Nga Gjergj Meta
Me qëllime të mbrapshta në këto ditë ka gjarpëruar në Shqipëri idea se mosmarrja e vendit kandidat nga Europa është bërë për shkak të pranisë së myslimanëve në Shqipëri. Një demagogji më djallëzore se kjo nuk ka. Në fakt është artikuluar në publik nga ndonjë politikan, por unë e dëgjoj edhe jashtë bisedave publike në rrethe më të ngushta. Para se të hyj në analizën e këtij fenomeni dua menjëherë të them se për mendimin tim dy janë faktorët thelbësorë që nuk morëm statusin kandidat.
E para janë atavizmat komuniste që vazhdojnë ende të udhëheqin mendësinë e shumë shqiptarëve, qofshin në bazë e qofshin në udhëheqje të vendit, dje edhe sot. Së dyti faji i faturohet, absolutisht dhe pa asnjë negocim, faktorit politik shqiptar, me vendimet e tyre dje dhe opozitën sot e me bojktimet e opozitës dje e vendimet e tyre sot. Por për këtë do jetë historia ajo që do të analizojë më mirë se unë gjithçka e do t’i japë meritën apo turpin gjithsecilit. Sa i pëket faktorit religjioz si përcaktues për çështjen e antarësimit të Shqipërisë në BE është një demagogji jo vetëm e dobët, por edhe konfliktndjellëse e nxitëse. Në përgjithësi e bëjnë njerëz që me religjionin apo me përcaktimet i krishterë e msyliman nuk kanë të bëjnë, pasi fenë e shohin me lupën e idologjisë marksiste apo e masin me metrin e pragmatizimit për ndonjë vend të mëtuar në adminstratën shqiptare kinse përkatësia e tyre është kusht për anëtarësimin në BE. Sa për Europën, historia e konfliketeve fetare nuk është diçka që ka ardhur tani. Në Europë antisemitizmi ka bërë kërdinë. A nuk është ky një konflikt me ngjyrë religjioze? Të krishterët nuk kanë pasur nevojë t’u shfaqeshin “ezmerët” në brigjet e Gjibraltarit për të bërë luftë, pasi ne të krishterët kemi dëshmuar se dimë të luftojmë e të shqyhemi ndërmjet protestantësh e katolikësh.
A nuk vazhdon sot e kësaj dite kjo histori në Irlandë? A nuk kanë qenë të ndaluar e të padëshiruar për treqind vjet katolikët në Angli nga “vëllezërit” e tyre të krishterë anglikanë? A nuk e dimë se sot në Greqi katolikët nuk kanë të drejta të barabarta me ortodoksët? Por ne në Shqipëri kemi dëshirë të shmangim gjithmonë problemet dhe përgjegjësitë e t’i hedhim te të tjerët. Nuk janë msylimanët që na pengojnë në integrimin tonë në BE. Nëse myslimanët kanë probleme me veten, sikurse edhe të krishtërët kanë, kjo është një çështje tjetër që ata do ta zgjidhin vetë edhe ndoshta me shumë sakrifica, sikurse po ndodh në shumë vende me shumicë myslimane, në Lindjen e mesme e në Afrikë, në të cilat një pakicë intergaliste e fundamentaliste po dikton jetën e popujve. Ajo që harrojmë ne është se në Shqipëri nuk ka vullnet për t’u bërë pjesë e traditës Europiane të kulturës së takimit midis të ndryshmëve për një çështje të përbashkët. Ne nuk duam të mendojmë (dhe as të pranojmë) se Europa ka nisur nëpërmjet shtrëngimit të duarve të dy popujve armiq, Francës dhe Gjermanisë në mbarimin e konfliktit të dytë botëror. Atëherë kur mendohej e pamendueshmja atehërë ndodhi në Europën që ne sot aspirojmë. Por këtë ne nuk e duam, sepse atëherë do të ishin të detyruar të shtrëngonin dorën pozita e opozita edhe në Shqipëri, do të thonte të takoheshin gjakësit me njëri-tjetrin, të bënim debate më të civilizuara në televizor politikanët dhe njerëzit e mediave e të kulturës etj. etj. Ne jemi në mendjen tonë ende komunistë, mendojmë në mënyrë hegjemonike dhe integraliste. Ne mendojmë: “nuk duhet të ekzistojë i ndryshmi” apo “integrimi i Shqipërisë duhet të ketë emrin tim e jo edhe emrin e kundërshtarit tim bashkë me mua”. Sa herë në këto vite kemi prishur punë, kemi bojkotuar, e vazhdojmë ta bëjmë, sepse nuk duam që dikush të marrë meritat, pasi nuk duam t’i ndajmë meritat. E atëherë kur mungon kjo kulturë e takimit pse duam t’ia hedhim fajin myslimanëve? Kjo do të thotë të lash duart nga problemet dhe mangësitë.
Do të thotë ta kthesh besimin edhe një herë në problem e të krijosh një mendësi të ’67, por të kamufluar me modernizëm laicist. Europa kërkon standarde ligjore, vullnet për luftën kundër korrupsionit, sistem edukues në përputhje me vlerat që kanë bërë Europën. Ajo nuk kërkon çertifikatën e pagëzimit e as nëse je rrethprerë apo jo. Kërkohet t’i vëmë krahët punës, të shpërvjelim mëngët, të ulim hundën e të punojmë sëbashku megjithë dallimet tona. T’i japësh mosintegrimit në Europë ngjyra fetare do të thotë të shmangësh problemin nga vetja e ta gjesh diku tjetër ku nuk ekziston. Do të thotë të mos jesh as deri në nivelet e një kulture mesjetare e cila njohu takimin e krishtërimit me filzofinë pagane, por edhe takimin e krishtërimit me islamin, sikurse ndodhi që shën Françesku takoi kalifët, e Avicena e Averroeu, dijetarët isalmë të Persisë, na rikthyen në vëmendje Aristotelin që për shekuj ishte harruar. Të mos harrojmë se Europa para së gjithash nuk është më e krishterë e nga ana tjetër Shqipëria nuk është e gjitha msylimane. Nëse dikush në Europës sot (apo në Shqipëri) do të shkojë kundër myslimanëve, nesër (por edhe sot) do të çohet peshë kundër katolikëve e kështu me rradhë. Megjithatë unë dëshiroj ta mbyll duke thënë se, nëse është e vërtetë që Europa nuk na pranon, sepse në Shqipëri ka myslimanë, atëherë unë nuk dua të shkoj në Europë, sepse preferoj të kaloj jetën me miqtë e mi të zemrës me të cilet jam rritur, kam ndarë të mirën e të keqen, më janë gjendur e u jam gjendur, por të cilët shpallin një kredo të ndryshme nga e imja, se sa të jetoj me një hollandez, a gjerman, a francez me të cilin shpall të njëjtën kredo. Nëse në Europë nuk më pranojnë bashkë me fqinjin tim i cili shkon në xhami, refuzoj ofertën e vazhdoj jetën!
http://respublica.al/author/gjergj-meta
(Autori është shkrimtar dhe prift katolik)
--------------------------
Dom Gjergj Meta: Pse shkruaj dhe çfa rë lexoj
Aida Tuci
“Dom Gjergj Meta nuk është një prift tradicional që komunikon vetëm me besimtarët e tij. Ai është nga ata klerikë që çuditërisht ka një gjergj-metamarrëdhënie shumë të mirë me median. Tashmë mund të thuhet se Gjergj Meta ka ndërtuar një karrierë në fushën e publicistikës, sepse ai është vazhdimisht prezent në shtypin e shkruar dhe atë viziv qysh në vitin 2002 e së fundmi edhe me një rubrikë të tij në të përjavshmen ‘Mapo’. ‘Ditar periferie’ është libri i tij i parë ku ai ka mbledhur publicistikën e shkruar që nga vitit 2002 -2012. Po si erdhi Gjergji Meta në publicistikën shqiptare? Ishte rastësi, vokacion apo rimarrje e modelit të klerikëve të viteve ’30? Raportet e publicistikës së tij me Kishën dhe të tjerët; cilët janë librat që e kanë formuar dhe autorët e preferuar. Përtej “Ditarit…” Dom Gjergj Meta flet edhe për veten.
Një klerik shqiptar që shkruan publicistikë. A është kjo një rimarrje e modeleve të viteve ’30?
Unë mendoj se ka dy aspekte. Njeriu shkruan së pari sepse e ndien si vokacion të brendshëm dhe kur merr feedback-un, ky vokacion vjen dhe përforcohet brenda teje. E dyta, sigurisht ka qenë dhe dëshira për ta rimarrë traditën publicistike të klerit katolik të viteve ‘30, por duke e përkthyer në kohë. Unë nuk jam shkrimtar e as poet, por kam kapur aspektin publicistik aty ku jam ndjerë më mirë. Në fakt, përvoja ime me median është pak më e hershme. Nuk e di nëse e kam thënë këtë fakt ndonjëherë, por unë kam filluar të shkruaj qysh kur kam qenë student në Bari të Italisë. Në vitin 1997 u botua artikulli im i parë në të përditshmen e Ipeshkvisë katolike ‘Avenire’ për situatën e ’97-ës në Shqipëri. Artikulli u botua në formën e një editoriali. Një vit më vonë botova një tjetër shkrim kundër stigmatizimit të shqiptarëve si importues të prostitucionit. Me këtë shkrim kam marrë dhe frytet e një suksesi publicistik. Më erdhën shumë letra në atë kohë nga shqiptarë, italianë dhe spanjollë. Mora edhe letra kërcënuese. Kështu dalëngadalë nisa të kisha një raport me median. gjë që e rifillova edhe kur u ktheva në Shqipëri. Në fillim nisa të shkruaj te gazeta ‘Koha Jonë’. Shkrimi i parë ka qenë për çështjen e martesave homoseksuale. Ishte hapur një debat dhe patëm një seri shkrimesh bashkë me Mesila Dodën, e cila dhe ajo shkruante në atë kohë te kjo gazetë.
Si e shihni në raport me kishën modelin e klerikut si imazh publik?
Përgjithësisht është një raport i mirë. Por mund të them se që në fillim unë pata një nxitje nga Shenjtëria e Tij Imzot Rrok Mirdita, i cili e ndiente nevojën e klerikëve që komunikonin me publikun. Ai deri në atë moment kishte qenë i vetëm dhe kur erdhëm ne brezat e rinj të priftërinjve ishte ai në një farë mënyre që nainkurajonte të shkruanim.
Zëra kundër, brenda kishës, nuk ka pasur?
Ka pasur edhe zëra kundër, por jo të fuqishëm. Në përgjithësi unë kam bindjen që kisha duhet të komunikojë dhe nëse unë e kam këtë dhunti përse të mos e përdor. Unë kam mbuluar edhe detyra institucionale në fushën e komunikimit me median, sepse kam qenë edhe zëdhënës i saj për tre vjet. E përdorni median, por në të njëjtën kohë jeni dhe kritik ndaj saj… Ju mendoni kështu. Unë mendoj se media më përdor mua. Është pra një marrëdhënie reciproke. Por unë mendoj se nuk mund të jesh mik i dikujt nëse nuk di ta kritikosh. Kritika ime deri tani për median ka qenë vetëm konstruktive, sepse dëshiroj një media në lartësinë e duhur. Kryesisht kanë qenë kritika për çështje të dimensionit të saj etik dhe profesional. Unë këmbëngul vazhdimisht që të ketë në Fakultetin e Gazetarisë punë doktorature ose masteri ku gazetarët të keni njohuritë bazë të religjonit. Që të kenë informacion se në Pashkë nuk zbukurohet pema dhe se vezët e kuqe nuk bëhen për Krishtlindje. Redaksitë më të rëndësishme në Europë kanë p.sh një Vatikanist që duhet në pak raste, por ama kur duhet është shumë i rëndësishëm.
Pse vendosët që t’i mblidhnit në një libër gjithë publicistikën tuaj të botuar më parë në të përditshme të ndryshme? Çfarë ndryshon kjo në komunikimin tuaj me publikun?
Shkrimet e mia nisen gjithmonë nga një situatë jetësore, konkrete që ka ndodhur në mjedisin tim, në vendin tonë ose në botë. Por unë jam munduar gjithmonë që duke u nisur nga një situatë konkrete t’i jap shkrimit ngjyrime atemporale, pra reflektime që mbeten në kohë. Kështu duke i përmbledhur në një libër unë i jap lexuesit tim mundësinë që të shikojë ato ngjyrime atemporale që mund t’i shërbejnë në çdo kohë dhe që e ndihmojnë të reflektojë në çdo kohë. Prandaj dhe në libër i kam ofruar publikut një ndarje të shkrimeve të mia publicistike jo sipas një rregulli kronologjik, por sipas tematikave që kam trajtuar. Një libër gjithashtu është gjithmonë i rëndësishëm dhe për efekte studimore.
Çfarë ju ngacmon për të shkruar?
Realiteti në përgjithësi, e përditshmja, aspekte sociale dhe ekzistenciale, por edhe politike nganjëherë, edhe pse për mua politika është gjithmonë në funksion të diçkaje tjetër dhe jo të vetvetes. Jam munduar që të mos jem i rreshtuar politikisht, pavarësisht se dhe unë kam bindjet e mia politike. Për një klerik, si është raporti me censurën, e kam fjalën me veten, por dhe me Kishën si institucion? Jo, këtu nuk bëhet fjalë për censurë. Unë kam vetë një lloj autocensure. Shkrimet e mia i rishikoj gjithmonë. Por kam dhe dikë tjetër që mi sheh dhe i lexon para se të botohen, por nuk ka të bëjë fare me kishën, ky dikush-i është laik. Ka momente që edhe unë jam kritik ndaj impostimit në disa çështje nga ana e bashkësisë kishtare ku unë bëj pjesë, por jam kritik deri në atë pikë sa mund të quhet kritikë konstruktive dhe e shëndoshë jo kritikë për kritikë.
Cilat libra e kanë formuar Dom Gjegjin dhe cilët autorë?
Në fëmijërinë time kam lexuar shumë letërsi të realizmit socialist, por asgjë s’më ka mbetur. Më vonë pastaj formimi im ka qenë më së shumti filozofik dhe teologjik. Kam lexuar klasikët e mendimit: Aristotelin, Platonin, më vonë Dekartin, Kant-in, Hegel-in. Niçe-n etj. etj. Edhe letërsi artistike kam lexuar. Dy autorët e mi më të preferuar janë Dostojevski dhe Servantesi. Po nga letërsia e sotme shqipe? Letërsinë shqipe e lexoj më pak. Kam lexuar nga Kadareja, jo gjithçka, Martin Camajn, Ernest Koliqin, Gjergj Fishtën. Kam nisur të lexoj dhe Kongolin. Por letërsia shqipe nuk më ngroh. Më duket e ftohtë, nuk arrin të të japë ngrohtësi, nuk të hap ndaj shpresës. Unë jam i ndjeshëm në këtë pikë. P.sh. ti nuk mund të lexosh Dostojevskin pa u entuziazmuar. Unë e lexoj dhe rilexoj ‘Don Kishotin’, që është kryevepër me përkthimin e Petro Zhejit.
Në formimin tuaj, por dhe në leximin e përditshëm, si është raporti i letërsisë religjoze me atë laike?
Arti por dhe letërsia në veçanti, për mendimin tim, është religjoze. Ajo ka të bëjë me fjalën dhe fjala është kryefjala e religjonit. Zoti krijoi botën nëpërmjet fjalës. ‘Zoti tha: Të bëhet drita dhe drita u bë’. Krishti për ne është fjala. Krishti për ne është fjala e amëshuar e atit, kështu që fjala në vetvete është shprehësja më e mirë e realitetit hyjnor. Dhe kur një njeri krijon letërsi nëpërmjet fjalës, atëherë arrin kulmin e ngjashmërisë së tij me zotin. Kështu që është e pamundur që fjala mos të të çojë në dimensione të përtejme. Çfarë do të thotë edhe përtej autorit, sepse kur një shkrimtar të dorëzon një vepër ajo nuk është më e tij, por është e lexuesit dhe lexuesi aty gjen atë që do dhe e lexon ashtu siç ai do. Kjo do të thotë të shohësh përtej autorit.
A kanë ndikuar autorët e preferuar Dostojevski dhe Servantesi në stilin tënd të të shkruarit?
Mendoj se i ngjaj vetvetes, por modeli im është Dostojevski. Nuk e imitoj, sepse ai është i paimitueshëm. Për mua Dostojevski është një shkrimtar që të mban pezull dhe më pëlqen shumë ky model. Më pëlqen ta kem edhe kur predikoj. Tundimi më i madh i një njeriu që shkruan dhe predikon është që të jetë shterues. Por ky është një tundim. Të pretendosh të jesh shterues do të thotë se je mendjemadh, arrogant. Si predikues, duhet gjithmonë t’i lësh takim dëgjuesit tënd, që ai të ketë interes për të ardhur sërish aty. E nëse ti je shterues, këtë nuk e bën dot.
