Sa herë që vjen në Tiranë merr shumë vëmendje, dhe ardhja e saj gjithmonë do të ketë një projekt artistik apo dhe promovim libri. Por këto ditë të fundit të dhjetorit të 2015, shkrimtarja e njohur Besa Myftiu promovoi romanin e saj “Dashuri në kohën e komunizmit”. Një libër që siç pohon dhe vetë ka dashur të tregojë historinë e Shqipërisë nga 1981 deri në vitet 2000. Një roman, i cili tashmë vjen në duart e lexuesit, ka sërish në qendër të vëmendjes femrën shqiptare, ku siç shprehet dhe vetë autorja, historitë që kishin ndodhur në kohën e komunizmit ishin të pakrahasueshme me historitë e shoqeve të saja zvicerane, franceze, gjermane. Në intervistën dhënë për gazetën, shkrimtarja e njohur flet për romanin e saj, i cili më herët është botuar dhe në gjuhën frënge, ndërsa pohon se vitin që vjen për lexuesit do të sjellë dy vepra të reja. E ndodhur në Tiranë, autorja ndan me lexuesit dhe pjesë nga jeta e saj në Zvicër, projektet në universitet, por duke theksuar se asnjëherë nuk i ka ndërprerë lidhjet me vendlindjen.
Këtë herë në Tiranë ju gjejmë jo vetëm për festat e fundvitit, por me shumë vëmendje nga ju është dhe libri juaj “Dashuri në kohën e komunizmit”. Një roman, të cilin ju e promovuat në ditët e fundit të dhjetorit 2015?
Ky libër është botuar më parë në frëngjisht, dhe këtë vit vjen në shqip. Romani ka një fabul të thjeshtë. Janë tre shqiptare, që jetojnë jashtë shtetit dhe kthehen në Shqipëri për një dasëm tek një shoqja e tyre. Por këto nuk njihen me njëra-tjetrën. Në aeroport ka grevë linja ajrore “Alitalia”, dhe ato detyrohen ta kalojnë natën në aeroport. Për të mos u mërzitur, pasi kanë qarë se ndërkohë kanë humbur dasmën, ato blejnë verë siçiliane që quhet “Mile e una notte”, dhe secila për të kaluar natën fillon të tregojë një histori dashurie, duke ndjekur shembullin e Shehrazades. Janë 3 Shehrazade të kohëve moderne, me histori dashurie të kohës së komunizmit.
Ju këtë roman e sillini për lexuesit në tre pjesë. Si janë të ndërtuara ato?
Në roman janë tre femrat, që quhen Anila, Diana dhe Monda. Ato kalojnë një natë kaq të bukur duke treguar historitë e tyre saqë për pak humbin avionin në mëngjes. Dhe të gjithë njerëzit, që kanë pritur dhe janë mërzitur duke pritur, kur i shikojnë ato të freskëta, të qeshura, entuziaste, ata thonë çfarë keni bërë juve që nuk jeni mërzitur gjithë natën. Por ato kanë treguar histori dashurie.
“Dashuri në kohën e komunizmit” promovohet këtë fundvit, por cila qe shtysa për këtë roman?
Si ma ka lindur ideja për të shkruar romanin? Mua më dukeshin historitë, që kishin ndodhur në kohën e komunizmit të pakrahasueshme me historitë e shoqeve të mia zvicerane, franceze, gjermane. Dhe nuk dija se si të gjeja një vend të mbyllur, pasi kam disa vite që kisha idenë e një libri të tillë, mirëpo për tu treguar një histori dashurie që secili tregon nga një histori duhet të jetë dhe një vend. Ideja që femrat tregojnë histori dashurie duhet të ishte një vend, që dhe të mos njiheshin, që të kishin dhe një besim te njëra-tjetra. Ndaj ishte dhe kjo gjetje, ku sot njerëzit takohen në aeroport dhe greva e “Alitalia” më dha këtë mundësinë, që historitë të mos ishin artificiale dhe të ishte një natë e tërë përpara për tu treguar.
Jeni shprehur se në këtë roman keni marrë tabutë më mëdha të dashurisë?
Në vepër kam marrë tabunë politike, kur dashuron një person me biografi të keqe, tabuja -vajzë e ndarë nga burri dhe djalë beqar, tabuja e moshës-vajzë më e madhe dhe djali më i vogël, si dhe tabuja e gjakut, që është shumë e vjetër dhe në shumë legjenda shqiptare është një dashuri e parealizueshme. Janë dashuri të ndjekura me vite, 20 vjet. Këto i tregojnë 20 vjet më pas historitë.
Çfarë jeni munduar të jepni përmes këtyre historive të dashurisë?
Nëpërmjet këtyre historive të dashurisë jam munduar të jap gjithë historinë e Shqipërisë nga viti 1981 deri në 2000. Janë histori dashurie të pamundura, qoftë nga morali komunist, qoftë morali tradicional. Në vitet e komunizmit, çdo histori dashurie që dëgjoja më dukej një libër më vete. Por duke qenë se në perëndim ka më pak tabu dhe pengesa edhe historitë janë më të thjeshta, ndërsa në kohën e komunizmit ishin si ato përrallat që janë me pengesa, por dhe nëse bëhet sërish ka pengesa. Koha e komunizmit ka qenë një kohë nga e cila dalin histori të pabesueshme, shumëpjellore nga pikëpamja letrare.
Edhe ky roman që mban emrin tuaj ka sërish në vëmendje femrat. Si e shikoni sot femrën në Shqipëri?
Unë kam përshtypjen, që në këto 25 vjet femra shqiptare ka avancuar. Femra shqiptare kudo që ka shkuar në botë, të gjitha e kanë gjetur vendin e tyre. Kam shumë admirim për femrën shqiptare.
Për këtë roman është folur më herët dhe për një skenar filmi?
Është fillimi i një projekti për film. Por duhet që të zhvillohet. Kemi dhe një producent zviceran që është goxha i interesuar, por për momentin jemi në hapat e para.
Meqë jemi te filmi, vlerësime për ju janë me filmin “Unë e dua Erën” si skenariste, kemi filmin “Yllka” ku dhe ju luajtët një rol, vjen dhe ky roman që ka vëmendje për të qenë skenar i një filmi?
Pas filmit “Unë e dua Erën” skenari tjetër ka qenë filmi “Yllka”. Këtë film e kam punuar gati 15 vjet, janë ndërruar 3 herë regjisorët, producentët. Shkrimi i një romani varet vetëm prej meje, e shkruaj dhe e botoj, ndërsa shkrimi i një skenari është ndryshe, ka më shumë probleme, një film nuk mund të bëhet pa mjetet financiare.
Ju jeni larguar nga Shqipëria drejt Zvicrës më 1991. Si e kujtoni përballjen tuaj me një tjetër shoqëri të huaj, probleme emigrimi?
Unë nuk kam pasur probleme emigrimi, sepse unë shkova në Zvicër dhjetë ditë për vizitë. Më pas atje njoha një zviceran. U ktheva në Shqipëri, dhe gjatë kësaj kohe ne folëm në telefon, kemi biseduar, dhe ai më propozoi që të martoheshim. Më kërkoi si nëpër male me telefon, duke më thënë që dëshironte të martohej me mua, pasi edhe shtëpia i dukej bosh pa mua dhe vajzën time. Unë punoja në revistë dhe i thashë shefit tim që të ma ruante vendin e punës, sepse mund të kthehesha vetëm, vet i dytë, ose nuk mund të kthehesha. Unë nuk ika nga Shqipëria me mendimin që nuk do të kthehesha. Madje diploma që unë kam bërë është për mësuese frëngjishtje për të huajt, me mendimin që të kthehesha në Shqipëri bashkë me burrin. Duke bërë këtë diplomë atje një psikoanalist më ftoi të bëja një tezë doktoratë në universitet te Shkencat e Edukimit. Unë u përballa me këtë fakt, që në Shqipëri revista ishte mbyllur, nuk kisha asnjë vend pune. Isha në Zvicër dhe më ofronin një vend pune në universitet, kështu që qëndrova. Ndaj unë se kam njohur fatin e keq të emigrantit. Në kohën që unë arrita atje, ishte koha që sapo martoheshe të jepnin pasaportën zvicerane. Këtë nuk e dija, por ata më dhanë pasaportën në dorë. Kujtoj që unë për pasaportën shqiptare kisha hequr shumë, 1 apo 2 muaj në zyra, ndërsa pasaporta zvicerane ishte gjëja më e thjeshtë. Kjo gjë më ka ndihmuar shumë, sepse kam pasur dhe bursa për shkollat. Faktikisht ne kemi jetuar me pak, në mënyrë modeste, por unë nuk kam qenë e detyruar të punoj. Megjithatë kam bërë ndonjë punë që atje quhen lexuese, ku persona të pasur që nuk arrijnë dot të lexojë punësojnë dikë që tu lexojë veprat. Kam punuar shumë pak, por punë që më ndihmonin të mësoja gjuhën. Qëllimi im ishte që të shkruaja në frëngjisht dhe përderisa minimumin e jetesës e kisha të siguruar, mendova që do të punoja më shumë për të përmirësuar frëngjishten.
Më herët në Tiranë ju erdhët dhe për një projekt bashkëpunimi mes Universitetit të Tiranës dhe atij në Lozanë, i cili pati vëmendje?
Bëhet fjalë për një shkëmbim studentesh. Tre studente zvicerane erdhën në Shqipëri dhe 3 shqiptare do vijnë në Zvicër, që të zbulojmë pak këtë shtet, mënyrën e mësimdhënies, dhe besoj që çdo vit do ta vazhdoj këtë projekt, madje dua që të ketë shumë më tepër shqiptarë që të vijnë në Zvicër.
Sa herë vini në Tiranë, ardhja juaj merr shumë vëmendje. Duket se letërsia ju ka dhënë shumë?
Nuk e kam prerë kurrë lidhjen me Shqipërinë. Ka persona që kanë ikur, por unë si kam prerë lidhjet, sepse kam qenë shumë e afërt dhe me prindërit, se dyti nuk kam humbur asnjë nga miqtë e mi të dikurshëm. Kam pasur gjithmonë një projekt artistik me Shqipërinë, ka qenë filmi “Yllka”, ku një pjesë e tij është xhiruar dhe në Shqipëri. Ndaj gjithmonë kam pasur një lidhje artistike. Por dhe libri i parë që kam botuar është në dy gjuhë, shqip dhe frëngjisht më 1994. Edhe romani i parë edhe pse vetëm në frëngjisht, flitet për Shqipërinë. Unë nuk i gjykoj ata që kanë ikur dhe nuk e kthejnë kokën pas, por unë atë gjë që e dua njëherë e dua përherë. Shqipëria është një dashuri nga e cila nuk do shërohem kurrë, sado që dhe mund të ketë momente që të mërzisin. Përshembull, çuditem se si administrata është kaq ngarkuar këtu, se si njerëzit punojnë kaq pak. Unë atje kam nevojë për një dokument bëj një telefon dhe vjen me postë në shtëpi. Këtu nuk e kuptoj se si të sjellin qoftë dhe për një vulë, se kuptoj pse kaq verifikime, ndoshta ka mbetur pak nga Bashkimi Sovjetik apo nga diçka tjetër. Ndërkohë që njerëzit mund të bëjnë gjëra të tjera, mund të jenë aktiv, e megjithatë është si është Shqipëria unë këtu ndihem në vendin tim.
Pas këtij libri, për 2016 si do të vijojë letërsia për ju?
Kam përshtypjen se 2016 do të jetë një vit shumë i bukur për mua. Do mundohem të punoj më pak dhe të jetoj më shumë për veten time. Unë sapo kam mbaruar një roman të vogël, që titullohet “17 vjet gënjeshtër”, i cili del në qarkullim vitin që vjen. Është dhe romani “Ëndrra e fundit”, të cilin e kam mbaruar dhe po kërkoj botues.
