Efektet e pikëllimit dhe zemërimit në përceptimin social

Në lidhje me vlerësimet kognitive të modeleve të emocionit, është supozuar që pikëllimi dhe zemërimi mund të shfaqin ndikime të ndryshme në gjykimet e shkakut. Dy eksperimentet kanë siguruar përkrahjen parësore për këtë hipotezë. Pikëllimi Ss ka përceptuar më shumë ngjarjet e shkaktuara nga situata dhe forcat e situatës me më shumë përgjegjësi për ngjarje dykuptimëshe se sa zemërimi Ss, ku në krahasim me pikëllimin ka përceptuar ngjarjet të shkaktuara më shumë nga njeiru dhe njerëzit e tjerë si më të përgjegjshëm. Eksperimentet kanë treguar që përjetimi i këtyre emocioneve, më tepër se sa zgjedhësit e tyre kognitiv, i ndërmjetësojnë këto ndikime. Tregimi joemocional i informacionit të agjensionit njerëzor dhe të situatës nuk kanë ndikur në gjykimet e shkakut, përderisa induksioni i pikëllimit dhe i zemërimit pandonjë informacion të saktë e ka influencuar.

Diskutimi fokusohet në ndikimin e emocionit në gjykimin social. Idea që emocionet kanë ndikim në mendimet, gjykimet dhe vendimet e njerëzve është aq e vjetër sa vet literatura, ndoshta edhe më e vjetër. Më afër mendsh, mendimet e dikujt për personin apo ngjarjen që ka shkaktuar emocionin kanë ndikim; kur dikush na ka inatosur, gjykimi ynë për karakterin e atij personi ka mundësi të theksoj veset dhe gabimet. Disi më pak e natyrshme, derisa emocionet zgjasin, interpretimet tona për ngjarjet e reja-edhe ato që nuk janë të lidhura për burimin e emocionit mund të ndryshojnë. Për shembull, një person mund të zemërohet në mëngjes nga një zënkë në shtëpi që mund të shkaktoj përvojat në vijim më irituse: një punonjës banke apo një pemëshitës duken më të ngadalshëm se zakonisht, shefi më ngacmues, dhe vozitësit e tjerë në autostradë më kokëtrashë. Disa nga mbetjet e emecioneve te ma hershme ndikojnë në përceptimin e personit lidhur me ngjarjet qe vijojnë.

-Ka fakte të mjaftueshme që disponueshmëria globale si ajo positive edhe ajo negative kanë efekte të mbetjes në kognicion. Në fakt disponueshmëritë positive dhe negative kanë treguar ndikim në një spektër të gjërë të gjykimeve, duke përfshirë vlerësimet e efikasitetit personal, dhe performancës sociale, si dhe gjykimet e satisfaksionit në bazë të numrit të konsumatorëve , figurave politike, dhe rrethanave të jetës së përditshme.Disponueshmëritë positive vijnë si rezultat i pikëpamjeve optimiste dhe positive ndërsa disponueshmeritë negative nga pikëpamjet pesimiste dhe negative.

-Por a ndikojnë në gjykime emocionet e ndryshme negative në mënyrë specifike apo duke krijuar pesimizëm të përgjithshëm? Hulumtimi në lidhje me këtë sygjeron që ndikimi i emocioneve negative në gjykim mund të jetë i ndryshëm. P.sh. Studimet e depresioneve të pashpresa kanë gjetur që pasojat e ngjarjeve negative kanë shkaktuar depresion që manifestohet në interpretimin selektiv të ngjarjeve që pasojnë. Shkencetarët duke studiuar rrolin e atributeve në prodhimin e emocioneve kanë spekuluar poashtu për sekuencën atribut-emocion-atribut,ku emocionet që kanë ardhur si pasojë e atributeve të sigurta ndikojnë në attributet që pasojnë. Në mënyrë më relevante ky hulumtim ka treguar që në krahasim me disponueshmëritë positive, ato negative udhëheqin proceset kognitive duke e ngushtuar vëmendjen e njerëzve dhe duke nxitur një hulumtim më thelbësor për shkaqet. Duke bërë rishikime në literaturën për disponimin dhe procedimin kognitiv Schëarz ka propozuar që “ efekteve cognitive të emocioneve të veqanta mund të parashihen në bazë të analizës të strukturës domethënëse që thekson atë emocion”.

-Hulumtimi brenda disponimit dhe traditës së gjykimit rrallë ka ekzaminuar efektet specifike të emocioneve të ndryshme që mund të jenë lidhur me gjykimin. P.sh. Në një nga tentativat e vetme për të ekploruar efektet specifike të disponimit lidhur me gjykimin,Johnson dhe Tversky(1983) kanë zbuluar që disponimi negativ që rrjedh nga leximi në gazetë për vdekjen e një djali të ri ka bërë që njerëzit ti përciellin poashtu ngjarjet e tjera negative, përderisa disponimi pozitiv ka efekt të kundërt. Ky efekt veprues ka ndikuar në nivel të përgjithshëm, në atë nivel që disponimi negativ ka nxjerrur në pah një numër të madh të ngjarjeve negative. Nuk ka pasur fakte megjithatë te disa efekte specifike: ngjarjet e rëndësishme të ngjajshme me temën që ka lidhje me emocionin (p.sh. një artikull gazetaresk lidhur me leukimin dhe një ngjarje të veqant që përfshin kancerin) janë parë si tema jo të ngjajshme ( p.sh. vdekja nga zjarri).

-Hulumtimi lidhur me gjykimin e ndikimeve të disponimit ka qenë i limituar për të ekzaminuar përparësinë e emocioneve te pergjithshme dhe pasojat e pergjithshme kognitive. Në anën e përparëisë, ‘’emocionet’’ e hulumtuara janë pika tipike të dimenzionit të thjeshtë pozitiv-negativ: eksperimentuesi krahason disponimin e mirë dhe të qetë me atë të keq dhe jo të këndshëm, her pas here duke shtuar jotrajtimin e grupit kontrollues për të parashtruar një pikë në dimenzionin e njëjtë. Në anën kognitive, shumica e influencave që disponimi ka treguar për të nxjerrë një gjykim mund të karakterizohen si një optimizëm apo pesimizëm i thjeshtë.

-Në përgjithsi kualiteti i ndjenjave positive apo negative është fundamental për shumicën e eksperiencave emocionale, disa nga teoricientët besojnë që kjo është vetëm një dimension që bën ndarjen mes emocioneve. Shumica e teoricentëve përkrahin eksperiencën emocionale si mjaft komplekse, pa marrë parasysh qasjen kategorike apo qasjen më përbërëse. Ata që e mbështesin qasjen përbërëse në përgjithsi e trajtojnë secilin emocion si rezultat i vlerësimeve të veqanta interpretuese të situatës së tanishme dhe kanë specifikuar me një sukses të mjaftueshëm modelet e karakteristikave vlerësuese kognitive të një numri mjaftë të gjërë të emocioneve.

-Përshembull Smith dhe Ellsworth lidhur me studimin e 15 emocioneve kanë zbuluar që dimenzioni i kënaqësisë dhe jo kënaqësisë është marrë si mospërputhje në shumicën e përpjestimeve, pakënaqësia relative ishte shumë e parëndësishme në ndarjen midis emocioneve positive dhe negative. Kjo është kur, një person ndihet keq, shkallët e “së keqes” janë pak të dobishme në parashikimin se a do të jetë emocioni pikëllim, zemërim , frikë, faj, apo ndonjë emocion tjetër negativ. Përceptimi i agjensionit në vend të saj supozon rëndësinë kryesore. Kur njerëzit e përceptojnë që një person tjetër është shkaktar i fatkeqsisë së tyre, ata ndihen të zemëruar; kur njerëzit përceptojnë rrethana jo personale përtej kontrollit njerëzor të jenë shkaktar të fatkeqësisë së tyre ata ndihen të trishtuar; dhe kur ata e përceptojnë vetveten të jenë shkaktar i fatkeqësisë së tyrë ata ndihen fajtor.

- Deri më tani; hulumtimi në rolin e vlerësimit kognitiv në diferencimin e emocioneve ishte i koncentruar kryesisht në lidhjen mes vlersimit dhe nxerrjes në përfundim të emocionit. Pak vëmendje i është kushtuar lidhjes në mes të nxerrjes së emocionit dhe vlersimit të ngjarjeve të mëtejshme. Nësë pikëllimi dhe zemrimi janë prodhuar si vlerësim tjetër i situatës, në vend të tyre a mund të ketë efekt tjetër në gjykimin e ngjarjeve të mëtejshme, apo që të dyja prodhojnë karakteristika të kundërta pesimiste të disponimit në përgjithsi? Hulumtimi ka raportuar që tentativë e parë është ti sjellë sëbashku disponimin-dhe-gjykimin dhe vlersimin kognitiv të traditave dhe ti zgjeroj ato sëbashku duke pyetur se emocionet negative specifike influencojnë gjykimin social në atë mënyrë që të shkoj përtej njëanshmërisë të zakonshme pesimiste,dhe në drejtime që i përshtatet dimenzioneve të nënvizuara të vlersimit . Principi kryesor i shumicës së teorive të vlersimit është që emocionet e ndryshme negative ( apo emocionet e ndryshme positive, nëse kërkohet ) janë rzultat i kombinimeve të ndryshme të vlersimeve , që me këtë rast janë të përshtatshme posaqërisht për interpretimin e ngjarjeve pasuese. Influenca specifike e emocionit si përfundim e ka gjykimin që duhet ti korespondoj modelit të vlersimit që e karakterizon emocionin. Për shkak se agjensioni i dimensionit qartazi ndryshon në mes të emocioneve negative, ne kemi zgjedhur të fillojmë me këtë dimension, duke paraparë që pikëllimi dhe zemërimi mund të vinë si rezultat i interpretimeve të ndryshme të arsyeve jo të lidhura dhe ngjarjeve negative. Spikatja e njerëzve të tjerë që është karakteristikë e zemërimit do të duhej ti shtyjë njerëzit e zemëruar të bëjnë më shumë presion te njerëzit e tjerë si agjent shkaktar të situatave të reja, përderisa spikatja e forcave të situatës që është karakteristikë e pikëllimit i shtynë njerëzit e trishtuar të bëjën presion më shumë faktorit të situatës.

-Mund të paramendojmë së paku dy mënyra që influenca e tillë mund të manifestohet vetvetiu. Së pari, duke e përciellur logjikën e Johnsonit dhe Tverskit (1983); njerëzit që ndjejnë emocionin e veqantë duhet të përceptojnë ngjarjet me qëllim që tju përshtatet më shumë atyre emocioneve se sa ngjarjeve me shkaqe të ndryshme. P.sh., ngjarjet të shkaktuara nga njerëzit e tjerë duhet të duken më të përshtatshme kur njerëzit ndihen të zemëruar se sa kur ata ndihen të pikëlluar. Së dyti, kur ballafaqohemi me situatë të re që lejon për disa interpretime të mundshme, njerëzit e zemëruar duhet të fokusohen në veprimet dhe qëllimet e njerëzve të tjerë dhe njerëzit e pikëlluar në forcat jopersonale dhe të situatës.

‹ Disa kuptime bazë rreth a