Një mëngjes herët teksa ndiqja një
emision para ekranit të TVSH, në moment më erdhi në kujtesë intervista live në
studion e TVSH-së që na ka bërë mikut tim, mjeshtrit të serenatave Mihallaq
Andreas dhe mua, një gazetare e bukur, e zgjuar
dhe plot sharm, por...se nga kishte humbur. Kishte emrin e personazhes së
mrekullueshme të romanit tim më të dashur, “Diplomati” - Ketit dhe i përngjiste shumë përfytyrimit
tim për atë krijesë të shkrimtarit – pilot Xhejms Olldrixh. Kur...Mësova se ajo
e kishte lënë – mbase për ca kohë – qiellnajën e ekraneve për të medituar dhe
shkrirë artin e saj buzë detit ku ka lindur; buzë Adriatikut në Durrës dhe duke
mbajtur në duar një violençel. Vallë, ç’bënte atje ku agimin duke zbardhur mbi
valë kushdo e shikon nga dritarja? Ç’ bënte
gazetarja sharmante që aq na kishte lënë mbresa me pyetjet e saja naive, me
zhbirilimet e saja zemërbardha?
Dhe...makinës dhe buze detit të shkurtit, që ishte me një bukuri krejt tëjetër
nga koha e plazhit dhe e zhaurimave të pareshtura. Si e dalë nga dallgët e
pastra dhe shkumbë – shkumbë, me një violençel në dorë ja ku po priste me sytë
herë nga deti dhe herë nga maqinat që vinin, gazetarja e bukur që ishim parë
vetëm një herë – duke folur live para kamerës. E la violençelin në një stol
rrethuar me gjelbërim dhe më ftoi për një kafe. Kishte ndryshuar fare pak në
krahasim me gjashtë vjet më parë...ishte bërë ca më e menduar.
Keti, çfarë
ndjesie do të kishe nëse do të luaje me violonçel këtu, duke parë me adhurim me
sytë e tretur nga deti?
Ndjesi të
mrekullueshme dhe të dyfishta, emocioni që më jep violonçeli dhe panorama e
detit që më mrekullon. Shtohet kjo ndjesi në ditë të bukura më diell, siç është
kjo e sotmja. Madje, do të dilte një duo, melodia e valëve të detit dhe melodia
e çellos ( violonçelit)
Sa mirë! Punonke në shkollën që mban
emrin “Jan Kukuzeli”. A e njohim pak lexuesin me këtë muzikant?
Shën Jan
Kukuzeli ose Joan ishte
një murg ortodoks nga Durrësi. Shenjtor, himnograf, mjeshtër dhe teoricien i muzikës
kishtare bizantine. Ka lindur rreth viteve 1270, është rritur nga nëna e tij,
pasi i ati ka vdekur kur ka qenë shumë i vogël. Që në rini të tij është shquar
për një “zë engjëllor”. Për shkak të kësaj dhuntie, e dërguan në
Konstandinopojë, në kryeqytetin e perandorisë, për të studiuar dhe kënduar në
oborrin perandorak. Duke parë talentin e tij të madh dhe përparimin e habitshëm
në muzikë, e emëruan drejtues të veprimtarive muzikore të kryeqytetit, duke i
dhënë titullin Mjeshtër.
Kukuzeli
sistemoi dhe riformoi melodi më të vjetra, kompozoi tërësi veprash origjinale
të famshme, kryesisht “mësime të ngadalta për zëra të bukur” (kalifonik), në
mënyrën tradicionale. Pothuajse të gjitha u përkthyen nga shkrimi i vjetër
muzikor në shkrimin muzikor të kohës së tij. Shkrim muzikor, i cili do të
qëndrojë në përdorim për disa shekuj deri në shkrimin e ri muzikor të
Krisanthit (mitropolit i Durrësit) dhe Hurmuzit, në fillim të shek. XIX. Mund
të përmendim: SHTËPITË E HIMNIT AKATHIST (GJATË PASHKËS): “Përlufteshës
gjenerale...”, “Fuqia e të Lartit...”, “Engjëlli u dërgua...” etj.
Çfarë gjëje përthithese ka ky
instrument, violençeli, që ti u dashurove me të? Pse jo violinën, pianon...etj,
etj? Unë vetë s’do kisha zgjedhur ndonjëherë violonçelin!
Mësimi i
instrumentave me hark nisë zakonisht që në moshën 6 – 7 vjeçare. Në fakt nuk ka
qenë zgjedhja imë, që unë të bëhesha muzikante, madje gjashtë muajt e parë të
mësimit, unë kam studiuar piano. Rastsisht ish – pedagogia ime për 12 vjet
rradhazi Znj. Lida Radoja, më pa duart dhe vendosi me insistim që unë të
ndryshoja instrument. Si fëmijë nuk e kuptoja magjinë e këtij instrumenti, por
me kalimin e viteve vërtet që u dashurova me të, veçanërisht me tingullin aq
njerëzor që ai ka. Në fakt, instrumentet si piano, violina, janë më popullor,
violonçeli është më elitar...!
A ju pëlqen
poezia? Nëse po, a ju ka rënë rasti ndonjëherë të keni dashuruar ndonjë poet?
Jo vetëm që më
pelqen, por unë e dashuroj poezinë. Herë pas here, kur nuk më lexohen romane
lexoj poezi, poezia është si muzikë. Kohët e fundit jam e dashuruar pas poezive
të Charles Baudelaire, është i mrekullueshëm.
Ju keni
dashuruar poezinë shumë, kurse...asnjë poet?
Po, të thashë
emrin e tij - Charles Baudelaire!
Keti, kushedi se
sa poezi ju kanë thurur...njerëzit e rritur buzë detit rrëmbehen shpejt ...Do më
tregosh ndonjë ...nqs nuk është sekret, de. Poetët durrsakë janë brilantë, por
ca të fshehur, se nuk kanë shumë talent
të reklamojnë copëzat e shpirtit të tyre
(Qeshë) Frymëzimi i ndonjë piktori ndoshta
kam qenë, por i ndonjë poeti nuk e di...sinqerisht nuk e di...Po...mbase më
kushton ndonjë poezi dikush që është rritur buzë ujrave të Bunës së Shkodrës...hahahah. Dhe pastaj ta bëjë këngë
ndonjë kantautor nga Korça.. .hahahahah...shumë të fala i bëj nga unë zotit
Mihallaq Andrea.
Gjatë kohës në
TVSH, a ju kujtohet ndonjë nga pikat kulminante të emisioneve tuaja?
Çdo intervistë,
me të ftuar nga fushat e ndryshme ka qenë pikë kulminante e emisioneve të mia,
kam qenë selektive në të ftuarit e mi, zgjidhja më të mirët, por më duhet ta
pranoj që në kujtesë më kanë mbetur të ftuarit artistë, meqë i përkas kësaj
fushe.
Keti, vërtetë të
tërheqë kaq deti, sa e le Tiranën ?
Oh...Sigurisht që
Tirana ka bukuritë e veta.... hahahah...si këta poetët që dijnë të reklamojnë
veten e tyre. Unë kam punuar 5 vjet në Tiranë...E...deti është diçka tjetër...Unë
jam 100% durrsake, kam “lindur” në detë, jam rritur me detin, deti është pjesë
e imja dhe unë pjesë e tij. E njohim mirë njëri – tjetrin, flasim, qeshim,
ngacmohemi, përkëdhelemi... përplasemi, por duhemi shumë.
Na thoni diçka
për fatin e nxënësve të shkollës suaj kur mbarojnë të mesmen?
Unë nuk i besoj
fatit, kështuqë edhe për nxënësit them me bindje, se e kanë vetë në dorë
ecurinë e tyre, nëse punojnë fort dhe me dashuri, finalizohet gjithshka me
sukses dhe nëse jo, qëndrojnë aty ku janë dhe më keq akoma, kthehen mbrapa, gjë
që nuk ia uroj asnjërit prej tyre, që i dua shumë.
Gjatë periudhës
që jepni mësim, si e zhvilloni talentin te nxënësit?
Talenti është i
lindur, që konsiston më së shumti në veshin muzikor dhe ritmik, por theksoj
gjithmonë që kryesore është puna, përkushtimi. Unë dhe të gjithë kolegët e mi,
jo vetëm bëjmë detyrën në punën tonë, por japim edhe shpirtin vetëm e vetëm që
të zhvillohet talenti dhe teknika tek instrumentistët e vegjël dhe të rinj.
Gjithsesi nevojitet një punë e dyanshme.
A do ju pëlqente
të luanit me violonçel në një lëndinë malore dhe krejt e vetme, apo po e vetme
në një muzg buzë detit?
Meqë deti është
i imi, do të zgjidhja lëndinën malorë, do t’i hyja në pjesë dikujt tjetër...!!
Si e përfytyroni
gjëndjen shpirtërore të Berishës, Ramës, Metës, Kreshnik Spahiut dhe avokat
Ngjelës, nëse do t’u interpretonit në çello sejcilit vetëm për vetëm në një
sallë, pranë një tavoline me mish, fruta dhe verë?
Berisha do
mrekullohej, për Ramën kam rezerva, Metës do t’i pëlqente, Spahiu do të ishte
më i kënaqur nëse unë do të interpretoja një pjesë patriotike, ndërsa avokat
Ngjela, ç’rëndësi ka nëse do t’i pëlqeja apo jo, por pasi të më dëgjonte, do të
më puthte dorën.
I ke ndjekur
serialet e Sulltan Sulejmanit? Unë do të dhuroj një vëllim , ku ka katër poezi
të shkruara nga ai. ...E parashikoni që do të propozonte për t’u bërë pjesë e
haremit të tij, kur ka kaq magji violonçeli yt?
Serialet e
Sulltan Sulejmanit, i ndjek herë pas here se më pëlqen historia e asaj epoke.
Pse mos të më propozonte për t’u bërë pjesë e haremit të tij? Nga magjia që ka
violonçeli dhe kam idenë se ai do t’i pëlqente femrat si tipi im... pres me
padurim që të ma dhurosh sa më shpejt vëllimin me poezi sulltanësh.
Nëse do të ishit
në kopshtin zoologjik të Tiranës dhe do të luanit me çello të amplifikuar me
altoparlant. Cila nga kafshët do të prekej më shumë nga muzika?
Në këtë kopësht
zoologjik, më pak do të prekeshin njerëzit, ndërsa nga kafshët, nuk prejashtoj
asnjë, i dua shumë dhe mendoj se në momente të caktuara janë më të ndjeshme se
njerëzit.
Nëse do të të
shprehnin dashurinë me fjalë dhe me gjithshka të tyren: një sheik Kuvajti plot
me dollarë, një malësor nga Tropoja plot me bagëti, apo një djalosh nga Durrësi
i papunë, që të tre me sinqeritetin më të madh. Cilin do të kishe zgjedhur?
Nëse do të isha
e sigurtë për sinqeritetin, sigurisht që do kisha zgjedhur sheikun e
Kuvajtit...nuk e di pse më pëlqejnë këta sheikët...!
Parafytyroni: ju
duke bërë muzikë para Leninit, Stalinit, Enverit, Maocedunit, Klintonit, Titos,
Sllobadanit, Ramiz Alisë dhe Alfred Moisiut. Cili prej tyre, do të ishte treguar
më bujar në plotësimin e çdo kërkese tuajën dhe cila do të ishte kërkesa juaj
për sejcilin?
Stalinit,
Enverit dhe Sllobadanit do t’i kisha kërkuar me mirësi që të largoheshin menjëherë
nga salla. Leninit do t’i kisha kërkuar që shprehjes së tij “kinematografia
është artileria e rëndë e artit”, ndryshoje “çdo art, është artileri e rëndë”,
sepse arti është fytyra e një kombi. Maocedunit, duke iu referuar “lulëzimit të
100 shkollave” në Kinë, të më mësonte gjuhën kineze. Titos, meqë i dhe i
autonominë Kosovës, të lutem ndihmo për ta përshpejtuar dhe pranoje Kosovën si
Republikë. Klintonit, të kishte në stafin e tij femra që dijnë ta ruajnë
sekretin. Dy të tjerëve do t’i kërkoja ta shijonin vërtet muzikën time...
Po nëse ata do
të kërkonin ty një shpërblim nga ty. Cilat mund të kishin qenë dëshirat e tyre
respektive para Ketit si violonçeliste dhe si femër?
Të gjithë do të
kishin një dëshirë, unë të luaja me violonçel dhe të qëndroja përballë tyre
edhe një orë më shumë.
Në marrëdhëniet
ndërpersonale, çfarë ju shqetëson te njerëzit?
Së pari,
injoranca dhe paaftësia, e veshur kjo nga një kompetencë e pakuptimë, mos
korrektësia dhe dëshira për të bërë keq, sepse unë kam një parim: “...nëse nuk
ke mundësi të bësh mirë, të paktën mos bëj keq..”!
Po te vetja, ka
diçka që nuk ju pëlqen?
Oh...ka një mori
gjërash që nuk më pëlqejnë te vetja, por unë përbëhem nga një harmoni
defektesh....
Ndonjë projekt
tani së shpejti?
Jam duke u
përgatitur për një koncert timin nga auotrë të huaj dhe vëndas, si Bookerini,
Sen sand, Tonin Harapi, Ymer Skënder, etj.të shoqëruar edhe nga dy – tre
artistë të tjerë, ta realizoj së shpejti në skenën e teatrit “Aleksandër
Moisiu”, por...pjesën tjetër të përgjigjes, t’ia lëmë suprizave.
Nëse me 14
shkurt, ditëën e “Shën Valentinit”, ti do të ishe buzë liqenit artificial të
Tiranës, e vetme dhe vetëm me violençelin tënd, ndërsa ngado përqark - çifte të
dashuruar. Çdo të bëje?
Do t’i bia pjesës
“Love Story”
RIZA LAHI
