraindikuar te pacientët me sëmundje të zemrës;
Studimi: Eksperimente të zgjedhura dhe të kontrolluara
Rezulatet: Antipsikotik efektiv; Më pak efekte anësore ekstrapiramidale;
Efektet anësore: Sedacion;
Komentet: Shtimi në peshë nuk ka qenë një tipar i spikatur gjatë trajtimit me ziprasidone sikurse me clozapine, risperidone dhe olanzapine;
Studimi: 6 eksperimente,1417 participantë
Rezulatet: Antipsikotik efektiv; Më pak efekte anësore ekstrapiramidale;
Efektet anësore: Marramendje; Tharje e gojës; Sedacion;
Komentet: Vlera të larta braktisjesh gjatë eksperimentimit kufizojnë interpretimin
Kohëzgjatja e mjekimit
Pas një apo dy vitesh të trajtimit, pacientët të cilët kanë pasur vetëm një episodë akute psikotike dhe te të cilët ka ndikuar mirë terapia, që d.m.th. se simptomat e tyre janë në emision, preferohet të provohet një kohë pa terapi me antipsikotikë. Për ata pacientë që kanë pasur dy e më shumë epizode akute, mjekimi duhet vazhduar më së paku pesë vjet; edhe pse vetë ata do të kërkojnë zgjatjen e mjekimit.
Përshkrimi i më tepër antipsikotikëve
Idealisht, barnat e reja antipsikotike duhet të përdoren vetëm. Përdorimi për një kohë të shkurtë i benzodiazepinave mund të ndihmojë pacientët e shqetësuar dhe anksioz dhe mund të jetë i dobishëm gjatë episodeve akute.
Depresioni është i pranishëm te skizofrenia, me një prevalencë mbi 80%, dhe përdorimi i antidepresivëve duhet shtuar trajtimit me antipsikotikë. Pacienti depresiv duhet monitoruar për shkak të rrezikut nga vetëlëndimi. Pacientët me simptoma ekstrapiramidale, simptomat e të cilëve mbeten edhe pas përdorimit të dozave më të ulëta dhe barnave të reja, duhen trajtuar me barna antikolinergjike.
Diagnoza
Programet edukative shëndetësore mund të mësojnë opinionin e gjerë për psikozat dhe për nevojën e mjekimit të tyre. Duhet pasur një bashkëpunim ndërmjet agjencive kyçe dhe adoleshentëve për të lehtësuar ata të kuptojnë nëse kanë pasur ndonjë sulm psikotik.
Në veçanti mjekët e përgjithshëm kane një rol të rëndësishëm në identifikimin e shpejtë të psikozave duke monitoruar pacientët që kanë rrezik nga paraqitja e ndonjë sulmi ose nga evoluimi i ndonjë psikoze të qartë. Tiparet e psikozës mund të përfshijnë depresionin, anksiozitetin, dyshimin, izolimin social dhe sjelljen bizare. Ata me histori familjare të psikozave ose me personalitet skizoid ose skizotipik janë në rrezik të lartë nga psikoza.
Intervenimet psiko – sociale
Trajtimi i skizofrenisë duhet të përfshijë intervenimet psikosociale si shtesë e terapisë medikamentoze. P.sh., sigurimi i edukimit për pacientët dhe kujdestarët e tyre rreth sëmundjes dhe mësimit të mënyrave praktike të ballafaqimit me sëmundjen dhe zvogëlimin e rrezikut të përsëritjes. Në cilëndo fazë të sëmundjes, klinicisti duhet të japë njohuri për sëmundjen, të ndihmojë në mbështetjen dhe rehabilitimin shoqëror dhe në përgjithësi të krijojë një aleancë ndërmjet pacientit dhe grupit mjekësor.
Mjekët dhe bashkëpunëtorët shëndetësor mund të ndihmojnë pacientët me çrregullim të vazhdueshëm të vetëdijes. Po ashtu, në përmirësimin e rezultateve klinike, mund të ndihmojnë edhe intervenimet e bazuara në programet e sjelljes dhe të rehabilitimit; si edhe grupet që kujdesen për mbështetje dhe kujdes ndaj këtyre të sëmurëve.
Futja në përdorim e barnave të reja antipsikotike ka lehtësuar shumë nga problemet e efekteve anësore te njerëzit me psikoza dhe ka rezultuar me përmirësimin e dukshëm të kualitetit të jetës së tyre. Shpresojmë që përdorimi i antipsikotikëve të rinj në kombinim me edukimin optimal dhe mbështetjen shoqërore, do të rrit pëlqimin rreth trajtimit dhe do të zvogëlojë mundësitë e përsëritjes.
Qëllimi kryesor i trajtimit duhet të jetë remisioni komplet, i menjëhershëm dhe i pandërprerë i të gjitha simptomave të psikozës te të gjithë individët e trajtuar.( Queensland Centre for Schizophrenia Research, Australi)
Lietratura e shfrytezuar:
^ "Schizophrenia" Concise Medical Dictionary. Oxford University Press, 2010. Oxford Reference Online.Maastricht University Library. 29 Juni 2010 prepaid subscription only
^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v van Os J, Kapur S. Schizophrenia. Lancet. 2009;374(9690):635–45. doi:10.1016/S0140-6736(09)60995-8. PMID 19700006.
^ a b Becker T, Kilian R. Psychiatric services for people with severe mental illness across western Europe: what can be generalized from current knowledge about differences in provision, costs and outcomes of mental health care?. Acta Psychiatrica Scandinavica Supplement. 2006;429(429):9–16. doi:10.1111/j.1600-0447.2005.00711.x. PMID 16445476.
^ Buckley PF, Miller BJ, Lehrer DS, Castle DJ. Psychiatric comorbidities and schizophrenia. Schizophr Bull. 2009;35(2):383–402. doi:10.1093/schbul/sbn135. PMID 19011234.
^ a b c Carson VB (2000). Mental health nursing: the nurse-patient journey W.B. Saunders.ISBN 978-0-7216-8053-8. p. 638.
^ Schizophrenia. Wiley-Blackwell; 2003. ISBN 9780632063888. p. 21.
^ Brunet-Gouet E, Decety J. Social brain dysfunctions in schizophrenia: a review of neuroimaging studies. Psychiatry Res. 2006;148(2–3):75–92. doi:10.1016/j.pscychresns.2006.05.001. PMID 17088049.
^ Schizophrenia. Wiley-Blackwell; 2003. ISBN 9780632063888. p. 481.
^ Ungvari GS, Caroff SN, Gerevich J. The catatonia conundrum: evidence of psychomotor phenomena as a symptom dimension in psychotic disorders. Schizophr Bull. 2010;36(2):231–8. doi:10.1093/schbul/sbp105. PMID 19776208.
^ a b Addington J, Cadenhead KS, Cannon TD, et al.. North American prodrome longitudinal study: a collaborative multisite approach to prodromal schizophrenia research. Schizophrenia Bulletin. 2007;33(3):665–72. doi:10.1093/schbul/sbl075. PMID 17255119.
^ Cullen KR, Kumra S, Regan J et al.. Atypical Antipsychotics for Treatment of Schizophrenia Spectrum Disorders. Psychiatric Times. 2008;25(3).
^ Amminger GP, Leicester S, Yung AR, et al.. Early onset of symptoms predicts conversion to non-affective psychosis in ultra-high risk individuals. Schizophrenia Research. 2006;84(1):67–76. doi:10.1016/j.schres.2006.02.018. PMID 16677803.
^ Parnas J, Jorgensen A. Pre-morbid psychopathology in schizophrenia spectrum. British Journal of Psychiatry. 1989;115:623–7. PMID 2611591.
^ Coyle, Joseph (2006). "Chapter 54: The Neurochemistry of Schizophrenia". Di Siegal, George J; Albers, R. Wayne; Brady, Scott T et al. Basic Neurochemistry: Molecular, Cellular and Medical Aspects (Textbook) (7th ed.). Burlington, MA: Elsevier Academic Press. p. 876. ISBN 0-12-088397-X.
^ Clinical Psychopathology. 5 ed. New York: Grune & Stratton; 1959.
^ Nordgaard J, Arnfred SM, Handest P, Parnas J. The diagnostic status of first-rank symptoms. Schizophrenia Bulletin. 2008;34(1):137–54. doi:10.1093/schbul/sbm044. PMID 17562695.
^ Sims A. Symptoms in the mind: an introduction to descriptive psychopathology. Philadelphia: W. B. Saunders; 2002. ISBN 0-7020-2627-1.
^ Kneisl C. and Trigoboff E.(2009). Contemporary Psychiatric- Mental Health Nursing. 2nd edition. London: Pearson Prentice Ltd. p. 371
^ a b American Psychiatric Association. Task Force on DSM-IV. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV-TR. American Psychiatric Pub. ISBN 978-0-89042-025-6. p. 299
^ Velligan DI and Alphs LD. Negative Symptoms in Schizophrenia: The Importance of Identification and Treatment. Psychiatric Times. March 1, 2008;25(3).
^ Drake RJ, Lewis SW. Early detection of schizophrenia. Current Opinion in Psychiatry. 2005;18(2):147–50. doi:10.1097/00001504-200503000-00007. PMID 16639167.
^ O'Donovan MC, Williams NM, Owen MJ. Recent advances in the genetics of schizophrenia. Hum. Mol. Genet.. 2003;12 Spec No 2:R125–33. doi:10.1093/hmg/ddg302. PMID 12952866.
^ a b McLaren JA, Silins E, Hutchinson D, Mattick RP, Hall W. Assessing evidence for a causal link between cannabis and psychosis: a review of cohort studies. Int. J. Drug Policy. 2010;21(1):10–9. doi:10.1016/j.drugpo.2009.09.001. PMID 19783132.
^ O'Donovan MC, Craddock NJ, Owen MJ. Genetics of psychosis; insights from views across the genome. Hum. Genet.. 2009;126(1):3–12. doi:10.1007/s00439-009-0703-0. PMID 19521722.
^ Craddock N, Owen MJ. The Kraepelinian dichotomy - going, going... But still not gone. The British Journal of Psychiatry. 2010;196:92–95. doi:10.1192/bjp.bp.109.073429. PMID 20118450.
^ Crow TJ. The 'big bang' theory of the origin of psychosis and the faculty of language. Schizophrenia Research. 2008;102(1–3):31–52. doi:10.1016/j.schres.2008.03.010. PMID 18502103.
^ Mueser KT, Jeste DV. Clinical Handbook of Schizophrenia. New York: Guilford Press; 2008. ISBN 1593856520. p. 22–23.
^ Van Os J. Does the urban environment cause psychosis?. British Journal of Psychiatry. 2004;184(4):287–288. doi:10.1192/bjp.184.4.287. PMID 15056569.
^ Selten JP, Cantor-Graae E, Kahn RS. Migration and schizophrenia. Current Opinion in Psychiatry. 2007;20(2):111–115. doi:10.1097/YCO.0b013e328017f68e. PMID 17278906.
^ a b Gregg L, Barrowclough C, Haddock G. Reasons for increased substance use in psychosis. Clin Psychol Rev. 2007;27(4):494–510. doi:10.1016/j.cpr.2006.09.004. PMID 17240501.
^ Cannabis Use and Earlier Onset of Psychosis: A Systematic Meta-analysis.. Archives of general psychiatry. 2011 Feb 7. PMID 21300939.
^ a b Leweke FM, Koethe D. Cannabis and psychiatric disorders: it is not only addiction. Addict Biol. 2008;13(2):264–75. doi:10.1111/j.1369-1600.2008.00106.x. PMID 18482435.
^ Moore THM, Zammit S, Lingford-Hughes A et al.. Cannabis use and risk of psychotic or affective mental health outcomes: a systematic review. Lancet. 2007;370(9584):319–328. doi:10.1016/S0140-6736(07)61162-3. PMID 17662880.
^ Sewell, RA; Ranganathan, M, D'Souza, DC (2009 Apr). "Cannabinoids and psychosis". International review of psychiatry (Abingdon, England) 21 (2): 152–62. doi:10.1080/09540260902782802. PMID 19367509.
^ a b Henquet, C; Di Forti, M, Morrison, P, Kuepper, R, Murray, RM (2008 Nov). "Gene-Environment Interplay Between Cannabis and Psychosis". Schizophrenia bulletin 34 (6): 1111–21. doi:10.1093/schbul/sbn108. PMC 2632498. PMID 18723841.
^ Ben Amar M, Potvin S (2007 Jun). "Cannabis and psychosis: what is the link?". Journal of psychoactive drugs 39 (2): 131–42. doi:10.1080/02791072.2007.10399871. PMID 17703707.
^ a b c d e f Picchioni MM, Murray RM. Schizophrenia. BMJ. 2007;335(7610):91–5. doi:10.1136/bmj.39227.616447.BE. PMID 17626963.
^ Larson, Michael. WebMD. Alcohol-Related Psychosis; 2006-03-30 [cited September 27, 2006].
^ Sagud, M; Mihaljević-Peles, A, Mück-Seler, D, Pivac, N, Vuksan-Cusa, B, Brataljenović, T, Jakovljević, M (2009 Sep). "Smoking and schizophrenia". Psychiatria Danubina 21 (3): 371–5. PMID 19794359.
^ Yolken R.. Viruses and schizophrenia: a focus on herpes simplex virus.. Herpes. 2004;11(Suppl 2):83A–88A. PMID 15319094.
^ Broome MR, Woolley JB, Tabraham P, et al.. What causes the onset of psychosis?. Schizophr. Res.. 2005;79(1):23–34. doi:10.1016/j.schres.2005.02.007. PMID 16198238.
^ Bentall RP, Fernyhough C, Morrison AP, Lewis S, Corcoran R. Prospects for a cognitive-developmental account of psychotic experiences. Br J Clin Psychol. 2007;46(Pt 2):155–73. doi:10.1348/014466506X123011. PMID 17524210.
^ Kurtz MM. Neurocognitive impairment across the lifespan in schizophrenia: an update. Schizophrenia Research. 2005;74(1):15–26. doi:10.1016/j.schres.2004.07.005. PMID 15694750.
^ Cohen AS, Docherty NM. Affective reactivity of speech and emotional experience in patients with schizophrenia. Schizophrenia Research. 2004;69(1):7–14. doi:10.1016/S0920-9964(03)00069-0. PMID 15145465.
^ Horan WP, Blanchard JJ. Emotional responses to psychosocial stress in schizophrenia: the role of individual differences in affective traits and coping. Schizophrenia Research. 2003;60(2–3):271–83. doi:10.1016/S0920-9964(02)00227-X. PMID 12591589.
^ Smith B, Fowler DG, Freeman D, et al.. Emotion and psychosis: links between depression, self-esteem, negative schematic beliefs and delusions and hallucinations. Schizophr. Res.. 2006;86(1–3):181–8. doi:10.1016/j.schres.2006.06.018. PMID 16857346.
^ Beck, AT. A Cognitive Model of Schizophrenia. Journal of Cognitive Psychotherapy. 2004;18(3):281–88. doi:10.1891/jcop.18.3.281.65649.
^ Bell V, Halligan PW, Ellis HD. Explaining delusions: a cognitive perspective. Trends in Cognitive Science. 2006;10(5):219–26. doi:10.1016/j.tics.2006.03.004. PMID 16600666.
^ Freeman D, Garety PA, Kuipers E, Fowler D, Bebbington PE, Dunn G. Acting on persecutory delusions: the importance of safety seeking. Behav Res Ther. 2007;45(1):89–99. doi:10.1016/j.brat.2006.01.014. PMID 16530161.
^ Kuipers E, Garety P, Fowler D, Freeman D, Dunn G, Bebbington P. Cognitive, emotional, and social processes in psychosis: refining cognitive behavioral therapy for persistent positive symptoms. Schizophr Bull. 2006;32 Suppl 1:S24–31. doi:10.1093/schbul/sbl014. PMID 16885206.
^ Kircher, Tilo and Renate Thienel. The Boundaries of Consciousness. Amsterdam: Elsevier; 2006. ISBN 0444528768. Functional brain imaging of symptoms and cognition in schizophrenia. p. 302.
^ Coyle 2006, hlm. 878
^ Green MF. Cognitive impairment and functional outcome in schizophrenia and bipolar disorder. Journal of Clinical Psychiatry. 2006;67(Suppl 9):3–8. PMID 16965182.
^ Insel TR. Rethinking schizophrenia. Nature. 2010;468(7321):187–93. doi:10.1038/nature09552. PMID 21068826.
^ Laruelle M, Abi-Dargham A, van Dyck CH, et al.. Single photon emission computerized tomography imaging of amphetamine-induced dopamine release in drug-free schizophrenic subjects. Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A.. 1996;93(17):9235–40. doi:10.1073/pnas.93.17.9235. PMID 8799184.
^ Jones HM, Pilowsky LS. Dopamine and antipsychotic drug action revisited. British Journal of Psychiatry. 2002;181:271–275. doi:10.1192/bjp.181.4.271. PMID 12356650.
^ Konradi C, Heckers S. Molecular aspects of glutamate dysregulation: implications for schizophrenia and its treatment. Pharmacology and Therapeutics. 2003;97(2):153–79. doi:10.1016/S0163-7258(02)00328-5. PMID 12559388.
^ Lahti AC, Weiler MA, Tamara Michaelidis BA, Parwani A, Tamminga CA. Effects of ketamine in normal and schizophrenic volunteers. Neuropsychopharmacology. 2001;25(4):455–67. doi:10.1016/S0893-133X(01)00243-3. PMID 11557159.
^ Coyle JT, Tsai G, Goff D. Converging evidence of NMDA receptor hypofunction in the pathophysiology of schizophrenia. Annals of the New York Academy of Sciences. 2003;1003:318–27. doi:10.1196/annals.1300.020. PMID 14684455.
^ Tuominen HJ, Tiihonen J, Wahlbeck K. Glutamatergic drugs for schizophrenia: a systematic review and meta-analysis. Schizophrenia Research. 2005;72(2–3):225–34. doi:10.1016/j.schres.2004.05.005. PMID 15560967.
^ Jakobsen KD, Frederiksen JN, Hansen T, et al.. Reliability of clinical ICD-10 schizophrenia diagnoses. Nordic Journal of Psychiatry. 2005;59(3):209–12. doi:10.1080/08039480510027698. PMID 16195122.
^ a b c American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV. Washington, DC: American Psychiatric Publishing, Inc.; 2000 [cited 2008-07-04]. ISBN 0-89042-024-6. Schizophrenia.
^ American Psychiatric Association DSM-5 Work Groups (2010)Proposed Revisions –Schizophrenia and Other Psychotic Disorders. Retrieved 17 February 2010.
^ a b The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders [pdf]; p. 26.
^ Pope HG. Distinguishing bipolar disorder from schizophrenia in clinical practice: guidelines and case reports. Hospital and Community Psychiatry. 1983 [Diambil 2008-02-24];34:322–28.
^ McGlashan TH. Testing DSM-III symptom criteria for schizotypal and borderline personality disorders. Archives of General Psychiatry. 1987;44(2):143–8. PMID 3813809.
^ Bottas A. Comorbidity: Schizophrenia With Obsessive-Compulsive Disorder. Psychiatric Times. April 15, 2009;26(4).
^ Marshall M, Rathbone J. Early intervention for psychosis. Cochrane Database Syst Rev. 2006;(4):CD004718. doi:10.1002/14651858.CD004718.pub2. PMID 17054213.
^ de Koning MB, Bloemen OJ, van Amelsvoort TA, et al.. Early intervention in patients at ultra high risk of psychosis: benefits and risks. Acta Psychiatr Scand. 2009;119(6):426–42. doi:10.1111/j.1600-0447.2009.01372.x. PMID 19392813.
^ Cannon TD, Cornblatt B, McGorry P. The empirical status of the ultra high-risk (prodromal) research paradigm. Schizophrenia Bulletin. 2007;33(3):661–4. doi:10.1093/schbul/sbm031. PMID 17470445.
^ Arseneault L, Cannon M, Witton J, Murray RM (February 2004). "Causal association between cannabis and psychosis: examination of the evidence". Br J Psychiatry 184 (2): 110–7. doi:10.1192/bjp.184.2.110. PMID 14754822.
^ Arendt, M; Rosenberg, R, Foldager, L, Perto, G, Munk-Jørgensen, P (2005 Dec). "Cannabis-induced psychosis and subsequent schizophrenia-spectrum disorders: follow-up study of 535 incident cases". The British journal of psychiatry : the journal of mental science 187 (6): 510–5. doi:10.1192/bjp.187.6.510. PMID 16319402.
^ Kirkbride, JB; Jones, PB (2011 Mar). "The Prevention of Schizophrenia—What Can We Learn From Eco-Epidemiology?". Schizophrenia bulletin 37 (2): 262–71. doi:10.1093/schbul/sbq120. PMC 3044619. PMID 20974748.
^ McGrath, JJ; Lawlor, DA (2011 Dec 1). "The search for modifiable risk factors for schizophrenia". The American Journal of Psychiatry 168 (12): 1235–8. doi:10.1176/appi.ajp.2011.11081300. PMID 22193665.
^ McGurk SR, Mueser KT, Feldman K, Wolfe R, Pascaris A. Cognitive training for supported employment: 2–3 year outcomes of a randomized controlled trial.. American Journal of Psychiatry. 2007;164(3):437–41. doi:10.1176/appi.ajp.164.3.437. PMID 17329468.
^ Gorczynski P, Faulkner G. Exercise therapy for schizophrenia. Cochrane Database Syst Rev. 2010;(5):CD004412. doi:10.1002/14651858.CD004412.pub2. PMID 20464730.
^ National Collaborating Centre for Mental Health. Gaskell and the British Psychological Society. Schizophrenia: Full national clinical guideline on core interventions in primary and secondary care [PDF]; 2009-03-25 [cited 2009-11-25].
^ a b c Smith T, Weston C, Lieberman J. Schizophrenia (maintenance treatment). Am Fam Physician. 2010;82(4):338–9. PMID 20704164.
^ Tandon R, Keshavan MS, Nasrallah HA. Schizophrenia, "Just the Facts": what we know in 2008 part 1: overview. Schizophrenia Research. 2008;100(1–3):4–19. doi:10.1016/j.schres.2008.01.022. PMID 18291627.
^ a b Leucht, Stefan; Tardy, Magdolna, Komossa, Katja, Heres, Stephan, Kissling, Werner, Salanti, Georgia, Davis, John M (1 May 2012). "Antipsychotic drugs versus placebo for relapse prevention in schizophrenia: a systematic review and meta-analysis". The Lancet. doi:10.1016/S0140-6736(12)60239-6.
^ Kane JM, Correll CU. Pharmacologic treatment of schizophrenia. Dialogues Clin Neurosci. 2010;12(3):345–57. PMID 20954430.
^ a b Schultz SH, North SW, Shields CG. Schizophrenia: a review. Am Fam Physician. 2007;75(12):1821–9. PMID 17619525.
^ Wahlbeck K, Cheine MV, Essali A. Clozapine versus typical neuroleptic medication for schizophrenia. The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2007;(2):CD000059. doi:10.1002/14651858.CD000059. PMID 10796289.
^ Tandon R, Belmaker RH, Gattaz WF, et al.. World Psychiatric Association Pharmacopsychiatry Section statement on comparative effectiveness of antipsychotics in the treatment of schizophrenia. Schizophr. Res.. 2008;100(1–3):20–38. doi:10.1016/j.schres.2007.11.033. PMID 18243663.
^ a b Chwastiak LA, Tek C. The unchanging mortality gap for people with schizophrenia. Lancet. 2009;374(9690):590–2. doi:10.1016/S0140-6736(09)61072-2. PMID 19595448.
^ Ananth J, Parameswaran S, Gunatilake S, Burgoyne K, Sidhom T. Neuroleptic malignant syndrome and atypical antipsychotic drugs. Journal of Clinical Psychiatry. 2004;65(4):464–70. doi:10.4088/JCP.v65n0403. PMID 15119907.
^ a b McEvoy JP. Risks versus benefits of different types of long-acting injectable antipsychotics. J Clin Psychiatry. 2006;67 Suppl 5:15–8. PMID 16822092.
^ a b Pharoah F, Mari J, Rathbone J, Wong W. Family intervention for schizophrenia. Cochrane Database Syst Rev. 2010;12:CD000088. doi:10.1002/14651858.CD000088.pub3. PMID 21154340.
^ Medalia A, Choi J. Cognitive remediation in schizophrenia.. Neuropsychology Rev. 2009;19(3):353–364. doi:10.1007/s11065-009-9097-y. PMID 19444614.
^ Dixon LB, Dickerson F, Bellack AS, et al.. The 2009 schizophrenia PORT psychosocial treatment recommendations and summary statements. Schizophr Bull. 2010;36(1):48–70. doi:10.1093/schbul/sbp115. PMID 19955389.
^ Lynch D, Laws KR, McKenna PJ. Cognitive behavioural therapy for major psychiatric disorder: does it really work? A meta-analytical review of well-controlled trials. Psychol Med. 2010;40(1):9–24. doi:10.1017/S003329170900590X. PMID 19476688.
^ Jones C, Cormac I, Silveira da Mota Neto JI, Campbell C. Cognitive behaviour therapy for schizophrenia. Cochrane Database Syst Rev. 2004;(4):CD000524. doi:10.1002/14651858.CD000524.pub2. PMID 15495000.
^ Ruddy R, Milnes D. Art therapy for schizophrenia or schizophrenia-like illnesses.. Cochrane Database Syst Rev. 2005;(4):CD003728. doi:10.1002/14651858.CD003728.pub2. PMID 16235338.
^ Ruddy RA, Dent-Brown K. Drama therapy for schizophrenia or schizophrenia-like illnesses.. Cochrane Database Syst Rev. 2007;(1):CD005378. doi:10.1002/14651858.CD005378.pub2. PMID 17253555.
^ Saha S, Chant D, McGrath J. A systematic review of mortality in schizophrenia: is the differential mortality gap worsening over time?. Arch. Gen. Psychiatry. 2007;64(10):1123–31. doi:10.1001/archpsyc.64.10.1123. PMID 17909124.
^ Ustun TB. Multiple-informant ranking of the disabling effects of different health conditions in 14 countries. The Lancet. 1999;354(9173):111–15. doi:10.1016/S0140-6736(98)07507-2. PMID 10408486.
^ Warner R. Recovery from schizophrenia and the recovery model. Curr Opin Psychiatry. 2009;22(4):374–80. doi:10.1097/YCO.0b013e32832c920b. PMID 19417668.
^ Menezes NM, Arenovich T, Zipursky RB. A systematic review of longitudinal outcome studies of first-episode psychosis. Psychol Med. 2006;36(10):1349–62. doi:10.1017/S0033291706007951. PMID 16756689.
^ Isaac M, Chand P, Murthy P. Schizophrenia outcome measures in the wider international community. Br J Psychiatry Suppl. 2007;50:s71–7. PMID 18019048.
^ Cohen A, Patel V, Thara R, Gureje O. Questioning an axiom: better prognosis for schizophrenia in the developing world?. Schizophr Bull. 2008;34(2):229–44. doi:10.1093/schbul/sbm105. PMID 17905787.
^ Burns J. Dispelling a myth: developing world poverty, inequality, violence and social fragmentation are not good for outcome in schizophrenia. Afr J Psychiatry (Johannesbg). 2009;12(3):200–5. PMID 19894340.
^ Palmer BA, Pankratz VS, Bostwick JM. The lifetime risk of suicide in schizophrenia: a reexamination. Archives of General Psychiatry. 2005;62(3):247–53. doi:10.1001/archpsyc.62.3.247. PMID 15753237.
^ a b Carlborg A, Winnerbäck K, Jönsson EG, Jokinen J, Nordström P. Suicide in schizophrenia. Expert Rev Neurother. 2010;10(7):1153–64. doi:10.1586/ern.10.82. PMID 20586695.
^ a b American Psychiatric Association. Task Force on DSM-IV. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV-TR. American Psychiatric Pub. ISBN 978-0-89042-025-6. p. 304
^ De Leon J, Diaz FJ. A meta-analysis of worldwide studies demonstrates an association between schizophrenia and tobacco smoking behaviors. Schizophrenia research. 2005;76(2-3):135–57. doi:10.1016/j.schres.2005.02.010. PMID 15949648.
^ a b Keltner NL, Grant JS. Smoke, Smoke, Smoke That Cigarette. Perspectives in Psychiatric Care. 2006;42(4):256. doi:10.1111/j.1744-6163.2006.00085.x. PMID 17107571.
^ American Psychiatric Association. Task Force on DSM-IV. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV-TR. American Psychiatric Pub. ISBN 978-0-89042-025-6. p. 314
^ World Health Organization. Schizophrenia; 2011 [cited February 27, 2011].
^ Castle D, Wessely S, Der G, Murray RM. The incidence of operationally defined schizophrenia in Camberwell, 1965–84. The British Journal of Psychiatry. 1991;159:790–4. doi:10.1192/bjp.159.6.790. PMID 1790446.
^ Kumra S, Shaw M, Merka P, Nakayama E, Augustin R. Childhood-onset schizophrenia: research update. Canadian Journal of Psychiatry. 2001;46(10):923–30. PMID 11816313.
^ Hassett Anne, et al. (eds). Psychosis in the Elderly. London: Taylor and Francis.; 2005. ISBN 1841843946. p. 6.
^ Jablensky A, Sartorius N, Ernberg G, et al.. Schizophrenia: manifestations, incidence and course in different cultures. A World Health Organization ten-country study. Psychological Medicine Monograph Supplement. 1992;20:1–97. doi:10.1017/S0264180100000904. PMID 1565705.
^ Kirkbride JB, Fearon P, Morgan C, et al.. Heterogeneity in incidence rates of schizophrenia and other psychotic syndromes: findings from the 3-center AeSOP study. Archives of General Psychiatry. 2006;63(3):250–8. doi:10.1001/archpsyc.63.3.250. PMID 16520429.
^ Kirkbride JB, Fearon P, Morgan C, et al.. Neighbourhood variation in the incidence of psychotic disorders in Southeast London. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology. 2007;42(6):438–45. doi:10.1007/s00127-007-0193-0. PMID 17473901.
^ Heinrichs RW. Historical origins of schizophrenia: two early madmen and their illness. Journal of the History of the Behavioral Sciences. 2003;39(4):349–63. doi:10.1002/jhbs.10152. PMID 14601041.
^ Kraepelin E, Diefendorf AR. Text book of psychiatry. 7 ed. London: Macmillan; 1907.
^ Hansen RA, Atchison B. Conditions in occupational therapy: effect on occupational performance. Hagerstown, MD: Lippincott Williams & Wilkins; 2000. ISBN 0-683-30417-8.
^ Kuhn R. Eugen Bleuler's concepts of psychopathology. History of Psychiatry. 2004;15(3):361–6. doi:10.1177/0957154X04044603. PMID 15386868.
^ Stotz-Ingenlath G. Epistemological aspects of Eugen Bleuler's conception of schizophrenia in 1911 [PDF]. Medicine, Health Care and Philosophy. 2000;3(2):153–9. doi:10.1023/A:1009919309015. PMID 11079343.
^ Turner T. Unlocking psychosis. British Medical Journal. 2007;334(suppl):s7. doi:10.1136/bmj.39034.609074.94. PMID 17204765.
^ Wing JK. International comparisons in the study of the functional psychoses. British Medical Bulletin. 1971;27(1):77–81. PMID 4926366.
^ Rosenhan D. On being sane in insane places. Science. 1973;179(4070):250–8. doi:10.1126/science.179.4070.250. PMID 4683124.
^ Wilson M. DSM-III and the transformation of American psychiatry: a history. American Journal of Psychiatry. 1993;150(3):399–410. PMID 8434655.
^ Stotz-Ingenlath G: Epistemological aspects of Eugen Bleuler’s conception of schizophrenia in 1911. Med Health Care Philos 2000; 3:153—159
^ a b Hayes, J. A., & Mitchell, J. C. (1994). Mental health professionals' skepticism about multiple personality disorder. Professional Psychology: Research and Practice, 25, 410-415
^ Putnam, Frank W. (1989). Diagnosis and Treatment of Multiple Personality Disorder. New York: The Guilford Press. pp. 351. ISBN 0-89862-177-1
^ Berrios, G. E.; Porter, Roy. A history of clinical psychiatry: the origin and history of psychiatric disorders. London: Athlone Press; 1995. ISBN 0-485-24211-7.
^ Kim Y, Berrios GE. Impact of the term schizophrenia on the culture of ideograph: the Japanese experience. Schizophr Bull. 2001;27(2):181–5. PMID 11354585.
^ Sato M. Renaming schizophrenia: a Japanese perspective. World Psychiatry. 2004;5(1):53–55. PMID 16757998.
^ Wu EQ. The economic burden of schizophrenia in the United States in 2002. J Clin Psychiatry. 2005;66(9):1122–9. PMID 16187769.
^ Maj, Mario and Sartorius N.. Schizophrenia. Chichester: Wiley; 15 September 1999. ISBN 978-0-471-99906-5. p. 292.
^ Asmus Finzen ( de ). Psychose und Stigma: Stigmabewältigung- zum Umgang mit Vorurteilen und Schuldzuweisung. Bonn: Psychiatrie Verlag; 2000.
^ Maniglio, R (2009 Mar). "Severe mental illness and criminal victimization: a systematic review". Acta Psychiatrica Scandinavica 119 (3): 180–91. doi:10.1111/j.1600-0447.2008.01300.x. PMID 19016668.
^ Fazel, S; Gulati, G, Linsell, L, Geddes, JR, Grann, M (August 2009). McGrath, John, ed. "Schizophrenia and Violence: Systematic Review and Meta-Analysis". PLoS medicine 6 (8): e1000120. doi:10.1371/journal.pmed.1000120. PMC 2718581. PMID 19668362.
^ Large, M; Smith, G, Nielssen, O (July 2009). "The relationship between the rate of homicide by those with schizophrenia and the overall homicide rate: a systematic review and meta-analysis". Schizophrenia research 112 (1–3): 123–9. doi:10.1016/j.schres.2009.04.004. PMID 19457644.
^ Bo, S; Abu-Akel, A, Kongerslev, M, Haahr, UH, Simonsen, E (2011 Jul). "Risk factors for violence among patients with schizophrenia". Clinical Psychology Review 31 (5): 711–26. doi:10.1016/j.cpr.2011.03.002. PMID 21497585.
^ Pescosolido BA, Monahan J, Link BG, Stueve A, Kikuzawa S. The public's view of the competence, dangerousness, and need for legal coercion of persons with mental health problems. American Journal of Public Health. 1999;89(9):1339–45. doi:10.2105/AJPH.89.9.1339. PMID 10474550.
^ Phelan JC, Link BG, Stueve A, Pescosolido BA. Public Conceptions of Mental Illness in 1950 and 1996: What Is Mental Illness and Is It to be Feared?. Journal of Health and Social Behavior. 2000;41(2):188–207. doi:10.2307/2676305.
http://floripress.blogspot.com/2016/08/nga-flori-bruqi-lidhja-gjenetike-e.html
http://floripress.blogspot.com/2015/01/nga-flori-bruqi-trashegohet-semurja.html
http://floripress.blogspot.com/2014/01/flori-bruqi-lexoni-e-besonikonti-vlad.html
