Sergej Alexandroviç Esenin lindi më 3 tetor 1895 në Konstantinov (sot Esenin), në rajonin e Rjazanit (Rusi), bir i vetëm i prindërve fshatarë, është eksponenti kryesor i shkollës së ashtuquajtur e "poetëve fshatarë". Në poezitë e tij pasqyrohet bota bujqësore (rurale) e Rusisë së fillimit të shekullit të njëzetë: fjalët e tij lartësojnë bukurinë e fshatit, dashurinë ndaj mbretërisë shtazore, por edhe tepërimet e jetës së tij (Esenin ishte një alkoolist kronik dhe një vizitor i shpeshtë i shtëpive publike). Rritur me gjyshërit, filloi të shkruante poezi në moshën nëntë vjeç. Më 1912 ai shkoi në Moskë, ku e fiton jeton duke punuar si një lektor në një shtëpi botuese. Në Shën Petersburg u bë i njohur në qarqet letrare. Dhe falë poetit Aleksandër Bllok gjen përkrahje karriera e tij si poet. Më 1915 ai botoi "Radunica," librin e tij të parë me poezi, i ndjekur menjëherë nga "Ceremoni për të vdekur" (1916). Për pak kohë ai u bë një nga poetët më të njohur të periudhës. Karakteristikat dhe bukuria e Esenit janë të rralla; ai kërkon mbështetje në pjesën e parë të jetës së tij në mesin e burrave me ndikim, ndërsa në pjesën e dytë preferencat e tij anojnë drejt gjinisë femërore. Me një personalitet romantik Esenin shpeshta bie në dashuri, saqë martohet pesë herë. Ai u martua për herë të parë më 1913 me Anna Izrjadnova, kolege pune në shtëpinë botuese, me të cilën ka të birin Yuri (më vonë arrestuar gjatë spastrimeve të mëdha staliniste dhe vdekur në një gulag më 1937). Në periudhën 1916-1917 Esenin u rekrutua, por fill pas Revolucionit të Tetorit të vitit 1917, Rusia del nga Lufta e Parë Botërore. Duke besuar se revolucioni do të çojë në një jetë më të mirë, Esenin e mbështet atë, por shumë shpejt zhgënjehet duke shkuar aq larg sa të kritikojë qeverinë bolshevike (e kësaj periudhe është poema "Tetori më mashtroi rëndë"). Në gusht 1917 ai u martua me aktoren Zinaida Raikh Esenin. Nga ajo ka një vajzë, Tatiana, dhe djalin Konstantin. Në shtator 1918 ai themeloi kompaninë e tij botuese të quajtur "Kompania punonjëse moskovite e artistëve të fjalës". Njihet pastaj me Isadora Duncan, tashmë balerinë e famshme, takimi do të jetë vendimtar për frymëzimin e tij poetik. Marrëdhënia me të (17 vjet më e madhe) është shumë e trazuar dhe e vështirë, sa edhe plot ekstravaganca: i famshëm episodi dramatik në Paris, ku të dy u dëbuan nga një hotel, sepse Isadora kërcente e zhveshur, ndërsa Esenini recitonte vargje. U bashkuan në martesë më 2 maj 1922 (edhe ajo me preferenca dygjinore, dinte vetëm pak fjalë në rusisht: martesa është një pengesë publiciteti për të dy), ndahen vitin tjetër. Kthehet në Moskë dhe martohet me aktoren Augusta Miklashevskaja. Në dy vitet e fundit të jetës së tij Esenin jeton mes tepërimeve, shpesh i dehur, por kjo periudhë e dëshpërimit personal është edhe periudha kur ka krijuar disa nga poezitë e tij më të bukura dhe më të famshme. Në pranverën e vitit 1925 martohet me gruan e tij të pestë, Sofje Andrejevna Tolstaja, mbesa e Leon Tolstoit. Ajo përpiqet që t'i ndihmojë atij, por Esenini nuk është në gjendje për të shmangur një ezauriment nervor: shtrohet në një spital psikiatrik, ku qëndron një muaj. Del nga spitali për Krishtlindje, dy ditë më pas bën prerjen e njërës dorë dhe shkruan me gjakun e vet poemën e tij të fundit, e cila përfaqëson lamtumirën e tij dhënë botës. Njeri i dhunshëm dhe agresiv, poashtu tejet i ndjeshëm, Sergej Esenin vdes i vetëvrarë ditën tjetër, më 27 dhjetor 1925, në moshën 30 vjeç, ndërsa ai ishte në një dhomë hoteli në Shën Petersburg, i varur në gypat për ngrohjen qendrore. Ekziston ende misteri: disa mendojnë se vetëvrasja është një marifet: Esenin në fakt ishte vrarë nga agjentë të KGB-së. Veprat kryesore të Eseninit: E kuqja e agimit, 1910; - Thellësitë janë tharë, 1910; - Berjoza, 1913; - Vjeshtë, 1914; - Lavirja, 1915; - Do ta vështroj fushën, 1917; - Kam lënë shtëpinë ku kam lindur, 1918; - Vagabondi, 1919; - Rrëfimet e një vagabondi 1920; - Jam poeti i fundit i fshatit, 1920; - Lutja për dyzet ditë e para të vdekjes, 1920; - Nuk kam asnjë mëshirë, mos qaj, mos qaj, 1921; - Pugaçev, 1921; - Vetëm një gëzim kam lënë, 1923; - Letër nënës, 1924; - Taverna Moska, 1924; - Rrëfimet e një vagabondi, 1924; - Dritë hëne e shkretë dhe e zbehtë, 1925; - Njeriu i Zi, 1925; - Qeni Kaçalov, 1925.
1.
Puthmë, moj e dashur
Puthmë moj e dashur puthmë
Gjer në dhimbje gjer në gjak
S’e duron dot ftohtësirën
Zemra ndezur zjarr e flakë
S’është kupa e përmbysur
Mes gazmorëve për ne
Ti një gjë kupto moj mike
Veç një herë rron mbi dhe
Shih në mes të errësirës
Hënën që shkëlqim vërshon
Sikur t’ish nje korb i verdhë
Përmbi tokë fluturon
Puthmë de se kalbësia
Këngën time ma këndoi
Ka të ngjarë qielli lart
Fundin tim parashikoi
Eh moj forcë që venitesh
Do të vdes kjo s’ka dyshim
Vetëm dua t’i puth mikes
Buzët gjer në fundin tim
Që pa turp edhe pa drojtje
Embëlsisht kur t’ëndërroj
Tok me shushurima vishnjesh
“Jam e jotja” – të jehojë
Që si shkuma përmbi kupë
Drita mos na shuhet ne
Ndaj këndo moj mikja ime
Veç një here rron mbi dhe
2
Leter Nenes
Gjallë je, nënoke? Edhe unë
Gjallë jam. Shëndet më paç, shëndet!
Dritë e bëftë krejt kjo mbrëmje e lume
Izbën tënde, që me mall më pret.
Thonë se je ligur e je tretur
Nga meraku im, po nuk ankon,
Se, pështjellë me një shall të vjetër,
Fillikate rrugës shpesh kalon.
Dhe kur mugëtirë e kaltër bie,
Një vegim i zi të kall ty frikë,
sikur në një sherr diku në pije,
Vjen dikush e ma këput me thikë.
Kot, e dashur, vuan kaq, besomë,
Brenga t'i fanit këto ndër sy.
S'jam aq pijanec i lig sa ç'thonë,
Si do vdes pa të të parë ty?
Unë jam po foshnje, si një herë,
Dhe një shpresë veç ushqej në gji:
T'iki nga ky tym e kjo poterë,
Te shtëpiza jonë aty të vij.
Dhe do vij, kur kopshti ynë i bardhë
Anekënd të vishet me blerim.
Vetëm ti, si tetë vjet më parë,
Mos më zgjo aq herët në agim.
Mos e zgjo atë që shkrumb iu bënë
Endërrat e moshës plot hare.
Më ka vrarë jeta mjaft, o nënë,
Dua veç të shlodhem e të fle.
As t'i lutem Zotit mos më thuaj,
Si dikur në t'artën mituri,
Ti ke mbetur ngushëllim për mua,
Dritë e parrëfyer, vetëm ti.
Ndaj merak ti mos m'u bëj aq tepër,
Tek e liga mendjen mos e ço,
Dhe aq shpesh, me shallin tënd të vjetër,
Fillikate rrugën mos kalo.
3
Rruga ime
(Poemë)
Futet mes pritave jeta prapë.
Mua, banorit të vjetër të fshatit.
Më vjen ndërmend vendlindja.
Ç‘kam parë dikur, në fshat.
Vargje urtësisht thoni.
Bëmat e jetës sime
Tregoni.
Një izbë fshati.
Qaforet e kuajve që bien erë katran.
Kamarja e ikonave të lashta
Një bishtuk dritëzbehtë.
Ç’bukuri vërtet!
Përshtypjet e viteve të para.
I ruaj të gjalla të freskëta në jetë.
4
Shtëpia e Eseninit
Pështjellimi i bardhë i stuhisë së borës,
Jashtë dritareve ulurin.
Nëntë vjeç.
Pranë sobës macja, shtroja dhe gjyshja…
Gjyshja hap gojën çdo çast, psherëtin
Dhe buzën me kryq duke zënë.
Këndonte diçka të trishtuar
Për stepën e paanë.
Stuhia çirrej.
Pranë dritares.
Dukej sikur vdektarët vallëzonin.
Sakaq,
Japonezëve u shpallte luftë perandoria.
Dhe kujtdo që larg i faniteshin kryqe të drunjtë
Me qindra edhe me mia.
Në atë kohë
Punët myk të Rusisë injoroja.
As qëllimet
As arsyet e luftës s’i kuptoja.
Fushat e Riazanit, ku muzhikët
Kosisnin bar
Dhe mbillnin grur
Ishin për mua gjithë bota mbarë.
Vetëm mbaj mend se fshatarët pëshpërisnin,
Dhe shpotisnin djallin.
Zotin
dhe Carin.
E vetmja përgjigje për ta ish
Buzëqeshja e agimeve dhe largësive
Ngjyrë limoni.
Të kulluara gjer tej kaltërsive.
Për herë të parë,
U ndesha me rimën,
Teprica e ndjenjave të mia
Më trulloste.
Meqë trilli im,
U ngjal, s‘u zverdh,
Në fjalët e mia, thashë, shpirtin do ta derdh².
Vite të largëta,
Si brenda një mjegulle jeni tani.
Kujtoj gjyshin
Kur më thosh me trishtim:
²Eshtë krejt e kotë…
Shkruaj po deshe
Për thekrën,
Dhe më tepër shkruaj për pelat, biri im!²
Atëher në trurin e lodhur nga pasioni
Për muzën time me një qetësi të fshehtë
Nisën ëndërrat e mia intime.
Se së shpejti do të bëhesha i pasur,
I dëgjuar
Poet me nam
Dhe që monumentin
Do të ma ngrinin në Riazan…
Pesëmbëdhjetë vjeçar
U dashurova marrëzisht
Dhe ende jo i vetëm fillikat
Ëmbëlsisht
Pasi erdha në moshë,
U martova me vajzën më të mirë
Me më të bukurën e vajzave në botë.
Vitet rridhnin
Ndryshonin fytyrat e tyre…
Një dritë e re
Përhapej mbi ta.
Kurse unë fshatari ëndërrimtar,
U bëra këtu në kryeqytet
Poet i klasit të parë.
Dhe i sëmurur
Nga mërzia e shkrimtarit
Nisa të endem
Vendeve të huaja si udhëtar,
S‘u besoja më takimeve,
S‘vuaja nga ndarjet, lamtumirat,
E quaja gënjeshtër gjithë botën mbarë.
Kuptova atëherë
Ç‘ishte Rusia,
Kuptove, ç‘ishte lavdia.
Dhe në një shpirt si ky imi,
Si helm i hidhur
Më zuri thellë e më thellë trishtimi.
S’e çaj kokën fare
Që jam poet.
Edhe pa mua
Ka plot zhele anembanë.
Ngordhsha!
Por
Vetëm një lutje për ju kam…
Mos ma ngrini, ju lutem, shtatoren në Riazan.
Rusia… Carshina…
Breng…
Delikatesë aristokrate e kulluar…
Ç‘këndojnë vallë?
Prite, pra, o Moskë
Rrugaçin e dëshpëruar.
Do ta shohim
Kush nga ne do t’ia dalë.
Dhe ja nga vargjet e mia,
Në klubin e ndritur, çdo sallon
Shurra e pelës së Riazanit
Gulfon.
Nuk ju pëlqen?
Por është e drejtë!.
Me zakonin
E Aromës së rigonit dhe trëndafilave..
Por kjo bukë,
Që ju po gëlltitni e kemi bërë ne
Si të thuash, pikërisht
Me pleh,
Kaluan vite të tjera
Ajo që ndodhi gjatë tyere
S‘mund të thuhet
Vetëm me fjalë.
Carizmin duke përzënë
Me energji tmerrësisht të furishme,
Masat e punëtorëve u çuan në këmbë
I lodhur së zvarrituri
Nëpër vëndet e huaja
U ktheva
Në shtëpinë ku linda.
Tek këneta,
Me fustan të bardhë
Rri berjoza me bukle të blerta.
Po ç’berjozë!
E mahnitshme! dhe ç‘gjinj pa,
Nuk i gjen në asnjë grua
Gjinj si ata.
Nga fushat
Muzhikët spërkatur me diell të valë.
Karrot e tyre me thekërr
Më sjellin përballë.
Nuk mund të më njohin përsëri:
Për ta jam një kalimtar.
Por ja, pa vështruar,
Kalon një fshatare.
Si një lloj rryme të ftohtë
Ndiej gjatë shpinës
Një rrëqethje të pashprehshme dot.
Është vërtet ajo?
E mundur të mo s‘më njoh?
Pa dyshim!
Lëre, pra të shkojë…
Edhe pa mua asnjë hidhërim asaj
S ’ka për t’i munguar:
Jo më kotë e ka një rrudhë kaq të dhimbshme
Buza e saj e menduar.
Çdo mbrëmje,
Duke ulur kapelen mbi ballë
Që të mos më tradhëtoj akulli
Që kam në sy.
Po shkoj të shoh korrjen e stepaave
Dhe të dëgjoj me kërshëri
Si këndon lehtaz
Përroi aty.
Si t‘ia bëj unë vallë?
Rinia iku!
Erdhi koha
Të punoj se të endem lart e poshtë përherë.
Sepse po më vijnë këngë të pjekura tani
Nga shpirti im aventurier.
Dhe ndryshimi i jetës së fshatit
Mund të më mbush
Me forca të reja,
Si dhe dikur
Më bëri me famë e lavdi
Bashkëfsatarja ime
Pela ruse.
5
Lamtumirë Marienhof
Mirupafshim, mik, mirupafshim,
Ti je në zemrën time përgjitmonë
Ndarja jonë e destinuar
Një takim të ardhmë na premton.
Mirupafshim mik, pa e fjalë e gjeste,
Pa vetulla të ngrysura, pa trishtim
Të vdesësh nuk është e re në jetë,
Edhe të jetosh s’është e re pa dyshim.
6
Rrëfimi i huliganit
Të këndojnë, jo të gjithë janë të zotë
Dhe jo të gjithve iu është dhënë të bien,
Drejt këmbëve të tjerëve si mollë në tokë
Është ky rrëfimi më i madh,
Që kurrë s’jua beson një rrugaç.
Unë e mbaj kokën të pakrehur me dëshirën time Feneri me vajguri mbi shpatullat e mia:
më pëlqen që në errësirë të përndris
Lakuriqësinë vjeshtë të shpirtrave tuaj
Dhe më pëlqen të fluturojnë kundër meje
Gurë sharjesh,
Stuhi breshëri në erë
Unë vetëm shtrëngoj më fort me duar
Buklat e ondeve të flokëve të verdhë.
Është mire atëherë të kujtoj,
Mështeknën e tharë dhe pellgun mes barit,
Të sjell ndërmend se diku
Jetojnë babai e nëna që s’pyesin
Për poezitë e mia, edhe pse për ta jam i shtrenjtë
Si fusha dhe mishi dhe si ai shiu fin, i imët
Që në pranverë e bën të butë grurin e blertë;
Për çdo britmë tuajën ndaj meje,
Me sfurqe do t’ju vrisnin ata prindër të sertë!
Të varfrit, të varfrit fshatarët e mi!
Sigurisht s’jeni bërë të bukur
Trembeni nga Zoti dhe thellësitë e ligatave;
Veç ta kuptoni se
Biri juaj në Rusi
Është poeti më i madhi i poetëve?
A nuk ju bëhej zemra akull për atë
Zbathur pellgjeve të vjeshtës futur?
Me cilindër në kokë endet ai tani
Duke mbath këpucë xixë me lustër.
Por veton në të primitivja e rëndësishme,
E çamarrokut të trashë fshatar;
Çdo lopë me shenjën e kasapit,
Mbi tabelat e kasaphanës
I përkulet që nga larg.
Duke takuar në sheh karrocierët anës,
Kujton erën e plehut nëpër fusha,
I gatshëm si bishtin e fustani të nuses
Të mbajë bishtin e mushkës.
E dua atdheun. E dua shumë atdheun,
Edhe me trishtimin e tij si të shelgut të ndryshkur.
Më janë të këndshme hungërimat e pista
të derrave,
Dhe në qetësinë e natës kuakja argjendore e bretkosave.
Butësisht i sëmurë prej kujtimeve fëminore,
Ëndërroj mjegullën dhe lagështinë e mbrëmjes së prillit,
Si të ngrohej në zjarrin e agut të agimit, rri në bisht panja jonë.
Ah, duke hipur në degët e saj,
Sa vezë kam vjedhur nga foletë e sorrave vonë!
A është përherë njëlloj me majën e blertë?
E ka të fortë si dikur koren e vet?
Po ti,
I dashur qen besnik pullali!
Kujitës e të verbër të kanë bërë vitet
Dhe duke u zvarritur shkon nëpër oborr
bishtvarur,
Me nuhatje harraqe portash e stallash.
Si një kthim mirënjohës ajo çapkënëri,
Kur copën e bukës, vjedhur nënës,
E hanim me radhë ne të dy,
Pa krupë nga njeri-tjetri, pa neveri.
Kam mbetur i njëjti me zemër!
Lulëzojnë sytë në fytyrë,
Si zambakët midis thekrës si lumë;
Rrogoza të artë vargjesh duke shpështjellur.
Do të doja t’u flisja juve të shtrenjtëve unë.
Natën e mirë! natën e mirë ju të gjithëve!
Kosa e agut tashmë ka nis të fishkëllejë
Midis barit në mugëtirë…
Sonte dua të përmjerr hënën
Nga dritarja ime, pa gdhirë!.
Dritë e kaltër, dritë kaq e kaltër!
Në kaq kaltërsi, edhe të vdesësh ia vlen.
Dhe s’e çaj kokën nëse dukem cinik
Me fenerin bashkangjitur në prapanicë.
Pegazi im i vjetër, i mirë dhe i rraskapitur,
Më duhet, pikërisht, troku yt?
Unë, mjeshtër i egër erdha,
Të celebroj minjtë dhe të këndoj siç di.
Gushti i kokës sime derdhet si verë
Nga flokët në stuhi.
Kam dëshirë të jem një velë e verdhë,
drejt vendit ku me det shkojmë përherë.
7
Në freskinë e një vjeshte është bukur
Në freskinë e një vjeshte është bukur,
të dridhet shpirti si gjethe mbi mollë –
dhe të shohësh parmendën e diellit
si çan sipërfaqen e lumit, ujin kaltror.
Është bukur të shkulësh nga trupi
Gozhdën e nxehtë të një kënge
të presësh trokitje në derën tënde.
Unë mësoj me zemër, mësoj, të ruaj
në sytë e mi lulen e egër të qershisë
Vetëm vetpërmbajtja ndjenjat ngroh
Kur një krisje e hollë gjoksin e gris.
Në heshtje kumbon kambanorja e yjeve,
Për mëngjesin çdo gjethe është një qiri.
S’do lejoj të futet në dhomën time askënd
s’kam ndërmend t’i hap derën kujt assesi.
Përgatiti:Flori Bruqi
