(www.sa-kra.ch)
Përgatiti: Sabir KRASNIQI
ANTOLOGJI E POEZISË MODERNE SHQIPE
ADEM ZAPLLUZHA
Hyrje
Adem Zaplluzha u lind më 1943 në Prizren. Shkollën fillore dhe të mesme i kreu në vendlindje, ndërsa Akademinë Pedagogjike në Prishtinë. Një kohë punoi si mësues nëpër fshatrat Studençan të Therandës (ish Suharekës) dhe Hoça e qytetit, afër Prizrenit. Ndërkohë punësohet si përkthyes në Korporatën Energjetike të Kosovës. Me shkrime filloi të merret kryesisht me poezi që nga mosha e fëmijërisë. Rrugën letrare e nisi me vjershën e parë për fëmijë të cilën e botoi në revistën “Pionieri”, më 1957. Si i punësuar në Korporatën Energjetike të Kosovës bashkë me shokët e punës dhe pendës themeloi grupin letrar “Lulëkuqet e Kosovës”. Në Kuadër të punës së këtij grupi letrar qe botuar përmbledhja “Ngjyra e kohës”, në të cilën u përfshi një numër i konsideruar i poezive të tij. Krahas krijimeve të publikuara në revistat për fëmijë, botoi edhe një serë shkrimesh nëpër gazetat e kohës që dilnin në Prishtinë dhe Shkup. Është anëtar i Lidhjes së shkrimtarëve të Kosovës, prezent në disa antologji dhe në librin Kosova letrare të poeteshës Monica Mureshan. Është prezantuar në Leksikonin e Shkrimtarëve Shqiptarë 1501-1990, nga Hasan Hasani, në Leksikonin Shkrimtarët Shqiptarë për fëmijë 1872 - 1995 nga Odhise K. Grillo, si dhe në librin Portrete Shkrimtarësh nga Demir Behluli, Prishtinë, 2002Në maj të vitit 2013 Klubi i Artistëve dhe i shkrimtarëve të Durrësit ia ndau çmimin e karrierës për kontributin e dhënë në letrat shqipe. Jeton dhe krijon në Prishtinë.
Veprat e botuara
1“Puthje”, 2.“Ecjet e viteve të mëdha”, 3.“Çamarrokët e Thepores”, 4.“Muret, 5“Morfologjia e dhembjes”, poezi, 6.“Ai vjen nesër” 7.“Letër nga mërgimi” 8.“Letër nga mërgimi 2 “ 9.“Udhëndarja”, 10.“Thirrje e gjakut”, 11.“Asgjë sikur molla 12.“Vesa në lotin tim, 13.“Puthja e gozhduar”, 14. “Pema e bekuar”, e përkthyer në Ruumuni 15.“Kashelasha në vargje”, 16. “Bajraktarët e vatanit”, 17.“Hijet e ndryshkura” 18”Stuhi në Kutulishte” 19.“Posa ikte nata”, 20. Loja e myshqeve”, 21. ”Lumëbardhi dhe gjëma”, 22.“Metafora e heshtjes”, 23. ”Hyji në Prekaz”, poezi,” 24. ”Sinorët e hinores”, poezi, 25. ”Don Kishoti dhe Rosinanti”, 26. ”Zjarri i dashurisë”, 27. ”Kur likenet vallëzojnë”, 28. “Ditari në vargje”, 20. “Tingujt që nuk përfundojnë”, 3o. “Shtegu i mallit”, 31. ”Korniza e thyer” 32. “Zgjimi i gjëmës”, 33. “Vallja mistike”, 34. ”Merre kodin”, 35. “Letër atdheut” 36 . “Tejdukshmëria e shiut”, 37. “Përtej teje”, 38. “Sa afër e sa larg”, 39. “Vallja e zanoreve”, 40. “Ikja e eshtrave”, 41. ”Kalorësit e mjegullave”, 42. “Hingëllimat e shiut”, 43 .“Kur pemët i ndërrojnë këmishët”, 44. “Mirëmëngjes Imzot”, 45. “Kafshimi i mikut”, 46. “Atje tej maleve”, 47. “Heshtja që del në shesh,” 48. “Portat e shpresës”, 49.“Në dhomën time gjysmë të errët”, 50. “Kinse Lojë Shahu”, 51. “Për çdo dekadë nga një baladë” 52. “Fusha e mëllenjave”, 53. “E kujt është kjo vetmi”, 54. “Mos pyet për adresën e lumit” 55. “Stoli në parkun vjetër” 56. “Urori i stralltë” 57. “Po të mos ishte fjala” 58.“Thyerja e urave”, 59. “Trokëllimat në gjumin e dallgëve”, 6o. “Në flokët e dëborës”, 61. “Një grusht nostalgji”, 62. “Kur filluan të flasin njerëzit”, 63.“Kur stinët kapërcejnë fshehurazi”, 64.“ Lisi në rrënjët e veta”, 65. “Eca ecëm dhe do ecim”, 66.“Fëmijët e erës”, Poezi, 67.“Çast në fund të stinës”, 68. “Si të flas me drurët”, 69 . “Më pëlqejnë mendimet e tua”, 70 . ”Andej dhe këndej kohës”, 71.“Zëri i heshtjes”, 72.“Kush i lexoi letrat prej erës”, 73. “Fluturimi i korbave në netët pa hënë”, 74 .“Koha e ime dhe koha e jote”, 75 .”Diku te një baladë”, 76. “Sonte çdo gjë po i përngjan lotëve”, 77. “Ky def prej hëne”, 78. “Pyesni zogjtë në ikje ” 79. 109 “Fërfërimë gjethesh”, 80. “Refrene yjesh” 81. “Te delta e mjellmave”, 82.“Rinjohja”, 83. “Diku në fund të një fillimi” 84. “Makthi i hijes”, 85.“Një zog prej uji”, 86."Druri i pikëlluar", 87. "Asnjë fjalë nuk frymon", 88. "Lëreni zërin tim", 89. "Mbi flokët e ullukëve", 90. "Sytë e gurtë të erës", 91. "Zjarri i mallit tim", 92"Dëneste bashkë me erën", 93. "Atdheu i paçmuar", 94. "Nëpër gjymtyrët e mjegullave", 95. "Kur era teshtin", 96. "Ndjekësit e enigmave", 97. "Një grusht dashuri", 98. "Kur dehen perënditë", 99."Daullet e një nate", 100. "Stina asnjanëse", 101. "Shi në qytetin tim", 102. "Psalm i harruar", 103. "Krakëllimat e natës", 104. "Menatë vijnë lejlekët", 105 ."Fjetëm njëqind shekuj", 106."Loti i gotës së dehur", 107. "Për kë po bie moj kambanë", 108. "Si trenat e verbër", 1o9."Mbi shpirtin e erës pagane",
Referencat
ME KUFOMA TË NGRIRA
Zogjtë e ngrirë
Nëpër degët e thyera vrasin heshtjen
Dimri i sivjetmë
Paska veshur një këmishë të bardhë
Dhe duket se në ecje e sipër
Thua se i përngjan ndonjë spitali psikiatrik
Nëpër dhomat e mbushura
Me kufoma të ngrira
Kundërmon dita e plagosur
Një erë e rënd ngjyrë plumbi
Ankorohet në shqisat e të nuhaturit
Kolliten muret
Si të sëmurët nga tuberkulozi
Kolliten shtretërit e metaltë
Këto dritare të mëdha hapen
Vetëm njëherë në vjet
Kur dalin arkivolet e ngrira
Nëpër korridore të përgjumura
Vetëm bubuzhelët shohin ëndrrën
E lagështisë së mureve të çara
Me qindra vite
Dielli nuk paska hyrë nëpër këto dhoma
NGJANË ECJES SË KËTYRE MALEVE
Drurët e njomë të shpirtit
Me nga një copë alegorie në dorë
Ecin si të dehur nëpër histori
Parakalojnë nëpër varret e ushtarëve
Të njohur dhe të pa njohur
Më duket se po u përngjajnë gjyshërve
Ecja e tyre kishte një madhështi krenare
Ngjante ecjes së këtyre maleve
Kur kollitej
Nga shpirtrat e gjetheve i pështynte
Të gjitha të ligat e kohës
Këta drurë sa shumë ngjajnë me parathëniet
E baladave të moçme
Edhe kur çmendet murrlani
Këndej pari
Nga secila degë pikon portreti i erës
Kurse nën shpirtin e gjetheve flenë alegoritë
Njerëzit dhe drurët e atdheut tim
Janë të ngjizur për këto male
Në shpirtin e secilit zgjohet
Një dashuri e paparë
Kur i dëgjojnë daullet e kushtrimit
MARSHOJNË MIQTË E MI USHTARË
Marshojnë miqtë e mi ushtarë
Ecin nëpër natë të shurdhtë
Diku pas shpine
Kanë lënë peng nga një copë ëndrre
Turtujt e natës i ngjajnë lakuriqëve
Vetëm xixëllonjat e kuqe
Ua hapin
Dhe ua tregojnë rrugën
Ecin nëpër natë
Marshojnë miqtë e mi ushtarë
Depërtojnë nëpër shpirtin e sterrës
Për ta arritur qëllimin
I pret një rrugë e gjatë deri në atdhe
Një udhë e gjatë deri në liri
Ecin pa u ndalur askund
Marshojnë miqtë e mi ushtarë
Secili kalon nëpër dhembjen e vet
Por gjithsesi ata s’ndalen
Ecin deri në fund
Nata është e gjatë sonte
Diku në mbarim të rrugës i pret liria
QË KURRË NUK E MËSOVA PANTOMIMËN
Mbrëmjeve të vona vjeshtake
Duart e mia të plagosura sërish
Sërish tjetërsohen
Në një gjendjen asnjanëse
Fryma e lehtë e pranverës
Përkulet mbi mua
Të cilën mund ta krahasoj me gruan
E një ëndrre të moçme
Më pastaj ulem mbi kujtimet e kaluara
I pyes kalimtarët
Për hidhërimet
Dhe zhgënjimet e mia të vogla
Por prej asnjërit
Asnjë fjalë s’u del nga goja
Ngjajnë muranave të shembura
Dhe heshtin si përmendoret e akullta
Kalojnë edhe kuajt e paçjerrë
Mua domosdo më duhet të bëzaj
Nuk e njoh atë gjuhë të bukur
Të mëgojëzave
As të dizgjinëve prej lëkurës së buajve
Dhe pendohem tej mase
Që kurrë nuk e mësova si duhet
Pantomimën
Atë gjuhë të bukur të lëvizjeve të erës
PYES NJERIUN PËRBALLË MEJE
Për çdo ditë e më shumë
Në një pasqyre konvekse
I shikoj sytë e mi
Hundën dhe duart kah zvogëlohen
Pyes njeriun përballë meje
Kush është
Dhe nga cila dritare
Hyri në dhomën time të gjumit
Kjo heshtje e gurtë mortore
S’bisedon me mua
Asnjë fjalë nuk flet as me pasqyrën
Me një ironi të paparë më shikon
Shikoj edhe unë
Duke ironizuar siluetën e akullt
Nuk di dhe s’mund të kuptoj asnjëherë
Se cili jemi më kokëfortë
Unë dhe miku im përballë meje
Ose pasqyra konvekse
Por gjithsesi mbase që të dy ne
I kemi humbur sumbullat e kaltra të mendjes
PRANVERA KURRË MË E BUKUR SE SIVJET
Janë të madhërishme këto pamje
Nga thellësitë e padukshme
Si nga ëndrrat
Dalin në shesh zërat e atdheut
Zgjohen shpirtrat e fjetur
Të nëntokës
Dhe zbresin me legjendat e bardha
Teposhtë lumenjve
Vijnë edhe kalorësit e së kaluarës
Me dizgjinë prej ari
Dhe mëgojëza të çelikta
Kalërojnë nëpër kujtesën e fjetur të shekujve
Një pemë e vjetër
Që askush nuk ja di moshën
Këto ditë çeli ashtu siç çelin
Vetëm jargavanët e atdheut tim
Pranvera kurrë më e bukur se sivjet
Një stinë që vetëm njëherë
Zbret kaq hije rëndë nga malet
E buzëqeshur rri ulur nën pemët e harlisura
Shikon e shikon të kaluarën
Po ashtu edhe të ardhmen
Korbat me një xhelozi të paparë
Krakëllin në qiellin e lindur
Për herë të dytë në këto anë
Po zgjohen njerëzit
Nga një gjumë i përdalë
PAMË SKENA APOKALIPTIKE
Po guxove preke të pamundurën
Preke hirin e shiut
Që po i ngacmon plagët e çative
Kjo natë e gjatë
Nuk po i përngjan asnjë nate
Rrinë kacule mbi gurin e kujtesës
I prek të gjitha ato ëndrra
Që deshëm e nuk mund t’i pamë
Ishin të zhveshura
Të tejdukshme si frymëmarrja
Kjo rrugë e gjatë asgjë nuk tregon
Përpos lodhjes
Dikush nga sytë e verbër të malit
I shkuli me dhunë
Rrënjët e mbjella të pemëve
Çfarë nuk pamë në jetën tonë
Kryqe të ngulura nëpër shpirtrat e drurëve
Dhe nga gjethet e zverdhura
Se si pikonte dita
Pamë skena apokaliptike
Në teatrin e verbër të përditshmërisë
