ILLO FOTO
Esse
Një roman , qe sfidon kohërat
(Libri i pare i një sage me vlerë të madhe: “Zëra në lavjerrës “ )
E lexova, në dorëshkrim, romanin e autorit, Kristaq Turtulli , që jeton në Kanada . Ndihem i privilegjuar, që e lexova këtë vepër. Ky roman është një sagë e familjes së zgjeruar “Madhi “, një nga familjet e rralla, që mund të themi pa frikë, se përfaqëson, ideologjikisht, ekonomikisht, kulturalisht, borgjezinë dhe Shqipërinë e viteve 30, e në vijim. Autori ka përfunduar librin e parë, që është një roman i plotë dhe rrok periudhën nga fillimet e Mbretërisë deri në pushtimin fashist të Shqipërisë. Hapësira mbetet ende e gjerë, për sagën , qe pretendon të na japi autori .
Në të kaluarën kam lexuar një libër: “Saga e Forsajtesve “ të Xhon Gollosourtht . Ai libër përshkruan tronditjen e familjeve të mëdha, kur përjetojnë kapitalizmin. Romani i autorit Turtulli, i kapërcen të tëra barrierat historike dhe na jep një roman të dimensioneve të mëdha të jetës borgjeze qytetare shqiptare, që megjithëse ishte e importuar nga Evropa, kishte një vulë nacionale shqiptare të dallueshme lehtë nga ç’do studiues me kulturë i kohës dhe i sotëm.
Nuk bën gabim, kur thua borgjezia qytetare, sepse Shqipëria ka pasur një traditë të fuqishme baritore. Fillimisht, lulëzoi borgjezia fshatare e celnikëve , që i kthenin paratë me lopatë, por borgjezia nuk është vetëm para dhe as vetëm forcë ligji , borgjezia është emancipim shoqëror, kulturë, jetë e lirë dhe e shfrenuar . Janë detaje të pa kapshme nga borgjezia e parakohshme fshatare . Në të dyja rastet , brenda saj fabule , zhvillohet idealizma , për të ruajtur kombin , që i rriti . E duan Kombin , deri ne vetëmohim . Këtë na sqaron, me shumë saktësi , libri i parë i kësaj sage .
Turtulli, përfaqësohet jo vetëm si romancier, por edhe si filozof, i një epoke, që ka dashur të bëhet sunduese , por nuk ja arriti , sepse u projektua dhe u udhëhoq gabimisht . Mendimi filozofik i autorit Turtulli , ngrihet mbi epokën, që përshkruan. Turtulli është artist I fabulës dhe i fjalës .
Për sa e njoh unë romanitikën shqiptare, Turtulli ka dhënë një kontribut cilësor, në këtë fushë të rëndësishme te kulturës letrare. Kjo nuk varet gjithnjë nga lista e romaneve te botuara , por nga cilësia artistike e tyre. Ky romancier është futur në botën shqiptare te romanit, pa asnjë ndrojtjeje . E ka hapur derën me finesën , qe meriton kuvendi letrar .
Romani, qe kemi në analize, përbën një kulm në krijimtarinë e autorit dhe te vete romanistikës kombëtare. Autori Turtulli , e njeh jetën dhe na i jep atë , aq dimensioale sa duhet te jete sot e ne te ardhmen . Ai është romancier filozof i kësaj kohe dhe, i asaj , qe është mbyllur, por është romancieri klasik i se ardhmes . Fatmirësisht shumica e romancierëve shqiptare, numerikisht, i përkasin periudhës transitive .
Turtulli është autor , qe optimizmin e gjen brenda kontradiktës . Nuk mund te këtë optimizëm artificial . Janë me dhjetëra , arenat , ku përshkruhen gjendjet psikologjike dhe veprimtaritë e personazheve , në këtë roman , qe rrok një periudhe nga me delikatet ne historinë e Kombit shqiptar . Autori i ka vizatuar personazhet me vërtetësi te një artisti , qe personazhet nuk i vendos ne kafaz, por i lejon te ecin lirshëm ne rrugët e jetës, qe ata projektojnë , ose në shtigjet, qe i detyrojnë kushtet historike te kalojnë. Personazhet janë dinamike dhe te besueshëm, për atë, qe aspirojnë. Personazhet kryesore jetën e tyre e konsiderojnë mision. Fjala vjen Leonardi, tregtinë dhe paranë i barazon me idealin e tij jetësor, ndryshe nga oponenti i tij dhe shok i jetës, qe jetën e konsideron mision te zhvillimit shoqëror në të tera dimensionet dhe për një ideal, e ve veten afër sakrifikimit fizik. Te dy gëzojnë një aspirate te zhvillimit shoqëror, ne vektorë të ndryshëm , por qe nuk jetojnë vetëm, për vete. Sado, qe me role me te vogla , ne roman nuk ka personazhe krejt episodikë. Secili kryen një rol te rëndësishëm ne jete, me mënyrën e tij te kuptuarit te botes.
Përshkrimet e autorit, për rolin e parasë, te heroizmit , te marrëdhënieve midis shtresave shoqërore , përveç anës perfekte artistike dhe psikologjike , marrin vlerën filozofike, te kuptueshme nga te gjithë nivelet e lexuesve. Turtulli, ne këtë roman, është shfaqur si artist , që e zhvillon intrigën e personazheve , në shumë plane dhe te befason , për zgjidhjet. Ka shume episode te këtyre pamjeve, duke e ven lexuesin në pozitë, qe t’i besoi, pa dialog zgjidhjeve, qe jep autori. Ne ketë kuptim , romani i “Lavjerrësit “ , mirëkuptohet si një epope, në një arenë të pa fund, ku episodet jetësore zëvendësojnë njeri tjetrin me shpejtësinë e natyrshme te zhvillimit te fenomeneve shoqërore .
Nuk e njoh fizikisht shkrimtarin Kristaq Turtulli , veç nga shkrimet e tij. Kam lexuar disa prej romaneve të tij. Për mendimin tim, ky romancier i ka kapërcyer te tera pengesat , që lidhen me mos lexueshmerine e literaturës se sotme te shkruar dhe pak te lexuar . Turtulli, është shkrimtar i shume i lexueshëm. Ky roman tregon se ne cilën mase ndihen dridhmat dhe dhimbjet, qe linden borgjezinë dhe të tjerat, qe përjetohen, me zhvillimin e kësaj borgjezie te brishte.
Korça, lulëzon borgjezinë e brishte , por krijon dhe kushte , për ta korrigjuar atë . Fjala vjen, a nuk është bamirësia ai veprim shoqëror, që zbut varfërinë. Është afër koha , kur bamirësia do te ndalohet me ligj . Jetën e tjetrit nuk mund ta marri ne dore kush, veç shtetit. Ne vendet nordike, ky fenomen po ndodh praktikisht .Po përjetohet një shtet i ri borgjez , me ndryshime nga shteti borgjez klasik por këto janë çështje , qe nuk lidhen me objektin tone aktual, prandaj te kalojmë në temën tonë.
Romani i Turtullit , shënon një nisme historike , qe i jep ngjyrat e humbura kombit . Historianet nuk e dine, që në Shqipëri ka pasur një borgjezi, qe lindi si fëmijë shtatanik dhe u rrit në pelenat e rreckosura te tregtarëve te kohës. Ketë, qe nuk duan ta dëgjojnë historianet , Turtulli , na i ka dhënë me rrënjë dhe dege ne librin e pare te sagës se tij te famshme, për familjen e Madhi , të Korçës . Si u zhvillua dhe u rrit kjo familje, kjo është Shqipëria e viteve 30 e shekullit te kaluar. Vitet 30, janë gur kufiri për Shqipërinë moderne. Pa këtë zhvillim dhe pa këta intelektuale te shquar, Shqipëria do te ishte ajo qe pretendonte Bismarku : “ Një shprehje gjeografike , ne hartën e Evropës “ . Shqipëria nuk u be siç thoshte Bismarku , por siç na i shtjellon artistikisht, Turtulli , në romanin e tij, që kemi në studim . Romani na jep në pëllëmbë te dorës emancipimin borgjez te Shqipërisë gjysmë feudale .
Gjetja e fabulës nga z. Turtulli, është një shërbim i madh shoqëror, sepse gjithë jetën shoqëria do te mbetet e përkushtuar ndaj historisë se zhvillimit te saj . Instinktivisht njeriu kërkon rrënjët . Nuk bëhet fjale, për subjekt te stisur, por për atë, real-historik . Ne ç’do personazh njeriu gjen veten, shoqërinë , të afërmit, mënyrat si duhet te çlirohet nga veset dhe metodologjia, për te falur solidaritet te dëlirtë. Ketë fabul, me vlere historike, e ka marre përsipër ta shtjelloi Z. Turtulli, qe e njeh problemin , brenda vetes dhe i ka aftësitë e duhura profesionale dhe artistike, për te na i përcjellë problemin emocionalisht .
Romani i Turtullit, është një tufe e madhe me aforizma, proverba dhe përkufizime filozofike , qe vetëm një romancier si Turtulli mund t’i realizoi . Proza e romanit është një ligjëratë e plote me ngjyra poetike. Këtë ja jep gjuha e rrjedhshme dhe me origjinalitet popullor. Turtulli shkruan atë, qe mendon, pa u shtirur dhe pa perifraza, por me kuptim te drejtpërdrejtë. Sot për sot Turtulli mbetet lider në një pyll me romancierë , qe kurrë nuk e kemi pasur me përpara .
Për aq sa romane kam lexuar, ky i Turtullit është nga me të shquarit e këtij çerekshekulli të fundit, mbase më I shquari. A ka influencën nga shkolla Kadare te romanit shqiptar ? Unë mendoj , Po, me ” po “ te madhe !
Gjithsesi Turtulli ka individualitet te theksuar te romancierit. Jo vetëm shkruan pa sforco , por temperamenti i tij , i lejon të futet në të tera këndet e padukshme dhe labirintet e te gjitha klaneve. I qëndron mire kostumi i shkrimtarit popullor, por nuk i mungon inteligjenca dhe kultura, për te na futur ne korridoret e filozofisë dhe laboratorët e psikanalizës.
Lexuesin e komandon libri, qe ka përpara. Ne se ai ka mundur te depërtoi brenda qenies time, duke me familjarizuar me personazhet dhe ngjarjet, behet pjesa e ndërgjegjes . Më fut brenda ngjarjeve qe kane rrjedhur natyrshëm, jo vetëm objektivisht, po aty ku i ka çuar mjeshtëria e autorit. Një libër virtuoz , është një lloj qelize , qe ndan kromozomet me lexuesin.
Ja si e përkufizon lindjen e idealeve komuniste “Lavjerrësi “ i Turtullit: “Është dogme, që të djeg . Nuk të bind “ ( F154 ) . Me gjeni një përkufizim me lakonik, me gjithëpërfshirës dhe me te sakte se ky përcaktim , për monizmin lindor stalinist . Duhet te jesh Turtull, të arrish në të tilla deduksione filozofike, të ngritura ne art . Përkufizimi i Turtullit i thotë të tera , që na mëson historia , por vetëm me dy fjali te shkurtra sa s’ka .
Romani i Z. Turtulli , lexohet me një fryme, sepse është libër i shkruar artistikisht, pa kryefjala redaksionale, pa autoritet , diktim dhe zgjidhje te supozuara. Te vjen keq , që e ndërpret , për pushimin e drekës . Do që të jetosh me personazhet, që të bëjnë shoqëri te sinqerte, pa luster dhe prapamendime .
Nuk është fjala, për një libër të pikuar artistikisht , sepse do te behej shume delikat , ne forme pelteje , për te ushqyer bebet . Romani i Turtullit ka oshtimën e vet , për mire dhe për keq . E duam dhe kur vërtetojmë gabime dhe te meta , për gjykimin si lexues . Është roman qe ka aftësi te mbrohet vete , s’ka nevoje për bodigarde. Ne kuvendin e burrave , romani i Turtullit, na flet nga podiumi , me siguri dhe krenari te një korifeu të stërvitur mire.
Lexuesit i rrëshqet një pupël e lehte, ne vesh dhe ne fytyrë , qe i tërheq vëmendjen , për te pasur një sy dhe një vesh nga politika e kohës. Ka rëndësi fjala: “e kohës “ , sepse gjejmë politiken e ditës , edhe kur ngjarja zhvillohet një shekull përpara. Jemi te lirë të bëjmë zgjedhjen tone politike, pa buje, ndryshe nga libra te ashtuquajtur artistike, por te mbushur me fryme politike partiake. Nuk ka ofendim me te madh, për lexuesin, kur i serviren metoda te tilla librash . Ne fakt ato janë një forme e atentatit te heshtur .
Ne këtë rast nuk dua të bej Platonin, por e kam fjalën , qe arti duhet të jetë veçmas nga politika, për faktin e thjeshte se pushtetet ndërrohen periodikisht . Arti ka vlere te pa kufizuar ne kohe.
Është fakt se botimet, këto vite janë shtuar shume dhe kjo flet për rritjen e nivelit kulturor te popullit. Romancierë te këtij gjysmë shekulli , bashke me koleget e tyre para ardhës , krijuan një pyll me romancierë , qe i kishte munguar Shqipërisë përpara gjysmëshekullit të 20 e ne vijim . Dijetaret , i kane shpallur romanet, gur kufiri midis epokave historike . Midis morisë se romaneve , qe botohen , ç’do vit , natyrshëm do te gjenden edhe tek ne te tille gurë kilometrike te kufijve te epokave historike, sepse historia jone e romanit, në pak raste dhe firma autoresh, i ka kaluar kufijtë e vendlindjes . Ne këtë vështrim është me e lehte te shërbejnë si gurë kilometrike , brenda kufijve etnike dhe kjo nuk është pak , për një letërsi, që ka qenë e mbyllur ne kafazin e hekurt të socializmit .
Nuk mund te behësh romancier me sforco dhe as me ndihmë, duhet që të gjenerosh ide te realizueshme, brenda logjikes shkencore . Kjo kërkon jo vetëm talent , por dhe kulture te përgjithshme, qe autorit në fjale nuk i mungojnë te dyja. Në vlerësimin e librit artistik , merr rëndësi te dorës se pse shtjellimi i skenave intime . Ato janë korridoret jetësore, ku zhvillohet lindja dhe vdekja, puna dhe krijimtaria, politika dhe arti .
Disa autore, këto skena i përshkruajnë jashtë natyralitetit te tyre, ne mënyrë kaq kanunore, sa qe ç’do klerik, i çfarëdo besimi , mund t’i përdori si formule pagëzimi. Ka autore te tjerë, që kalojnë në banalizim , qe do t’i kishte zili dhe seksi i rrugës së madhe. Romani i Turtullit përshkruan skena te tilla, me qindra, por me natyralitet absolut . Pse e shtoj fjalën e fundit? Sepse nuk besoj qe do te gjendet mënyrë me optimale, për te depërtuar te lexuesi i te tera moshave dhe sekseve . Pasi ta lexoni romanin , do me jepni te drejte. Skenat seksuale, qe përshkruan autori ynë, do t’i miratonin , pa hezitim edhe Don Zhuanet patologjike edhe murgeshat, e dënuara nga fati .
Nuk ka në veprën e Turtullit arifice dhe neologjizma parazitare: Ai zotëron ne mënyrë krijuese vokapolarin popullor . Ja disa shprehje te shkëputura: Mos na fut ne ato thekra! Dy janë prangosur : Ti dhe ideali! Pleqëria e Albanit , zbret me ritmin , qe investohet ne tregti (F. 110 ) Sa te dridhen leqet tona , le te thyhen kockat e tyre. Unë mbjell, dru pikëllimi, ne kodrat e shpirtit. Lumenjtë vdesin rralle! ( F 73 Burrë e grua, janë shpirtra, jo burrë e grua . (f.83 ) Meri nga fotografia është gjykim, për dashurinë . Nuk ka rëndësi ç ‘dashuri është , mjafton te jetosh. Këto janë disa batuta , midis mijëra të tjerave te ngjashmeve .
Në këtë trajtese te shkurtër , nuk mund te paraqes, veç pak shembujt, qe përmenda me sipër.
Ky është autori Kristaq Turtulli, ne dimensionin emocional dhe artistik . Me një pune te thelluar intelektuale dhe artistike, autori, ka dale mbi kohen dhe na ka dhënë një roman, te nivelit, qe kumtova, në këtë ese modeste. Midis të tjerave romani, qe analizuam krijon garanci , për librat e tjerë , për plotësimin e sagës , qe ka ne plan të shkruaj z. Turtulli.
Cilësia dhe sasia e romaneve shqiptare, ka zhvillim të ndjeshëm pozitiv, por nuk jemi aty ku duhet. Romanet janë ngjarje të mëdha , për kombin , nuk janë simite, që përgatiten në furrë. Me këtë dua të them, qe autoret dhe botuesit , kur mbi kapak , shkruajnë fjalën “Roman “ , jo vetëm duhet te mendohen thellë, por të kenë krenarinë e ligjshme, që I kanë dhënë vendit një epoke te pasqyruar artistikisht.
Nuk jemi në kohen, kur Shqipëria , kërkonte dhe nuk gjente një romancier, qofte edhe të rëndomtë. Sot ka shume te tillë dhe është e natyrshme nuk mund te jenë të tërë te një niveli . Kjo ndodh se kultura dhe letërsia aktuale, kane prekur nivele te kënaqshme zhvillimi.
Nuk mund të pretendohet uniformitet, sepse ku ka uniformitet, nuk ka jetë . Sot për sot, gjithnjë sipas mendimit tim , kulmin, po e shënon saga: “Zëra ne Lavjerrës “ , fillimi I një sage, që nuk është parë, deri me sot, ne historinë e romanistikës tone kombëtare .
Illo Foto - Studiues , NY – Nëntor 2018
*****
Kristaq Turtulli, shkrimtar, poet, gazetar, piktor, romancier i njohur korçar me banim në Kanada. Fitues i disa çmimeve kombëtare në prozë. është përkthyer në anglisht. Rrjedh nga një familje e shquar patriotike e cila gjithmonë i është gjendur pranë kombit. Anëtar i Unionit të Shkrimtarëve të Kanadasë.
Veprat e botuara nga Kristaq Turtullit
Ëngjëlli i koresë, roman, ribotim, 2018
"Ëngjëlli i Korese" ngërthen një teatër shumë të gjerë veprimesh, nga Shqipëria e deri në Kore, pra në Euroazi, nga pikpamja gjeografike, në komunizëm nga pikpamja e sistemit politik, në varfëri nga pikpamja e nivelit ekonomik, në diktaturë nga pikpamja e qeverisjes, në persekutim, nga pikpamja e lirive dhe të drejtave të njeriut. Autori ka modeluar një skemë të kombinuar linjash, mjedisesh, personazhesh, pikpamjesh filosofike për të zbuluar plagët e agravuara të shoqërisë e popujve të këtyre dy vendeve, fatin tragjikisht të paracaktuar të personave vepronjës në roman, i cili nuk ishte aspak më i mirë nga populli punonjës, pa ekonomi e pa liri e të drejta. Libri:”Ëngjëlli i Koresë” pjesa e dytë e trilogjise: ”Hidhësia e Puthjes", sjell modele pershkrimesh, monologësh, vargje sinonimesh dhe epitetesh për të përshkruar, vizatuar apo tipizuar skena, rrethana, dukuri, vecori, personazhe dhe mjedise. Libri vazhdon me vëllimin e tretë, i cili do na japë tablonë e plotë dhe fatin e personazheve… Oh, sa bukur, sa dhimbshem, sa shumë bukur! Një himn magjik për dashurinë përmes vojtjeve apokaliptike!
Misteret e parisit të vogël, roman 2017
Në librin: ‘Misteret e Parisit te Vogël’ të shkrimtarit Kristaq Turtulli shtjellohen disa fabula, që janë probleme shoqërore dhe historike të kombit, të cilat së bashku krijojnë një të vetme, që ka emrin mbijetesë kombëtare dhe fisnikëri e familjeve të mëdha. Shumë kapituj të librit i japin veprës dimension të merituar didaktik për sot dhe të ardhmen, me terma të përmbajtura historike, për të cilën edhe specialistët e fushës nuk i njohin baraspeshat. Mesazhi që jep vepra është universal. Ai lokalizohet në aftësinë e familjeve të mëdha për të rigjeneruar kombin nëpërmjet rigjenerimit të vetes. Përballë agresionit të një pushteti të dalë nga gryka e pushkës, familjet e mëdha ruajtën genin e humanizmit dhe të përgjegjësisë për zhvillimin e pandërprerë të shoqërisë kombëtare.
Ati dhe fati, roman 2016
Ne nje rrafsh filozofik, udhetimi i Fredo Samarxhiut eshte vete jeta. Vjen nje moment kur duhet te braktisesh vatren familjare per t'u perballur me sfiden qe ta ka rezervuar fati. Eshte nje udhetim qe ruan fund e krye tre elemente te rendesishme: zhvendosjen fizike te njeriut mbi glob, motivimin qe te ben per te pranuar sakrifican mbinjerezore dhe fati qe artistikisht jepet nga hija e gjyshit Riko.
Ikje prej vetes, roman 2016
Në qoftë se princi Hamlet kishte të drejtë, - është shkruar në librin e diellit: - E vetmja përgjigje e Horatit, mikut të ngushtë, ishte; ‘të vazhdonte të zgjeronte limitin e mendimeve të tij.’ Me pak fjalë, të vazhdonte të ëndërronte... Romani "Ikje Prej Vetes" është një prozë e fuqishme, meditative, artistike, filozofike e ditëve të sotme. Tema është marë nga realiteti i sotëm shqiptar, ku jepet me forcë dhe vërtetësi pasqyra reale dhe gjendja në Shqipëri. Trajtohet kriza e familjes së sotme, shoqërisë, fati i artistit dhe njeriut të ndershëm në krizën e sotme sociale.
Zhgënjimi, roman: shkurt 2015
Më besoni as vetë nuk di se çfarë kërkoj. Nuk e di kujt ti drejtohem, kujt ti hapem; vetes, miqësisë, njerëzisë në qoftë se do mundnin të më përgjigjeshin. Ti kthehem fanatizmit gërdallë, idealizmit të zhvlerësuar, bërë prostitutë rrugësh, marrëzisë, çmendurisë? Kujt?! Kudo është shurdhëri, shkretëtirë... Më vjen keq për veten por dhe njëherësh dua të qesh me të madhe, të shkulem së qeshuri, aq sa të thyhen xhamat e vitrinave, të buçasin sirenat e makinave, të prishen hijet, të shqyhen rrjetat e merimangave dhe të shkundet i gjithë qyteti..
Kujdes vajzë, novelë 2015
Ana e dashur, në kokën time me qoshe lëvrojnë dhe ngrenë krye dyshime të mëdha. Siç duken bathët, nga e gjithë kjo ëndërr e sfungjertë dhe zallahi do dalim si ruajtur qethur. Demokracia që e duam aq fort, ngjan si një foshnjë e mrekullueshme e njomë, me diellin përshkënditësh në sy dhe në buzë, - më tha Sterjo Dushku: - Kjo demokraci e magjishme, qëndron ndehur mbi tehun e thikës me dy presa. Lindi, u mëkua, u ushqye nga njerëz idealistë, demokratë, me imagjinatë të pasur, të ndërgjegjshëm, të pa kompromentuar dhe nga ne, studentët ëndërrimtarë të brezit të ri. Por kësaj foshnje të padjallëzuar e delikate, i zunë pritë zabërhanët. E rrëmbyen me duart idhnake. E hodhën në kazanin e shtrigave dhe po e mbytin me litarët leshterikë të burokracisë...
Pianisti, roman 2013
Libri me novela "Pianisti" përmban pesë novela. 1. Pianisti 2. I qeshuri 3. Vajza me qen 4. Një ditë korriku në Muskoka 5. Pushkë e keqe qe ajo që ra Autori, në të pesë novelat, trajton me mjeshtëri tema te rëndësishme të jetës shqiptare dhe të jetës në mergim, ku jeton, atë kanadeze.
Tulipani i koresë, roman 2012
Syri i Rirës, roman 2011
Rrezearta mundohet me të gjitha mjetet të shkëputet prej thonjve të fatit të parashikuar, përballon vështirësitë e mendësitë mediokre dhe dashakeqe të ambjentit provoncial ndaj një vajze jetime...
Në trenin e linjës 16, roman 2010
Zamira, personazhi krysor i romanit është ikona e femrës shqiptare, e vuajtur por kurajoze, duron me stoicizën të gjizh vështirësitë e jetës
Puthje e pamundur, roman 2010
Në jetë luajnë të qetë vetëm ata që nuk kanë asnjë rol. Ndërsa tek ne gjithçka qëndron ndryshe. Jemi aktorë dhe regjizorë njëherësh, veçse në miniaturë. Dëshirojmë të luajmë, por ngatërrojmë batutat, skenat, lëvizjet risillen përmbys. Atëherë gërhasim, fajësojmë, kërleshemi. Kjo kërleshje ka vite dhe vite. Dekada dhe dekada, që zhvillohet brenda vetes. Kërleshjen fillimisht e pranuam si lodër fëmijësh, si një dhuratë të vogël simbolike, por tunduese. E përtypëm me ngut, gjithë dëshirë, e cila zbriti rrëmbyeshëm, ashtu e patretur mirë në stomak. Lënda e qulltë, u përzje me acidërat e stomakut dhe, në mënyrë të rrufeshme u përhap në gjithë qenien. Trupi e pranoi dhe s'e nxori jashtë...
Dëgjo, floriri im, roman 2009
Ç’hyn prakticizmi në predikimet bajate të tjerëve. Fjala elastik ka vlerë më shumë se fjala praktik. Trupi i njeriut nuk mund të përthyet më dysh. Elasticiteti është më i përshtatshëm për gjarprin, ngjalën, ose shushunjën, shtylla kurrizore e të cilëve është e mrekullueshme. Gjarpri krahas elasticitetit, ka kafshimin dhe helmimin. Shushunja është pak a shumë më ndryshe, parapëlqen thëthitjen e gjakut, paqësisht qëndron në ujërat e ndenjura kënetore. Ajo është e vogël dhe duket e padëmshme, disi e mjerë. Ndërsa ngjala është shumë më ndryshe nga dy të parët, ajo është vërtet elastike, por një torollake uji e brishtë e pa vlerë, që nuk mund të bëhet kurrë gjarpër... Po njeriu..?!
Vetmia e zërave, roman 2006
... Mistrecët gjithmonë argëtohen me rekrutët e rinj. Mbijetesa e tyre, servilizmi. Eh, është një nga elementet bazë të rekrutërisë. Servilizmi s'të lë kurrë në baltë. Servilizmi. Oh po servilizmi, mbulon me mjeshtëri tymtajën ogurzezë të mendimeve dhe qëllimeve. Servilizmi është i lashtë sa vetë jeta. Servilizmi është fillesa e fillesave. Servilizmi u përket të gjithëve dhe gjithçkaje. Bota pa servilizmin do të ishte e mjerë. Servilizmi është petku i artë, i purpurt i përbaltë, i kameleonët. Më dëgjove? Më mirë mos dëgjo. Fola për servilizmin. Mos beso. S'ka servilizëm, s'ka asgjë. Eh, kush e njeh servilizmin, kush e di. Të gjitha janë pallavra. Disa flasin për hipokrizinë. Të gjitha njeriu i ka krijuar dhe për njeriun janë. Mendjet e ditura?! S'dihet, mbase mendjet tmerrësisht të djallëzuara, të çartura ose të rrokullisura. Ndoshta është fasadë. Mbase diçka e parathënë, e parabërë, e paraparë..
Ç’është jeta e një njeriu, roman 2003
Në jetë luajnë të qetë ata që nuk kanë asnjë rol. Ndërsa tek ne gjithçka qëndron ndryshe. Mundohemi të jemi aktorë dhe regjisorë njëorësh, veçse në miniaturë. Dëshirojmë të luajmë, por ngatërrojmë batutat, lëvizim, skenat risillen përmbys. Atëherë fajësojmë, gërhasim, kërleshemi. Kjo kërleshje ke vite dhe vide. Dekada dhe dekada, që zhvillohet brenda vetes. Kërleshjen fillimisht e pranuam si lodër fëmijësh, se një dhuratë e vogël simbolike, por tunduese. E përtypëm me ngut, gjithë dëshirë, e cila zbriti rrëmbyeshëm, ashtu e patretur mirë në stomak. Lënda a qulltë u përzje me acidet e stomakut, u përhap në mënyrë të rrufeshme në të gjithë qenien. Trupi e pranoi dhe s’e nxori jashtë...
Hani me dy Porta, roman, 1997
“… Në pështjellimin e zërave dhe të klithmave të qytetit, kërkohet zëri i lemerisur. Ngrihej rrufeshëm nga fundi i dheut. Ai zë fillimisht niste ulët, i ngadalë, si një qarje a lehtë, më pas merrte hov dhe oshëtinte me lebeti. Me kujë të fortë, aq sa trondiste muret si tërmet...
Hija e Ariut, roman 1996
…Të kërkosh nga vetja, me të gjitha mënyrat, s’është mëkat. Dikur, babai i kishte folur për hijen a ariut. Ka hije të rëndë ariu, të madhe, lemeritëse, shtypëse. Gjithsesi, kur ndodhesh përpara ariut, duhet të jesh i përgatitur mirë qysh më parë. Dy qenie për jetë a vdekje janë përballë njëra-tjetrës. Ulërima a ariut është e frikshme. Përpiqet të të shqyejë , të të bëjë copa-copa. Ndërsa ti, kur të hapësh pikën maksimale të klithmës, duhet të fillosh të ulurish më shumë se ariu. Atëherë ndodh habia: ariu tkurret, mblidhet, shtrihet para këmbëve të tua dhe i pushon zemra. Kjo e fundit ndodh një në njëmijë, por ndodh.
Përgatiti :Floripress(Flori Bruqi)
