Rrugëtimi diplomatik i shtetit të Kosovës

Harta e Kosovës

Republika e Kosovës po kalon me sukses sfidat e veta pas shpalljes së pavarësisë. Pesë vitet e para të Republikës së Kosovës paraqesin sfidën e vazhdueshme të sigurimit të sa më shumë njohjeve. Që nga 17 Shkurti 2008 janë bërë përpjekje për mbrojtjen e interesave shtetërore në arenën ndërkombëtare.

Ministria e Punëve të Jashtme të Kosovës e ka barrën kryesore për fuqizimin e subjektivitetit ndërkombëtarë të vendit, por ajo përballet ende me shumë probleme. Kosova ka arritur të anëtarësohet në organizata të rëndësishme ndërkombëtare, por ende jo në organizatën kryesore, atë të Kombeve të Bashkuara. Ajo është njohur nga afërsisht 100 shtete, por ende jo nga pesë vende të Bashkimit Evropian, gjë e cila ndikon negativisht edhe procesin e integrimit evropian.

“Pavarësia e Kosovës është një fakt i pamohueshëm dhe se sipas saj integriteti dhe subjektiviteti i Kosovës është i garantuar”. Ky është slogani më i shpeshtë që përdoret nga përfaqësues të Republikës së Kosovës. Por, çfarë në fakt konsiderohet e arritur në diplomacinë kosovare pesë vjet pas shpalljes së Pavarësisë. Të arriturat në politikën e jashtme të Kosovës, padyshim se vlerësohen nga autoritetet në vend. Zyrtarë të qeverisë theksojnë se objektiv kryesor i tyre mbetet fuqizimi i Republikës së Kosovës në arenën ndërkombëtare. Ministri i punëve të jashtme të Kosovës Enver Hoxhaj, thotë se në vitin e kaluar janë shënuar suksese të mëdha në politikën e jashtme.

“Kemi bërë përpjekje që ta kemi një politike të jashtme dinamike, aktive, të jemi prezent në çdo pjesë të botës dhe ta shtyjmë agjendën e promovimit, përfaqësimit shtetëror të Kosovës në çdo pjesë të mundshme të botës. procesi i njohjeve ka qenë një proces i pandalshëm. Po ashtu, gjeografia e njohjeve është një gjeografi globale”, thotë Enver Hoxhaj Por, ndryshe mendon ish homologu i tij nga LDK-ja, Skënder Hyseni. Ai thotë se në krye të 5 viteve të shtetësisë së Kosovës, populli i Kosovës nuk ka arsye të mos jetë i kënaqur, por nëse shikohet kjo në vija të holla, shumë çka le për të dëshiruar. Hyseni numëron ngecjet e Kosovës në rrafshin diplomatik.

“Nuk është arritur sidomos në rrafshin e njohjeve ndërkombëtare të shtetit të Kosovës, ne kemi pas prit me të drejtë që për një periudhe jo shumë të gjatë kohore, Kosova do të mund të behej anëtare e OKB –së, kjo nuk ka ndodh, pastaj në rrafshin e anëtarësimit të Kosovës në organizmat ndërkombëtarë po ashtu ka ngecje dhe kjo vjen po ashtu si rezultat I mos arritjes së anëtarësimit në OKB, shumica e organizatave multilaterale ndërkombëtare e kanë parakusht anëtarësimin, të qenit anëtarë të OKB-së,për tu bërë anëtar edhe i organizatave tjera multilaterale”, ka shtuar ministri Hoxhaj.

Ndërsa, profesori i së drejtës ndërkombëtare në Universitetin e Prishtinës, Afrim Hoti, thotë se pozicioni i Kosovës në arenën ndërkombëtare nuk ka ndryshuar shumë. “Mendoj se Kosova ka të njëjtin pozicion, apo ballafaqohet me të njëjtat probleme që është ballafaquar para shpalljes dhe pas shpalljes së Pavarësisë, duke reflektuar në botë një vend të ri që synon të jetë krejtësisht demokratik, por që edhe sot e kësaj dite përballet me kontestim juridik dhe politik ndërkombëtar”, thotë Afrim Hoti.
Shpend Kursani nga Instituti Kosovar për Kërkime dhe Zhvillime të Politikave – KIPRED, thotë se Kosova nuk ka në një fare forme politikë të pavarur të jashtme, pasi në një masë udhëhiqet edhe nga shtetet e tjera të cilat duan t’i ndihmojnë Kosovës. Ai shton se politika e brendshme e Kosovës reflekton edhe politikën e jashtme. “Kosova në arenën ndërkombëtare me diplomacinë e saj, është komplet një reflektim edhe i politikës edhe funksionimit të brendshëm i Kosovës, do të thotë një mos koordinim i brendshëm i Kosovës natyrisht ka rezultuar në një shpërqendrim po ashtu në arenën ndërkombëtare”, thotë Kursani.

Sipas tij, Ministria e Punëve të Jashtme duhet të ketë kuadër më profesional. “Për shkak të një stafi jo shumë të mirë të përgatitur në MPJ, një pjesë dërmuese e stafit nuk kanë njohuri as në gjuhën angleze janë të përfshirë në diplomacinë kosovare, kjo nuk ka ndodhur në ndonjë vend, sepse gjuha angleze dhe franceze është gjuhë e diplomacisë në arenën ndërkombëtare. Po ashtu komunikimi me ambasadat e Kosovës është jo mirë i koordinuar, ende nuk e kemi një sistem i cili në mënyrë automatike, bartë mesazhet edhe pozicionet e shtetit karshi shteteve tjera”, shton më tej Shpend Kusrani.

Pengesë tjetër në forcimin e subjektivitetit ndërkombëtar të Kosovës konsiderohet edhe mbetja aktive e rezolutës 12 44. Profesori i së drejtës ndërkombëtare, Afrim Hoti, potencon se juridikisht kjo rezolutë i bën dëm Kosovës, ani pse politikisht pesha e kësaj rezolute ka rënë pas vendimit të GJND-së. Juridikisht Rezoluta 12 44 është pengesë serioze për Kosovën në krijimin e këtij subjektiviteti, në radhë të parë në raportet që Kosova dëshiron t’i ndërtojë me OKB-në, raporte nga të cilat varen edhe raportet e Kosovës me shumë mekanizma të tjerë, sepse anëtarësimi në OKB duhet ti paraprijë anëtarësimi në një varg organizatash dhe iniciativash të tjera. Prandaj mbi këtë bazë në kuptimin juridik normalisht që vazhdon që kjo rezolutë mbetet pengese serioze drejt krijimit të një subjektiviteti ndërkombëtar. Në kuptimin politik, ndonëse rëndësi dhe pesha e kësaj rezolute ka rënë dhe kjo kryesisht në të shumtën bazuar në mendimin e GJND, në opinionin juridik që dha gjykata ndërkombëtare e drejtësisë, duke konfirmuar se rezoluta 12 44 nuk mohon apo nuk ndalon popullit të Kosovës që të bëj shpalljen e pavarësisë prandaj politikisht vende të ndryshme mund të bazohen në mendimi ne kësaj gjykate për të marr vendimin për njohje sepse vendimi i popullit të Kosovës ka qenë krejtësisht I drejtë dhe legjitim”, thotë Afrim Hoti.

Edhe Kursani vlerëson se Rezoluta 12 44 paraqet pengese sepse përmes saj Serbia dhe Rusia e ndalojnë anëtarësimin e Kosovës në OKB dhe në organizatat tjera ndërkombëtare dhe ngritjen e legjitimitetit ndërkombëtare të Kosovës.
“Mirëpo, pa marrë parasysh këtë, Kosova duke u forcuar përbrenda edhe më ketë numër të njohjeve që e ka mund të funksionojë shumë mirë në arenën ndërkombëtare. Nëse merret shembull Bosnja, është një shtet i pranuar ndërkombëtarisht është i pranuar në OKB, njihet edhe nga Serbia edhe nga Rusia mirëpo është një shtet edhe më i dobët dhe më i defunskionalizuar se Kosova kështu që jo domosdoshmërish rritja e njohjeve në mënyrë të pamenduar apo duke bërë kompromise të brendshme do të thotë se është mire për subjektivitetin ndërkombëtarë të Kosovës. pra numri i njohjeve jo domosdoshmërish do të thotë se shteti mund të jetë i fortë edhe në arenën ndërkombëtare, pro duhet të forcohet së pari përbrenda”, shton Kursani.

Megjithëkëtë, Ministri Hoxhaj numëron të arriturat. Vetëm gjatë këtij vitit të kaluar Republika e Kosovës ka lidhur rreth 30 marrëveshje bilaterale me shtetet e ndryshme duke avancuar bashkëpunimin me shtetet partnere, është anëtarësuar në 11 organizata ndërkombëtare rajonale. Në këtë kontekst, ai ka veçuar anëtarësimin e Kosovës në Bankën Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim.

“Përveç kësaj, një ngjarje e rëndësishme është anëtarësimi i Kosovës në Bankën Evropiane për Zhvillim. E rëndësishmja është që Kosova është anëtarësuar në këtë institucion financiar si Republikë e Kosovës, si një vend sovran dhe i pavarur pa u përdorur fare fusnota. Po ashtu, në agjendën evropiane kemi pasur zhvillime”, thotë Hoxhaj. Lajmi i anëtarësimit u mirëprit nga i gjithë spektri politik. Kryeministri, Hashim Thaçi, e vlerësoi lartë anëtarësimin e Kosovës në Bankën Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim për disa arsye.

“Pra, anëtarësia e Kosovës është një fitore e madhe e identitetit shtetëror të Kosovës dhe çimentimit të Kosovës si pjesë e pashmangshme e relacioneve dhe organizatave ndërkombëtare”, ka thënë Thaçi. Mirëpo, anëtarësimi i Kosovës në OKB mbetet ende prioriteti kryesor i politikës së jashtme. Kryediplomati kosovar, Enver Hoxhaj nuk flet për kohën se kur Kosova duhet të aplikojë për tu bërë pjesë e OKB-së, por thekson se do të jetë ndër vendimet më strategjike të vendit.

“Pa dyshim se, ne si Kosovë, synojmë anëtarësimin në OKB-së dhe synojmë një anëtarësim të plotë, dhe ideja e rritjes së numrit të njohjeve është, mbi të gjitha, fuqizim i subjektivitetit ndërkombëtar të Kosovës. Unë jam krenar që viti 2012 ka qenë një viti suksesi, që procesi i njohjeve ka qenë i pandalshëm dhe që çdo kush në botë është bindur se askush nuk mund ta ndalë rrjedhën e historisë. Koha se kur Kosova do të aplikojë për anëtarësim në OKB – tash nuk mund ta them, sepse është një prej vendimeve më strategjike dhe për vendime të tilla neve na duhet një analizë e mirëfilltë e plotë, se kur duhet të ndodhë kjo, si duhet të ndodhë dhe cilat janë synimet tona, qëllimet tona. Ne nuk do të bëjmë asnjë hap pa një koordinim të ngushtë me SHBA-në dhe partnerët tanë evropianë”, shton ministri Enver Hoxhaj.

Por, cilat janë procedurat që Kosova duhet të ndjek për t’u anëtarësuar në organizatën e Kombeve të Bashkuara. Profesor Hoti thotë se, procesi varet nga vullneti i shteteve themeluese në kuadër të KS të OKB-së, i përbërë nga pesëshja e njohur që kanë të drejtën e vetos, ose që OKB-së I qëndrojnë si kujdestare në marrjen e çfarëdo vendimi që arsyetohet me ruajtjen e paqes dhe stabilitetit të botë.

“Sido që të jetë, procesi administrativ, apo rruga e aplikimit, bëhet në formën e parashtrimit të një kërkesë që Kosova eventualisht duhej ta depononte në sekretari te Sekretari i Përgjithshëm i Organizatës së Kombeve të Bashkuara, kjo kërkesë më pas do të duhej të përcillej në KS të OKB-së prej nga do të duhet ti merrte dy të tretat e votave, duke përfshirë këto pesë shtetet që kanë të drejte të vetos dhe nëse ky vendim do të ishte pozitiv, apo kërkesa e Kosovës do të kalonte Këshilli i Sigurimit , pastaj kjo do të vihej në agjendë në Asamblenë e Përgjithshme vetëm sa për t’u konfirmuar dhe në Asamblenë e Përgjithshme do të duhej të merren dy të tretat e votave të anëtarëve prezentë. Kjo në pamje të parë duket një procedurë e komplikuar por nuk është gjithaq e komplikuar, sa është i komplikuar vullneti i shteteve në radhë të parë atë atyre vendeve që kanë të drejtë të vetos që janë anëtarë të përsheshëm të Këshillit të Sigurimit”, thotë Afrim Hoti.

Ndërsa, komentet që lidhin anëtarësimin e Kosovës me numrin e njohjeve 100, 120 apo 150, nuk qëndrojnë, sipas profesor Hotit. Ai thotë se këto janë vetëm shifra numerike dhe anëtarësimi në OKB nuk varet nga numri i njohjeve.
Mbase Republika e Kosovës do të kërkojë që të arrijë anëtarësimin e plotë në OKB nëpërmjet procesit të normalizimit të marrëdhënieve me Serbinë, që do të nënkuptonte heqjen e pengesave për tu bërë anëtare e OKB-së. Shpend Kursani mendon se edhe në rast të pranimit të Kosovës nga ana e Serbisë, Rusia nuk do ta njoh Kosovën.

“Nëse Serbia do të lëshonte pe në mënyrë hipotetike, dhe do ta njihte Kosovën, mendohet se edhe Rusia automatikisht do ta njeh? Unë nuk besoj që Rusia do ta njeh menjëherë Kosovën nëse e njeh Serbia, arsyeja kryesore është se Rusia ka interesa tjera gjeopolitike në Ballkan, por edhe borxhe të ndryshme të cilat i kërkon nga partnerët më të mëdhenj të Kosovës, siç është Gjermania, SHBA dhe Anglia. Pra, nëse Serbia e njeh Kosovën – unë mendoj se Rusia do ta kushtëzonte partnerët e Kosovës me gjërat tjera që ata i kanë ndërmjet veti në mënyrë që Rusia ta njeh Kosovën, kështu që nuk besoj se njohja e Serbisë automatikisht do të thotë edhe njohje e Rusisë sepse interesat e të dy shteteve janë të ndryshme”, thotë Shpend Kursani.

Kur flasim për anëtarësimin e Kosovës në mekanizma ndërkombëtarë, vendi ynë tashme është anëtare e dy organizatave ndërkombëtare më të rëndësishme financiare: Fondit Monetar Ndërkombëtar dhe e Bankës Botërore. Anëtarësimi dhe përfaqësimi në organizatat tjera të rëndësishme ndërkombëtare, sikurse që janë NATO-ja, BE-ja, OKB-ja, Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE), Këshilli i Evropës – të rëndësishme për fuqizimin e legjitimitetit ndërkombëtar të Kosovës – mbetet ende pa u arritur.
Një zotim për rritjen e numrit të njohjeve e ka dhënë edhe ministri Hoxhaj. Sipas tij, në vitin 2013 do të punohet në arritjen e numrit simbolik të 100 njohjeve, në mënyrë që Kosova ta ketë më të lehtë anëtarësimin nëpër institucionet ndërkombëtare. “Në muajt e parë të vitit 2013, ne do të bëjmë përpjekje që ta arrijmë numrin simbolik të 100 njohjeve, por prioritet është anëtarësimi i Kosovës në organizata rajonale, evropiane dhe ndërkombëtare, dhe politika e jashtme në vitin 2013 do të jetë një politikë e jashtme multilateral”, thotë Hoxhaj.

E, në kuadër të rritjes së numrit të njohjeve, sfida kryesore mbetet njohja nga pesë vendet e mbetura të BE-së. Qëndrimet e tyre duket se nuk do të ndryshojnë shpejtë. Ndërkohë, brenda vendit vazhdojnë kritikat ndaj ministrisë së jashtme. Ish-ministri Hyseni nuk e vlerëson aspak angazhimin e qeverisë aktuale në lëmin e politikës së jashtme.
“Unë e them me keqardhje po qeveria e parë pas shpalljes së Pavarësisë së Kosovës ka bërë shumë në politikën ndërkombëtare në ndërtimin e strukturës edhe fizike infrastrukturore të shërbimit të jashtëm të Kosovës, shërbimit diplomatik, ndërsa po them me keqardhje gjatë këtyre dy viteve të qeverisjes së kësaj përbërje, është bërë shumë pak në politikën e jashtme”, thotë Skënder Hyseni.

Kritikat e tij, Hyseni i argumenton duke krahasuar periudhat qeverisëse. “Defektet janë të gjithanshme, jo vetëm ne një vështrim shumë të thjesht mund të hetoni ngecje. Për dy vjet kjo qeveri nuk ka arritur të themelojë madje as një Konsullatë të vetme mezi në Strasburg, ndërkohë që në legjislacionin, e kaluar në përbërjen, e kaluar MPJ vetëm brenda gjashtë muajsh ka themeluar 20 ambasada dhe 13 i ka funksionalizuar plotësisht ,20 ambasada dhe 13 konsullata . Ky është tregues i mjaftueshëm për dështimet gjatë këtyre dy viteve”, ka shtuar Hyseni.

Për ngecjet në njohje flet edhe Shpend Kursani. Ai përmend moskoordinimin e faktorit të brendshëm politik dhe diplomacinë serbe e cila shantazhon në vazhdimësi Kosovën. “Kemi një Zëvendëskryeministër i cili ka marrë primatin që të merret me ngritjen e numrit të njohjeve, kemi ministrin e punëve të jashtme dhe po ashtu presidenten e cila përfaqëson politikën e jashtme të Kosovës. Kështu që kemi një politikë të decentralizuar sa i përket ngritjes së njohjeve jashtë vendit. dua të them se edhe kjo është e lidhur me politikën e brendshme të Kosovës, duke pasur Kosova një imazhin të keq sa i përket krimit të organizuar dhe korrupsionit. Kjo e afekton negativisht edhe ngritjen e numrit të njohjeve. Por kjo nuk është vetëm problemi i Kosovës, problemi qëndron edhe te diplomacia e fortë e Serbisë e cila është në mënyrë të vazhdueshme e angazhuar për ta shantazhuar Kosovën”, thotë Kursani nga KIPRED. Ai konsideron se Kosovës i duhet që ta centralizojë më shumë strategjinë për shtimin e numrit të njohjeve. Megjithëkëtë sipas tij ka hapësirë dhe vende ku diplomacia kosovare mund të lavdërohet.

“Nuk mund të themi se asgjë nuk është bërë por me siguri ka pasur hapësirë që të bëhet më shumë sidomos tek koordinimi më i mirë i mekanizmave të diplomacisë të departamenteve të ndryshme në MPJ dhe te ngritja e nivelit të stafit brenda në MPJ i cili nuk është shumë mirë i përgatitur për ti përballuar sfidat e Kosovës që i ka jashtë”, shton ai. Njohjet zakonisht varen nga shumë faktorë. Ndryshimi i rrethanave të brendshme politike në shumë vende po ashtu mund të sjell njohje të reja për Kosovën dhe të tilla janë ato që paralajmërohen nga disa vende të rëndësishme të përfshira nga “Pranvera Arabe”.

Rezultat pozitiv në diplomacinë dhe politikën e Kosovës, konsiderohet edhe përmbyllja e mbikëqyrjes së Pavarësisë së Kosovës. Ky proces ka efekt pozitiv, sidomos për ato vende që kanë pasur dilema për Pavarësinë e Kosovës. Heqja e mbikëqyrjes së Pavarësisë vetëm se konfirmon që Kosova funksionon me Kushtetutën e vet, operon me ligjet e veta dhe është në gjendje që të jetë pjesë e marrëveshjeve juridike ndërkombëtare. Gjithsesi, më e rëndësishmja nga të gjitha, është konsolidimi i shtetit të Kosovës për të dëshmuar se Republika më e re në Evropë është partner i barabartë në skenën ndërkombëtare.