Tahir Zajmi në rini ka qenë sekretar i Barjam Currit dhe në 1943 sekretar i Lidhjes së dytë të Prizerenit, figurë e ndritur patrotike ,njeri me zemër të madhe ,fjalë të ngrohtë dhe mendim të thëllë …..burrë i fjalës dhe traditës së bukur shqiptare, i pranishëm në ngjarjen më madhore të historisë kombëtare shqiptare na e sjellë të freskët dhe të gjallë vdekjen e Barjam Currit…
Sado që vite kalojnë e dhjetëvjeçarë,figura e Bajram Currit shkëlqen akoma më me forcë si yll I rrallë i patriotizmit shqiptar.Sipas shumë shkrimeve të botuara dhe të pabotuara të Tahir Zajmit i vetmi që e ka shoqëruar në udhëtimin e fundit tragjik të 29 marsit 1925 në malet e Dragobisë prijësin e madh të vegjëlisë rrëfen në artikujt e tij se-Bajram Curri ishte dhe mbetet një luftëtar i shquar,një shembull i lartë frymëzimi për të gjithë djelmëninë shqiptare e në veçanti të asaj kosovare,porn ë veçanti të z. Tahir Zajmit I cili e ka dashur dhe respektuar shumë.Tahiri mësoi shumë nga qëndrimi pranë Bajram Currit.Ai mësoi të ishte si B.Curri,të ishte patriot si B.curri,të ishte atdhetar si B.Curri,I flaktë si ai.Organizator I talentuar si Bajram Curri-Pikërisht-do të theksonte me një vëzhgim të hollë politikani e publicist Tahir Zajmi-në ato vite,dekada të stuhishme-Malësia e Gjakovës,veriu e mbarë Kosova u bënë vatër e zjarrtë e patriotizmit shqiptar për fatet e atdheut.
-Nuk ka krahinë në Kosovë dhe në Shqipëri të mos ketë shkelur këmba dhe të mos jetë shkrepur pushka e tij.Këtë do ta konstatojmë pothuajëse te të gjitha shkrimet që ka shkruar dora e Tahir Zajmit për Bajram Currin.Tahir Zajmi, bir i një familjeje patriotike gjakovare i rritur në oda burrash, mbrujtur me ideale patriotike.Ai njihte mirë sakrificat e Kosovës në luftë të ashpër me sllavët pushtues.Trimëria e burrëria e Plakut te Maleve,për të cilin fliste me krenari,e kishte frymëzuar të riun Tahir Zajmi, të takohej me Bajram Currin dhe pse ishte në moshë shumë të re.Ai ishte shumë i vendosur të qëndronte pranë tij dhe të luftonte për lirinë e Kosovës. Duke shfrytëzuar njohjen e rrethit miqësor e familjar Tahiri arriti përmes zjarrit të luftës të afrohej me Bajram Currin.Plaku i urtë i maleve e pritiTahirin si një të ri patriot.Kur u takua me Tahirin plaku mbeti i habitur-Tahiri e njihte shumë mirë dhe i mbështeste në themel objektivat e luftës që zhvillonte Bajram Curri. Bajram Currit i bëri përshtypje inteligjenca,dija e shumë gjuhëve të huaja si serbisht,kroatisht,frengjisht,italisht dhe arabisht e turqisht,si dhe aftësitë e tij si administrator i zoti,të cilin e kishte mësuar në shkollën gjimnaz “IDADIJE” NË Shkup. Bajram Curri mendoi se ky i ri i ditur me vizion e devotshmëri për luftën e drejtë të kosovarëve për ti shpëtuar genocidit serb, e mbajti për sekretar personal dhe kofidencial, që do të thoshte besim i plotë dhe i patundur për të.
Duhet të kemi parasysh se B.Curri kishte shumë korespodencë me shtete si Rusia,Serbia,Turqia,Franca ,Italia.Shumë telegrame janë shkruar nga TAHIR Zajmi për personalitete të kohës dhe qeveri. Kështu qe lindi nevoja për një arkiv të luftës dhe materializimin e korrespodencës në analet e ardhshme të historisë.Kryesore ishte që Bajram Curri,pati besm tek i riu gjakovar Tahir Zajmi,besë të cilën Baca nuk ia jepte çdokujt.Kjo besë e fituar nga Tahir Zajmi vlente më shumë se karriera dhe diplomat që mund të kishin moshatarët e gjeneratës së tij.Djali i ri e justifikoi besimin e Plakut të Maleve.Vendimet e Lidhjes së Parë të Prizrenit ishin bërë tashmë busull orientimi për Bajram Currin,sigurisht edhe Tahir Zajmin,aktiviteti i të cilit do të skedohet gjatë gjithe jetës së tij në rreshtat e mëposhtme lidhur me raportet dhe mësimet që ka marrë Tahir Zajmi nga Bajram Curri.Tahiri tashmë ishte i bindur se vetëm lufta heroike ishte themeli i çlirimit të Kosovës dhe trojeve shqiptare.Këto ide dhe mendime sigurisht që i kishin pëlqyer edhe Bajram Currit,i cili deri atëherë kishte si qëllim final çlirimin e Kosovës dhe bashkimin e saj me Shqipërinë dhe trojet e tjera në Ulqin e Mal të Zi,Çamërinë dhe Shkupin.Për kohën ,puna që bëri Tahir Zajmi ka vlera historike,politike,publicistike,njohja e të cilave ishte domosdoshmëri për rishikimin e historisë së Kosovës.Pena e fuqishme e Tahir Zajmit ishte kushtrim frymëzues e mobilizues,
<< O KOSOVËN TA ÇLIROJMË O TA LAJMË TOKËN ME GJAK….>> ishte refreni i Himnit të Kosovës botuar në vitn 1964 në Bruksel.
Tahir Zajmi,anëtar i Komitetit të Mbrojtjes Kombëtare në Shkodër u dallua si veprimtar i shquar i këtij komiteti.Ndërkohë trazirat e shtetit shqiptar të vitit 1920 e detyruan të vepronte e luftonte edhe në Shqipëri duke lënë familjen dhe Gjakovën.
KOMITETI PËR MBROJTJEN E KOSOVËS(Shkodër 1 maj 1918).
Me të mbaruar Lufta e Parë Botërore më 1 maj 1918 në Shkodër u rifuqizua Komiteti;Mbrojtja Kombëtare e Kosovës,në krye të të cilit u vendosën patriotët më të shquar të kombit,për çlirimin e Kosovës dhe ribashkimin e saj me Shqipërinë: Hoxhë Kadri Prishtina,kryetar,Hysni Curri dhe Hakim Gostivari nënkryetarë dhe përgjegjës për organizimin e luftës së armatosur në Shqipërinë e paçliruar,Bedri Pejani,sekretar( vëlla I Sami Pejës).Kurse anëtarë të Komunitetit ishin: Bardh Jusufi,Sali Gjuka,Isuf Veseli,Sadik Deçani,Naxhi Hoxhi Sadiku,Avdush Kastrati,Jahja Prishtina,Sadik Gostivari,Bajram Deklani,Lalë Perolli,Rakip Kojë Begolli,Qazim Begolli,dhe Ibrahim Gjakova.Siç thekson Ramiz Efendi Binishi ishin zgjedhur anëtërët ë nderit të Komitetit: Hasan Prishtina,Bajram Curri,Mehmet Delia,Azem Bejta, Nexhip Draga,Aqif Blyta,Ramë Vllasa dhe Iliaz Reçaku.
MARRËVESHJA
shte që të gjithë këta patriotë,do të luftonin për një Shqipëri unike,sovrane dhe demokratike.Ngase Kosova do të ishte një pjesë e natyrshme historike,politike dhe ekonomike e saj,(Shqipërisë).Si është e mundur pas gati një shekulli,të kemi politikanë shqiptarë,të cilët s’e pranojnë bashkimin shqiptar? Ribashkimin e Kosovës me Shqipërinë?! Kur mbi 80% e popullit,në të dy pjesët e atdheut janë për bashkim,respektivisht për bashkimin e tokave shqiptare.Problemi i Kosovës sot e kësaj dite nuk është zgjidhur,pos një mashtrimi se ajo( sot),është një republikë,kurse sipas të gjitha të dhënave,Kosova po degradohet nga një shtet i pranuar tashmë nga afro 90 shtete të botës,(ajo me bisedimet me Serbinë,gjithnjë e më shumë po zëvendësohet me një provincë si në kohën e Perandorisë Romake,provincat në kuptimin e okupimit të Federatës së popujve ilirë në disa syresh!
Ai mori pjesë kundër sadistëve nën shoqërinë e grupit të çetës së Bajram Currit,ku u njohë dhe krijoi lidhje edhe me Avni Rustemin,të cilin Plaku i Maleve e kishte shumë për zemër,sepse i bashkonte ideali dhe mbrojtja e Shqipërisë- Me atë që të lidhë politika,miqësia bëhet më e fortë-do të theksonte nënjë bisedë me një tjëtër patriot në vitet e fundit të jëtës Hasan Zhubi,i cili i shërbeu në spitalin Exzil në Bruksel në anën veriore të qytetit ku jetojnë 3000 emigrantë të kohëve të ndryshme në kodrën e Skalbekut.Dhe nën udhëheqjen e Bajram Currit,Tahir Zajmi mori pjesë në luftën e Koplikut.Aty ai tregoi edhe njëherë trimëri të rrallë që i ra në sy edhe Plakut të Maleve- është i pushkës dhe i kalemit-tha ai duke tundur krahun në shenjë vlerësimi për Tahir Zajmin.Që nga ky moment ne do ta shohim të gjithë jetën e Tahir Zajmit me AND e atdheut, e cila i shtoi vetitë e tjera që iu rrënjosën thellë në shpirt, ideale që nuk ka mundësitë ndërrojë me asgjë tjetër në jetë.
Pse u forcua së tepërmi patriotizmi te Tahir Zajmi?- mjaftonë të përmendim se pas shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë ne 28 nëntor 1912 në Vlorë një ngjarje që ngriti peshë zemrat e popullit shqiptar,një ditë e re po agonte.Kjo ditë për popullin shqiptar solli shumë shpresa…….-por siç ka deklaruar Tahir Zajmi-Kosova ,kjo provincë shqiptare u dënua prej fuqive imperialiste dhe tashmë është e detyruar të mbajë në shpinë zgjedhjen e re më të keqe se ajo e turkut. Në atë gjendje të vështirë për Kosovën kemi shumë shpërngulje drejt Turqisë.Edhe ato pak shkolla diku diku mbylleshin.Kështu plani serb për shkombëtarizimin filloi pak e nga pak.Për shqiptarët shtrohej pyetja emergjente për jetë a vdekje:
Çfarë duhet të bënin në këto kushte?
Tahir Zajmi mendonte se vetëm krisma e armëve do të mund të dëgjohej më shpejtë në Europë se shkresat e Komitetit të Mbrojtjes Kombëtare,i cili ishte institucion legal që shtronte idetë dhe planet kombëtare.Kështu kur ishte fare i ri afro 15 vjeç, forcat e Bajram Currit morën përsëri Gjakovën.Tahiri si shumë të rinjë të tjerë e simpatizon luftën e drejtë që bënte Bajram Curri dhe shumë i lumtur betohet se do jetë një nxënës dhe ushtar besnik i tij.Ai kishte një dëshirë të zjarrtë për ta mbështetur Prijësin.Në atë kohë forcat popullore çliruan edhe Prizrenin dhe I kërkuan Vlorës ta marrë këtë qytet nën administrim.Duke bërë një analizë tjetër rreth viteve 1957 Tahiri arriti në konkluzionin se për Kosovën nuk mendon kush prandaj duhet si fazë e parë Pavarësia e Kosovës si shtet i mbikqyrur me himn e ligje dhe të gjitha organet dhe si hap i dytë bashkimi me Shqipërinë.Plan që ka filluar të realizohet,por që Tahiri e ka parashikuar këtë veprim qysh 40 vjet më parë sepse Tahiri shikonte larg.Ai luftën e bënte me vizionet e Komitetit e Mbrojtjes së Kosovës që nuk funksiononte më,por Tahiri i dinte përmendësh se çfarë kërkonte ai Komitet nga fuqitë e mëdha pasi ishte një anëtar i devotshëm dhe besnik i këtij Komiteti.
Dokumenti i njohur i Mbrojtjes Kombëtare me titull “Program i përgjithëshëm” për veprimtarinë e kryengritjes së vitit 1919 nga pika e parë te e fundit del qartë se qëllimi dhe drejtimi kryesor i luftës së shqiptarëve dhe kosovarëve është lufta kundër pushtuesëve serbë,si dhe bashkimi kombëtar pa kushte dhe ruajtjen e territoreve tokësore,gjë të cilën ne e shohim pikë për pikë në fjalimin që mbajti në Lidhjen e Dytë të Prizrenit dhe që pati entuziazëm dhe brohoritje në 17 shtator 1943 në shkollën Bajram Curri në Prizren.Vetëm këto ideale të larat për liri e bashkim kombëtar mund ta frymëzonin e ushqenin trimërinë dhe pjekjen e tij politike.Nga Komiteti i Mbrojtjes Kombëtare Tahiri tashmë kishte mësuar se çfarë duhet të kërkonin,as më shumë e as më pak, për kombin shqiptar të cilin e shikonin si një dhe të pandarë.Këtë kërkesë dhe teknikë si dhe gjuhën juridike që kishte përdorur Hoxhë Kadriu në platformën e Komitetit Kombëtar si një jurist ekselent, tashmë Tahiri e kishte përvetësuar dhe teknikën e shkrimit të platformave edhe kërkesat edhe interesat, sepse ajo ecte në rrjedhën e Lidhjes së Parë të Prizrenit të cilën do ta ndeshim te z.Tahir Zajmi kur u mor dhe shkroi 280 faqe me shkrim dore platformën e Lidhjes se Dytë të Prizrenit. Kjo e fundit padyshim ka vlera të pallogaritshme por që pak njihet në Shqipëri dhe Kosovë.Te ky Komitet i Mbrojtjes se Kosovës mësoi shkollën e ngritjes së institucioneve nën juristin e talentuar Kadri Hoxhë Prishtina, për të cilin Prishtina do ishte shumë mirënjohës.Në vitin 1920 gazeta “Populli” do njoftonte se në Kosovë bëhen luftime të rrepta midis çetave kryengritëse dhe ushtrisë. Azem Galica bënte betejë,Idriz Seferi, po kështu Hasan Budakova ishin në krye të çetave. Tahir Zajmi e lajmëronte Bajram Currin se —Morali i shqiptarëve të Kosovës është aq i mirë saqë smund të tregohet…Kjo letër e entuziazmoi Bajram Currin.Edhe në vitin 1921 që mbahet mend si vit i masakrës së shfrenuar serbe mbi popullsinë, janë zhvilluar luftime në Gjilan,Tetovë,Prizren,Kaçanik,Prishtinë,Mitrovicë, Kumanovë etj.Vetëm Drenica mbeti e pashkelur. Dhjetë ditë më vonë duke ndjekur luftimet në terrren Tahir Zajmi do ta njoftonte përsëri Bacën—gjendja morale në gjithë Kosovën është e pashembullt.Zona e Junikut neutral bëhet tashmë një bazë e fuqishme për forcat e Bajram Currit.Në Drenicë krijohet një tjetër zonë neutrale e quajtur si Albania e vogël..( sepse Shqipëria ishte e lirë). Për karakterin masiv dhe gjithë përfshirjen në luftë kundër serbëve ishin të mëdhenjë e të vegjël, burra e gra. Shembulli më përfaqësues është Shote Galica dhe shumë nëna dhe gra të veshura si malësorë do të rroknin armët dhe do dilnin në mal kundër pushtuesëve- do përshkruante Tahiri në botimet e tij brilante në shkrimin e tij—-Disa episode nga veprimtaria patriotike e Bajram Currit
Tahiri përcolli shumë herë komunikimin me Komitetin Kombëtar të kryesuar nga Hoxha Kadria e me patriot të tjerë si Hasan Prishtina,i cili kur u bë ministër i financave në vitin 1922 e përzgjodhi dhe e mori në punë në Tiranë në financat e qeverisë sepse ai shikonte te Tahiri njeriun serioz dhe korrekt.Shpesh herë Tahiri punonte edhe pa shpërblim, pa ndërprerje në shërbim të atdheut. Në korrik të 1924 do të gjendet në Krume.Aty merr vesh lajmin për vdekjen e Azem Galicës,fatosi i luftërave për liri.
Lidhja e Bajram Currit me Avni Rustemin dhe marrja pjesë në komision varrimi
Ai së bashku me Bajram Currin dhe krerë të tjerë kosovarë duke shfrytëzuar kontradiktat midis austrohungarezëve me Serbinë në korrik në pragë të Luftës së Parë Botërore bëri përpjekje që të organizonin një luftë të udhëhequr nga Bajram Curri për të çliruar vilajetin e Kosovës,por kjo marrëveshje nuk u arrit dot.Pas ikjes së princ Vidit,Bajram Curri me shumë patriot të tjerë midis tyre edhe Tahir Zajmi shkuan në Krume të Kukësit për të ndjekur nga afër zhvillimet në Kosovë por edhe për t’i goditur sa më me sukses serbët( do shohim se edhe Tahiri në emigracion e ka përdorur shpesh taktikën e lëvizjes sa në Turqi sa në Austri, sa në Belgjikë,sa në Gjermani, sa në Francë, sa në Itali etj) gjë të cilën e mësoi nga strategjia luftarake e Plakut të Maleve i cili ishte një strateg dhe ushtarak i klasit të parë me një përvojë dhe prova në sa e sa beteja.Kur Austrohungaria filloi pushtimin e Serbisë,Bajram Curri po fitonte autonomi kulturore nga austrohungarezët dhe u mundua të hapte shkolla aq sa mundte por që nxisin ndërgjegjen kombëtare.Këtu delë dhe pjekuria politike e Bajram Currit.
Në janar të vitit 1919 në Paris shtetet fituese organizuan Konferencën e Paqes dhe filluan pazarllëqe për cungimin e mëtejshëm të Shqipërisë, për të kënaqur shtetet fqinje.Kështu ngjarjet rrokullisen aq shpejtë në disfavor jo vetëm të kosovarëve por edhe të tokave shqiptare.Franca si dorëlëshuar mbështeste shovinistët serbë dhe grekët e Venizelos.Re të zeza kalonin atëherë në qiellin shqiptar.Italia lëvizte gurë e kusurë për ta marrë me çdo kusht Vlorën.Qeveria e Durrësit përpëlitej dhe Esat Toptani po luante aktin e fundit të tradhëtisë.Në këto kushte tepër të vështira në 21 janar u mblodh Kongresi i Lushnjes.Për çudinë e të gjithëve midis shumë punëve të shkëlqyera që bëri edhe ky Kongres nuk kishte në planet e veta asnjë prefekturë në Kosovë.Është dashur një protest nga patriotTahir Zajmi,Bajram Curri etj,të cilët nëpërmjet një letre i kërkonin hapjen e prefekturës së Kosovës me qendër në Krume dhe ashtu u bë.Kruma u bë qender e prefekturës.U hap shkollë e mesme “INTERNAT” quhej atëherë, ku kanë përfunduar shumë kuadro si Emin Duraku,Esat Stavaleci,Xheladin Beqiri Kadaraku si dhe Fadil Hoxha.
.Për ironi të fatit të dy diktatorët dhe antikombëtarët e kombit shqiptar pas Luftës së Dytë Botërore kishin mbiemrin E.Hoxha në Shqipëri dhe F.Hoxha në Kosovë.
Qyteti u bë me bandën frymore e cila luante pjesë patriotike në ditën e Flamurit e tjera festa, u hapën qendra shëndetësore,filloi të funksionoje administrate dhe objekte të tjera sociale e shëndetësore.Në Maj 1920 Bajram Curri la Vjenën dhe erdhi të shpëtojë veprën e Kongresit të Lushnjes, i cili kishte caktuar Tiranën si kryeqytet. Qeveri e Sulejman Delvinës zgjodhi ministër pa portofol dhe Komandant të Përgjithshëm Bajram Currin.Sulejman Delvinai i shkroi një letër falenderimi Plakut të Maleve : -Me…… shërbimet e larta që bëre këtë herë Kombi shqiptar nuk ju ka harru……Një letër shumë domethënëse që z.Tahir Zajmi e ka përmendur më shumë se një herë në shkrimet e tij.Nga viti 1918 deri sa vdiq Tahir Zajmi nuk do shkëputej për asnjë çast nga Baca.Është koha kur Bajram Curri zgjeron lidhjet me popullsinë e Mlësisë së Veriut.Bashkon parinë e Gashit e të Krasniqes që kishin më tepër se 10 vjet armiqësi,bën kuvende e lidh besë midis krahinave,midis Nikaj-Merturit,Shalës e Postribes,vendos bashkëpunimin me qarqet antizogiste në Shkodër (është koha kur nga foto Marubi kemi foto të ndryshme të Tahir Zajmit,Bajram Currit,Beqir Valterit.Tahirit i pëlqente qyteti i Shkodrës dhe shkodranet në veçanti.Jo pa qëllim kur mori rrugën e kurbetit në 17 dhjetor 1944 së bashku me atdhetarët Xhafer Deva dhe Rexhep Mitrovica e të tjerë, e la amanet që familja me 5 fëmijë të strehohej në Shkodër dhe kështu u bë; familja e tij,u vendos në Shkodër.Pushkën e pare të Revolucionit të Qershorit e hodhi në Krume duke u kordinuar forcat e Vlorës dhe Shkodrës duke ardhur për në Tiranë.Ai gjatë rrugës lidhi besën më një antizogist tjetër në Dibër,Elez Isufin.Duke dhënë një kontribut të çmuar në fitoren e revolucionit te Qershorit pjesë e të cilës ishte edhe Tahir Zajmi.Pas këtij suksesi Tirana do priste burrin që u plak në beteja për vegjëlinë dhe kombin.Aty rreth orës 12:00 1924 Bajram Curri dhe ushtria që e shoqëronte u prit nga populli së bashku me Fan Nolin.Pas Tiranës Plaku i Maleve shkon në Vlorë po në këtë grup do të bënte pjesë edhe Tahir Zajmi i cili do të vendoste lule në varrin e Avni Rustemit.Bajram Curri ishte udhëheqësi kryesor i kryengritjes që çoi në pavarësinë e Shqipërisë në 1912 ( edhe pse nuk ishte prezent në nënshkrimin e Deklaratës së Pavarësisë)Ai u bë mbrojtësi i shtetit të pavarur 1912-1920.Bajram Curri në 22 qershor 1922 lirohet nga detyra e Komandantit të Përgjithshëm por Aqif Pashë Elbasani e shkarkoi qeverinë e Pandeli Evangjelit dhe ngarkoi Hasan Prishtinën si kryeministër.Po në atë qeveri bënte pjesë edhe Fan Noli, Luigj Gurakuqi, Hoxha Kadriu, Zija Dibra etj, gjë për të cilën Tahir Zajmi pas 33 vjet nga vdekja e Bajram Currit duke u tall me atë vendim qesharak për lirimin e Bajram Currit nga detyra do të shkruante-‘Ndonjë kundërshtar i tij desh ta quante Bajram Currin si njeri pa shkollë dhe injorant”— por vazhdon Tahiri sa e lumtun do të kish qenë Shqipnia sikur të kishte pas disa injorantë si Bajram Curri , si Oso Kuka, Ali Pashë Gucia, si Isa Boletini e Ded Gjon Luli, të cilët me gjakun e tyne kanë shkru epopenë shqiptare për t’u bërë të pavdekshëm”.Në një shkrim të botuar në 1958 në Izmir të Turqisë po për Bajram Currin, ai do të shkruante: Bajram Curri është në krye të operacionit për të shtypur lëvizjen sadiste në Shqipëri të Mesme.Ndërhyrja energjike me luftëtarë kosovarë e krutanë shpëtoi edhe gjendjen kritike në luftën e Koplikut që u zhvillua në gusht të vitit 1920.Roli i Bajram Currit edhe në këtë betejë qe vendimtar,sikurse edhe në shuarjen e pajtimin e popullit të Mirditës më 1921,jo duke drejtuar armët njeri-tjetrit,por me urti e këshilla vllaznore,duke shmangur gjakderdhjet e kota mes vedit.Bajram Curri gjatë vitit 1923-1924 përbënte një kërcënim serioz për Ahmet Zogun i cili ishte bërë kryeministër.Por në këtë grup mbështetës pa dyshim ishte shfaqur hapur edhe Tahir Zajmi ,kjo vërtetonte edhe nga prangosja dhe dënimi më varje në litar në burgun e Krumes të Tahir Zajmit në vititn 1929 kur u kap nga forcat e Zogut.Ajo që vihet re në këtë shkrim për Tahir Zajmin është se në ditët më të vështira për malësinë e Gjakovës popullsia e saj do të strehohet në Tropojë dhe në rrethin e Hasit,Krume e Kukësit duke ndarë si i thonë kafshatën e bukës dhe vezmet me fishekë, duke u bërë mbështetje e fuqishme e çetave për liri.Bile bile rezulton se shumë miq të Tahirit janë nga Tropoja bile edhe lufta e fundit e Bajram Currit është bërë në shpellën legjendare të Dragobisë në Tropojë . Nëse nuk do bëhej ajo luftë që rezultoi fatale me vdekjen e Bajram Currit nuk do të njihej kurrë në historinë e vet shekullore.Për të janë shkruar këngë dhe poezi si për asnjë mal apo shpellë tjetër nga kolosejtë e letrave shqiptare si Fan Noli etj. Në shpellën e Dragobisë priret flamuri i lirisë. Tahir Zajmi do ta quante plakun e maleve Luftëtar të patrembun,fatos i maleve,figura më e shquar e kombit, Ideali i tij është gjallë,kujtimi i tij është bërë kult për rininë etjera,etjera.Ai u bë mbrojtësi i shtetit të pavarur 1912-1920 dhe të integritetit tokësor.Ishte një luftëtar i vendosur—do ta përcaktonte Tahir Zajmi në një shkrim për të në gazetën “Hylli I Dritës”. Ai punoi pa reshtur për bashkimin e tokave shqiptare.Sa herë flisnim për Bajram Currin,kujton nipi i tij profesori i letërsisë së Prizrenit autor i monografisë së Fan Nolit, Ylli Zajmi- Baca Tahirit i dridhej zemra e plagosur në mërgim.Çdo vit do ta përkujtonte me shkrime dhe me botime në gazeta.
Më poshtë po ju vëm për të lexuar një nga shumë shkrimet të shkruara nga Tahir Zajmi.
Pas një muaji ndeshjesh e luftërash me ushtarë jugosllavë e mercenarë shqiptar në shërbim të të huajve,ndeshje e luftime që u zhvilluan në Krumë,në Kukës,Bicaj,Bytyç e të tjera vise të Kosovës,ishin tërhequr në Krasniqe, në fisin e Bajram Currit,ku Plaku i Maleve kishte shpresë të bënte edhe një tentativë të fundit për çlirimin e atdheut të dashur.Jemi në Fang të Mulosmanajave, në kullën e Barajktarit të Krasniqes duke ngrënë bukë me Bajram Currin.Dhoma është e mbushur plot me burra të njohur e të panjohur që janë ulur përreth dy tryezave të mëdha buke.Burra të vjetër të cilët kishin luftuar sa e sa herë ndër sheshe betejash kundër ushtrive turke,serbe e malazeze dhe të rinj që sapo kishin filluar të provonin armët për t’i dalë zot lirisë kombëtare.Megjithëse armiku kishte ardhur,si të thuash,te dera e shtëpisë,aq sa kufiri ndodhej m’u në breg të Valbonës,mbase një kilometër larg,biseda vazhdonte të ishte e nxehtë dhe plot shqetësime për fatin e vendit.Kush mendonte se pas njëzet e katër orësh kulla e Salih Manit e shumë të tjera, do të digjeshin dhe do të bëheshin hi e pluhur prej mercenarëve?!
Ndërsa njerëzit ishin të hutuar duke ngrënë bukë ose duke biseduar me njëri-tjetrin,Plaku i Maleve,si gjithmonë,i mendueshëm e i heshtur, kishte ngulur sytë në shpatullën e dashit…,Ndoshta kryetrimi i Kosovës, që kot orvatej të organizonte qëndresën e fundit me një grusht malësorësh,e pa vdekjen e tij tragjike në atë pikë të zezë të kockës së berrit që e vrente me një kujdes të jashtëzakonshëm.Ai kishte kaluar gjithë jetën e tij në luftë duke u përplasur si valët e detit,herë në një shkëmb e herë në një tjetër.Një jetë plot tallaze e peripecira,veçse deri tani kurrë ndonjëherë nuk ishte ligështuar se në të ardhmen shpresa për të fituar kurrë nuk ishte shuar në zemër.Por, këtë herë atij ndryshe i dukeshin . Hallet dhe punët e Shqipërisë…nuk po shkonin dhe aq mbarë.Shqiptarët,ishin bërë vegël e të huajve,të organizuar e të armatosur prej armiqve të kombit,kërkonin t’i bënin vetë varrin Shqipërisë së mjerë…
Prijësi i pavdekshëm i lëvizjes irredentiste të Kosovës,Heroi i kombit Bajram Curri, i cili luftoi dhe shkriu jetën e tij për realizimin dhe çlirimin e Shqipërisë Etnike,vrarë më 29 Mars 1925 në shpellën e Dragobisë.
Strehim ne Male
Aty nga mesnata e 11 Janarit të vitit 1925,pasi nuk kishte mundësi edhe për një ndeshje tjetër më armë kundër mercenarëve të shitur,morën rrugën e malit bashkë me Plakun, pranë të cilit ndodheshim 40 vetë.Të nesërmen në mbrëmje.pasditen e kishim kaluar në Markaj,në lagjen e sipërme të Banjaj,mbërrijmë në bjeshkë të Geg Hysenit.Megjithëse në kundërshtim me stinën e dimrit,koha ishte shumë e mirë dhe e ngrohtë. Përkundrazi,në bjeshkë bënte shumë ftohtë dhe petku i bardhë i dimrit kishte mbuluar bukur e kishte trashur sipërfaqen e tokës.Disa prej shokëve,me të qëndruar në atë vend,menjëherë ndreqën një farë shtrese me lugjet e staneve dhe ndezën një zjarr të madh e të këndshëm.Aty,pranë zjarrit,filluam duke ngrënë nga një kafshatë buke misri të pjekur në çerep, që një shok,Hysen Breça nga Valbona,na kishte sjellë nga Krasniqja dhe na e ndau në katërdhet e dy pjesë.Duke u ngrohur e duke u shlodhur aty përreth zjarrit që na ishte bërë njëkohësisht edhe ushqim edhe argëtim,Bajram Bregu,i mbështjellë me një gëzof barinjsh që e kishte blerë në Biçaj të Lumës, zuri të dremisë.Gërhiste trimi revolucionar e të jepte përshtypjen se ishte duke fjetur me ndonjë shtresë me pupla dhe ne të rinjtë që i rrinim pranë,mendonim se çfarë vuajtjesh shpirti e mundime trupi ka kaluar ky njeri në jetën e tij të gjatë e revolucionare për idealin e shenjtë të një Shqipërie të lirë dhe të pavarur.Pak më tutje, në truallin e një stani tjetër, përbri tonit,kishin zënë vend e po ngroheshin rreth zjarrmit të tyre,anëtarët e një çete kosovarësh me Mehmetin e vogël në krye.Shokët e trimit kishin plot katërmbëdhjetë plagë pushke në trup që ua mjekonin duke i larë me lëngun e dëborës.E gjithë këto,asnjë ankesë, nuk dëgjohej prej gojës së trimit famëkeq që mbi plagët e vjetra ende të pashëruara kishte marrë para tri ditësh edhe tri a katër plagë të reja, në një ndeshje me mercenarët e Jugosllavisë
