Marinaj një pasurues i lingusitikës së kritikës botërore

Studim nga Vjollca Tytyni

Si mund të implimentohet Protonizmi në trajtimin e aspekteve historike dhe politike ?

“Protonizmi në politikë duhet të zë një vend të rëndësishëm. Çdo politikan duhet të ketë në vetvete sadopak Protonizem. Gjë që, fatkeqësisht te një pjesë e mirë e politikës shqiptare mungon dhe sidomos tek ata ligjvënës.”


Shkrimtari, përkthyesi dhe studiuesi shqiptarë,GjekëMarinaj, hyri natyrshëm dhe shprehu në letrat shqiptare mendimin e tij të përparuar kritik. Krijimtaria e tij letrare, poetike e studimore, flet bukur, qartë dhe kuptueshëm. Ndonëse i vonë në këtë fushë, letërsisë sonë i ka sjellur një pasuri të artë letare, e cila e bën Marinajn, një kritik të mprehtë dhe të talentuar. Duke e sjellur dhe përparuar në letërsinë shqipe dhe atë botërore, teorinë letrare tëProtonizmit, kjo drejtëpërdrejtë e bën atë një njeri human dhe pasurues të lingusitikës shqiptare dhe botërore. Në këtë arenë letrare protonizmi i Gjekët është një amalgamë tipike njerëzore e humane, ku pa asnjë paragjykim shpreh botën e sinqertë, që u transmeton njerëzve ngrohtësi dhe dashuri për të bukurën, duke emetuar vazhdimisht energji pozitive, nxitëse për të talentuarit e artit dhe letërsisë, për ata, që me përkushtim dhe pa mëri, provojnë t’i ngjiten kësaj gjinie të bukur letrare.

Shtrirja e Protonizmit në mjedisin tonë

Duke e parë këtë teori në këndvështrimin pozitiv, është e qartë se Protonizmi është një shërbyes i denjë i gjithë njerëzimit. Dhe jo vetëm në fushën e artit dhe letërsisë, por edhe në fushën ekonomike, sociale, e poashtu edhe në atë politike. Protonizmi, në rang global do të shërbejë për më shumë energji pozitive në drejtim të bashkimit të kombeve dhe të dhënjes fund të luftërave, për më shumë paqe në botë, për dashuri më shumë, për t’i dhënë fund urrejtjes ndërnjerëzore. Evidenca e kësaj energjie pozitive, gjithcka do të kishte zgjidhur me marrëveshje dhe paqe dhe nuk duhej të ishin marrë me mijëra jetë njerëzish në gjithë botën.


Letërsia jonë me dhe pa Protonizëm

Referuar studimit të Protonizmit të prof. Gjekë Marinajt, mësojmë se: “Protonistët veprojnë apo reagojnë drejt letërsisë me ngarkesa të mjaftueshme “elektrike” të karakterit pozitiv sa të mbajnë në ekuilibër apo të barazojnë numrin e “ngarkesave “ negative të “elektroneve”. Gjithashtu është shumë domethënëse dhe tejet e rëndësishme se tek Protonistët, mbizotëron thelbi njerëzor, shpirti human, dëshira për të inkurajuar të tjerët, për të dalluar vetëm të bukurën në gjithçka e në këdo, pra mbizotëron ajo pjesë e shkrimtarit që e ka bërë botën letrare kaq moderne sa ç’e kemi sot.”

Studiuesi dhe përkthyesi Marinaj, nuk do të thotë që nuk i vëren edhe gjërat negative. Ai e sheh atë që është dhe s’është e drejtë, e bukur dhe jo aq, e këndshme dhe jo aq, e shëmtuar apo jo… Ai e di se, kjo botë ështës humëgjyrëshe dhe kjo gjë nuk mund të anashkalohet. Si një tipar njerëzor kërkon që gjërat të mund t’i marrim dhe t’i sjellim natyrshëm duke i ndërtuar dhe gjetur mënyrat më të bukura, që edhe ato të mund të frymojnë natyrshëm Kjo na bën të shpresojmë për anoncimin e vlerave të mirëfillta.

Të parandalohet dhe të mos ndillet vrerë për atë që është dhe quajmë art. Të ruhet arkitektura e zanafillës së krijimtarisë së bukur artistike e letrare.Pra, Protonizmi zë një vend të rëndësishëm në fushën e letërsisë. Andaj, edhe trajtimi i kësaj teorie letrare dhe gjithashtu edhe vënja në praktikë nga krijues, analistë, shkencëtarë dhe studiues, ndihmon në zbehjen, mbase, edhe në eliminimin e përdorimit apo të mohimit të qëllimshëm të vlerave, që shpeshherë bëhen për arsye dhe interesa personale.

Domosdoshmëria e Protonizmit në politikë

Protonizmi në politikë duhet të zë një vend të rëndësishëm. Çdo politikan duhet të ketë në vetvete sadopak Protonizem. Gjë që, fatkeqësisht te një pjesë e mirë e politikës shqiptare mungon dhe sidomos tek ata ligjvënës. Kjo mungesë ka bërë që të kundërshtohen dhe të mos miratohen shumë vendime dhe projektligje të rëndësishme, në Parlamentin shqiptar, e cila ka ndikuar edhe në mospranimin e Shqipërisë në BE. Pra, gjithcka ka ardhur thjeshtë nga mungesa e protonizmit. Kjo konfirmohet shumë qartë edhe nga fjala e kryetares së Parlamentit, Jozefina Topalli.

   GjekëMarinaj

Në seancën e parë parlamentare të këtij viti, që u mbajt me rastin e përgatitjeve për festimin e 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë, ajo thirri për bashkëpunimi dhe angazhim të opozitës. Ndërlidhur më këtë ajo u shpreh se “disa ligje kërkojnë votën e opozitës. Pa këtë votë, ato nuk miratohen. Pa votën e opozitës disa kushte të integrimit nuk përmbushen. Ne duhet të përmbushim detyrat tona. Ne duhet të votojmë për to, të gjithë bashkë”. Prapa këtij fjalimi, a nuk shihet qartë mungesa e Protonizmit dhe e humanizmit, nga ana e opozitës? Qëndruar akoma tek Parlamenti shqiptar, konstatojmë se, kur ka Protonizëm, arrihet ajo që kërkohet në të mirë të të gjithë shqiptarëve, po gjithashtu kur nuk ka Protonizëm dhe vullnet politik, atëherë, nuk miratohen ligjet e rëndësishme që kërkojnë shumicë votash.17 janari i 2012-ës, ishtë shumë domethënës!

Ky parlament, na riktheu edhe njëherënë 28 nëntorin e 100-viteve më parë, ku ishin mbledhur burra të shquar të të gjitha trevave shqiptare, për t’i dhënë fund njëherë e përgjithmonë regjimit dhe pushtimit nga pushtuesit e huaj. Emcionuese, gjithashtu ishte edhe deklarata e deputetit të Parlamentit të Maqedonisë, z. Xhevat Ademi. “Më shumë se kurdoherë ne shqiptarët sot kemi nevojë për simbolikën”. Ndërlidhur me këtë, themi se kjo është edhe një thirrje tjetër, që përbën angazhimin dhe solidarizimin e përbashkët kombëtar, në ruajtjen dhe trajtimimin e dinjitetshëm të ngjarjeve të rëndësishme historike. Mos vështrimin nga larg tëngjarjeve thelbësore, por veprimin e duhur e normal të poltikës shqiptare.

Intelektualët, të jenë uvertyrë e gjallë e (para)ndalimit të ndikimeve dhe ngacmimeve tendencioze, që janë të zakonshme nga politika serbe dhe greke me qëllim tëfshehjes dhe hedhjes baltë mbi çështjen dhe identietin e kombit shqiptarë.Duke u ndalur tek logoja që simbolizonte bashkimin kombëtar, deputeti Ademi, vuri në pah interesin e komisionit përkatës të Ministrisë së Kulturës… së Shqipërisë, për shpalljen e fituesit të projektit madhor me rastin e 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë. Miratimi i emblemës, qëstilizon shqiponjën në formën e një flake jubilare që i përngjan një trofeu, pasqyron gjithashtu trungun e vjetër të Shqipërisë së madhe, me gjymtyrët e saj të coptuara: Kosovën, Maqedoninë, Malin e Zi, Çamërinë dhe të gjitha trojet shqiptare.

Duke, shprehur dëshirën e përbashkët të idealit kombëtar, ai më tutje ka vazhduar “Nëse 17 janari në historinë tonë është ditë e tragjedisë, është ditë e dhimbjes, është vdekja e heroit legjendar, Gjergj Kastriot Skënderbeut, është vrasja e të madhit Jusuf Gërvalla, Kadri Zeka, Bardhosh Gërvalla, në atë që fillojmë sot këtu në Tiranë, nën përkujdesjen e zonjës Topalli, me atë që fillojmë sot në Prishtinë, dhe me atë që sot fillojmë në Shkup, këtë 17 janar e shndërrojmë në ditë feste. E fillojmë si ditë shënimi të qenësisë sonë si shtet e si komb”. Ishte fjala e deputetit të Maqedonisë, z. Xhevat Ademi.

E potencova qëllimisht këtë deklaratë për të nënvizuar simbolikën e kësaj ngjarje të rëndësishme historike për mbarë kombin shqiptarë dhe solidarizimin e të gjitha trojeve në pjesëmarrjen dhe shënimin sa më të mirë të këtij 100-vjetori të shtetësisë shqiptare. Të këtij 100-vjetori, pavarësi dhe të100-viteve Shqipëri.Ndërlidhur me atë se, Protonizmi sugjeron një intensitet në rritje kundrejt përpjekjeve tona për të shqyrtuar, artikuluar dhe harmonizuar, një konglomerat idesh në ndihmë të esencës historike, kryeministri i Shqipërisë dr. Sali Berisha, në mënyrë krejtësisht të sinqertë, kërkoj nga shqiptarët bashkëpunim dhe unitet në realizimin e synimeve kombëtare e jetike.

Ndërlidhur me këtë, ai ftoi shqiptarët që, në emër të këtyre sakrificave të mëdha, në emër të respektit të atyre që nuk panë një ditë të lirë, ndaj atyre që u flijuan për lirinë dhe dinjitetin tonë, të detyrimit të madh ndaj miqve tanë, le të bëjmë gjithçka, që të bëjmë çdo ditë e më shumë qytetarët shqiptarë, më të lirë, më të begatë, më të sigurtë, të bëjmë gjithçka për projektin tonë të madh, projektin e shqiptarëve në Evropë. Në këtë rrugë ne kemi arritje të mëdha, në këtë rrugë ne sërish kemi vështirësi reale, por e vërteta është që mundësitë tona, potencialet tona janë shumë e shumë herë më të mëdha se vështirësitë”. Më tutje, kryeministri Berisha, duke ju referuar kësaj ngjarjeje të rëndësishme uroi që “ky vit të jetë një vit i mbarë për shqiptarët, që viti i 100-vjetorit të Pavarësisë, të shndërrohet në vitin e rivlerësimit, e nderimit të madh për njërit-tjetrin, për të gjithë ata, të cilët kanë bërë të mundur këtë ditë, për miqtë tanë”.

Shikuar përgjithësisht nga një vështrim kritik dhe moral, këtu nuk shohim frazeologji boshe dhe efekte sensacionale, për tërheqje të vëmendjes, por mu aty ishte vendi dhe momenti i duhur për të vepruar dhe thënë, sidomos në një moment të veçantë që kishte të bënte me 100-vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë, sepse realisht në atë fjalim qëndron parimi: “Asgjë s’mund të ndaj shpirtin e kombit” (citat i kryeministrit Berisha)…që ka vërtetë protonizëm (vullnet dhe energji pozitive). Dhe, deklarata tjetër e z. Berisha, e dhënë pas shpalljes së fituesit të logos zyrtare të kremtimit të 100 vjetorit, përçon mesazhin e bashkimit dhe për të kremtuar bashkarisht në këtë ditë dhe datë të shenjtë të nëntorit të pavarësisë.

“E gjithë bota shqiptare duhet të bashkohet, edhe në Kosovë, Maqedoni dhe diasporë. Pavarësia nisi me Lidhjen e Prizrenit, në 1878 dhe përfundoi në 2008, me pavarësinë e Kosovës. Pa të, flamuri shqiptar në rastin e 100-vjetorit do të ishte në gjysmështizë”.Sidoqoftë, Protonizmi i GjekëMarinajt le të shërbej si një ogur i mirë, jo vetëm për artin e kulturën, por mbi të gjitha për politikën shqiptare, që t’i thërrasin ndërgjegjes për dëshirën e mirë në marrjen e vendimeve të rëndësishme për popullin dhe kombin. Dhe, gjithnjë duke u mbështetur te protonizmi, detyrohemi moralisht për: Faleminderit z. Marinaj! Faleminderit “Nacional”! Keni mirënjohejn e shkrimtarëve, studiuesve, lexuesve dhe brezave që vijnë.


-------------------------

Dr. Frederick Turner spent a week in Europe last month presenting the books he has worked on with Gjekë Marinaj.

Professor and Student Cross the Balkans for Poetry

Translations Celebrate Voice of a Country Where Writer Had Been a Fugitive

Gjekë Marinaj traveled to inns and coffee-houses deep in the Albanian mountains to record poets. He is working on his doctorate in literature at UT Dallas.

In 1990, Gjekë Marinaj was fleeing through the mountains from his home country of Albania into the former Yugoslavia. He was being pursued by Albanian secret police with tracker dogs. Marinaj’s crime: writing a poem.

“Horses” was a thinly veiled satire on the totalitarian oppressive system of the time. The same day the poem was printed in the newspaper, Marinaj was ordered to police headquarters. He never showed.

Eventually, he made his way to the United States and is now working on his doctorate in literature at UT Dallas. His research and work involve the philosophy of translation.

“I have received an incredible education at UT Dallas, and I hope to pass on what I’ve learned,” said Marinaj.

Sung Across the Shoulder: Heroic Poetry of Illyria is a collection of Albanian oral folk-poetry prepared by Gjekë Marinaj and Dr. Frederick Turner.

With Founders Professor of Arts and Humanities Dr. Frederick Turner, Marinaj has recently published Sung Across the Shoulder: Heroic Poetry of Illyria, a collection of Albanian oral folk-poetry.

Turning the poetry from spoken performance into print was no easy task. Since none of the poems had ever been written down, Marinaj traveled to inns and coffee-houses deep in the Albanian mountains to record the poets reciting their verse. Marinaj also photographed the speakers and the venues of their performances.

Back at UT Dallas, Turner and Marinaj began their collaborative work by listening to the recordings together and considering the photographs to determine whether or not a poem was fit for the book. The poem, if chosen, would then be translated, retaining its original tone, mood, style, diction, metrical form and rhyme.

“The whole collection, compiled under huge difficulties and at some personal sacrifice, is, I believe, an extraordinary and valuable achievement,” Turner said in Translation Review of Marinaj’s work.

The collection of poetry, however, is not Marinaj’s only recent accomplishment. He has also translated Turner’s books The Undiscovered Country: Sonnets of a Wayfarer and Out of Plato's Cave into Albanian.

Turner and Marinaj spent a week in May presenting the new books in Europe, stopping in Albania, Montenegro and Kosovo.

“We met many fine poets, passionate and great of heart, but also astonishingly abreast of contemporary world literature and thought. We traveled widely across the snowy mountains, thundering gorges and Arcadian meadows of the Balkans, and I came to see why people have fought over it so fiercely through the centuries,” Turner said upon returning.

Marinaj will remain in Europe to complete research for his dissertation and other projects for the summer.

Marinaj earned his bachelor’s and master’s degrees at UT Dallas, and is the author of many books of poetry and translation. He was awarded the 2008 Pjeter Abnori prize for literature by the International Cultural Center, part of the Albanian Ministry of Culture – an award given annually to an Albanian or international author in recognition of their ongoing contribution to national and world literature.

Gjëkë Marinaj është poet, përkthyes, dhe kritik letrar shqiptaro-amerikan. Aktualisht banues në Amerikë, ai ka qenë kryetar i shoqatës së shkrimtarëve shqiptaro-amerikan, themeluar në vitin 2001[2] dhe ka botuar disa libra me poezi. Në vitin 2008, Marinajt iu akordua çmimi letrar Pjetër Arbnori nga Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve

Gjekë Marinaj u lind në vitin 1965 në fshatin Brrut të komunës së Malësisë së Madhe, në Veri të Shqipërisë. Në gusht të vitit 1990, Marinaj botoi një poezi satirike antikomuniste titulluar "Kuajt" dhe i përballuar me arrestim të pashmangshëm më 12 shtator, 1990, Marinaj mënjanoi autoritetet me arratisjen e tij përtej kufijve shqiptaro-jugosllav, duke qëndruar më parë në Jugosllavi e më vonë duke shkuar në Amerikë.Arriti në San Diego, në qershor të 1991, pastaj u shpërngul në Richardson të Teksasit, ku kreu shkencat e përgjithshme (Associate in Science) në Brookhaven College. Marinaj i vazhdoi më tej studimet në Universitetin e Teksasit në Dallas dhe u diplomua në degën e Letërsisë botërore në vitin 2006, kur iu akordua edhe grada shkencore Magna Cum Laude. Në të njëjtin universitet mbaroi edhe Masterin, në të njëjtin subjekt, në vitin 2008. Aktualisht është duke punuar në gradën Ph.D, në Letërsi, po në Universitetin e Teksasit në Dallas. Marinaj jep mësim gjuhën dhe komunikimet Angleze si dhe letërsinë botërore në Richland College, që nga viti 2001.

Librat e botuar

Marinaj ka botuar përmbledhje me poezinë e vet, përmbledhje me punime publicistike dhe me kritikë letrare. Tre librat e tij me poezi përfshijnë "Mos më ik larg", "Infinit" dhe Lutje në ditën e tetë të javës.
Përveç botimit të poezive të veta, ai botoi edhe një libër me intervista autoriale titulluar "Ana tjetër e pasqyrës" një libër me publicistikë titulluar "Ca gjëra nuk mund të mbeten sekret" dhe një libër me kritikë letrare me titullin "Protonizmi: nga teoria në praktikë".etj.

Çmimet dhe vëmendja e kritikës

Marinaj ka qenë fitues i Çmimit Pjetër Arbnori në letërsi akorduar nga QNK, institucion në varësi të Ministrisë së Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, në vitin 2008.

Burim i të dhënave

1. ^ Shin Yu Pai (July 21, 2007): EDITOR'S NOTE. Locuspoint. Vizituar në April 17, 2012.
2. ^ Justin Stock (January 18, 2011): Albanian-Americans Unite Through Love of the Written Word. StamfordPatch. Vizituar në April 17, 2012.
3. ^ Professor and Student Cross the Balkans for Poetry. The University of Texas at Dallas (June 23, 2011). Vizituar në April 17, 2012.
4. ^ Shefqet Dibrani (December 15, 2003): Sfidat e intelektualit (Albanian). Bota Sot. Vizituar në April 18, 2012.
5. ^ ^a b I jepet çmimi "Pjetër Arbnori", poetit dhe përkthyesit Gjekë Marinaj (Albanian). Alblink. Vizituar në April 17, 2012.
6. ^ Jenni Gilmer (January 16, 2009): This week’s RLC update – Marinaj awarded literature prize. Richland College - Media & Newsroom. Vizituar në April 19, 2012.
7. ^ ATLA: Public Profile. ALTA. Vizituar në May 1, 2012.
8. 
   

Floripress:Flori Bruqi

Lexoni:

http://floripress.blogspot.com/2011/07/per-librin-e-gjeke-marinaj-protonizmi.html

PROTONISM THEORY

by David Leitnick

Protonism is a theory of literary criticism proposing that there are strong and weak points in every piece of literature but argues that a critic’s personal interests and biases influence how much focus those points receive. With a protonist approach, one critiques a literary work by expounding on its strong points and disregarding its weak points. This does not mean the protonist adopts an unrealistically optimistic approach and turns a blind eye to any negative commentary.

On the contrary, the protonist addresses other critics’ negative opinions, but only to refute them and keep others not as familiar with the subject under study from disqualifying what positive value the subject possesses. If a protonist critic sees no positive value in the subject, then he or she regards it as non-public and says nothing about it. Protonism has also been applied to other branches of the humanities, including sociology and philosophy.

Contents
1 Origins
2 Overview
3 Central Principles
3.1 Truth
3.2 Inquiry
3.3 Restitution
3.4 Protonismiotics
3.5 Ethics
4 Growing Influence and Educational Implications
5 References
6 Further reading
7 Bibliography of Protonism
8 External links

Origins
Poet and academic Gjekë Marinaj founded the theory in 2005 as a response to the flood of unduly negative criticism in East European academia following the collapse of communism. Before the collapse, academics and critics praised or condemned works of literature according to guidelines dictated by communist authorities. While many of them may have felt coerced into praising or condemning a work, the guidelines to which they were forced to adhere nevertheless provided direction, even if it was a direction they did not want to follow. With the collapse of communism and the end of the state-mandated guidelines, many critics lost their sense of direction and judged literary works based on a personal liking or disliking of the authors who wrote them. Literary criticism, then, had in too many cases devolved into ad hominem attacks by critics on authors. Marinaj developed Protonism to provide a common ground from which critics could evaluate a literary work more objectively.

Overview
Described at length in Gjekë Marinaj’s book Protonizmi: Nga Teoria Në Praktikë (Protonism: Theory into Practice), Protonism describes a critical approach to literature and other branches of the humanities that borrows from the fields of chemistry, physics, and mathematics. The name derives from the positively charged particle found in the nucleus of the atom called the proton, the other particles being the negatively charged electron and the neutral neutron. By analogy, the protonist critic searches for and emphasizes only the positively charged elements of whatever subject is under study. Using the mathematical number line as another analogy, Protonism concerns itself with values to the right of zero.

A greater understanding of Protonism comes from comparing it to natural law and positivism. Natural law uses reason, including introspection and intuition, to gain insight into the human condition. Positivism, on the other hand, rejects the notion that insight can be gained this way. The positivist approach puts forward that accurate judgment of all subjects, including the human condition, lies strictly on a scientific basis, asserting that valid knowledge is based on experience and positive verification. With its examination of how a critic’s beliefs and attitudes contextualize their criticisms of a subject under study, Protonism could be said to explore the introspection and intuition of others. Protonism, therefore, lies more in line with natural law than it does with positivism, because positivist thought finds these things irrelevant.
Protonism works along five central principles: truth, inquiry, restitution, protonismiotics, and ethics.

Central Principles

Truth 
Protonism asserts that truth with respect to literary ideologies is a temporary social construct subject to change in agreement within the social structure from which it originated and the epistemological circumstances under which it developed. In contrast to objectivist philosophy, Protonism asserts that there is no truth independent of the human mind. All that is considered truth is met one way or another by a conscious individual. In that sense, what is considered a common truth can only last as long as its individual believer, because a common truth is always pending modification and further enhancement. This need for constant modification and enhancement indicates that the existence of a common truth is impossible. One believes something is true because, temporarily, the belief meets one’s individual or collective needs at the time.[1]
Half-truths or truths that cannot be proven stand a better chance of surviving than so-called common truths. For example, consider the antiquated common truth: “If man were meant to fly, he would have wings.” The invention of the hot air balloon and later the airplane proved this common truth to be false. There are still, however, many who believe in the existence of an all-powerful God, because this cannot be proven or disproved scientifically.

Inquiry 
Although Protonism values inquiry for its epistemological emphases on objective analytical skills, it insists that no matter how objective the critics may be, the amount of contextual knowledge they possess affects their assessments. That said, a formal and unbiased investigation of a literary work still necessitates an investigation to determine the circumstantial facts surrounding it. Protonist doctrine advises critics to conduct their inquiries with the actual conditions and needs of their literary communities in mind.[2]

Restitution
By restitution, Protonism means that literary critics should find ways to reflect the positive intentions of the authors in their respective works while maintaining a standard of professionalism. This means approaching the work with good will and in good faith. The protonist critic will address negative comments only to defend the author from them, but he or she refrains for expressing negative opinions he or she may harbor. If the protonist critic cannot find any positives in a work under study, then it is considered to be the literary equivalent of a neutron and therefore null and not to be discussed. Simply put, if the protonist critic has nothing positive to say, then he or she says nothing.[3]

Protonismiotics 
The term protonismiotics originates from a combination of Protonism and semiotics. Borrowing greatly from semiotics, protonismiotics was developed to enable the reader to evaluate and assess a work of criticism. Used in this way, it elevates the reader to the level of the critic and provides linguistic tools to enable him or her to critique other non-protonist critics. Protonismiotics gets the reader to recognize the signs in the language of a critical article that can be decoded to discover the professional character of the critic. The underlying presumption in Protonism is that the work of literature is bigger than the author who created it, which means the author’s character is irrelevant as to whether or not it is worth reading. The protonist uses protonismiotics as a linguistic detective’s tool to determine if a work of negative criticism amounts to an ad homonym attack on the author or is otherwise unscholarly. If it is, then the protonist classifies it as a non-public or private piece of work and therefore non-essential discourse. Like literary works with no positive qualities, negative criticism has the null value of a neutron, and the critic simply says nothing more about it. Borrowing from mathematics, a negative number plus a negative number only leads to a larger negative sum; this is why protonist critics refrain from answering negative criticism with more negative criticism. To do so undermines productive discourse.[4]

Ethics 
Protonist theory does not propagate any one ethic or group of ethics. Where criticism is concerned, the protonist works to determine the how non-protonist critics systematize, defend, and recommend concepts of right and wrong behavior. They do this in order to point out the blind spots in a critic’s thinking which prevent him or her from seeing the positive in whatever subject is under discussion. The ethical position of any one critic can in turn shape and distort the vision of the reader, especially if the reader is unfamiliar with the subject being critiqued.[5]
For example, Gjekë Marinaj restores the much maligned reputation of Thomas Bruce, 7th Earl of Elgin who had Greek sculptures removed from the Parthenon to the British Museum in London in the early 1800s. Lord Elgin’s castigation stems from the fact that world travelers and especially poets of his own era viewed Greece and the Parthenon as a cultural Mecca and drew on it as a source of inspiration. Greek culture and the sculptures touched the hearts of the people who were capable of expressing their feelings in the books, newspapers and magazines of that time. For them, the sculptures had to be in their place of origin in order to feel their full effect. To remove them for any reason was an unforgivable desecration. The respectable position writers and poets of Lord Elgin’s time held magnified their thoughts, which in turn influenced their readers’ opinions of Lord Elgin. Just to sully Lord Elgin’s reputation further, art critic Richard Payne Knight deliberately distorted the facts of the sculptures’ removal by saying they were of Roman and not Greek origin. Lord Elgin’s most famous critic was Lord Byron, who condemned Lord Elgin in “The Curse of Minerva,” a poem that Byron never wanted published. His position on the matter changed the point of view of many undecided people to go against Lord Elgin.[6]

Marinaj defends Lord Elgin by saying:
Today, one of the reasons that we debate the fate of the marbles at all is the state of their existence and well-being, which illustrates the fact that a carefully selected crew by Lord Elgin himself removed the sculptures from the Parthenon with a state of the art professionalism and gratitude. Such truth should be taken into consideration by some of the scholars that go to the extreme against Lord Elgin. Two hundred years from now, people will not have the luxury of such discussions about the gigantic Buddhist sculptures that were brutally destroyed by the fundamentalist of Afghanistan in recent years. Wouldn’t we feel much better if someone had removed them to a safer place so they can be seen any time by the whole world, even if there were questions about the legal procedure or documentation involved? [7]
One should not construe from this that the protonist position supports looting, pillaging, or otherwise pilfering a nation’s treasures. On the contrary, the protonist critic is very aware that thieves can rationalize stealing art works by saying they mean to save them. Protonist conjecture, however, allows that certain extenuating circumstances dictate the removal of artworks in ways that appear less than honorable. In another part of the article quoted above, Marinaj points out that members of the Greek government sold the sculptures legally to Lord Elgin. If members of the Greek government at that time saw nothing wrong with selling off the sculptures to the highest bidder, then how safe could those treasures have been had they remained in Greece? This does not mean that they cannot be returned to Greece now that it has a stable government. In fact, Marinaj supports the idea that “now it’s the right time for the marbles to return to Greece where they belong”.[8] The quoted article exemplifies the protonist approach by addressing the negative criticism only to reveal how the common opinion of Lord Elgin, an opinion stemming from the ethics of his critics, blinded people to the fact that he saved the sculptures for posterity. At the same time, the author refrains from countering the negative criticism with more negative criticism.

Growing Influence and Educational Implications
In less than five years since its introduction, protonist theory has impacted academic discussion across Europe and North America, and its influence continues to grow and spread across the globe. Albanian writer and critic Rudina Çupi, for example, advocates making protonist theory part of the curriculum in Albanian universities because “it is a concrete literary theory that outlines a specific system of values.”[9] She and other proponents argue that it helps facilitate dialogue not only in the field of literature and philosophy, but also in many other areas of art and science. It does this by encouraging an open dialogue anchored at the heart of worldwide contemporary critical theory.[10]

Because literature serves so many roles in society, there exists a wide range of literary works that appeal to individuals. Protonist theory maintains that it is not the place of the literary critic to say that a piece of literature is bad just because the critic is not part of the intended audience. Contrary to negative criticism, protonist criticism identifies what resonates with universal ideals, which in turn supports the role of literature in shaping individuals.
Proponents of Protonism advocate for its use in the classroom, including the pre-college level, because of the way it highlights the positive elements of a piece of writing. Works considered classics offer themselves as models for students as they learn about reading, story crafting, and the development of themes in writing. By identifying the positive and effective aspects of the writing of the masters, they can emulate, adapt, and perhaps even improve upon their techniques to create their own quality pieces of writing. Focusing on an artistic work’s positive aspects motivates student writers to create literature or at least criticism that truly impacts those who read it and promises to shape culture in positive ways.[11]

References
^ * Marinaj, Gjekë, “Protonizmi: Nga Teoria Në Praktikë”, Tirana : Shëpia Botuese Nacional, 2011.
^ * Marinaj, Gjekë, “Protonizmi: Nga Teoria Në Praktikë”, Tirana : Shëpia Botuese Nacional, 2011.
^ * Marinaj, Gjekë, “Protonizmi: Nga Teoria Në Praktikë”, Tirana : Shëpia Botuese Nacional, 2011.
^ * Marinaj, Gjekë, “Protonizmi: Nga Teoria Në Praktikë”, Tirana : Shëpia Botuese Nacional, 2011.
^ * Marinaj, Gjekë, “Protonizmi: Nga Teoria Në Praktikë”, Tirana : Shëpia Botuese Nacional, 2011.
^ * Marinaj, Gjekë, “The Rise and Fall of Lord Elgin and the Marbles.” Nacional. 1. (2009): 6-7, 17 Mar. 2012.
. ^ * Marinaj, Gjekë, “The Rise and Fall of Lord Elgin and the Marbles.” Nacional. 1. (2009): 6-7, 17 Mar. 2012.
. ^ * Marinaj, Gjekë, “The Rise and Fall of Lord Elgin and the Marbles.” Nacional. 1. (2009): 6-7, 17 Mar. 2012.
.
^ * Çupi, Rudina, “Gazeta Nacional dhe Marinaj themeluan.” Nacional. 3. (2012): 16. < http://gazeta-nacional.com/?p=2038
^ * “Protonizmi na inkurajon të gjejmë vlerat.” Nacional. 3. (2012): 7. .
^ * Walker, Kristen. “Protonizmi na inkurajon të gjejmë vlerat.” Nacional. 3. (2012): 7
. Notes
Çupi, Rudina, “Gazeta Nacional dhe Marinaj themeluan.” Nacional. 3. (2012): 16. .
Marinaj, Gjekë, “Protonizmi: Nga Teoria Në Praktikë”, Tirana : Shëpia Botuese Nacional, 2011.
Marinaj, Gjekë, “The Rise and Fall of Lord Elgin and the Marbles.” Nacional. 1. (2009): 6-7, 17 Mar. 2012. .
Walker, Kristen. “Protonizmi na inkurajon të gjejmë vlerat.” Nacional. 3. (2012): 7.
.
“Protonizmi na inkurajon të gjejmë vlerat.” Nacional. 3. (2012): 7. .

Further reading
Pones, Maku. “Realiteti i ri poetik i Maku Pones.” Tribuna Shqiptare. (2012): 19 Mar. 2012. . Dibrani, Shefqet. 11 minuta para ores ’00′. Prishtinë : 2011. 18-19 & 551]

Bibliography of Protonism
Buçpapaj, Mujë. “Albanian BookerMan”, Nacional, January 29, 2012. pp. 1,2, & 3
Buçpapaj, Mujë. “An interview with Gjekë Marinaj”, Nacional, January 29, 2012. pp. 1, 4 & 5
Çokaj, Arben. “Protonizmi si teori letrare e filozofike”, http://fjala.shkoder.net/?p=1591
Çupi, Rudina. “Teoria protoniste duhet të mësohet në universitetet shqiptare”, Nacional, Janruary 29, 2012. p. 16
Erebara, Mimoza. “Gazeta Nacional dhe Marinaj Themeluan Protonizmin”, Nacional, January 29, 2012. p. 8
Elishani, Zymber. “Marinaj – një mendjë e zgjatur mes dy kontinentesh”, Nacional, Janruary 29, 2012. p. 8
Hamzai, Dhurata, “Protonizmi dhe traktati i tij metaforik në poezinë e Gjekë Marinaj”, Nacional, February 5, 2012. p. 16
|Marinaj, Gjekë. “Krijimtaria Linguistike e Dewey-it dhe Perfomanca e Filozofisë Pragmatike”, Nacional, January 29, 2012. pp. 10, 11 & 14
Paja, Ilir. “Horizonti “pritës” i studiuesit Gjekë Marinaj si bërthamë e një globalizmi protonizmik”, Nacional, 29 Janar, 2012. p. 15
Shahbaze, Vishaj. “Gazeta ‘Nacional’ promovuese e një lëvizjeje të re letrare si Protonizmi”, Nacional, January 29, 2012. p. 6
Shehu, Qazim D. “Imazh i Tejdukshëm i Mendimit Racional”, Nacional, March 13, 2011. p. 6
Tytyni, Vjollca. “Si mund të implimentohet Protonizmi në trajtimin e aspekteve historike dhe politike?:Marinaj një pasurues i lingusitikës së kritikës botërore”,Nacional, January 29, 2012. p. 9
Walker, Kristen M. “Protonizmi: Roli pozitiv i kritikës letrare në letërsinë bashkëkohore Amerikane: Protonizmi na inkurajon të gjejmë vlerat”,Nacional, January 29, 2012. p. 7