A DUHET TE VDESE POEZIA

Një prej shkrimtarëve dhe gazetarëve italianë shtroi një pyetje që për poetët sigurisht nuk është premisë ogurmirë. A e do më njeri poezinë? Ndërsa unë po e shtroj disi ndryshe dhe më pas bëjmë reflektimet e nevojshme për të dy pyetjet: A duhet të vdesë poezia? Ka një ndryshim të madh midis dy pyetjeve, prandaj të gjithë poetët e mirëfilltë duhet ta thonë mendimin e tyre lidhur me këtë ecuri të poezisë.

Ndoshta disa e kanë thënë, të tjerë janë shprehur në rrethe të ngushta, por pa e ngritur shumë zërin në publik. Ndërsa pyetja e parë nuk e thotë hapur se poezia po vdes, duke i lënë një shteg të hapur dashamirësve të poezisë që mos e lënë të vdesë, e dyta nënkupton aktin final dhe tepër të dhimbshëm se shpresa nuk ka më, pasi poezia ka rënë në dëshpërim, bashkë me lexuesit e saj dhe me një shoqëri që dita-ditës po humb interesin dhe terrenin kulturor, duke Ia lënë vendin interesave të tjera që vetëm kulturore nuk janë.

Megjithatë le të themi se shpresa vdes e fundit dhe kjo maksimë le të shërbejë si një thirrje për mosdorëzim, për të gjetur një strategji të duhur që të mos e lëmë të marrë përgjithmonë rrugën e qoftëlargut. Por përse kjo pyetje në këtë kohë dhe në një vend si Italia që është djepi i letërsisë dhe i vetë poezisë? Pse pikërisht Mondadori? Dihet që ekziston një luftë mes dy gjinive, poezisë dhe prozës, por që në këtë aspekt ishin tepër tolerante me njëra-tjetrën, si dy xhentëllmë të vërtetë dhe fisnikë, pa harruar këtu faktorin lexues. Ashtu si në të gjitha vendet e tjera perëndimore, ku liberaliteti ia la vendin sasisë pacilësi, mjaft që të kënaqen interesat e botuesve dhe në emër të lirisë së individit.

Ashtu siç e shpjegon dhe gazetari Italian në fjalët e veta, Mondadori është, siç e quajmë ne rëndom një biznes dhe në plan të parë janë fitimet që duhet të nxjerrë nga shitja e librave. Por edhe sepse është një prej shtëpive më të mëdha italine të botimeve. Përgjigjen për pyetjen e parë e dha vetë shkrimtari, i cili shpjegon se shtëpive të mëdha botuese duket se nuk u intereson më poezia. Nuk munguan ankimet dhe kritikat – vazhdon ai -por realisht problemi nuk ekziston. Mondadori dëshiron të ketë të ardhura dhe bën mirë që nuk boton poezi që, siç dihet, poetët po shtohen shumë si kërpudhat pas shiut.

Poezia ka pak kohë që ka vdekur dhe librat me poezi nuk shiten më. Problemi është se duhet kuptuar fakti që tregu me vështirësi ecën përkrah kulturës. Nëse një vend, nuk po e përjashtoj edhe Shqipërinë, heq dorë nga edukimi i shijeve të publikut, nga financimet për kulturën e vërtetë dhe gjithçka e mbështet vetëm dhe ekskluzivisht tek ekonomia, detyrimisht shijet do të tjetërsohen, dëshirat do të bien, kultura do të çalojë, ose më keq akoma do të asfiksohet. Brezat që do të vijnë do të privohen gjithnjë e më shumë nga kultura dhe popullsia do të jetë gjithnjë e më pak e pakulturuar. E thënë sipas disa mendimtarëve, e gjitha kjo u intereson pushtetarëve që të kenë sa më pak njerëz të ditur.

Por po i kthehemi përsëri poezisë dhe botimit të saj. Në logjikën dhe analizën e vet shkrimtari thekson se të gjithë e dinë që të shesësh, duhet të botosh libra që u pëlqejnë të gjithëve dhe jo pa cilësi. 30 vjet më parë poeti Xhovani Raboni, poet me tjetër formim poetik, në vitin 1985 e kritikonte rënien e madhe të tirazhit të Pasqyrës dhe praninë shumë të pakët, në programet e Mondadorit, të një pune kërkuese dhe vlerësimin e autorëve të rinj. Seria e botimeve Pasqyrë duhej mbyllur që ditën që Raboni e bëri publik mendimin e tij, pasi botoheshin të njëjtët poetë italianë. Të njëjtin mendim e kemi shprehur edhe ne për një sërë revistash dhe gazetash tek ne që nuk bëjnë asnjë dallim mes tyre për përzgjedhjen e poetëve të vërtetë dhe që janë larg rëndomtësisë së vargut dhe mendimit.

Është theksuar qindra herë mungesa e kritikës dhe e një vlerësimi nga shtëpitë botuese dhe shtypshkronjat, por si gjithmonë problemet e fitimit dhe mbijetesës e frenojnë një kritikë dhe mendim kompetent për librin dhe cilësinë e tij. Bumi i madh i autorëve ka plasur edhe në Shqipëri dhe kur mendon se nuk po mbetet njeri pa botuar, pa kënduar, pa u bërë opinionist, apo kritik, atëherë edhe tej ne një ditë shtëpitë tona botuese do t’i thonë Jo poezisë, duke i bërë një dëm të madh gjinisë që më mirë se cilado tjetër sjell mesazhe të fuqishme ndjenjash dhe filozofish. Por shumë pak i lexojnë dhe kuptojnë. Kjo është se normale që një shoqëri analfabete në shije dhe formim të mos e preferojë më poezinë. Më tej shkrimtari shprehet se Pasqyra është seria poetike më anonime dhe politikisht korrekte e Italisë që boton autorë të huaj më të njohur, tashmë klasikë në rregullat e tyre, Nobelistë ose kandidatë si Philip Levine, Mark Strand, Yves Bonnefoy, Michael Krüger dhe kur filloi të afronte të rinj, kjo solli një fatkeqësi. Heqja dorë nga poezia filloi në vitin 2010 kur vdiq mitologjikja Almanaku i pasqyrës. Poezia e vërtetë lindi mes hardhive të botuesve të vegjël si Scheiëiller, Crocetti, Raffaelli etj. Poetët kur i vë para reflektorëve e humbin fytyrën, bëhen anchorman, të bëjnë të qeshësh. Nëse Pasqyra tash dëtyrë e krenarisë (pasqyrë moj pasqyrë, kush është poeti më i mirë?) e mbyll rubimetin, poezia me siguri do të fitojë.

Uroj që këtë mesazh ta kapin dhe lexojnë mirë të gjitha shtëpitë botuese, të mëdhatë të parat që të mos bëjnë gabimet e simotrave të tyre në europë, pasi do t’ia lëshojnë terrenin krejt të voglave, të cilat do të shndërrohen, për fatin e tyre, në magjet e poezisë së vërtetë.

Arjan Kallço