Uran Butka
Uran Butka-studiues, historian, drejtor i
Institutit të studimeve “Lumo Skëndo”
Instituti
i Studimeve Historike“Lumo Skëndo”
përuron sot studimin “Rrugëtimi
filozofik i Isuf Luzajt”, i shkrimtares Vilhelme
Vranari ” Mjeshtre e Madhe e Penës”botim i Shtëpisë Botuese Nacional, 2017.
Kjo është një ditë e shënuar, sepse:
1-Kjo
vepër përurohet në institutin, që mban emrin e Mid’hat Frashërit, gjeniut dhe shërbestarit të kombit.
2- Prof.Dr.Isuf Luzaj ishte bashkëluftëtari i ngushtë i Mid’hat Frashërit në luftën
për një Shqipëri të lirë, demoktatike dhe etnike.
3-Kujtoj
se, Prof. Luzaj arriti të bëhej një
personalitet i shquar i kulturës dhe shkencës me përmasa kombëtare dhe
ndërkombëtare, “Profesor i Merituar i
Amerikës”, titull i dhënë nga Presidenti
i SHBA Ronald Regan, “Mjeshtër i
Madh”, si dhe “Nder i Kombit
Shqiptar”.
4- Luzaj
është autor i 120 veprave në fushën e filozofisë, letërsisë, historio-grafisë
dhe artit, këto të vlerësuara ndërkombëtarisht.
5- Sepse
ky studim për rrugëtimin filozofik të Prof.Dr.Isuf Luzajt është i denjë dhe i vlefshëm, është një vlerë e munguar për kulturën
shqiptare.
6-Së
fundi, sepse, personalisht, kam nderim, vlerësim dhe ndjesi të veçanta për
Profesor Isuf Luzajn, i cili ka qenë dhe
miku e bashkëluftëtari i tim eti, Safet Butkës, të dy nacinalistë të shkolluar
në Perëndim, profesorë në Liceun francez të Korçës dhe në Shkollën Tregtare të
Vlorës, liderë nacionalistë të Ballit Kombëtar, luftëtarë antifashistë por edhe
kundërshtarë të komunizmit, të internuar nga italianët në Ventotene, ku edhe
Isuf Luzaj krijoi epopene e qëndresës me titull “Prozepopea”, kushtuar Safet Butkës.
Studimi “Rrugëtimi filozofik të Prof. Dr. Isuf Luzajt” dhe në mënyrë të
veçantë analiza e thellë e librit filozofik “Ekzistenca dhe Boshësia”, përbën një risi dhe njëherësh një vlerë
në studimet shqiptare, ndaj Vilhelma
meriton një falënderim të madh për kurajon, përpjekjen për t’u lartësuar edhe
vetë në filozofi, zhbirimin e mendimit dhe të analizës shkencore të saj. Për të
arritur deri këtu,edhe asaj, ashtu si kundër edhe Isuf Luzajt, i është dashur
një rrugëtin i gjatë dhe i mundimshëm jo vetëm në udhën e krijimtarisë letrare,
por edhe të studimit dhe të dijes filozofike, pa të cilat s’mund të hynte dot
në botën e mistershme Luziane.
Le a ndjekim me pak fjalë
rrugëtimin e Vilhelme Vranarit në udhëtimin filozofik të Profesorit me famë
botërore:
Kaniniote, nga familja e shquar shqiptare e Gjergj Aranitit, ajo trashëgoi genet e
të parëve të saj, ndonëse koha e goditi pamëshirshëm. E damkosur dhe e
përndjekur si familje e deklasuar nga regjimi komunist, duke
ngrënë bukën e hidhur të botës, duke
i mohuar si profesionin, dhe diplominin, por edhe punësimin. Megjithatë ajo
arriti të kompletohej me arsim të lartë për histori-gjeografi, pa të drejtën e
ushtrimit të profesionit. Vetëm pas vitit 1990, ajo rigjeti vetveten e mohuar.
Pjesëmarrëse aktive në lëvizjen demokratike, kryetare e gruas demokratike të
Vlorës për të mbrojtur dhe promovuar te drejtat dhe liritë e gruas dhe të
fëmijëve. Vilhelma, një nacionaliste dhe demokrate, është në udhën e Midhat Frashërit,
Hysni Lepenicës, Isuf Luzajt, por duke qenë edhe vetvetja në jetë, në
veprimtari dhe në botimet.
Vilhelme Vranari është një
shkrimtare tanimë e mirënjohur, një penë e fuqishme dhe shumë prodhuese e
letërsisë shqiptare, në mjaft gjini : prozë, poezi, ese, publicistikë, studime,
fabula, letërsi për fëmijë etj..., me mbi 40 vëllime të botuara. Ajo është nderuar me çmime prestigjioze
brenda dhe jashtë vendit, si Mjeshtër e
madhe , çmimi “ Skënderbeg” prej
Ministrisë së Kulturës Italiane , “Pena e kristaltë” Suedi, çmimi i parë për
poezi në Firence, çmimi i parë në Mal të zi, medalje ari, argjendi dhe
mirënjohje në Kosovë, Maqedoni, Greqi, Rumani, tre çmime karriere në Shqipëri,
si edhe Nderi i Kaninës, e cila i shkaktoi dhimbjet e mëdha dikur, por edhe
vlerësimet e mëdha sot, Kanina e saj, por edhe Vlora. Si autore shqiptare është
përkthyer në Rumani dhe Greqi. Është e përfshirë në disa antologji në Shqipëri,
në Angli, Itali, Suedi, Greqi, Rumani etj.
Sot ajo paraqitet me studimin filozofik “Rrugëtimi filozofik i Prof Dr. Isuf Luzaj”, ku përqëndrohet
sidomos në esenë filozofike “ Ekzistenca dhe boshësia” , ku autori trajton marrëdhenien mes
ekzistencës dhe inekzistencës, mendimit
racionalist dhe teozofisë, shkencës dhe besimit.
Veprat shkencore filozofike,
letrare dhe memoriale të Isuf Luzajt,
por edhe kontributi i shquar si pedagog në universitetet më të rëndësishme të Vatikanit, Argjentinës dhe SHBA, e kanë bërë të njohur në tërë
botën. Mjafton të përmendim vlerësimin e Luis
Borgesit: “Lexova Ditarët tuaj dhe
jam i gëzuar që një poet i huaj ka arritur lartësi akademike. Ju kini lindur
poet!”
Vlerësimi i Fan
Nolit është tejet impresionues: “I
dashur Lap! Do të vish këtu si delegat i filozofisë nga universiteti i Buones
Airesit; kishën e Shëngjergjit e ke si shtëpinë tënde dhe të pres vëllazërisht”
Studimin filozofik të veprës së Isuf Luzajt në
Shqipëri e ka nisur studiuesja Vilhelme Vranari, e cila u pergjiget pyetjeve :
Ç’është ekzistenca? Ç’është boshësia? A është ekzistenca një objekt i vërtetë?
Raporti mes unit dhe botës që na rrethon? Evolucioni i formave, i mendimit dhe
i ndërgjegjes. Doktrinat teiste dhe ateiste. Komunizmi një doktrine
antinjerëzore etj.
Ja sesi e përcakton Luzaj
sistemindoktrinar komunist:”Komunizmi është një doktrinë antinatyrore e
jetës, kundër ligjeve të natyrës, e dënuar të falimentojë, pasi është false dhe
i mungon arsyetimi logjik, është një trill i imagjinatës së sëmurë të
utopistëve. Si i tillë është i gabuar, pa themel në arkitekturën e ndërtimit të
ideve të asaj ngrehine, që quhet jetë”.
Mendoj që vepra filozofike e Isuf Luzajt do të
jetë objekt i studiuesve të filozofisë , por edhe i shkencave te tjera.
Intelektualët, studiuesit, shkencëtarët, studentet do të gjejnë në veprat e tij
një nga filozofët më të mëdhej të shekullit XX.
Ndërkohë Instituri
Histotik “Lumo Skëndo” merr përsipër botimin e plotë të veprës së Prof. Dr.Isuf Luzaj në një kolanë
disavëllimshe.
Vlerësoj botuesin e veprës “Rugëtimi filozofik i Prof. Dr.Isuf Luzajt”,
z. Mujo Buçpapa , poet i
mirënjohur, i vlerësuar dhe i përkthyer
në disa gjuhë, botues i njohur i gazetës Nacional, ku shqiptarët nga tërë
hapësira shqiptare gjejnë veten me
krijimet, kritikat, publicistikën
dhe studimet e tyre.
