CIA i ka kushtuar një rëndësi të madhe jetës në kampet e përqendrimit të ndërtuara nga regjimi komunist. Përmes disa dokumenteve të deklasifikuara tregohet mjerimi në kampin e përqendrimit në Tepelenë dhe atë të Maliqit. Po ashtu tregohen dhe përplasjet mes ballistëve në emigracion.
Maj 1953
Kampi i përqendrimit Tepelenës
Në kampin e përqendrimit të Tepelenës ka rreth 1500 të burgosur, shumica dërmuese të afërm të personave të arratisur drejt Jugosllavisë. Përveç të burgosurve shqiptarë ka dhe disa jugosllavë që trajtohen ndryshe nga shqiptarët. Rreth 70 për qind të të burgosurve janë gra dhe fëmijë, ndërsa pjesë tjetër janë meshkujt aktivë të arrestuar për motive politike ose se janë të afërm të të arratisurve jashtë vendit. Të burgosurit në kamp vijnë nga e gjithë Shqipëria, por pjesë më e madhe vijnë nga provincat veriore. Kampi ndodhet rreth dy kilometra në veri të Tepelenës, pranë pikës ku lumi Bencia derdhet në lumin Vjosë. Kampi përbëhet nga ndërtesa të drunjta njëkatëshe. Ato zakonisht kanë katër dhoma me përmasa 5x20 metra. Brenda dhomave ka katër rreshta me krevate marinarësh të vendosur përgjatë dy mureve dhe dy rreshta të tjerë në mes të dhomës. Vetë ndërtesa është prej një materiali të fortë dhe ka pllaka nga sipër por jo tavan. Të burgosurit jetojnë në këtë ndërtesë të grupuar sipas familjeve. Në çdo dhomë jetojnë rreth 300 persona. Ndërtesa nuk ka izolim dhe as ngrohje prandaj gjatë dimrit kushtet e jetesës janë shumë të vështira. Përveç dhomave të fjetjes ka gjithashtu një ndërtesë zyrash ku qëndrojnë drejtori i burgut e asistentët e tij, si dhe dhomat e banimit të policëve. Ka gjithashtu një magazinë ku vendosen rezervat ushqimore të kampit dhe disa kafshë. Ka gjithashtu një ndërtesë të vogël mjekësore me katër dhoma që përdoret për vizitat e të sëmurëve dhe ka disa krevate. Struktura të tjera përfshijnë kuzhinën me dy dhoma të vogla, një për gatimin dhe një për depozitimin e ushqimit.
Siguria
Ruajtja e kampit bëhet me pesë policë, që janë në detyrë kryesisht gjatë natës dhe një gjatë ditës. Një nga të burgosurit qëndron roje gjatë gjithë kohës në barakat e të burgosurve. Në kampin e Tepelenës trajtimi raportohet të jetë jo aq i keq sa në kampet e tjera dhe nuk ka rrahje apo keqtrajtime të shpeshta. Dënimet kryhen me anë të sharjeve verbale, veçanërisht për gratë dhe fëmijët, ndërsa të burgosurit e huaj marrin dënime më të rënda si izolim apo heqje ushqimi.
Çdo i burgosur duhet të ketë çarçafët e tij pasi kampi nuk ka të tilla. Nuk është e pazakontë që të burgosur që nuk kanë batanije apo njerëz që t’u sjellin sende, flenë në krevat pas asnjë rrobë. Secili gjithashtu duhet të ketë veshjet dhe këpucët e veta, pasi shteti nuk jep zëvendësime të tilla. Prandaj shumica e të burgosurve janë të veshur me rrecka pasi rrobat dhe këpucët prishen shpejt gjatë punës së rëndë të detyruar. E vetmja gjë që shteti jep përveç ushqimit është një copë sapun në muaj. Nëse kanë njerëz që t’i ndihmojnë nga jashtë, të burgosurit mund të marrin para për të blerë ushqime shtesë apo furnizime të tjera në qytet. Ushqimi përgatitet nga vetë të burgosurit. Secili prej tyre mund të marrë 600 gram bukë në ditë. Ka çaj në mëngjes, ndërsa në drekë supë makaronash, fasulesh ose patate, dhe e njëjta dhe për darkë. Ushqimi gatuhet keq dhe në kushte papastërtie prandaj është i pashijshëm. Ushqimi është gjithashtu i pamjaftueshëm prandaj kur të burgosurit marrin racionin ditor të bukës në mëngjes nuk u mbetet më bukë për vaktet e tjera. Të burgosurit lejohen të marrin pako ushqimi nga të afërm nga jashtë pasi të inspektohen më parë nga policia. Ata që nuk kanë të afërm që t’i ndihmojnë janë në gjendje më të mjeruar. Ushqimi shërbehet në dhomën e ngrënies për individët dhe familjet. Gotat he mjetet e ngrënies duhet të sillen nga vetë të burgosurit. Disa perime dhe fruta që rriten në kopshtin e kampit përdoren nga policët dhe administrata, e nuk u jepen të burgosurve. Gjithashtu sasi të tjera ushqimi që vijnë nga jashtë si miell, fasule dhe makarona nuk magazinohen në kamp. Në kamp nuk ka indoktrinim politik të të burgosurve por ata duhet të marrin pjesë me detyrim në leximin e përditshëm të shtypit. Nuk ka filma apo aktivitete kulturore.
Takimet
Vizitorët lejohet të takojnë të burgosurit por nuk lejohet të futen brenda kampit. Në takimet me vizitorët ka gjithmonë një polic prezent që dëgjon bisedën, por nuk ka kufizime kohore.
Gjendja sanitare në kamp është shumë e keqe dhe shumica e të burgosurve janë të sëmurë me tuberkuloz, i cili përkeqësohet nga mungesa e ngrohjes, ushqimit dhe mjeteve sanitare. Të sëmurët më së shumti janë meshkujt e rritur dhe fëmijët. Fëmijët preken sepse nuk janë të fuqishëm dhe duhet të kryejnë punë të rëndë. Kujdesi shëndetësor në kamp është i keq, ndërsa një doktor nga Tepelena vjen këtu vetëm dy herë në muaj. Zakonisht ai i dërgon pacientët e sëmurë më rëndë në spitalin e Gjirokastrës ndërsa të tjerët trajtohen në kamp. Sëmundjet të cilat prekin më shumë të burgosurit janë malaria, e cila është kronike në shumë të burgosur dhe dizenteria e cila përhapet në mënyrë epidemike. Gjatë një epidemie të dizanterisë në vitin 1950, në kamp vdiqën rreth 100 të burgosur brenda tre muajve, sa zgjat epidemia. Sëmundjet përkeqësohen nga fakti që nuk ka masa higjienike nga administrata dhe as ditë të caktuara për larjen e rrobave apo të trupit. Asnjë masë nuk merret kundër parazitëve e insekteve të shumta si pleshtat, tartabiqet, morrat që infektojnë dhomat dhe krevatet e të burgosurve. Kampi nuk ka fshesa dhe dhomat fshihen nganjëherë e degë pemësh, ndërsa dyshemetë lahen një herë në javë.
Puna kryesore e të burgosurve është prerja e drurëve në malin mbi Tepelenë. Çdo i burgosur ka kuotën e tij të punës për të plotësuar, që është 1 metër kub dru për të prerë në ditë. Të tjerë të burgosur punojnë brenda kampit në ndërtimet e reja, ose dërgohen në vende të tjera pune si në hekurudha apo fabrika në qytete të tjera. Për shembull në nëntor 1950 një pjesë e të burgosurve u dërguan për të punuar në hekurudhën Elbasan-Peqin, ndërsa të tjerë shkuan në ndërtimin e një fabrike në Vlorë. Të gjithë të burgosurit fizikisht të aftë, burra dhe gra duhet të punojnë. Vetëm gratë e vjetra dhe fëmijët e vegjël dhe disa nëna të tyre lejohet të qëndrojnë në kamp. Zakonisht meshkujt më të shëndetshëm zgjidhen për të prerë dru, ndërsa gratë e kampit përdoren për të transportuar dru dhe për të bërë punë shtëpie. Nuk ka një program të caktuar pune dhe puna kryhet nga agimi deri në perëndim të diellit, për gjashtë ditë të javës, nganjëherë dhe të dielave. Për të ngrenë drekën të burgosurit kanë një orë kohë dhe zakonisht marrin ushqimin në vendin e punës. Grupet e të burgosurve që punojnë janë zakonisht nga 20 deri në 100 njerëz. Prej tyre zgjidhet drejtuesi, i cili është përgjegjës për punën e të gjithë grupit. Përveç drejtuesit të grupit është dhe një polic që mbikëqyr grupin. Ndërsa puna e të burgosurve nuk mbikëqyret pasi secili ka kuotën e vet për të plotësuar. Grupet të cilave nuk u është caktuar një detyrë specifike, njoftohet për punën në mëngjes. Puna mund të ndryshojë herë pas here. Nëse një i burgosur ndehet i sëmurë ai raporton se administrata dhe kërkon një punë më të lehtë. Nëse është shumë sëmurë ai mund të lejohet të mos punojë, ndërsa ata që hiqen sikur janë sëmurë për t’iu shmangur punës dënohet rëndë. Herë pas herë jepen amnisti për të burgosurit, si në rastin e 29 nëntorit 1950 kur anëtar i ministrisë së brendshme erdhi në kamp dhe deklaroi se me rastin e festave të çlirimit të Shqipërisë, shoku Enver Hoxha vendosi që disa familje me fëmijë të kampit të lirohen. Të burgosurit e liruar u paralajmëruan se kur të kthehen në shtëpi “duhet të kujtojnë të respektojnë dhe zbatojnë urdhrat e autoriteteve, ndryshe d të rikthehen në kamp”.
Kampi i përqendrimit të Maliqit
Kampi ndodhet rreth dy kilometra në verilindje të liqenit të Maliqit mes brigjeve të kënetës dhe rrugës drejt Pogradecit. Kampi ka rreth 1500 të burgosur të cilët vijnë nga burgje më të vogla si ato të Elbasanit, Tiranës, Korçës dhe Vlorës. Të burgosurit janë si për arsye politike dhe kriminelë ordinerë. Por në këtë kamp ata nuk ndahen sipas këtyre kategorive, siç ndodh në disa kampe të tjera internimi. Mes të burgosurve ka shumë pakënaqësi, veçanërisht mes atyre politikë, pasi shumica e tyre janë të pafajshëm dhe janë burgosur vetëm për dyshime ose sepse një i afërm i tyre është arratisur jashtë shtetit. Kapi drejtohet nga komisari Xhorxhi ... dhe zëvendësi i tij Celi. Drejtor furnizimesh është kapiten Lazo. Kampi ka gjithashtu një drejtor magazine, dhe në sekretariat me dy oficerë policie që bëjnë punët administrative. Drejtuesit e kampit sillen shumë keq me të burgosurit dhe shpeshherë i rrahin, i keqtrajtojnë dhe japin dënimet më të rënda për shkeljet më të vogla. Mes dënimeve përfshihen sekuestrimi i pakove nga familjarët jashtë, ndalimi i vizitorëve, izolim i vetmuar, ndalim ushqimi dhe uji, ose ekspozim i të burgosurit në diell. Të burgosurit e kampit organizohen në dymbëdhjetë brigada pune, secila me nga 100-120 njerëz. Çdo brigadë përbëhet nga tre kompani dhe çdo kompani nga tre skuadra. Të burgosurit që komandojnë njësitë e ndryshme zgjidhen nga vetë ata, ndërsa drejtuesit e çdo brigade janë nën mbikëqyrjen e policëve. Në 1951 komandanti i brigadave të të burgosurve ishte i burgosuri Hamdi Lena, që më parë ka qenë kapiten në policinë e Korçës, por u dënua me dhjetë vjet burg pasi vrau gruan e tij. Të burgosurit jetojnë në baraka të drunjta, në secilën brigadë në një ndërtesë. Barakat nuk janë të ndara në dhoma por në dy anët e mureve janë vendosur reshta me krevate marinarësh ku të burgosurit flenë. Shteti nuk jep veshje për shtretërit dhe të burgosurit që nuk kanë çarçafë e batanije flenë në krevatin e drunjtë të zhveshur. Ndërtesat nuk janë të izoluara nga moti. Ato ndriçohen me energji elektrike. Çdo të burgosuri i jepet një veshje pune prej pantallonash, xhaketë e pallto, pasi puna për tharjen e liqenit të Maliqit kërkon që ata të jenë në ujë shumicën e kohës. Kjo do të thotë se nëse ata nuk kanë rrobat e veta për t’u ndërruar pas pune, duhet të rrinë me rroba të lagura, prandaj shumë sëmuren. Përveç rrobave të punës të burgosurve u jepet dhe një palë sandale por jo veshje kundër ujit.
Puna
Të burgosurit punojnë rreth 10 orë në ditë dhe në disa raste edhe më gjatë. Ata po hapin kanale për tharjen e liqenit të Maliqit dhe zakonisht punojnë në ujë deri në gjunjë, ose deri në mes. Puna vazhdon pa marrë parasysh motin e thatë ose të njomë apo sezonin e vitit. Një tjetër rrezik është numri i madh i ushunjëzave që sulmojnë punëtorët në liqen. Shumë prej tyre sëmuren dhe kërkojnë kujdes të përditshëm mjekësor. Doktori i kampit Isuf Regasi është gjithashtu i burgosur me burgim të përjetshëm. Ai ka lindur në Starova të Pogradecit dhe është doktor i mirë, por nuk ka instrumente apo mjekimet e nevojshme. Zgjimi i të burgosurve bëhet në 03.00 të mëngjesit ndërsa puna nis në ora 05.00 dhe përfundon në ora 14.00. Në ora 15.00 deri në 16.00 të burgosurit janë kthyer në kamp dhe hanë drekën. Më pas ata kanë kohë të lirë deri në ora 21.00, kur fiken dritat dhe vendoset shtetrrethimi. Një i burgosur merr 500 gramë bukë në ditë e cila është cilësi e keqe dhe e papjekur mirë. Ushqimet e gatuara janë supë makaronash, fasulesh ose kungulli. Çdo i burgosur duhet të marrë 100 gr mish në ditë por kjo ndodh rrallë. Ata lejohet të marrin pako ushqimi nga jashtë kampit. Shumë prej të burgosurve planifikojnë të arratisen pro kampi është i ruajtur mirë. Dhe në fakt vetëm gjashtë njerëz janë arratisur nga kampi në 1951. Në raste arratisjesh rojet kufitare informohen menjëherë. Zakonisht pas disa ditësh drejtuesit e kampit njoftojnë në kamp për kapjen dhe vrasjen e të burgosurit të arratisur, për të dekurajuar të tjerët të tentojnë të largohen drejt Jugosllavisë apo Greqisë.
15 maj 1953
Memorandum për zëvendës drejtorin
Nga kreu i Luftës politike e psikologjike
Objekti: Mundësia e një apeli ndaj senatorit Mçarthy për hetime ndaj NCFA.
Prej dy vitesh dega jonë SE ka bërë përpjekje për zgjerimin e Komiteti Kombëtar për Shqipërinë e Lirë me përfaqësimin e dy grupimeve që aktualisht nuk përfaqësohen. Një prej këtyre grupeve, Balli Kombëtar i drejtuar nga Ali Këlcyra, është ndarë nga Balli Kombëtar Agrar në vitin 1950 dhe ja kërkuar të pranohet në komitet si parti më vete. Por gjatë negociatave të zgjatura me NCFA u bë e kuptueshme se tentativat e mëtejshme për zgjerimin e tij kundër vullnetit të lidershipit, do të sillnin trazira në vetë NCFA. Prandaj divizioni ka marrë informata se përfaqësues të Ballit mund të apelojnë te senatori Mc Carthi për një hetim nga komisioni i tij.
Treguesit se grupi i Ali Këlcyrës mund të bëjë një veprim të tillë janë si më poshtë:
a) Një letër me datë 14 mars 1953 nga Halim Begeja, sekretar i përgjithshëm i Ballit dhe përfaqësues i tij në Nju Jork, për Ali Këlcyrën gjatë udhëtimit të këtij të fundit në Greqi, që u interceptua nga shërbimet greke dhe iu kalua CIA nga ndërlidhjet tona. Letra siguronte Këlcyrën se mes të tjerave, asgjë nuk do të bëhej për krijimin e një komiteti të vërtetë nacionalist me anëtarë anti-Prizren (të mbështetur nga Jugosllavia), deri sa çështja të sillej përpara senatorit McCarthy dhe nënkomitetit të tij të senatit.
b) Në një raport të marsit 1053 Halim Begeja raportohet të ketë shprehur padurimin e tij te NCFA mbi mospërfshirjen e vazhdueshme të Ballit Kombëtar në Komitet, duke thënë se nëse partia e tij nuk përfshihej, ai do të kërkonte rrugë të tjera për të luftuar komunizmin.
Megjithëse kërcënimi i mësipërm është vetëm një shantazh i vogël i Ballit një hetim i tillë mund të jetë me interes për elementet disidente të emigracionit shqiptar, aq sa për të kërkuar dëgjesën dramatike me senatorin MecKarthy. Kërcënime të ngjashme për kërkesën e ndihmës nga liderë të kongresit janë bërë edhe më parë ndaj NCFA, por ato nuk janë ndjekur më tej. Divizioni ynë po përfiton nga kjo mundësi për të sjellë në vëmendjen e autoriteteve një sikletosje të mundshme, pas pasojave serioze të hetimeve të komitetit të Senatit mbi operacionet e drejtuara nga CIA për grupet e disidentëve në emigracion. Kjo ka të bëjë jo vetëm me rastin e shqiptarëve por edhe me grupime të tjera të Evropës Lindore që mund të jenë të pakënaqur me trajtimet e tyre apo me pozita të ngjashme me atë të NCFA. Në lidhje me rastin në fjalë, një hetim shumë i publikuar mbi përbërjen dhe aktivitetet e NCFA në Romë, do të zbulonte përfshirjen dhe mbështetjen tonë ndaj Komitetit, dhe rrjedhimisht do të dëmtonte kontrollin tonë mbi të. Gjithashtu publiciteti negativ që do të sillte një hetim i mundshëm i kësaj natyre, si mbi individët ashtu dhe kolektivisht, do ta bënte atë thuajse infektiv si një front politik. Me sa u tha më sipër, divizioni ynë kërkon që Këshilli Legjislativ të vihet në dijeni të situatës siç qëndron tani. Mund të jetë e mundur, me anë të kontakteve të autorizuar, të sigurohemi nëse është bërë një kontakt i tillë apo jo me Senatorin McKarthy, nga grupi shqiptar, apo të na njoftojë nëse një lëvizje e tillë ndodh.
No comments:
Post a Comment