Konferenca e Ambasadorëve në Londër, kasaphana e trojeve shqiptare

Konferenca e Ambasadorëve të Londrës mori atë emër, pasi në të merrnin pjesë ambasadorë të shteteve të fuqishme. Vetëm Anglia përfaqësohej me ministrin e saj të jashtëm, i cili kryesonte dhe konferencën. Konferenca e Ambasadorëve të Londrës u mblodh në 17 dhjetor të vitit 1912, në një nga sallat e Ministrisë së Jashtme. Ndërkohë, një ditë më parë, në një tjetër ndërtesë kishte filluar mbledhja e të ashtuquajturës Konferenca e Paqes. 

Ajo duhej të nënshkruante paqen midis shteteve ballkanike, fituese të luftës dhe perandorisë osmane.

Ambasadorët e Konferencës së Londrës ishin njerëzit që firmosën krimin monstruoz të copëtimit të trojeve shqiptare dhe që morën pjesë në teatrin e madh dhe tragjik të historisë.

 Natyrisht, ata përcillnin mendimin politik të qeverive të tyre, por jo pak ndikim kanë patur dhe aftësitë diplomatike individuale. Ata ishin Edward Grey (kryetar), më vonë minister i Jashtëm i Anglisë; Konti Albert von Mensdorff–Pouilly–Dietrichstein, amabasadori austrohungarez në Britaninë e Madhe; Pierre Paul Cambon, diplomat francez; Aleksandër Benckendorff, ambasador i Perandorisë ruse në Londër; Karl Max Lichnowsky, ambasador gjerman në Londër; Konti Guglielmo Imperiali, përfaqësues i shtetit italian

Delegatët shqiptarë në Londër ishin Rasih Abedin Dino, ishte djali i Abedin pashë Dinos, nga Çamëria, Mehmet bej Konica, Sotir Kolea, Filip Noga, Faik Konica, Fan Noli, përfaqësues i ortodoksisë shqiptare të Amerikës; Ismail Qemali, kryetar i Qeverisë së Vlorës, Luigj Gurakuqi dhe Isa Boletini do të mbërrinin pak më vonë, për shkak të bllokimit të rrugëve.

Konferenca e Londrës institucionalizoi krimin ballkanik kundër Shqipërisë dhe shkëputi nga trualli mëmë krahina të tëra, qytete e fshatra, fusha e kodrina, pjesë të deteve dhe liqeneve, që kishin qenë tradicionalisht shqiptare, qysh prej shumë shekujsh. Kasaphana ndërkombëtare u zyrtarizua në Kongresin e Berlinit. Ndërsa fqinjët ballkanikë përvetësuan territore të mëdha nga kufijtë shqiptarë. Serbia përfitoi rajonet e Pirotit, Vrajës, Nishit e Toplicës. 

Meqë nuk u mbështet nga Rusia, serbët u detyruan të tërhiqeshin nga Prishtina dhe Gjilani, duke mos mundur të merrnin gjithë Kosovën dhe luginën e Vardarit. Ndërsa Mali i Zi, i cili fitoi për herë të parë dhe pavarësinë, përfitoi krahinat e Nikshiqit, Kollashinit, Spuzhit, Podgoricën, Zhabjakun, Tivarin, Plavën dhe Gucinë. Pas rezistencës së madhe shqiptare, në vend të Plavës dhe Gucisë, Berlini do t’i jepte Malit të Zi gjithë trevën e Ulqinit. Kjo padrejtësi historike nxori jashtë hartës së Shqipërisë, Prishtinën, Gjakovën, Prizrenin dhe krejt Kosovën, Rrafshin e Dukagjinit, Ulqinin, një pjesë të zonave të Vermoshit, Plavën e Gucinë, Shkupin, Tetovën, Janinën, Prevezën, Çamërinë, një pjesë të Liqenit të Pogradecit, një pjesë të Liqenit të Shkodrës, e kështu me radhë. Ka 100 vjet që kombi shqiptar lëngon pasojat e kësaj pabesie, duke u përpjekur vazhdimisht të ndreqë diçka nga vendimet tinzare të asaj masakre. Në vitin 1999, Kosova fitoi Pavarësinë, duke krijuar shtetin e vet të ri. Me dhjetëra dhe qindra krahina të tjera kanë mbetur jashtë kufijve tanë, në veri dhe jug, ku politikat shtetërore të fqinjëve kanë tentuar vazhdimisht asimilimin e shqiptarëve.

Gjatë gjithë punimeve të saj lidhur me kufijtë e Shqipërisë, Konferenca e Ambasadorëve nuk i përfilli asnjëherë aspiratat dhe interesat e popullit shqiptar. Tokat shqiptare u përdorën nga Fuqitë e Mëdha si monedhë këmbimi për të fashitur kontradiktat e tyre në këtë zonë dhe për të kënaqur pretendimet e shteteve ballkanike. Me kufijtë që u caktuan në Londër, brenda Shqipërisë u përfshi afërsisht gjysma e trojeve dhe e popullsisë shqiptare.

Shqiptarët, me vendimet antishqiptare të Kongresit të Berlinit (1878), të Konferencës së Ambasadorëve në Londër (1912-1913) dhe të Konferencës së Paqes në Paris (1919) u bënë i vetmi popull në rruzullin tokësor që kufizohet me vetveten, përkatësisht që ka për fqinj vetveten.

Flori Bruqi