PERKTHYESIT E RINJ TE SHQIPES

“Përkthimi nuk është thjesht kalimi nga një gjuhë në tjetrën, por dhe kalim nga një kulturë në tjetrën”. Umberto Eko e përkufizon kështu përkthimin. Në një kohë kur tregu i botimeve në Shqipëri mbushet çdo ditë me botime të reja, janë shtuar dhe shqipëruesit e rinj. Nëse kohë më parë përkthimi u takonte emrave të njohur të shqipes, që kanë lënë me punën e tyre një testament të çmuar në këtë fushë, tashmë të tjerë emra po u bashkangjiten një rruge aspak të lehtë që mund të udhëhiqet vetëm nga pasioni. Revista letrare “Saras” ka intervistuar katër përkthyes të rinj, për të parë qasjen e tyre drejt përkthimit dhe mënyrën sesi e shohin këtë disiplinë të rëndësishme mbi të cilën kalojmë nga një kulturë në tjetrën…



Beti Njuma

Lexoj e rilexoj mjeshtrit e përkthimit

Si e kujtoni grishjen drejt përkthimit të parë?

Grishja e përkthimit duhet të më ketë lindur shumë herët, besoj para viteve ’90, kur isha ende një fëmijë. Në klasë të tretë nisa të mësoj italisht dhe mbaj mend që sa herë shkonim në shtëpinë e një mikeshës së prindërve, ajo vendoste një kasetë me këngët e Lucio Battisti-t dhe m’i përkthente tekstet nga fillimi në fund. Mrekullohesha nga tekstet që më vonë mësova se ishin të Mogol. Ndoshta nën këtë frymë ka lindur edhe përkthimi i parë, pikërisht një tekst kënge, botuar diku në faqet e “Rilindjes Demokratike” në fillim të viteve ’90. Ishin numrat e parë të RD-së, gazetës që zhdukej nga tezgat ende pa dalë mirë, pasi njerëzit e përpinin për ta lexuar. Nuk më kujtohet si e kam çuar, por mbaj mend që përktheva dhe çova për botim tekstin e një kënge të famshme të Al Bano dhe Rominës, “Liberta”, dhe krenohesha me emrin tim si përkthyese në atë cep gazete. Përkthimin e vërtetë, atë të një libri, e kam nisur pesë vjet më parë. Kisha redaktuar një libër të Tiziano Ferro-s dhe, duke kontrolluar përkthimin e dikujt tjetër, ndjeva dhe kuptova se isha e aftë të përktheja edhe unë, madje ajo që dëshiroja të bëja, ishte ta përktheja vetë tekstin dhe jo të korrigjoja punën e dikujt tjetër. Ishte mikesha ime Loreta Bërhami, ajo që e bëri ëndrrën time realitet. Duke parë se me sa pasion flisja për redaktimin e autobiografisë së Tiziano Ferro-s, më propozoi të sillja në shqip një libër. Bëra provën e përkthimit, duke përkthyer dhjetë apo pesëmbëdhjetë faqe dhe …. “Akabadora” u bë e imja. Ishte romani fitues i çmimit “Campiello” për 2010-n në Itali dhe njëkohësisht libri që shënoi nisjen e një aventure dhe sfide të re për mua në fushën e përkthimit.

Kishit momente kur donit të tërhiqeshit?

Plot, sidomos gjatë përkthimit të librit të fundit që sapo ka dalë në shqip, “Kopshti i Finci-Kontinëve” me autor Giorgio Bassani-n, një tekst shumë i vështirë, por që shënon një ndër romanët më të bukur të letërsisë moderne italiane. Është historia fatkeqe e dashurisë së një të riu në sfondin e Italisë fashiste, në prag të luftës së Dytë Botërore.

Cila ishte këshilla më e mirë ose forma që kishit në mendje kur nisët një përkthim?

Përkthimi nuk është thjesht kalimi nga një gjuhë në tjetrën, por siç thotë Eko, edhe kalim nga një kulturë në tjetrën. Për mua përkthimi është një proces thellësisht individual, është intuitë personale, çështje interpretimi vetjak, por që pas një eksperience të gjatë në fushë shndërrohet edhe në një përdorim gati-gati intuitiv shabllonesh dhe formulash të gatshme. Për një përkthyes të ri është e domosdoshme të ketë shqyrtuar shumë shembuj përkthimi.

Sa ndikojnë shembujt në një përkthim?

Sa herë nis një përkthim të ri, gjëja që bëj është leximi dhe rileximi i mjeshtërve të përkthimit shqiptar. Shënoj fjalë apo mënyra të ndryshme shprehjeje, të cilat përpiqem t’i bëj të miat, natyrisht jo në mënyrë artificiale. Tekstet e mjeshtërve shqiptarë të përkthimit janë një arsenal i mirë për çdo fillestar në fushën e shqipërimit dhe një shkollë përvojash të ndryshme të receptimit dhe kthimit në shqip të teksteve.

Sa ndikon shkrimtari apo libri që po përktheni në jetën tuaj?

Pak ose aspak. Nëse është një tekst i bukur, që më përfshin, e kam më të lehtë të ulem dhe të ngulem mbase dhe për pesë ose gjashtë orë përballë kompjuterit, në vetminë e dhomës. Përkthimi është mbi të gjitha disiplinë dhe për të qenë sa më e disiplinuar është e domosdoshme që ta duash atë që po përkthen. Kur teksti më rrëmben, harrohem pas përkthimit.

Cili është ai momenti i dashurisë mes përkthyesit e shkrimit?

Momenti i dashurisë nis që në çastin kur merr për herë të parë në dorë tekstin që do të përkthesh dhe nis ta lexosh. Jo gjithmonë një përkthyes bie në dashuri me atë që do të përkthejë, por kur kjo ndodh, kur lind alkimia mes tekstit dhe shqipëruesit të tij, atëherë ky është paralajmërimi se kjo do të jetë një martesë e lumtur.



Renato Kalemi

Si një marrëdhënie dashurie

Si e kujtoni grishjen drejt përkthimit të parë?

Kur njeriu lexon, shikon, prek apo ndien diçka të bukur, që i pëlqen, të cilën nuk e ka hasur kurrë më parë, e para gjë që i shkrep në mendje është ta ndajë atë me të tjerët. Është në natyrën njerëzore që gjërat e bukura t’i ndajë me të ngjashmit e vet, si për të kuptuar nëse ndjesia që përftohet kur lexon diçka që të ka trazuar apo mahnitur së brendshmi, ka të njëjtin efekt edhe te të tjerët. I tillë është përkthimi për mua. Grishja ime e parë për të përkthyer ka lindur para katër vitesh, kur më ra në duar drama e Alber Kamy, “Kaligula”. Një libër që ende sot nuk është përkthyer në shqip për arsyen banale se lexuesi shqiptar nuk lexon drama apo se dramat nuk lexohen, por se vetëm vihen në skenë. “Kaligula” i Kamy-së është një nga ato kryevepra që s’duhen lënë pa lexuar e që, ndjesia që unë kam përftuar gjatë leximit të saj më bindi t’i hyja rrugës së përkthimit, vetëm e vetëm që edhe kjo kryevepër botërore të vinte në gjuhën shqipe. Që nga ajo kohë, grishja për të përkthyer sa vjen e rritet. Deri tani kam sjellë në shqip dy libra: “Rrezatimi” nga Stephen King, një dramë klasike e horrorit modern, dhe “Shtegu i parfumeve” nga Cristina Caboni, një histori dashurie për parfumet dhe dëshirën për të ecur përpara, pavarësisht pengesave që na dalin në jetë. Shpresoj që në një të ardhme të afërt të sjell në shqip Pier Paolo Pasolini-n dhe Cesare Pavese-n, dy nga poetët dhe shkrimtarët më të mëdhenj italianë të shekullit të kaluar. Sa për “Kaligulën”, dorëshkrimi i përkthyer pret ende të botohet nga ndonjë shtëpi botuese.

Kishit momente kur donit të tërhiqeshit?

Përkthimi është një proces krijues, aspak mekanik, e si i tillë gjendesh përherë përballë pyetjes nëse duhet të tërhiqesh ose jo. Kjo pyetje më ka përndjekur thuajse në çdo faqe të përkthimit tim të parë, por në rastin e “Rrezatimit” isha me fat për dy arsye: po sillja në shqip një nga romanët më të mirë të Stephen King dhe unë jam një adhurues i librave të tij. Gjithsesi, dyshimet nëse e kam përkthyer mirë apo keq ekzistojnë edhe sot.Është e njëjtë me pikëpyetjet që i bën vetes kur shkruan diçka tënden, poezi, rrëfim a tregim qoftë: ia vlen apo jo?!

Cila ishte këshilla më e mirë ose forma që kishit në mendje kur nisët një përkthim?

T’i qëndroj sa më besnik gjuhës origjinale të autorit, duke u siguruar që libri të flasë shqip në fund. Gjatë përkthimit, thuajse pa vetëdije mund të biesh “pre” e gjuhës nga e cila je duke përkthyer dhe ndonjëherë fjalitë nuk tingëllojnë tamam në shqip. Jam përpjekur ta shmang këtë “kurth”, sidomos në librin e parë, i cili ishte i mbushur me shprehje tipike të gjuhës angleze. Më është dashur t’i shqipëroj, që ato të tingëllojnë shqip e të kenë kuptim në gjuhën tonë. Në librin e dytë, “Shtegu i parfumeve”, vështirësia qëndronte te shqipërimi i teknikave të krijimit të parfumeve dhe emrat e pafund të luleve që përdoren për prodhimin e tyre.

Sa ndikojnë shembujt në një përkthim?

Nuk më pëlqen të ndjek një shembull të caktuar, por sigurisht shembujt ndihmojnë për të përmirësuar teknikën e përkthimit. Të përkthesh është njësoj si të shkruash: duhet të ushtrohesh vazhdimisht, e pas çdo dite vetëm përmirësohesh. Buzzati thoshte: “Shkruaj, shkruaj. Në fund të fundit, mes tonelatash letre, për t’u hedhur, një rresht do të mund të shpëtojë. (Ndoshta)”. Mendoj se kjo vlen edhe për ata që përkthejnë.

Sa ndikon shkrimtari apo libri që po përktheni në jetën tuaj?

Shumë! Gjatë përkthimit është e pamundur të mos lidhesh me librin që je duke përkthyer. Ngjarjet e tij bëhen pjesë e jotja e përditshme dhe sigurisht, ato mbushin edhe pjesën tjetër të ditës, duke të të kushtëzuar të mendosh vetëm në funksion të përkthimit. Gjatë përkthimit tim të parë unë praktikisht jetova me personazhet e librit çdo ditë, ndërsa me “Shtegun e parfumeve” u zhyta më thellë në botën e mistershme të aromave, e si pakuptuar nisa të kërkoja për to, t’i njihja. Kur përfundon së përkthyeri një libër është sikur ke mbyllur një kapitull të jetës tënde. Të lë një boshllëk, i cili nis e mbushet nga përkthimi pasardhës.

Cili është ai momenti i dashurisë mes përkthyesit e shkrimit?

Po ta përshkruaja do t’i ngjante shumë një marrëdhënieje dashurie. Në çastin kur përkthyesi ndien një lloj përmbushjeje gjatë procesit të përkthimit, e cila mund të vijë edhe prej ndjesisë se po bën një punë të mirë, përveç faktit sa interesant mund të jetë libri që po sjell në gjuhën shqipe, mes përkthyesit dhe shkrimit krijohet një marrëdhënie marrje-dhënieje. Ky lloj raporti çuditërisht nuk mbaron me përfundimin e librit, por tashmë ka zënë vend brenda teje.



Blendi Lami

Nën ndjesitë e Naipaul

Si e kujtoni grishjen drejt përkthimit të parë?

Nuk kam bërë ndonjë marrëveshje me shtëpitë botuese për sa i përket përkthimit të librit të parë. Ishte thjesht përpjekje personale. Doja që personat që do ta lexonin përkthimin e këtij libri, miqtë e mi, të më thoshin nëse kisha ndopak aftësi në përkthim. Ky ishte një libër komik i një shkrimtari anglez, jo dhe aq i lehtë për t’u përkthyer. U dekurajova kur një përkthyes i madh si Perikli Jorgoni, pasi e lexoi, më tha: “E ke përkthyer mirë, por nuk është libër për tregun shqiptar”. E kështu për ca kohë nuk u mora me përkthim. Pasi përktheva një libër në fushën e sociologjisë, që ishte sërish një test për mua, fillova të përkthej letërsi, histori, biografi etj.

Kishit momente kur donit të tërhiqeshit?

Nuk mund ta quaj tërheqje përpjekjen e parë që përmenda më sipër. Pasi fillova të përkthej si profesionist, nuk më ka shkuar ndonjëherë në mendje të tërhiqem, pavarësisht sfidave të vazhdueshme. Duke qenë se kam përkthyer nga fusha të ndryshme, si letërsi, histori, politikë dhe biografi, çdo përkthyes përballet me vështirësi. Kur nuk e njeh fushën sa duhet, në fillim është si të ecësh në një fushë të minuar. Pastaj përballesh me stilin e autorit. Një sfidë më vete. Pasi përvetëson fushën dhe stilin, fjalët rrjedhin kollaj.

Cila ishte këshilla më e mirë ose forma që kishit në mendje kur nisët një përkthim?

Mua më duket sikur kam këshilluar vetveten. Kjo ka ardhur me kalimin e kohës duke u përmirësuar vazhdimisht. Të paktën kështu besoj. E them këtë, pasi nuk kam pasur model në kuptimin e një idhulli-përkthyes. Gjërat e reja i kam mësuar gjatë punës. Eksperienca dhe praktika kanë qenë dhe vazhdojnë të jenë mësueset e mia.

Sa ndikojnë shembujt në një përkthim?

Për fat, në shqip lexoj shkrimtarë me shqipe shumë të elaboruar. Kemi edhe përkthyes të mirë. Por veçoj të madhin Kadare, që më duket si universitet. Pra, shembujt ndikojnë shumë. Dhe mundohem të ndjek më të mirët.

Sa ndikon shkrimtari apo libri që po përktheni në jetën tuaj?

Bëhet pjesë e jetës sime dhe njerëzve pranë meje. Besoj se ndonjëherë edhe i mërzis njerëzit e afërt duke folur për një libër apo shkrimtar të veçantë. Por kjo ndodh me librat e mirë, nga shkrimtarë që lënë gjurmë. Dhe për fat, shumica e librave që kam përkthyer kanë qenë të mirë dhe për pasojë ndikues tek unë. Jam ndikuar shumë nga libri “Shkrimtari dhe bota”. Autori, V. S. Naipaul, përshkruan ca vende që ngjajnë shumë me Shqipërinë. Kur përshkruan ca ndodhi më dukej sikur i përshkruaja unë. Dhe sigurisht që përvoja të tilla lënë gjurmë.

Cili është ai momenti i dashurisë mes përkthyesit e shkrimit?

Është momenti kur, pasi ke përkthyer për ditë të tëra (pa e lexuar paraprakisht librin), më në fund autori godet aty ku ka synuar dhe përkthyesi përfshihet në këtë shpërthim. Ky është një moment njësimi i përkohshëm mendor mes shkrimtarit dhe përkthyesit.



Aida Baro

Nën shembullin e Robert Shvarc

Si e kujtoni grishjen drejt përkthimit të parë?

Nuk e mbaj mend realisht se kur ka ndodhur grishja e parë, por “Galeot qe libri dhe ai q’e shkroi” … pra letërsia. Qysh në fëmijërinë e hershme, biblioteka e tim gjyshi u bë pikënisja e aventurave të mia të para letrare, ku zhytesha bashkë me Guliverin dhe Robinson Kruzonë në ishuj vetmie të populluar nga personazhet e fantazisë sime. Pastaj, erdhi radha e “Iluzioneve të humbura”, “Shkëlqimi dhe mjerimi i kurtizaneve”, “Xha Gorioi”, “Bel Ami” lexuar fshehurazi nga ime ëmë, që mendonte se ai libër s’i përshtatej moshës sime të vogël etj., etj. Në fakultet, duke qenë se studioja gjuhën e kulturën italiane, dëshira për letërsinë italiane u rrit edhe më tepër dhe, mbaj mend që, kur lexova “Kolombrenë” e Dino Buzzati-t, përkthyer nga Gjergj Vlashi, më rrëmbeu e njëjta mahnitje dhe ëndje e leximeve të hershme. S’e di a u ndodh të tjerëve, sepse leximi është një përvojë krejt personale, por për mua, ata libra që më fusnin në një atmosferë ëndërrimtare e thuajse surreale, atmosferë të cilën jam në gjendje ta kujtoj edhe sot, mbartnin shenjën e librave frymëzues. Ndaj, e frymëzuar nga Buzzati, diku nga viti 1996, ende studente, nisa të përktheja tregimet e para nga një përmbledhje tregimesh “La boutique dei misteri”, rrëmuar në Spazio-n e kulturës italiane të fakultetit. “Shenjtorët” ishte tregimi i parë që përktheva, por kuptohet nuk ia tregova askujt. Shumë e ndrojtur nga natyra, nuk diskutoja për to, por vazhdoja përktheja ato tregime që më pëlqenin më tepër. Madje, deri vonë kam ruajtur edhe fletoret ku i shkruaja me dorë. Më pas, zbulova dashurinë për Pirandello-n; edhe me atë bëja të njëjtën gjë. Më lindi ideja për të bërë një triptik me tregimet e Buzzati-t, Pirandello-s e Moravia-s, nga të cilët përktheva shumë tregime, por që nuk u botuan kurrë në një libër të plotë. Tashmë një pjesë e këtyre tregimeve gjenden në blogun tim http://kurrkund.blogspot.com/. I kam hedhur në blog të paredaktuar, si për të ruajtur edhe naivitetin e dëshirës së parë, edhe gabimet, pse jo edhe talentin, të cilin do të ma pohonte më vonë vetë Robert Shvarc, shembulli që ndiqja e përpiqesha të imitoja asokohe. Më pas, do të vinte një propozim nga shtëpia botuese “Elite” për të përkthyer romanin e Italo Calvino-s, “Baronin rebel” (Il barone rampante), një nga kryeveprat e mirënjohura jo vetëm të autorit, por të të gjithë letërsisë italiane. Ishte një sprovë e vështirë, sidomos për përkthim të parë, por mesa duket ushtrimet e mëparshme me tregimet, më bënë të isha e gatshme për të marrë përsipër një vepër kaq madhore. Më pas vijuan përkthime të tjera jo aq të rëndësishme për nga autorësia, por tepër të rëndësishme për përvojën time në ushtrimin e zejes së përkthimit: “Më në fund, një shi diamantesh”, “Tangoja e harrimit”, “Zemër pasioni” nga Sveva Casati Modignani, “Xhungël buzëkuqësh” nga Candace Bushnell, “Vëllazëria e Pëlhurës së Shenjtë” nga Julia Navarro.

Cila ishte këshilla më e mirë ose forma që kishit në mendje kur nisët një përkthim?

Nuk e di, në krye s’kam pasur asnjë formë në mendje, kam pasur vetëm kënaqësinë e të humburit në një vend ku unë isha vetvetja. Me kalimin e kohës, kur po merrte formën e asaj çka doja të bëja në jetë, kuptohet që modelet kanë qenë ata që i kanë dhënë zë gjuhës shqipe: Fan Noli me shqipërimet e “Don Kishotit” e Shekspirit, por sidomos shumë kam dashur Robert Shvarc. Njohja me të më bëri përfundimisht të ngrija kokën prej zogthi të frikuar dhe ta shihja me besim përkthimin. Asokohe punoja si përkthyese në “Alba TV” dhe Shvarci vinte shpesh aty. E shikoja nga larg, e përshëndesja, doja shumë që të më lexonte ndonjë nga përkthimet e mia, ndaj, një ditë, me drojë, i afrohem dhe ndër të tjera më thotë: “Ti je ajo që bën përkthimet këtu? Që i përshtat aq bukur fjalitë e gjata në dy rreshta?” “Po”, – i them dhe, duke marrë zemër nga ky përgëzim, e pyes se a mund të më lexojë diçka që kam përkthyer. “Të shkurtër, – më tha, – se shëndeti s’më lejon.” Kësisoj, tregimin “Shenjtorët” të Buzzati-t, të redaktuar nga Shvarci, e ruaj edhe sot e kësaj dite si një nga gjërat më me vlerë të jetës sime. “Bëji me vizë dialogu, se me thonjëza bëhet puna çorbë”, ishte një nga vërejtjet e tij që e kujtoj gjithsaherë. Përpos saj, “Ke talent, vajzë, vazhdo”, ishte fraza që do të vuloste qenien time si përkthyese letrare.

Sa ndikojnë shembujt në një përkthim?

Në orvatjet e para, mendoj se ndikojnë shumë. Qoftë edhe në mënyrë të pavetëdijshme, përkthyesi ndjek ato karakteristika të aksh përkthyesi që do të donte t’i kishte të vetat. Për mua, saktësia dhe besnikëria në përkthim, përsosmëria e tingëllimit të tekstit në gjuhën shqipe, fraza e qartë, frazeologjia e pasur gjuhësore janë vetëm disa prej elementeve që kam “vjedhur” e përpunuar në vite nga të gjithë përkthyesit e nga të gjithë shkrimtarët e mirë shqiptarë, sidomos nga ata më të lashtët. Dikur, kur kisha ende kohë të lirë, një nga ushtrimet që bëja ishte përkthimi i një pjese apo poezie dhe krahasimi me një përkthim të mëparshëm. Kështu, mbaj mend që e kam bërë këtë provë me “Njëqind vjet vetmi”. Përktheja një pjesë nga varianti italisht dhe shkoja e krahasoja me vrap me përkthimin e Shvarcit. Ose krahasoja rresht për rresht “Komedinë Hyjnore” të Alighieri-t me shqipërimin brilant të Pashko Gjeçit. Besoj se kam vjelë shumë duke u përpjekur të eci në gjurmët e tyre, por ndërkohë shpresoj të krijoj një “gjurmë” timen.

Kishit momente kur donit të tërhiqeshit?

Nuk më ka shkuar kurrë ndër mend! Siç dihet, jeta s’na vjen mbroth gjithnjë dhe njerëzit shpesh janë detyruar të heqin dorë nga gjërat që duan të bëjnë për t’iu nënshtruar atyre që duhet të bëjnë. Kësisoj, ndërkohë që punoja (mbi dhjetë vjet) në një kompani celulare, në profile nga më të ndryshmet, por që s’kishin lidhje as me studimet, as me natyrën time të brendshme, nga përkthimi nuk hoqa dorë kurrë. Puna me përkthimin e filmave në televizione nga më të ndryshmet (që nga “Alba TV” e deri te “DigitAlb”-i, këto 7 vitet e fundit) më mbante të lidhur me përkthimin, më siguronte identitetin tim, mbronte karakterin tim të butë nga ashpërsimi dhe nga përplasjet me realitetin. Ka qenë gjithnjë limani im; kur mbyllesha në përkthim, ishte njësoj si leximi, nuk ekzistonin më të tjera gjëra, e kur shkëputesha prej aty, e shihja botën në një tjetër perspektivë. Kuptohet, lodhja është e madhe, honorarët lënë për të dëshiruar, por kur fati të sjell në dorë të përkthesh filma regjisorësh të mëdhenj si: Fellini me “La dolce vita”, “Amarcord”, “I vitelloni”, “Otto e mezzo”; Rossellini, De Sica, Paolo Sorrentino apo qoftë edhe komeditë italiane, që janë një kockë e fortë dhe një sfidë përshtatjeje kulturore barabar me një filozofi të tërë popullore, ngazëllehesh dhe i shijon deri në fund. Për më tepër, kur merr përgëzime nga njohës të mirë të gjuhës apo kulturës italiane, kënaqësia është e madhe. Doemos, një fije narcizimi nuk mund ta fsheh, por së pari vjen kënaqësia e një profesioni që s’e konsideroj punë.

Sa ndikon shkrimtari apo libri që po përktheni në jetën tuaj?

Varet nga libri dhe nga autori. Aktualisht po përkthej romanin “L’arte della gioia”, të një autoreje italiane, Goliarda Sapienza. Duke qenë se është zgjedhja ime, e miratuar edhe nga shtëpia botuese “Pegi”, më ka përfshirë krejtësisht me historinë e një vajze, që përmes rrëfimit të jetës së saj, na shfaq edhe një pjesë të historisë së Italisë nga viti 1900 e deri në vitet e vonshme. Më ka përfshirë për pasionin e saj për t’u kapur pas jetës me shpirt e me dhëmbë, për ta jetuar e shijuar në çdo situatë, një grua që s’ka frikë të thyejë tabu, që s’ka frikë të dashurojë qenien e individin, pavarësisht seksit. Është një libër thellësisht human dhe feminist.

Cili është ai momenti i dashurisë mes përkthyesit e shkrimit?

Ngjashmëria shpirtërore ose me fjalët e Goethe-s “afritë përzgjedhëse”. Zgjedhim dhe zgjidhemi reciprokisht me ata që na shëmbëllejnë, por që janë më të mençur se ne, më të urtë se ne, ata autorë e libra që do të donim të ishim.

Alda Bardhyli