DHE NE VIJIM TE ATIJ LOTI….
Nje ese ndjesore per Ded Shkurtin
…Nuk e kisha takuar Deden prej shume vitesh qe u largua nga Detroiti. Jo me dashje por me gjysem dhune. Njera pjese i perkiste ligjeve te drejta amerikane dhe pjesa tjeter me e madhe nga disa hijena mirditore qe benin kerdine me bashkevendasit e vet, te cilet pa patur informacionin e duhur mbeshteshin tek ata si te kerkonin shpetim ne briret e djallit. Ende edhe sot keta njerez qe jane nje njolle e zeze, e kalbur dhe e qelbur ne kemishen e bardhe te tradites se mirditorit nuk kam aftesi ta shpjegoi. Vras mendjen e them pse?! Qe jane pjese e ish – sigurimit te shtetit si informatore kjo nuk eshte ndonje gje e re. Qe te jete ideologjia e armes se sigurimit te shtetit deri ne kete pike te ndyre, qe ti kete formuar keshtu keta njerez qe ishin pertej mortajes te se keqes njerezore?! Madje si mund ta zere kete poshtersi shpirti njrezor qe nuk mund ta laje nje lum dhe nuk mund ta zere nje det?! Une kam heq dore prej ketij shpjegimi . Le te merret ndonje tjeter, ose ta leme kur ta dale vete ne krye, si nje sherthim dregzash qelbi!
Fjalen e kam gjetke tek Ded Shkurti qe edhe pse ai e dinte se une e di, ai nuk shprehej asnje moment qe ti kundervihej atyre me te njejten monedhe. Dhe keshtu Deda perfundoi ne Shqiperi me gjithe familje. Te them te drejten nuk munda te shkoi ta takoi ne vendin ku i mbanin njerezit qe do ti depertonin. Ishte nje arsye e forte qe nuk munda ta bej. Po prisja ratin e ndjeses…
Keshtu ne shtatorin e 2015 u takova me Deden ne kafen e pallatit te Vitrinave ne rrugen e Kavajes ne Tirane. I dhashe librin tim “Shqiponjat fluturojne lat” kushtuar vizites e Papes ne Shqiperi me nje autofraf ku perpos te tjerash i thoja: “Te lutem mos me gjyko!” I mbylli pak syte dhe mendueshme qeshi pak.. “Jo more burre te mirekuptoj!”
I tregova se do te bej promovimin me 13 qeshor dhe ai me premtoj se do ta lexonte librin dhe ndjehej krenar per ftesen qe i bera per te bajtur fjalen e rastit bashke me botuesin Frano Kulli.
Erdhen shume njerez ne promovimin e librit tim. Abasadori i Vatikanit ne Tirane, frati i Malesise Madhe ne Mal te Zi, P. Pashko Gojcja, gazetari ne RTV Podgorice Gjok Dukaj, gazetarja Dijana Dukaj, shkrimtar e botues nga Tirana mes tyre dhe poeti Agim Doci, piktori Pashk Pervathi, gazetari I Tv shqiptar Tome Thercaj, shkrimtari Kujtim Dashi, e plot te tjere… dhe “Zeri I Amerikes” Po ashtu Sytki Ndrecaj nen Prefekti I Malesise dhe gazetari Rifat Ymeri I Tv “Kopliku”. Te me falin te tjeret per emrat se jane plotesisht te nderuar ashtu si botuesi dhe pronari i shtypshkronjes.
Mikut tim dhe redaktorit te librave te mi Marash Mirashi i ndodhi nje rast familjar dhe nuk mund te vinte. Ai do ta celte takimin. Ne kesto kushte e cela vete takimin dhe kur do te prezentoja Deden thashe:
“…Ne qe shkruajme ne Amerike bejme pune te renda. Me copa letrash ne duar e neper xhepa gjejme nje mundesi edhe ne pune dhe citojme dicka sa per kujtese. Puna eshte e rende, por sic duket edhe nga dhimbja edhe nga lodhja dalin gjera te mira. Pa u zier bersia nuk del e mire rakia!... Me vjen pronari i supermarketit dhe me thote:
“…Te lutem neser eshte nje piknik me disa njerez te rendesishem dhe miq e mi. Do te dergojme ushqime per dreke te pergatitura ne kuzhinen tone. Dua qe te shkosh ne ate dreke dhe mere edhe mikun tend .(per disa muaj Deda dhe bashkeshortja punuan me mua part-time, pasi mbasi supermarket kishte nevoje per punetore dhe une ia propozova Dedes kete rast)
Shkuam bashke me mikun tim dhe ne fund ata mbeten shume te kenaqur sa e moren ne telefon pronarin per sherbimin qe kishim bere. Beme edhe nje foto ashtu me perparese. Kur e printuam foto doli mire megjithese mua nuk me pelqen vetja ne foto. I them bashkepatriotit tim se kete foto do ta ve ne librin tima “Sarajat’ ku ai kishte bere nje hyrje te shkelqyeshme. Ai nuk pranoi duke me then se ketu je ne pune per jetese, ndersa ne liber ti je ndryshe me mendime dhe jo me perparese. Ia propozova edhe botuesit qe kete foto ta pranonte, por me tha se edhe nese vendos ti une nuk do ta ve ne kopertine… Ju lutem a mund ta degjoni pak personazhin e ketij tregimi mikun tim dhe te fjales shqipe Ded Shkurtin?!
Deda u ngrit dhe sa doli ne podium dhe tha fjalet pershendetese i shperthyen lotet… Nuk e permbajti veten. Qendroj te pakten 15 sekonda a me shume ne ate gjendje e tha: “Po ku tu kujtua o Zef Pergega, kjo ngjarje qe nuk mi permbajti lotet!”
Shume interesant dhe me vlera gjuhesore dhe shkencore do te kishte studimi i Dedes mbi disa fjale ne anglisht qe i perdorim edhe ne ne gjuhen shqie. Ne Amerike ka vende si Albany, An Arber. Arber Roud…e disa te tjera si keto qe Deda kishte nisur ti analizonte. Mendonte qe bashke me te birin te promovonin autore dhe letersine shqipe ne Amerike nepermjet perkthimeve mbasi ai ishte i punesur ne distributorin e gazetes “Detroit Free Press” Nje dite me propozoi qe te celinim nje biznes vetem per nderrim vaji te makinave sapo ai te fitonte te drejten e qendrimit ne Amerike. Ky njeri vizionar dhe i sakrifices.
Deda ishte edhe nje interpretues e orator. Kur beme aktivitetin per Camerine me 20 korrik 2003 me Gjok Martinin, Deda recitoi mjeshtrisht baladen e Bilal Xhaferrit, kushtuar genocidit grek mbi camet e shpernguluar me dhune ushtarake nga trojete e veta. Ai kishte hyre nen lekure te letersise dhe poezise si nje proteine e shendetshme.
Kur ma dhuroi librin e tij poetk “Me zemren u zura ngusht” me tha se i pelqente poezia e Dritero Agollit dhe deshironte ti perngjante atij.
Aty per aty i thashe: “Ne po kapim moshen e tij e kurr nje njeri nuk e thote nje fjale. Qofte edhe me ngarkesa negative se krijimtaria e jone nuk ka sens talenti, por vazhdojne te gjithe te ndjekin karvanin e krijimtarise se realizmit socialit. Mos jane keta si lehjet e kalinave?!”
Deda pasi u mendua pak shtoi: “Eshte i drejte ky konstatim. Por kjo vije melodike edhe pse stonon ne nota vazhdon per inertesi. Ndoshta edhe per shkakun qe ajo qe na u ngulit ne krye prej tyre nuk po na shqitet!’
“Ose e thene ndryshe sipas mendimit tim, bijte e tyre kane sot ne dore celesin institucional domosodo te ndryshkur qe nuk lejon celejn e deres se promovimit te vlerave te poeteve dhe shkrimtareve qe edhe pse kane kaluar rreth 15 vjet nuk po duken ne qiellin e lumtur te fjales. Kete e mbeshtes me faktin se asnje riabilitim serios nuk ka me shkrimtaret e diaspores…!”
Deda qe nuk e kishte zakon te mendohej priti pak e tha: “I dashur, kjo teme nuk mund te diskutohet ne pak minuta qe kemi ne dispozicion, por eshte nje ceshtje shume serioze e kerkon nje studim te vecante. Pikerisht kjo po e mban peng jo vetem letersine, por edhe shoqerine qe po e don te verteten ashtu si lirine. Paska qene e dhene te jemi te mohuar edhe ne liri…!”
Deda e perjetoi shume vdekjen e babait tim. “Kur vdesin njerezit e dashur shtohet nje gur ne zemer! – tha ai.
Kishte ardhur ne apartamentin tim me gjithe Bardhen bashkeshorten e tij. Mu duk se dhoma ime e mbyllur mori drite. Deda kujtoi me dhimbje bashkeshorten e tij te pare te djere. “Humba shokun e jetes. Ajo ishte nje zonje dhe nje prind i shkelqyer!”
Deda e perjetonte vdekjen si femija kur i humb prinderit. E pashe se syte iu mbushen por forca e burrit e ndali rrjedhjen. Per te iu shmangur asaj atmosphere te zymte Bardhja me zgjuaresi nderroi temen e bisedes e tha: “A mund ti shkikoi ambjenten e shtepise tende?!” Deda e qortoi me sy, por ajo per te na bere disi ndyshe shtoj: “Jo jo… se nuk ka mundesi qe Zefi, duke jetuar vetem ta kete shtepine me te paster se me gruan …!”
Faliminderit Bardha qe na dha mundesine te qeshnim pak! E tani e kuptoj zine e mungeses te atij shpirti poetik qe edhe ti ishe mesuar dhe e ushqeje ne menyren tende. Tani me shume kuptohet vlera e tij.
Kur me ftuan ne shtepine e tyre ajo e kishte rregualluar ambjetet si ne nje stil piktori. Cdo gje me dukej se kane rrezatim diamantesh me nje pasteri princore dhe pritje vellazerore. Te dy e ndjenim komunikimin me njeri-tjetrin. Cuditerisht Deda e kishte si nje menyre “ngacmimi’’ me shoket neper internet, por me mua ruante nje korrektese te jashtezakonshme ne shprehje. Biseden e coja aty ku ai jepte maksimunmin. Ishte nje thesar qe ende qendron ne arken e shenjte mbreda fudit te detit te shpirtit te tij. I meshironte njerezit qe benin keq dhe nuk preferonte as ti kishte afer.
Nje dite u perpoq qe te me kerkonte djese se te gjitha veprat e Ismail Kadarese qe i kisha siguruar jo pa mund, ia kisha dhene Dedes por ato nuk mund te mi kthente pasi dikush e kishte sabotuar projektin per perkthimin e tyre ne anglisht dhe librat kishin humbur. Per ta qetesuar i thashe; ”Jo more nuk kane humbur dikush i ka. Shpresoi ti lexoje. Ne do te gjejme te tjera!”
Pastaj ai shprehu shqesimin pse punet e kultures dhe gjuhes shqipe ne diaspora, te pakten per ta thene lehte, jane ne duarte injorante megallomane qe zgjahen nerper tavolina nderi festash dhe duan lavderime, keta lekurujqerish te pangopur ne perdhosje vlerash.
Nje here e mora ne nje aktivitet shkencor ne kishe. Kur i pa keta trima u nxi ne fytyre. Mori nje pamje te bronxte se pikerisht ai qe e kishte prishur projekti e perkthimeve te librave po e nderonin si mbret.
“Nese nuk do te isha ne kishe, do te ngihesha se nuk i duroj keto fytyra!” – tha dhe gjithe kohen qendroi si ne gozhda. Ai gjithe jeten ia ktheu shpinen dyfyresise. Vdekja e tij eshte vetem nje lajm! Pusho i qete shpirti i travluar dhe shpirti i paqes!
Nga: ZEF PERGEGA
Detroit 4 mars ora 10 e darkes.
Nje ese ndjesore per Ded Shkurtin
…Nuk e kisha takuar Deden prej shume vitesh qe u largua nga Detroiti. Jo me dashje por me gjysem dhune. Njera pjese i perkiste ligjeve te drejta amerikane dhe pjesa tjeter me e madhe nga disa hijena mirditore qe benin kerdine me bashkevendasit e vet, te cilet pa patur informacionin e duhur mbeshteshin tek ata si te kerkonin shpetim ne briret e djallit. Ende edhe sot keta njerez qe jane nje njolle e zeze, e kalbur dhe e qelbur ne kemishen e bardhe te tradites se mirditorit nuk kam aftesi ta shpjegoi. Vras mendjen e them pse?! Qe jane pjese e ish – sigurimit te shtetit si informatore kjo nuk eshte ndonje gje e re. Qe te jete ideologjia e armes se sigurimit te shtetit deri ne kete pike te ndyre, qe ti kete formuar keshtu keta njerez qe ishin pertej mortajes te se keqes njerezore?! Madje si mund ta zere kete poshtersi shpirti njrezor qe nuk mund ta laje nje lum dhe nuk mund ta zere nje det?! Une kam heq dore prej ketij shpjegimi . Le te merret ndonje tjeter, ose ta leme kur ta dale vete ne krye, si nje sherthim dregzash qelbi!
Fjalen e kam gjetke tek Ded Shkurti qe edhe pse ai e dinte se une e di, ai nuk shprehej asnje moment qe ti kundervihej atyre me te njejten monedhe. Dhe keshtu Deda perfundoi ne Shqiperi me gjithe familje. Te them te drejten nuk munda te shkoi ta takoi ne vendin ku i mbanin njerezit qe do ti depertonin. Ishte nje arsye e forte qe nuk munda ta bej. Po prisja ratin e ndjeses…
Keshtu ne shtatorin e 2015 u takova me Deden ne kafen e pallatit te Vitrinave ne rrugen e Kavajes ne Tirane. I dhashe librin tim “Shqiponjat fluturojne lat” kushtuar vizites e Papes ne Shqiperi me nje autofraf ku perpos te tjerash i thoja: “Te lutem mos me gjyko!” I mbylli pak syte dhe mendueshme qeshi pak.. “Jo more burre te mirekuptoj!”
I tregova se do te bej promovimin me 13 qeshor dhe ai me premtoj se do ta lexonte librin dhe ndjehej krenar per ftesen qe i bera per te bajtur fjalen e rastit bashke me botuesin Frano Kulli.
Erdhen shume njerez ne promovimin e librit tim. Abasadori i Vatikanit ne Tirane, frati i Malesise Madhe ne Mal te Zi, P. Pashko Gojcja, gazetari ne RTV Podgorice Gjok Dukaj, gazetarja Dijana Dukaj, shkrimtar e botues nga Tirana mes tyre dhe poeti Agim Doci, piktori Pashk Pervathi, gazetari I Tv shqiptar Tome Thercaj, shkrimtari Kujtim Dashi, e plot te tjere… dhe “Zeri I Amerikes” Po ashtu Sytki Ndrecaj nen Prefekti I Malesise dhe gazetari Rifat Ymeri I Tv “Kopliku”. Te me falin te tjeret per emrat se jane plotesisht te nderuar ashtu si botuesi dhe pronari i shtypshkronjes.
Mikut tim dhe redaktorit te librave te mi Marash Mirashi i ndodhi nje rast familjar dhe nuk mund te vinte. Ai do ta celte takimin. Ne kesto kushte e cela vete takimin dhe kur do te prezentoja Deden thashe:
“…Ne qe shkruajme ne Amerike bejme pune te renda. Me copa letrash ne duar e neper xhepa gjejme nje mundesi edhe ne pune dhe citojme dicka sa per kujtese. Puna eshte e rende, por sic duket edhe nga dhimbja edhe nga lodhja dalin gjera te mira. Pa u zier bersia nuk del e mire rakia!... Me vjen pronari i supermarketit dhe me thote:
“…Te lutem neser eshte nje piknik me disa njerez te rendesishem dhe miq e mi. Do te dergojme ushqime per dreke te pergatitura ne kuzhinen tone. Dua qe te shkosh ne ate dreke dhe mere edhe mikun tend .(per disa muaj Deda dhe bashkeshortja punuan me mua part-time, pasi mbasi supermarket kishte nevoje per punetore dhe une ia propozova Dedes kete rast)
Shkuam bashke me mikun tim dhe ne fund ata mbeten shume te kenaqur sa e moren ne telefon pronarin per sherbimin qe kishim bere. Beme edhe nje foto ashtu me perparese. Kur e printuam foto doli mire megjithese mua nuk me pelqen vetja ne foto. I them bashkepatriotit tim se kete foto do ta ve ne librin tima “Sarajat’ ku ai kishte bere nje hyrje te shkelqyeshme. Ai nuk pranoi duke me then se ketu je ne pune per jetese, ndersa ne liber ti je ndryshe me mendime dhe jo me perparese. Ia propozova edhe botuesit qe kete foto ta pranonte, por me tha se edhe nese vendos ti une nuk do ta ve ne kopertine… Ju lutem a mund ta degjoni pak personazhin e ketij tregimi mikun tim dhe te fjales shqipe Ded Shkurtin?!
Deda u ngrit dhe sa doli ne podium dhe tha fjalet pershendetese i shperthyen lotet… Nuk e permbajti veten. Qendroj te pakten 15 sekonda a me shume ne ate gjendje e tha: “Po ku tu kujtua o Zef Pergega, kjo ngjarje qe nuk mi permbajti lotet!”
Shume interesant dhe me vlera gjuhesore dhe shkencore do te kishte studimi i Dedes mbi disa fjale ne anglisht qe i perdorim edhe ne ne gjuhen shqie. Ne Amerike ka vende si Albany, An Arber. Arber Roud…e disa te tjera si keto qe Deda kishte nisur ti analizonte. Mendonte qe bashke me te birin te promovonin autore dhe letersine shqipe ne Amerike nepermjet perkthimeve mbasi ai ishte i punesur ne distributorin e gazetes “Detroit Free Press” Nje dite me propozoi qe te celinim nje biznes vetem per nderrim vaji te makinave sapo ai te fitonte te drejten e qendrimit ne Amerike. Ky njeri vizionar dhe i sakrifices.
Deda ishte edhe nje interpretues e orator. Kur beme aktivitetin per Camerine me 20 korrik 2003 me Gjok Martinin, Deda recitoi mjeshtrisht baladen e Bilal Xhaferrit, kushtuar genocidit grek mbi camet e shpernguluar me dhune ushtarake nga trojete e veta. Ai kishte hyre nen lekure te letersise dhe poezise si nje proteine e shendetshme.
Kur ma dhuroi librin e tij poetk “Me zemren u zura ngusht” me tha se i pelqente poezia e Dritero Agollit dhe deshironte ti perngjante atij.
Aty per aty i thashe: “Ne po kapim moshen e tij e kurr nje njeri nuk e thote nje fjale. Qofte edhe me ngarkesa negative se krijimtaria e jone nuk ka sens talenti, por vazhdojne te gjithe te ndjekin karvanin e krijimtarise se realizmit socialit. Mos jane keta si lehjet e kalinave?!”
Deda pasi u mendua pak shtoi: “Eshte i drejte ky konstatim. Por kjo vije melodike edhe pse stonon ne nota vazhdon per inertesi. Ndoshta edhe per shkakun qe ajo qe na u ngulit ne krye prej tyre nuk po na shqitet!’
“Ose e thene ndryshe sipas mendimit tim, bijte e tyre kane sot ne dore celesin institucional domosodo te ndryshkur qe nuk lejon celejn e deres se promovimit te vlerave te poeteve dhe shkrimtareve qe edhe pse kane kaluar rreth 15 vjet nuk po duken ne qiellin e lumtur te fjales. Kete e mbeshtes me faktin se asnje riabilitim serios nuk ka me shkrimtaret e diaspores…!”
Deda qe nuk e kishte zakon te mendohej priti pak e tha: “I dashur, kjo teme nuk mund te diskutohet ne pak minuta qe kemi ne dispozicion, por eshte nje ceshtje shume serioze e kerkon nje studim te vecante. Pikerisht kjo po e mban peng jo vetem letersine, por edhe shoqerine qe po e don te verteten ashtu si lirine. Paska qene e dhene te jemi te mohuar edhe ne liri…!”
Deda e perjetoi shume vdekjen e babait tim. “Kur vdesin njerezit e dashur shtohet nje gur ne zemer! – tha ai.
Kishte ardhur ne apartamentin tim me gjithe Bardhen bashkeshorten e tij. Mu duk se dhoma ime e mbyllur mori drite. Deda kujtoi me dhimbje bashkeshorten e tij te pare te djere. “Humba shokun e jetes. Ajo ishte nje zonje dhe nje prind i shkelqyer!”
Deda e perjetonte vdekjen si femija kur i humb prinderit. E pashe se syte iu mbushen por forca e burrit e ndali rrjedhjen. Per te iu shmangur asaj atmosphere te zymte Bardhja me zgjuaresi nderroi temen e bisedes e tha: “A mund ti shkikoi ambjenten e shtepise tende?!” Deda e qortoi me sy, por ajo per te na bere disi ndyshe shtoj: “Jo jo… se nuk ka mundesi qe Zefi, duke jetuar vetem ta kete shtepine me te paster se me gruan …!”
Faliminderit Bardha qe na dha mundesine te qeshnim pak! E tani e kuptoj zine e mungeses te atij shpirti poetik qe edhe ti ishe mesuar dhe e ushqeje ne menyren tende. Tani me shume kuptohet vlera e tij.
Kur me ftuan ne shtepine e tyre ajo e kishte rregualluar ambjetet si ne nje stil piktori. Cdo gje me dukej se kane rrezatim diamantesh me nje pasteri princore dhe pritje vellazerore. Te dy e ndjenim komunikimin me njeri-tjetrin. Cuditerisht Deda e kishte si nje menyre “ngacmimi’’ me shoket neper internet, por me mua ruante nje korrektese te jashtezakonshme ne shprehje. Biseden e coja aty ku ai jepte maksimunmin. Ishte nje thesar qe ende qendron ne arken e shenjte mbreda fudit te detit te shpirtit te tij. I meshironte njerezit qe benin keq dhe nuk preferonte as ti kishte afer.
Nje dite u perpoq qe te me kerkonte djese se te gjitha veprat e Ismail Kadarese qe i kisha siguruar jo pa mund, ia kisha dhene Dedes por ato nuk mund te mi kthente pasi dikush e kishte sabotuar projektin per perkthimin e tyre ne anglisht dhe librat kishin humbur. Per ta qetesuar i thashe; ”Jo more nuk kane humbur dikush i ka. Shpresoi ti lexoje. Ne do te gjejme te tjera!”
Pastaj ai shprehu shqesimin pse punet e kultures dhe gjuhes shqipe ne diaspora, te pakten per ta thene lehte, jane ne duarte injorante megallomane qe zgjahen nerper tavolina nderi festash dhe duan lavderime, keta lekurujqerish te pangopur ne perdhosje vlerash.
Nje here e mora ne nje aktivitet shkencor ne kishe. Kur i pa keta trima u nxi ne fytyre. Mori nje pamje te bronxte se pikerisht ai qe e kishte prishur projekti e perkthimeve te librave po e nderonin si mbret.
“Nese nuk do te isha ne kishe, do te ngihesha se nuk i duroj keto fytyra!” – tha dhe gjithe kohen qendroi si ne gozhda. Ai gjithe jeten ia ktheu shpinen dyfyresise. Vdekja e tij eshte vetem nje lajm! Pusho i qete shpirti i travluar dhe shpirti i paqes!
Nga: ZEF PERGEGA
Detroit 4 mars ora 10 e darkes.
No comments:
Post a Comment