DIÇ ME TEPËR : NJË TJETËR LIBËR I POETES DHE PROZATORES VLONJATE MARJETA MUSARAJ

Shtrati i Shpirtit”një ngritje cilësore e poetes 

Marjeta Musaraj

E lexova me shumë ëndje vëllimin poetik “Shtrati i Shpirtit”të poetes Marjeta Musaraj dhe sa e nisa pata një ngacmim shpirtëror që më shpuri në një kureshtje të vazhdueshme.

Ashtu si kur troket në një shtëpi për herë të parë që sa hapet dera befasohesh nga diçka e bukur dhe kërkon ta shohësh plotësisht, kështu më ndodhi edhe mua me këtë vëllim poetik.

Poezia e parë e tij “Lot të derdhur” është aq e bukur dhe aq metaforike sa të godet thellë në shpirt. 

Në vargjet e kësaj poezia ka një ndjeshmëri tepër të lartë dhe tregohet gjendja shpirtërore e saj, vuajtja e saj nga vetmia që e godet. Vargje të tilla si:

 “E zhveshur dhimbja e lirë / lundron në gjakun tim./ 

Nga krevati anës së dritares /Vështroj në rrugë /nuk kalon njeri/ veç vetmia. /Ajo jeton në mendjen time /tani. ” të kujtojnë stilin e Alda Merini-t, poetes italiane, një stil i qartë dhe i mprehtë për të përshkruar krejtësisht botën e saj të brendshme. 

Pra Marjeta Musaraj përdor mjete konkrete për të përshkruar gjëra abstrakte, të pakapshme. 

A nuk bën të njëjtën gjë dhe Alda Merini kur thotë: “Poezia ime është e vrullshme si zjarri / kalon ndërmjet gishtave të mi si një rruzare”. Jo vetëm kaq, por poezia e Marjeta Musarait ka një gërshetim të asaj që quhet stil tregimtar me atë lirik. 

Kjo ndodh pasi autorja ndjen nevojën për tu shprehur, për të treguar jetën e saj, gjendjen e saj shpirtërore dhe emocionale siç ndodh në shumë poezi të saj si “Lot të derdhur” , “Si copëza qelqi”, “Shpirti binjak”, “Këtë Natë”, “Dua të them ”, “Epitaf”, “Ju them”, “Rikthemu buzëqeshje”, “Mbijetoj”, “Muzg”, “Dashuri pa emër”,etj. 

Poetja Marjeta Musaraj kërkon që me anë të gjërave të saj të përditshme, ndodhive të vogla të çastit, qoftë dhe dhimbjeve të shpirtit, të japë mesazhe të mëdha shpirtërore dhe filozofike dhe madje nganjëherë këto janë dhe transcendentale si te poezia “Ju them” kur thotë se:

 “ Le t’ju them se gurët e bardhë të varreve, /i kam lyer me llakun e hënës. /Në fletët e trëndafilit shpirtrat e të parëve /i kam dëgjuar në pëshpërimat e mbrëmjes ”.

 Poetja në të gjithë vëllimin poetik flet për një ecje shpirtërore në kërkim të qetësisë, madje për ta arritur këtë gjë ka përdorur dhe pasazhe biblikë si te poezitë “Kalandrat”, “Heshtja”, “I mjerë mbetet njeriu”, “Fati i Jetës”, “Frika e ndjenjës”, “Njeriun e lindi Zoti”, etj. 

Ndërsa te poezia “Frika e ndjenjës ” e tejkalon atë masë frike, e çon në përmasë biblike që tregon për një harlisje të imagjinatës sidomos kur thotë: “është blasfemi mëkat të fliste ç’godit timen / zemër, /mbeta aty Sharnames së Firdusit kohërave / semite./

 Fetishi im ‘’çmenduri‘’ babuinve të çmendur / fjala ime vare golgater apostuj e Krisht. ‘’

I gjithë libri ka një dhimbje brenda e për ta përshkruar këtë dhimbje autorja përdor shumë krahasime, epitete, metafora, madje dhe anafora si te poezia “Dy gjuhë që përflaken ”, ku fjala “dy” godet si çekan, apo troket si dorë mbi portën e imagjinatës, ashtu si zemra që pulson në aritmi, kur ajo thotë këto vargje : “Dy buzë që përgjaken,/ Dy shpirtra, që gulçojnë psherëtima, /Dy trupa, që jetojnë drithërima,/

Dy zemra, që kanë të njëjtën aritmi /Dy sy, me të njëjtën retinë.” Por, autorja Marjeta Musaraj, krahas figurave letrare shpesh herë përdor dhe rimën si për të treguar hovet dhe traditën e Labërisë, ndikimin e Naimit dhe të korifenjve të tjerë të poezisë shqipe veçse shumë herë del nga rima që e kushtëzon për tu futur në botën e lirë të vargjeve si Migjeni ynë e deri tek më të mëdhenjtë e botës. Përveç vargjeve me një spërkatje të thellë fetare e biblike, shikohet dhe një ndërthurje e temave të mitologjisë si te poezia “Malli”, “Mes valëve”, “Dorontina”, “Keqardhje dashurie”, “Sirenat”, “Lumturia”, etj. 

Në këtë vëllim poetik kemi një ngritje estetike të autores, poezitë janë më të kultivuara, ndërthurjet e temave të ndryshme me elementë të sotmes, të së shkuarës dhe me ato mitologjike e biblike, flasin për një poezi të arrirë dhe jetëgjatë. 

Poezia e saj do ti mbijetojë kohës ashtu si dhe vetë autorja që thotë se do të mbijetojë si te poezia “Mbijetoj”, ku thotë pikërisht kështu: “Me njërën dorë, t’i jetë asnjëherë nuk më prite,/ ashtu si përherë në dorën tjetër më ke hedhur./

 Braktisur, çuditërisht e fortë kam mbijetuar ndër vite,/ e jetoj jetën, copëzat e shpirtit duke mbledhur. ” Në këtë vëllim unë krahas dashurisë njerëzore të autores pashë dhe dashurinë e madhe për atdheun, një dashuri sublime, e pakushtëzuar, e pakohë, e përjetshme si te poezia “Sirenat” që me vargje lirike bën një epilog epik kur shprehet se: “Oksigjen për jetën, kam atdheun tim, / Flas me gjuhë të tij dhe varri më ndrin. /Mbetet shpirtra vdekur, unë ju mëshiroj,/ Në tapi marrëzie, koha do t’u shkruaj / Sa më gjatë vera, qëndron në fuçi, /Del gjak perëndie, si vargjet e mi.” 


Unë pashë poeten e vërtetë, ndjenjat e vërteta që shpesh ishin thënë në çaste të papërshtatshme emocionale të autores dhe pikërisht kjo gjë e dallon njeriun e zakonshëm nga njeriu poet dhe askush nuk e fajëson, nuk e kap dot në gabim. 

Dhe do ta mbyll arsyen me shprehjen e poetes italiane Alda Merini që thotë: “Mos u mundoni ti kapni poetët, se do tu ikin nëpër gishta”(Laureta Petoshati)

MALL

Si zogu né stinén e verés

Shpirti im pret me pérmallim

Té nderem né krahét e erés...

Tek valét e detit té gjej qetésin.

Pastaj té zbres si njé ujvaré

Atje,tek gurét e mallit té réndé

Me zjarrin e lotit té shuaj mall

Né kopshtin e yjeve té mbjell kéngé!

ZJARRI I ZEMRAVE

Lumi i shpirtit ndér vena mé vérshon.

Dallgé ortekésh,jehoiné me gézim,

Krahét e mallit kam dalé pérqafoj,...

Dashuria joné mé fal lumturiné.

Po dehem me prushin e kéngés time,

Té kam si yll dhe diell do té quaj,

Ti nuk je flaka e njé drite vetétime.

Je dhembja e bukur qé mé bén Té vuaj.

Uné rrahjet e zemrés akoma ti ndjej,

Busti i hijes time brénda té ka mbetur.

Mbi shtratin e éndrrave pushtojme qiej,

Zjarri i zemrave kurré ska pér tu tretur.

FENERET E MENDJES

I ndeza fenerét e méndjes!

Rrugéve u béra drité!

Pena me pupla fazani!...

"Magjiné" né rreshta radhit!

SHPRESE

Kroi i buzéve po thahet né vetmi

Lutjet jané zbehur,mbytur né zmog

Pres agimeve njé rreze dashuri...

Pres diellin mos té kem mé loté.

Shétis brigjeve té shpirtit té lodhur

Flas me mallin e viteve mérguar

Ku éshté drita? Çka ndodhur?

Vetém mua mé ka harruar?

Trazoj mjegullén e reve té bardha

Ndoshta shikoj syrin e njé ylli

Dhe mbush dorén me rreze té arta

Siç mbush pyllin me kéngé bilbili.

ZOGU FLUTUROI

Kur zogu fluturoi

njé pendé té vogél léshoi,

zogu fluturoi dhe u ndal né njé pemé,...

e pashé,atje kishte béré folené.

Dégjova disa zéra qé cicéronin,

ata nénén e tyre kérkonin,

kur njé zé i émbél u dégjua,

ishte néna qé u afrua.

Sa bukur e sa lezet,

kur ushqente bebat me sqep,

zogu rrinte lart né njé pemé,

Qé ta ruante miré folené.

Kur njé gjarpér zvarranik,

u ngjit né pemé si llastik,

folené e tyre kérkonte,

ti hante zogjté,t'i gllabéronte.

Kur njé mace u ngjit né pemé,

e rrézoi gjarprin dhe shpétoi folené,

zogu qante, por pushoi

macja bebat mi shpétoi.

KUR TI FLIJE!

Natës së “kusare” tu futa shpirtit

Rrugëve të ndjenjës që vecse une i di

Luftova me dhjetra femra që dashuronin ty

U humba labrintheve të zërave të tyre

Dëgjoja hallakatur shpirt trazuar

Puthjet e tyre hipokrite qe te ulnin në yje

Dhe belbëzoja me ndjenjën sakatuar!

Por shpirti nuk vdes prehet qiellit

Ndjenja mbetet përjetsisht hyjnore ngaluar.

Dhe erdha asaj nate luftës së ferrit

Se shpirti ime për ty kurr s’është shkelur!

PËR TY

Nëse ti beson që dashuritë vdesin,

Ti veten gënjen, kurrë s’ke dashuruar,

Prandaj ti s’kupton, se ç’ndjej unë për ty,

Se s’gjen dot një fjalë për ta emërtuar!

Fjala “Dashuri” më është shumë “banale”,

Nën maskën e saj gjithkush është mashtruar,

Dashuria e vërtetë është ndjenjë hyjnore,

Mos ma thuaj kurrë, s’kam për ta besuar!

Veç kur t’ndjesh një ditë, atë që ndjej për ty,

Kur fjalët nga shpirti në “grykë”të të mbesin,

Kur të t’dhembi Zemra, ashtu si dhemb edhe mua,

Atëherë do besosh, kurr dashuritë nuk vdesin!

ÇASTE DASHURIE

Ke humbur luginave lule mbuluar

Kerkon nektarin ,nde thek dhe pistil

Te pikoin buzet si mjalti i kulluar

Rreshiren e perthare te afshit te mire

Zhvishe trupin e gjelber shungjyresh

Asaj lendini prtiem te vije te thithe

Ta shikosh nektarin mes dy pasqyresh

Te ndjesh polenin thell ne labirinth

Te shohe se largu tek ndrin

Si lulja ulur mbi lule rrezaton

Une jam akulli jote ti zjarri ime

Une shpirtin ngrohe dhe ti shpirten freskon

Ke humbur vetmis pyjesh ,kerkon

Me thithe perhumbur si vrima e zez

Me prek shpirtin qe askush ska mundur

Me tret ,me shkrin ,me ngjelle me vdes!

REFUGJATE

Me thesin e halleve,dhimbje,mall

Zemren kockave helmit shtrenguar

Kalon mes honesh male dhe vargmal

Nen ze belbezon fatin e mallkuar.

Syri i memes shpirtmire pas te ndjek

Zera vajzash nder sofate dhe pragje

Buzeqeshja e dashuris braktisur te djeg

Erresires loti te ndjek dhe njom mollza dhe faqe.

Dalin para syve te kujteses ankthit zhytur

Motrat rreth nenes heshtur pa fjale

Vellezrit kerthinje dalin te habitur

Dhimbja vrastare ky shpirti eshte mbytur.

Mergimi qe mbyt mijra dashuri

Ku vajzat treten mallit dhimbjes duke pritur

Ku memat s’kan nje varr te qajne te shtrenjtet femije

Ku grate rrisin jetim rrugeve te uritur!

MODA

Hajde gra e hajde çupa,

Me fustan e minifunda,

Çfare te bejne te zeste burra,

Shiko zoga,shiko pula.

Te zeste burra ç’i gjeti,

Se ata nuk i le nepsi,

Sa fustani i femres leviz,

Ata u qepen si murriz.

Kerthiza ka dale ne shesh,

Per t’ua bere djemve peshqesh,

Dal,o gra çfare po beni,

Se keshtu na u prish vendi.

Ka dhe vajza porsi flutur,

Veshur me moden e bukur,

Kur shkojne ne bulevard,

Ndriçojne si yjet e arte.

*****

EDHE NJË TJETËR LIBËR I POETES DHE PROZATORES VLONJATE MARJETA MUSARAJ

‘’KUR TI MUNGON’’ është titulli i librit të ri, i teti në radhë, i poetes, tashme dhe të eseistes se re vlonjate, me banim ne Itali, zonjës Marjeta Musaraj.

Libri i ri, me më se 150 faqe, ku , në një formë risie, gati gjysma përmban poezi, lexohet me endje e kërshëri. Poezitë nisin me Nënë Terezën, në titullin

TEREZA QIELLORE

-7-

Kur ti mungon

Tereza qiellore

Ti linde truallit të stërlashtë

Pellazgëve hyjnore zbritur qiellit

Mëkuar nga rrënjët e tua mitike

Globit e pavdekshme rron dritës së diellit

Nëna e kombit tim

Me shpirtin tënd mbështolle tërë botën mbarë

Mes njerëzve si Krishti ngjalle shpresën, mirësinë

Nga djepi Aleksandërit, kontinentesh me radhë

Lotove shpirtit tënd dhe mbolle dashurinë

Me dorën tënde dhe fjalën e bardhë

Ti nuk u prehe e qetë dhe qiellit

Por rende në çdo skutë të vrasësh mjerimin, urinë

Ti je rrezja e ngrohtë e diellit

Je nëna për tërë njerëzinë.

Në pjesën me poezi edhe pse gjysmë libri, përfshihet brenda e gjithë bota shpirtërore e poetes, në ngrohtësi e në zjarr, me dashuri e nostalgji, e gatshme nga mëngjesi, gjithë ditës dhe gjithë natës, në gati fluturim, çmenduri e relaks, në qiell, në tokë e nëntokë, në Shqipëri e në mërgim si e arratisur dhe e syrgjynosur, në gëzim e trishtim, në qetësi, siguri dhe midis frikës. 

Pjesa e poezive mbaron në Antikitetin e Lashtë, në prag pranvere me fundin e dimrit të acartë, po e dyzuar në jetë, me ëndrrën rinore, të përjetësimit dashuror Ajo i mbyll poezitë, duke thënë:

ATËHERE

Ishte mesi i pranverës magjike ku ora shpërthen

kurorat e maleve çlirohen tkurrjes së mizorit dimër

Lisat kryeneçë me sythet e gjelbër copëtojnë irisin qiellor

Atëherë u njohëm të dy e gjaku ndezi zjarre në çdo venë

E shpirtrat i bëmë Siamezë si epokat me mite e Shenjtorë

Lastarët e fryrë limfës pikonin gëzueshëm trupave tanë

Bari lëndinave e lule shumëngjyrëshe ngjasonin Kopshti Alkinoit

Ti sytë e përmbushur si sorkadhja e Kernit, Artemidës i ngjan

Unë Orfeu dhe Ezopi i thinjur përbuzur fjalët s’mi dëgjojnë

Atëherë do themi të dy kur dallga sterenë ka sjellë pranë.

Kur qielli i qelqtë me hënë e yje të ndriçojë netët tona

Errësira si mamuth ferrit të hadit do mbyllet për jetë

Orakujt Delit profecitë do thërrasin të përbotshmeve Jehona

Koha kronos murosur atlandites thellë Atlantës dete

At’herë do themi; u njohëm të dy e mbetëm për jetë.

Pjesa e dytë e librit vazhdon me disa esse. Esetë e Marjetës janë një kapitull më vete, që ndryshe nga te shkrimtarët e tjerë, u bashkëngjiten poezive, po që ngjasojnë si prozë poetike, pa e shkëputur autoren nga ndjenjat e saj intime, që shpërthejnë tjetër soj, në forme pakënaqësie e proteste të hapur e pa kufi.

Ajo çka bije menjëherë në sy ne vijim, te libri Marjetës, janë njohuritë që ka ajo, pasioni dhe dashuria e saj, për fjalëformimet dhe etimologjinë e fjalëve të veçanta të shqipes.

Ajo shpjegon bukur dhe me vetësiguri prejardhjen e disa fjalëve të hershme shqipe, si panairi, bizantin, matrika, etj. 

Duke i shpjeguar dhe duke ngelur tejet krenare, për origjinën e tyre pellazgjike. 

Ajo qëndron e shpjegon edhe fjalë te tjera si molla, Elena, Elisa dhe flet deri për Eremitët e Dodonës, etj., duke i shpjeguar të gjitha me dashuri e krenari, si të origjinës Pellazge.

Marjeta Musarai edhe në essetë e saj të guximshme ndihet sa krenare, aqe dhe e veçantë.

 Ajo thotë: “O njerëz që më rrethoni ngado në jetën e përditshme, të mençur, të ditur, njerëzorë, të kuptueshëm tek moskuptimi i së vërtetës dhe mendje ndritur në shpellën e errësirës suaj genetike. 

Mua, që mes turmës së madhe dhe të pafundme dhe të pambarim më shikoni, dalloni dhe më përçmoni, a e keni pyetur hijen tuaj kur ka diell se në ditë pa diell as hije nuk keni, pse jam i veçantë?

 Unë, o të mjerë me fytyra njeriu, linda të jem i pa ditur, të vuaj duke kërkuar diturinë, të tretem nga dashuria, për të mësua dhe të dhimbem që për ju, që bëni pis emrin njeri dhe që kurrë s’kuptoni pse erdhët dhe si ikni nga kjo jete.

 Unë linda t’ju ndjej,linda të hedh kujdesur hapat e veprimeve të mija, të kuptoj vetveten, se kështu nuk ju shkel dhe plagos ju dhe pse jeni kavje me rrezik njerëzor dhe në vende të lehni, flisni.

 Unë, o gjallesa ju njoh mirë se ju jeni kope brez mbas brezi, epokë mbas epoke me të njëjtën miopi, me të njëjtën sëmundje psikike që dhe pse sytë miopë të logjikës suaj nuk shikojnë as majat e këmbëve tuaja vrastare, ju e keni të noterizuar se jeni shkencëtarë, dijetarë dhe Sofos realë në tokë.

 Edhe pse kurrë se ndjeni se shikoni si e turpëroni emrin njeri. Ju as sa një gomar s’dini, s’kuptoni dhe s’dëgjoni dhe jo më tepër sa kali që ruan të zotin dhe i tregon se përpara ka pritë. 

Ju jeni babuinë. Mjerë geni që ju ka lindur, ngushëllime Tokës mëmë që e shkelin këmbët tuaja të fëlliqura dhe shenjti oksigjen i jetës që toksitohet nga kërma e stërmadhe juaja.

Po të kisha dy a më shumë jetë për të jetuar do heshtja, do pranoja të prisja jetën që do më jepte atë që kisha në genin tim për ta jetuar.”

Dhe duke e mbyllur krejt librin, po krenare për misionin e saj human e të dobishëm, poetja Marjeta Musaraj, shkruan: 

“Unë quhem e marrë se u them të vërtetën këtyre bythëzbathurve, që të parët e tyre s’kishin brekë dhe ishin gjysmë shpellarë nga dituria dhe kultura. 

Se qëkur lindën u mëkuan që në djep nga injoranca familjare. 


 Pra për këto quhem e çmendur dhe a e dini se; – ndihem mirë, e plotësuar kur vazhdoni të më thoni e çmendur, kur s’më duan pranë, kur më urrejnë…

Se kam ndërmend andikapet e Aristotelit, që i futi në shpellë dhe për t’i argëtuar u fuste ndonjëherë një rreze dielli dhe, ata lumturoheshin me hijen e tyre, sepse e quanin krijesë si veten. 

Kaq po ju rrëfej për sot se unë jam i qeshur i përjetshëm të cilët i mëshiroj sepse geni i tyre epokë mbas epoke nuk ndryshon t’i bëjë njerëz, se është i pandryshueshëm dhe i dënuar t’i vdes kope dhe shumicë. Natyra e përzgjedh pakicën.”

Duke përfunduar e kuptoj dhe shpjegoj shkrimtaren për kompetencën dhe krenarinë e saj dhe i uroj suksese në vepra të tjera të dobishme!(Luan Çipi)

http://floripress.blogspot.com/2018/05/poezi-te-zgjedhura-nga-marjeta-musaraj.html

Përgatiti për Floripress:Flori Bruqi

Prishtinë, 1 janar 2019.