Nga Flori Bruqi : Më kërcim luftohën shumë sëmurje :stresi,ankthi,depresioni etj.

Në foto Thjerza Balaj

Të kërcesh, jo vetëm që argëtohesh, po i bën mirë edhe mendjes dhe trupit. Studimet e fundit tregojnë se me kërcimin mund të luftosh shumë patologji

Kërcimi është ilaçi i ri për të luftuar hipertensionin.

Pikërisht të ndjekësh ritmin dhe të vallëzosh është terapia kundër sëmundjeve kardiovaskulare, që shkaktojnë pjesën më të madhe të vdekjeve në botë.

Në foto Thjerza Balaj


Një pjesë e madhe e këtyre sëmundjeve vijnë për shkak të abuzimit me ushqimin, alkoolin dhe duhanpirjen.

Sipas Organizatës Botërore të Shëndetit, sëmundjet që godasin zemrën ndodhin edhe si pasojë e moskryerjes së aktivitetit fizik.

Në foto Thjerza Balaj


Mënyrat për të shmangur rreziqet e sëmundjeve kardiovaskulare u diskutua  kohë më parë  në një konferencë mjekësore në Napoli.

Një nga konkluzionet e kësaj Konference ishte dhe kërcimi, si një ilaç kundër hipertensionit.

Ekspertët sygjeruan se një vallëzim mund të realizohet me një kohëzgjatje prej 30 – 40 minutave dhe 3 – 4 herë në javë, në mënyrë që të jetë një armë efektive kundër sëmundjeve që prekin zemrën.

Aktivitet aerobike, ku përfshihet dhe kërcimi, reduktojnë rritjen e presionit në gjak dhe mbajnë larg sëmundjet e arteries koronare.

Grup baletanesh nga Kopenhaga me ne krye Thjerza Balaj

Kardiologu italian, Massimo Volpe shprehet se është thelbësore që sidomos moshat e mesme duhet të këshillohen me specialstë për llojin e ushrimeve fizike që duhet të kryejnë.

Kurë për sëmundjet e zemrës është sidomos aktiviteti aerobik, në veçanti kërcimi.

Përveç ekfektit si mbrojtës i zemrës, vallëzimi ka efekte shumë poztive edhe në gjendjen psikologjike të njeriut

Balet klasik, kërcim modern, tango, salsa, merenge, rege, apo ndonjë lloj tjetër kërcimi. E keni vetë në dorë të zgjidhni atë që ju pëlqen, por pavarësisht kësaj, kujtoni gjithmonë se kërcimi është një ilaç shumë efikas për të pasur një mendje të shëndetshme. 

Grup baletanesh nga Kopenhaga me ne krye Thjerza Balaj

Në fakt, asnjë prej nesh nuk do t’i thoshte jo një ftese për t’u argëtuar në një bar me muzikën që ne pëlqejnë. Arsyeja? Sigurisht për t’iu larguar streseve të jetës së përditshme, për t’u çlodhur dhe për t’u ndjerë plot energji ditën tjetër. 

Por nëse efektet janë kaq pozitive menjëherë në kaq kohë, ç’mund të thuhet nëse kërcimi praktikohet rregullisht, minimumi dy ose tri herë në javë. Atëherë nuk kemi pse e vëmë më në dyshim: një kurs kërcimi do të ishte gjëja më e mirë që duhet bërë në këto kohë të vështira. Këtë na thonë edhe mjekët suedezë, prandaj nuk kemi pse të jemi skeptikë për të besuar se kërcimi mund të na e lehtësojë jetën. 

Maria, një vajzë 19 vjeçe, pjesë e studimit, e tregon më së miri këtë. “Ndihesha e lodhur dhe shfaqja herë pas here shenja ankthi dhe lodhjeje. Rastësisht vendosa të bëhesha pesë e një studimi për të vërtetuar efektet e kërcimit në këto lloj gjendjesh shpirtërore dhe fizike.

Grup baletanesh nga Kopenhaga me ne krye Thjerza Balaj

 Pas një përvoje të mrekullueshme, mund të them me plot gojën se tani ndihem më mirë”, tregon ajo. Edhe Ingridi e mbështet plotësisht këtë tezë. Ajo tregon se tashmë shkon në kurse kërcimi tri herë në javë, në mënyrë të rregullt dhe nuk ka ndërmend të heqë dorë për asnjë arsye.

Sipas një studimi të fundit, kërcimi është shumë i mirë për të luftuar stresin, depresionin, por edhe dhembjen e kokës. Ky aktivitet i këndshëm fizik mund të na ndihmojë të kemi një shëndet mendor, shumë herë më të mirë. 

Valltarja e njohur shqiptare Thjerza Agron Balaj ,nga Norvegjia

Studimet kanë treguar se simptomat e lidhura me depresionin, ankthin dhe stresin, lodhjen fizike apo mendore, madje edhe dhembjen e kokës, mund të largohen lehtësisht përmes një aktiviteti të thjeshtë, argëtues dhe të shëndetshëm: kërcimin. 

Me pak fjalë, kush e praktikon me njëfarë rregullsie këtë lloj aktiviteti fizik, duket se arrin të kontrollojë më mirë shqetësimet psikofizike, duke fituar më shumë vetëbesim dhe një aftësi më të madhe për të përballuar problemet e jetës së përditshme. 

Këtë e sugjeron edhe një studim i fundit suedez që ka analizuar me kujdes efektet e kërcimit në një grup vajzash të reja. Grupi i koordinuar nga Anna Duberg, fizioterapiste në “Örebro University Hospital” ka përfshirë 122 vajza suedeze me moshë nga 13 deri në 19 vjeçe. 

Thjerza Agron Balaj ,nga Norvegjia është valltarja dhe baletanja 

 më e mira në Europë

Të gjitha vajzat kishin shkuar shpesh në spital për të marrë ndihmë për simptomat e ankthit, depresionit, lodhjes psiko-fizike, dhembjes së kokës, dhembjes së shpinës apo edhe qafës dhe shpatullave.

 Pjesëmarrëset në studim u ndanë në dy grupe, ku i pari përbëhej nga 59 vajza ndërsa i dyti nga 53. Ato që i përkisnin grupit “59” u ftuan në një program vallëzimi, që parashikonte kërcimin në grup dhe me rregullsi për rreth dy ditë në javë. 

Të tjerat që i përkisnin grupit “53” nuk i modifikuan aspak zakonet e tyre të jetesës. Rezultatet e studimit ishin të mrekullueshme. Simptomat jo vetëm që ishin zhdukur në kohën kur kryhej aktiviteti, por edhe për katër deri në tetë muaj më pas, vajzat ndiheshin shumë mirë, duke mos shfaqur shenja ankthi, stresi apo depresioni. Në grupin tjetër gjendja nuk kishte ndryshuar aspak. 

Në fund, pjesëmarrëset deklaruan në 91 për qind të rasteve se kërcimi kishte qenë një përvojë pozitive dhe që me siguri do ta merrnin në konsideratë në të ardhmen. Me sa duket është pikërisht rasti për të thënë kërceni sa më shumë, për të luftuar stresin, shkaktarin e të gjitha sëmundjeve të sotme moderne.

Nga:Flori Bruqi : Merruni me sport dhe uhtrime fizike për t’u relaksuar !

Studiusit e mjekësisë sportive nga Australia kanë arritur në përfundimin se një dietë e shëndetshme e shoqëruar më ushtrime të rregullta fizike dhe ngritjen e peshave,kishin ndikuar në uljen e përqindjen së glikemisë në gjak.


Sporti kundër sëmurjs së sheqerit në gjak

Sporti ka shfaqur edhe një here tjetër anët e tij positive.Në bazë të një studimi,që zgjati rreth 12 muaj dhe përfshiu 100 persona të një moshe prej 50 deri 65 vjeç,i realizuar nga një studim paraprak ii mi,është arritur në përfundimin se një dietë e shëndetshme e shoqëruar më ushtrime të rregullta dhe një program më ngritje të peshave në KS”Elan” Prishtinë, kishin ndikuar në uljen e përqindjës se glykozës në gjak.

Sipas këtij studimi,u vu re se të personat që ishin marrë më sport sasia e gykozës në gjak u paksua 3 herë më shumë se te grupi tjetër i personave që kishin ndjekur vetëm një dietë të rregullt.Ushtrimet fizike kanë pasur të njajtat efekte si përdorimi i ilaqeve (Diabos,Diabenese,Buflomidil hydrochloride,Loftyl etj) ,për diabetin(sëmurjen e sheqerit).

Përveç kësaj,grupi i parë i personave kishin humbur njëkohësisht edhe një sasi të konsiderueshme të dhjamit trupor.”Muskujt janë zonat kryesore që ndihmojnë në paksimin e sasisë së sheqerit që qarkullon dhe gjendet në gjak” ka pohuar mentori im Prof.dr.Sc Hysni Daka,fiziolog klinik.

Duke qenë se më plakjen njerëzit humbasin edhe muskujt,është shumë e rendësishme që ato të rikrijohen perms disa programeve dhe ushtrimeve fizike për forcimin e rezistencës,si ngritje peshash sipas metodës së dr.David Dunstan-it.

Kjo është shumë e rendësishme për të moshuarit dhe për ata që vuajnë nga diabeti tip 1 dhe 2.

Personat e çdo moshe dhe të çdo kushti fizik dhe trupor,duhet të merren me sport dhe me aktivitet fizik,pasi kësisoji ata arrijnë të rrisin rezistencën e trupit,që bie me kalimin e viteve.Kërkimi im i fundit është i vertetuar statistikisht dhe klinikisht se ushtrimet sportive të rezistencës në KS”Elan”
Prishtinë,ndihmojnë dukshëm në shëndetin e mire të zemrës së gjithë personave që vuajnë nga diabeti.Falë tyre arrihet të pakësohet në mënyrë të ndjeshme rreziku i zhvillimit i sëmundjeve kardiake,që shfaqen si pasojë e diabetit.

Pjesëmarrsit e grupit të pare të personave gjatë 12 muajve kishin ndjekur dhe realizuar gadi çdo ditë 9 lloje të veçanta ushtrimesh,të përcaktuar nga specialistët kinezio-fiziologjikë,ushtrime që synonin të vinin në lëvizje të gjithë muskujt kryesorë në pjesën e sipërme dhe të poshtme të trupit.


Seancat e ushtrimeve të realizuara në KS”Elan”Prishtinë,4 ditë në javë.

Ndërkohë konstatuam se aktiviteti sportive kishte ndikim pozitiv në paksimin e simptomeve të bulemisë(një çrregullim në sistemin e ngrenjës që konstaton në konsumimin e ushqimit dhe më pas vjelljen e saj pas ngrënies,që nxitët nga një imazh i gabuar që ka njeriu për veten).

Në hulumtim kemi vezhguar se si 48 gra të prekura nga bulimia,të cilat trajtimin ushqimor e kanë shoqëruar edhe më ushtrime fizike,si not,joga dhe vrap,të paktën një orë në çdo të tretën ditë në “Gërmia” të Prishtinës.


Pas 12 muajsh,gartë që kishin alternuar terrapinë me sportin,ishin përmirësuar në mënyrë të ndjeshme dhe pjesës më të madhe të tyre u ishin paksuar simptomet dhe shqetësimet e bulimicë.

 

Ato gjithashtu ishin bërë edhe më të kënaqura ndaj vetës,partnerit,duke fituar më shumë besim ndaj imazhit të trupit të tyre dhe jetës më të mire seksuale.

Ushtrimet fizike mund të ndihmojnë shumë përsonat që vuajnë nga bulimia pasi ato gjithashtu ndihmojnë në rregullimin e marrjes se racioneve të ushqimit,përmirësojnë humorin dhe ndihmojnë në vendosjen e një autostime.

Shumë prej të testuarve në fillim të studimit ishin të lodhur dhe kishin dhembje në trup.

Ata ishin të shqetësuar,por pasi që specialistët e fizio-kineziologjisë sportive,atyre(100 të anketuarve) çdo të 4 ditë ju jepnin nga një këshillë shumë të mire:”keni durim,merruni sport dhe mos i anashkaloni këto ushtrime fizike që do ti mësoni sot ,nëse dëshironi për t’u çlodhur”...

Këshilla për të të rifituar formen e shkëlqyer

Sezoni i verës ka përfunduar dhe ju gjatë qendrimit buzë detit jeni marrë më shumë sported he ushtrime fizike,aq sa duket se edhe e keni ekzgjaruar…

Tash keni filluar të ndjeheni të lodhur dhe të keni dhembje në trup.Por mos u shqetësoni,pasi që specialistët e fitnesit të Fakultetit të kulturës Fizike dhe sportit,e udhëhequr nga specialist ii kësaj lëmie sportive prof.dr.sc.Hasim

 Rushiti, ka një këshillë shumë të mire:merruni me sport dhe ushtrime fizike për t’u çlodhur…



Por,mos harroni se jo gjithnjë pushimet dhe sezoni i verës –dimrit ndihmojnë në dobësimin dhe kalitjen e trupit tuaj-uljen e peshës trupore,pasi nga sa është vërejtur,ndodh krejt e kundërta.

Sipas specialistëve të Fakultetit të Kulturës Fizike dhe Sportit në Prishtinë më në krye prof.dr.Mustafë Aliun, i cili në ligjeratat e tij thoshte”…pushimi i organizmit.liria që i japim vetes në konsumimin e produkteve të ndryshme dhe të shumta,pa vendosur një limit dhe kontroll në to,ndryshimi i sistemit të jetës,qoftë edhe për një kohë të shurtër…

”Dhe a nuk ju ka ndodhur që megjithëse pushimet i keni përfunduar,të ndjeheni të lodhur thotë kineziologu sportive Prof.Dr.sc.Shemsedin Vehapi.

Në përgjethësi është shtylla kurrizore dhe shpatullat ato që më së shumti ndiejnë dhimbje,sidomos qafa dhe pjesa e pasme e kokës…

Ushtrimet fizike janë një balansim për trupin,por në rast se nuk ekzazgjerohen me to.Trupi shumë here e ka të vështirë të çlodhet dhe të largojë stresin,ndaj në ndihmë të tij janë ushtrimet fizike dhe sporti.

Këtu më poshtë poi japim disa këshilla të thjeshta për të arritur mënjeherë një formë fizike ,të shkëlqyer dhe për t’u çlodhur…që një gjë të tillë në Programet e avansuara të shkollimit bashkohor ju lypsen edhe studentëve të Universitetit të Prishtinës,nëse dëshirojmë të shkojmë në Evropë ,që së pakut 4 orë në javë të futën në Plan-Programet e MASHT-it ,Rektoratit të UP-se lënda e “Edukatës fizike” ku më kuadrin e specializuar –profesional të FKFS së Prishtinës ,të kenë si lendë obligative kalitjen fizike më gjimnastikë,atletikë, fitnes,not, vallëzim,futboll,basketboll etj)siq veprojnë edhe disa nga Universitetet Evropiane…


Për këtë iniciativë nuk është vonë që gjatë vitit 2018 më një kërkesë zyrtare kuadri profesional i kineziologëve të FKFS të Prishtinës t’i drejtohet më një shkresë organeve më të larta të MASHT-it ,Rektoratit të bëhët një reformë në sistemit shkollor(universitarë) që si lendë obligative (praktike) të futët

” Edukatë fizike” në Universitetin  “Hasan Prishtina” në Prishtinë ; “Ukshin Hoti”,Prizren ;”Fehmi Agani “Gjakovë, “Haxhi Zeka” Pejë etj.etj. !



Kur ju bllokohet qafa

Ndjenja e parë që ndjehet kur ju bllokohet qafa është ajo që nuk arrini të lëvizni qafën mbrapa,para dhe anash.Madje ndieni edhe një dhimbje dhe një ndjesi të bezdishme në zverk.Por,nuk duhet tan gatërroni këtë dhimbje më dhimbjet klasike,në rast se keni ftohje muskujsh.Në këtë rast është e rendësishme të verifikoni natyrën e dhimbjes,që vjen si pasojë e mungesës së aktivitetit ose ushtrimeve të sforcuara.

Në këtë rast duhet të ndiqni ushtrimet spwcifike dhe nëse është e mundur,edhe masazhe qetësuese.

Shpatullat “e ngurtësuara”

Në këtë arst muskujt paravertebralë janë si të ngrirë dhe ndieni dhembje të forta,që ndjehet më shumë kur përpiqeni të përkuleni përpara.Edhe në këtë rast duhet të dalloni dhimbjen që mund të vijë si pasojë e një ftohjeje muskulare,në arst kur dhimbjet vazhdojnë dhe janë të forta,këshillohët ti drejtoheni mjekut.

Ushtrimet për shtyllën kurrizore janë shumë efikase nëse praktikohën në mëngjes dhe në mbrëmje.Mund të përdorni edhe krema speciale që ndihmojnë në çlodhje,po kështu edhe një banjo e ngrohtë.

Ndërkohë,duhet të keni parasysh se nuk duhet ta ekzgjeroni me suhtriem.

Një këshillë tjetër është edhe fjetja si thotë eksperti Profesor dr.sc.Arif Biringjiku nga  ish Klinika Neuropsikitarike e Qendrës Klinike Universitare e Prishtinës…

Ai thotë”evitoni fjetjen më shumë jastekë dhe të lartë.Shtylla kurrizore është shumë deliakte,ndaj edhe për largimin e dhimbjeve duhet të bëhen ushtrime të lehta për shtrydhjen e muskujve dhe të kockave.

Por,në rast se vuani nga sëmundjet që janë edhe burim i dhimbjeve,duhet të keni paarsysh këshillën e specialistit” thotë profesor Biringjiku.

Mesi dhe këmbët e rënduara

Dhembjet në zonën e legenit apo mesit dhe këmbëve,mund të përcaktohën më shumë vështërsi,thotë në një studim të tij Profesor dr.Cenë Butyqi,nga Klinika Ortopedike e QKUK-së në Prishtinë.

 Sipas tij,në këto raste ndieni gjithnjë edhe më shpesh një rendësi të këmbëve dhe lodhje,që gjithashtu shoqërohet edhe më fryerjen e pjesës më delicate,që është kavilja.

 

Por, edhe në këtë rast duhet të dalloni dhimbjet që vjen nga një tërheqje muskulare apo vrapim i tepruar nga dhimbjet që derivojnë nga hernia,një problem i nervit ishiadik që ndodhët përgjatë pjesës së pasme të kofshës deri në fund të këmbës.ndërkohë që fryerjet e këmbëve apo kaviljës gjithashtu mund të jenë simptoma klasike të variçëve apo sinjale të një patologjie kardiake dhe të veshkakve.Në këtë rast kërkoni këshillën e mjekut.

Sipas tij në këtë rast preferohen masazhe dhe ushtrime të lehta.Në fund të çdo séance ushtrimesh,duhët të shtriheni në tokë dhe të ngrini këmbët lartë,mire do të ishte sikur tii mbeshtëni në një tavolinë.Kjo gjë ndihmon në qarkullimin e gjakut dhe në çlodhjen e plotë thotë fizioterapeuti i Spitalit Amerikan në Prishtinë Vigan Sadriu.

Zumba,të dobësohesh nën ritmin e kërcimit

Moda e fundit në botën e fitnesit për atë që është pak dembel dhe jo shumë id henë pas aktiviteteve fizike është kërcimi nën ritmin tribale.Nga Zumba tek ajo Huajane,nga kërcimi Hilal tek ai Afrikanë…

Për vithe të larta dhe tonike,d.m.th.”Kërcimi Brazilian”,mjaftojnë disa ushtrime të “Brazilian Butt Lift” apo “Brazilian Tymmy-Tuck”,ose ushtrime të “Samba Tornados”.

Slogani shumë i gjetur i Zumbës,që në Amerikë është e domosdoshme është “it’s not a work-ut”,’’it’s a party”!(nuk është lodje por festë)…

Dhe në realitet bëhët fjalë pikërisht për këtë,thotë kush e ka praktikuar;

përveç djerësitjes,lodhjes,djegies së kalorive,rregulli për këtë kërkon formën e tij më të mire fizike është “qesh e kënaqu”.

Ky kërcim është një kombinim i ‘’Salsas”,”Merengues” e”Rumbas” që mësohën nëpërmjet leksioneve të aerobikut dhe bashkon efektet e leksioneve të aerobikut me dinamizimin dhe sensulaitetin e kërcimeve të Amerikës Jugore duke tërhequr të gjithë ata që duan të hjekin(djegin) kaloritë e tepërta dhe njëkohësisht të përmirësojnë vetën më hapa të rinj kërcimi.

Prioritet nuk është estetika e pastër,porn jë kompletim i të ndjerit mire duke u argëtuar.Karakteristika dalluese e kësaj discipline të re aerobiku janë variacionet e ritmit që rrisin dhe ulin vazhdimisht frekuencën e zemrës,duke rritur rezistencën e atyre që e praktikojnë.

Rekomandohet për persona të çdo moshe,sepse leksionet e Aerobikut praktikohen në nivele të ndryshme intensiteti edhe në shumë Klube Fitnesi & Aerobiku në Kosovë.

Kështu si pa e kuptuar,të gjitha kaloritë e tepërta do të digjen dhe ju më shumë sesa të lodhur,do të jeni të argëtuar.

Gjashtë minuta për të qenë në formë

Gjashtë minuta ushtrime intensive në javë ndihmojnë për të ruajtur linjat e trupit.Apo për 30 ditë nëse bëni ushtrime Fitness-i në “Orbitrek Platinum”(20-30 minuta) do të paksoni shumë peshën trupor(5 deri 10 kg).

Të paktën kështu këshillojnë një grup ekspertësh kanadezë,studimi i të cilëve është botuar në “Journal of Applied Physiology”.

Sipas atyre,efekti që kanë këta 6 minuta mbi masën muskulore dhe rezistencën ndaj sforcimit,është i njejtë më atë të 6 orëve në javë ushtrimesh jo shumë intensive.

Zakonisht kineziologët sportive dhe mjekët këshillojnë që të bëni 20—30 minuta ushtrime fizike për 3 deri në 5 herë në javë.

Ndërsa kineziologët sportive të KS”Elit”nga Prishtina si plan program alternative sugjerojnë ushtrimet tjera që zgjasin shumë pak minuta.

Kineziologët tanë kanë bërë hulumtimin të 100 vullnetarë ndaj tri regjimeve të ndryshme gjimnastikore.

Kështu grupi i pare(33 të testuar) duhet të ushtronte(pedalonte) për 2 orë në ditë; i dyti(33 vetë) 10 minuta,por më hap më të shpeshtë dhe duke e ndarë ushtrimin në 10 përseritje çdo minute,ndërsa grupi i tertë(34 vetë)

duhet të pedalonte në maksimumin e mundshëm për 30 sekonda,4 herë në ditë më një interval prej 4 minutash,çdo ushtrim.

Performanca e të gjithë vullnetarëve është krahasuar në fillimin e aktivitetit,

që zgjaste 14 ditë.Në përfundim të këtij eksperimenti tone janë vënë re përmirësime,pavarsisht të tipit të ushtrimit.

Kështu sforcimet e vogla intensive përmirësojnë shëndetin dhe dhe performancat muskulore.

Për të gjithë ata që justifikojnë standarditetin  më mungesën e kohës,nuk ka më justifikime,sepse tashmë mjaftojnë pak minuta dhe mjaft motivim për t’iu nënshtruar sforcimeve intensive,për të përfituar formë të shkëlqyer fizike dhe shëndët, nënvizojmë ne si kineziologë sportive.

Literatura e shfrytëzuar:

1.Aliu,M.:”Razvoj morfoloskih obelezja skolske populacije i razlike u tim obelezjima obzirom na kronolosku dob”(Doktorska disertacia),Sarajevo,

1992.

2.Astrand,P.,Ryhminth,I.,A “Normogram for calculation of aerobic capacity(physical fitness)from pulse rat during submaximal work.

J.Appl.Pysiol.,1954.fq.218-221.

3.Australian / New Zealand Thoratis Societry /http: // www .natonalasthma. org . au /publitions/spiro/ind ex.ht

4.Bruqi,F.”Delikuenca e të miturve dhe ushtrimet fizike”( Pjesa1)Prishtinë
”Flomed”,2004.

5.Bruqi,F.:”Ndikimi i sportit në personalitetin e njeriut”(Pjesa 1)Prishtinë,
”Flomed”,2004.

6.Bruqi,F.:”Ndikimi i ushtrimeve trupore në personalitetin e të rinjve(Pjesa 2)Prishtinë,2005(projekt-hulumtues)

7.Bruqi,F.:”Ndikimi i ushtrimeve trupore në fajsinë e adoleshentëve”(Pjesa 2),Prishtinë,2005.(Projekt-hulumtues).

8.Bruqi,F.:”The economic aspects of sports recreation and helath”,web “Sport-ritmi i zemrës”,Prishtinë,2005.

9.Bruqi,F.:”Antropologji-Jakov Milaj”Raca shqiptare”,web “Alb-shkenca”,web “Metafora”,web”Sport-ritmi i zemrës”etj,2005.

10.Bruqi,F.:”Determinantat socio-psikologjike të ushtrimit fizik”,web “Metafora”, web “Sport-ritmi i zemrës:2005.

11.Bruqi,F.:”Dallimet në disa ndryshore fiziologjike ndërmjet studentëve sportiestë dhe josportistë para dhe pas vrapimit 400 metra”(Magjistraturë),Prishtinë,2005.

12.M.Karagjozi,J.Dume,:”Fiziologjia e njeriut”,Tiranë,1970.

13.Radovan.M”Sportska medicina”,JMN,Zagreb-Ljubljana ,1980.

14..Rushiti,H.:”Ndikimi i aktiviteteve kineziologjike në zhvillimin e disa karakteristikave psikomotorike të nxënësit”,Botim në “Acta Kineziologica”,

vëllimi 6 ,nr,1,Prishtinë,1999.

15.Zaciorski,V”Fizicka svojstva sportista”,NIP”Partizan”,Beograd,1975.

16.http://www.argjiro.net/albi/white/anatomy/pathology/meded/fjalor/

17.http://brianmac.demo n.co.uk/Harvard.htm/

18.http://www.worldar.com/endurance/Harvard.htm/

19.http://www.znanje.org/i/i/trcanje.htm

20.http://wwww.k-net.org.jp/-t-kawai/esp/Klombilo-es.htm/hipertensia

21.http://www.comtf.es/Notic ias%2022003-7.html.hipotensia


22.http://flori-press.blogspot.com/2005/12/from-flori-bruqi-sent-sunday-december.html

Etj.