Në spikamë të Agjencionit Floripress -Lakenjve të shovinizmit grekomadh...

Shovinizmi grekomadh -mishërim i pabesisë bizantine

(Titulli redaksisë Floripress)


Nga Prof Dr Eshref Ymeri:Qëndrimi servil i diplomacisë shqiptare ndaj shovinizmit grekomadh

Në lajmet e orës 19-30 të datës 16 dhjetor 2008, kanali “Top Channel”, përmes gazetarit të mirënjohur Dhimitër Gjoka, zbuloi të vërtetën e letrës së Bollanos që ky i fundit i paska dërguar parlamentit grek për mosmiratimin e MSA-së me Shqipërinë, pa plotësimin nga ana e kësaj të fundit të shtatë kërkesave bollaniste, sipas njërës prej të cilave krejt Shqipëria e Jugut u dashka njohur si zonë “minoriteti” (Gazeta “Republika”, 10 dhjetor 2008, f. 10). Kjo kërkesë bollaniste është e para në listën prej shtatë kërkesash që ky lake i shovinizmit grekomadh i parashtron parlamentit grek para se ky të marrë vendimin lidhur me MSA-në me Shqipërinë. Por gënjeshtrën e lakeut Bollano se një gjë e tillë nuk na qenkej e vërtetë, e zbuloi lakuriq intervista që ky kanal televiziv i kishte marrë deputetit shovinist grek Thanasis Plevris për përmbajtjen reale të letrës në fjalë.

Kurse lakeu tjetër i shovinizmit grekomadh, alias Vangjel Dule, më 19 dhjetor 2008, nga ekranet e TV Klan dhe “Top Channel”, ora 19-30, sulmoi mjetet e komunikimit masiv të Tiranës se pse këto mbrojnë nacionalizmin shqiptar. Sipas lakenjve të shovinizmit grekomadh, grekët paskan të drejtë të jenë shovinistë, duke kërkuar tjetërsimin e trojeve etnike shqiptare në jug të vendit, kurse mjetet e komunikimit masiv të Tiranës nuk paskan të drejtë t’i mbrojnë këto troje nga epshet e shovinizmit grekomadh.

Mbrojtja që lakeu Vangjel Dule i bën sivëllait të vet Bollano, vërteton pa asnjë pikë dyshimi se partia që ai përfaqëson në spektrin politik shqiptar, nuk është gjë tjetër, përveçse një parti greke me seli në Tiranë. Tani vetvetiu lind një pyetje e thjeshtë: cilat janë arsyet që këta dy lakenj të shovinizmit grekomadh dalin kaq hapur si zëdhënës dhe propagandues të thekur të shtetit shovinist grek, i cili gllabërimin e Shqipërisë së Jugut e ka pas në themel të strategjisë së vet, fill pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë? Meqenëse të gjitha përpjekjet e shovinizmit grekomadh për vënien në jetë të një gllabërimi të tillë që asokohe e deri tani kanë pas dështuar njëra pas tjetrës, me sa duket, Athina zyrtare e ka parë me vend që të vërë në lëvizje lakenjtë në shërbim të këtij shovinizmi që ndodhen brenda Shqipërisë dhe që përfaqësohen nga organizata e minoritetit me emrin “Omonia” dhe partia greke e lakeut Vangjel Dule.

Prandaj, për të sqaruar lexuesit e nderuar të gazetës “Republika”, këtu poshtë po ndalem pak më hollësisht në politikën tradicionalisht armiqësore që shteti shovinist grek dhe kisha shoviniste greke kanë ndjekur në qëndrimin ndaj kombit shqiptar, sidomos gjatë gjithë shek.XX, fill pas shpalljes së pavarësisë së vendit tonë në vitin 1912. Pasqyra e kësaj politike armiqësore le t’u shërbejë si kujtesë edhe dy lakenjve të shovinizmit grekomadh, Dules dhe Bollanos, të cilët s’po na thonë ndonjë gjë të re me kërkesën për shpalljen e Shqipërisë së Jugut si zonë “minoriteti”, paçkase Athina zyrtare, përmes këtyre dy lakenjve të saj, kërkon t’i mbushë mendjen opinionit ndërkombëtar se nuk na qenka ajo që qëndron pas tyre, se ajo s’paska të bëjë me një kërkesë të tillë, apo me kërkesën tjetër për shpalljen e greqishtes si gjuhë të dytë zyrtare në Shqipëri. Me sa jam në dijeni (nëse nuk e kam gabim), Athina zyrtare i qe drejtuar dikur edhe Bashkimit Evropian me një kërkesë qesharake për shpalljen e greqishtes si gjuhë të dytë zyrtare, pas anglishtes, në kuadrin e atij Bashkimi.

Këtu poshtë do të rimerret në analizë vepra e historianit të shquar prof.dr. Beqir Metës, një vepër kjo me autoritet të lartë shkencor, e botuar në dy vëllime. Vëllimi i parë titullohet: “Tensioni greko-shqiptar. 1939-1949” (Shtëpia Botuese “GEER”. Tiranë, 2002), kurse vëllimi i dytë mban titullin: “Shqipëria dhe Greqia. 1949-1990. Paqja e vështirë” (Shtëpia Botuese “Koçi”. Tiranë, 2004). Le të ndalemi fillimisht në vëllimin e parë.



Shovinizmi grekomadh -mishërim i pabesisë bizantine



Para se t’i bëjë të ditura lexuesit disa fakte të panjohura deri më sot për tensionin që ka karakterizuar marrëdhëniet greko-shqiptare gjatë viteve 1939-1949, autori na njeh me parahistorinë e këtyre marrëdhënieve, e cila zë fill që në hapat përgatitore të nacionalistëve shqiptarë për shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë. Qeveria turke asokohe pati pranuar kërkesat e tyre për shpalljen e autonomisë për katër vilajetet shqiptare. Por qeveria greke qe pengesa kryesore për jetësimin e asaj marrëveshjeje, duke u bërë nismëtare e krijimit të një Lidhjeje Ballkanike, në ujdi të plotë me qeveritë bullgare, serbe dhe malazeze, me synimin që të copëtonte trojet shqiptare. Kësisoj, Greqia, që në përpjekjet e para të nacionalistëve shqiptarë për krijimin e shtetit të tyre të pavarur në mbarë trojet etnike kompakte shqiptare, u vu në krye të një politike të egër, armiqësore ndaj kombit shqiptar, e cila kishte në themelin e vet aneksimin e Shqipërisë së Jugut. Edhe pas shpalljes së pavarësisë shteti i ri shqiptar u përball me një agresion të hapur nga ana e shtetit shovinist grek, i cili dërgoi trupat e veta pushtuese në krejt Shqipërinë e Jugut. Prof.Meta, mbi bazën e dokumenteve që ka shfrytëzuar, thekson se synimet e qeverisë greke “për aneksimin e Shqipërisë së Jugut dhe aleancat që ndërtoi ajo në funksion të këtij synimi do të përbënin një rrezik e kërcënim tepër serioz, të vazhdueshëm dhe afatgjatë për shtetin shqiptar, sepse e vunë këtë në një trysni të plotë dhe penguan konsolidimin e tij” (f.14).

Hapi tjetër armiqësor që ndërmori shteti shovinist grek ndaj kombit shqiptar ishte paraqitja e pretendimeve territoriale greke ndaj Shqipërisë në Konferencën e Londrës, në vitin 1913. Kërkesat greke, në dëm të trojeve etnike shqiptare, gjetën përkrahjen e plotë nga ana e fuqive të Antantës, sidomos nga Rusia cariste, Franca dhe Gjermania. Autori vlerëson me objektivitet ngjarjet e viteve 1913-1915, kur trupat e shtetit shovinist grek kryen krime të përbindshme dhe masakrime të papara mbi popullsinë e Shqipërisë së Jugut, të cilat kishin për qëllim zhdukjen fizike ose dëbimin tërësor të popullsisë shqiptare nga ato zona. Pikërisht ajo politikë armiqësore e shtetit shovinist grek “la gjurmë të tilla vdekjeje dhe vuajtjesh njerëzore, saqë i ka minuar që atëherë bazat e një marrëveshjeje midis dy popujve” (f.16).

Ishte pikërisht shteti shovinist grek ai që, në kundërshtim me Protokollin e Firencës të 17 dhjetorit 1913, sipas të cilit Greqia duhej t’i largonte trupat e saj nga trojet shqiptare deri më 31 mars 1914, organizoi “lëvizjen autonomiste Vorio-Epirote”. Sipas djallëzisë greke, “duhej krijuar ideja se “grekët” e Shqipërisë së Jugut do të luftonin gjoja në mënyrë të pavarur dhe, madje, “në kundërshtim” me vendimet e qeverisë greke, kundër bashkimit të Shqipërisë, duke shpallur autonominë e “Epirit të Veriut” dhe, më pas, të kërkonin bashkimin me Greqinë” (f.17). Pikërisht të njëjtën gjë lërkon të realizojë edhe tani shovinizmi grekomadh përmes lakejve të tij - Dule dhe Bollano. Dredhira të tilla të poshtra e kanë karakterizuar vazhdimisht natyrën shoviniste të shtetit armik grek në qëndrimin ndaj kombit shqiptar që nga shpallja e pavarësisë së Shqipërisë. Në luftën e egër kundër kombit shqiptar, sipas rastit dhe situatave të krijuara, shteti shovinist grek ka vënë në lëvizje herë tradhtarë shqiptarë, herë minoritarë të shitur, herë kishën ortodokse greke, këtë aleate të tërbuar të djallit kundër vendit tonë, herë lobin shovinist greko-amerikan. Një politikë e tillë e shtetit shovinist grek ndaj nesh është tepër e lexueshme edhe në ditët tona. Lexuesi le të kujtojë për një çast porositë e Nikolas Geixhit në mbledhjen e minoritarëve grekë të Sarandës, të botuara në gazetën “Albania” më 4 prill 2004. Në atë mbledhje Geixhi kërkonte të shtirej sikur fliste në emër të lobit greko amerikan dhe jo të shtetit shovinist grek, ashtu si edhe pararendësit e tij “vorioepirotë” në vitin 1914, që gjoja vepruakëshin kundër dëshirës së qeverisë greke.

Një ngjarje e rëndësishme në historinë e shtetit shqiptar ishte pranimi i Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve më 17 dhjetor 1920. Pikërisht këtë akt të shënuar në historinë e Shqipërisë shteti shovinist grek e vlerësoi si një goditje të rëndë për pretendimet e tij territoriale dhe përsëri vendosi të kundërveprojë “në momentet delikate, kur Konferenca e Ambasadorëve ende nuk kishte vendosur për caktimin përfundimtar të kufijve të Shqipërisë” (f.26). Ai vuri në lëvizje përsëri Komitetin “Vorio-Epirot”, duke mos lënë gur pa lëvizur për nxitjen e bojkotimit të zgjedhjeve parlamentare të vitit 1921 nga elementët ortodoksë në Shqipërinë e Jugut.

Pavarësinë e Shqipërisë Greqia e njohu dhjetë vjet pas shpalljes së saj, më 1922. Megjithatë, shteti shovinist grek edhe paskëtaj vazhdonte të mos hiqte dorë nga rezervat që kishte për kufijtë e vitit 1913, paçkase Konferenca e Ambasadorëve i pati aneksuar atij treva të rëndësishme etnike shqiptare, midis të cilave edhe krahinën mjaft të pasur të Çamërisë.

Autori ndalet hollësisht edhe në një problem tjetër të mprehtë në morinë e tensioneve greko-shqiptare pas Luftës së Parë Botërore - në ndërhyrjen flagrante të Athinës dhe të Patrikanës së Stambollit në punët e Kishës Ortodokse në Shqipëri, në përpjekjet e tyre për ta mbajtur kishën tonë ortodokse nën kontroll dhe për ta shfrytëzuar për vënien në jetë të ëndrrës së “Megaliidesë”. Qëllimeve të shtetit shovinist grek i kanë shërbyer të katër qendrat mitropolite ortodokse të Shqipërisë, tri prej të cilave - ajo e Durrësit, e Beratit dhe e Korçës drejtoheshin nga peshkopë grekë. Nëpërmjet dokumenteve, autori nxjerr në pah rolin e poshtër që ka luajtur peshkopi i Durrësit, Jakovos, i cili pati qenë kundërshtar i rreptë i shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë, përkrahës i tërbuar i rrebelimit antikombëtar në Shqipërinë e Mesme dhe i komplotit grek për shpalljen e “autonomisë së Epirit të Veriut”. Klerikët grekë të asaj kohe qenë “ndër përgjegjësit kryesorë të tragjedisë së madhe që pësoi Shqipëria e Jugut si rezultat i krimeve dhe masakrave greke. Ata u bënë kështu ndër shkaktarët e armiqësisë midis dy popujve dhe nxitësit e një lufte vëllavrasëse, edhe midis vetë shqiptarëve ortodoksë” (f.35). Për këtë qëllim autori u është referuar edhe burimeve nga historiografia greke, siç është vepra me titull “Greqia dhe Shqipëria” , me autor Vasilis Kondis, i cili ka shfrytëzuar dokumente të Arkivit të MPJ të Greqisë, viti 1920. Në këto dokumente, midis të tjerash, pohohet se “Mitropoliti Jakovos ishte informatori dhe këshillëtari kryesor i qeverisë greke në përgatitjet që bënte kjo për pushtimin e Korçës pas largimit të trupave franceze nga krahina” (f.36). Rolin e Jakovos tani po e luan për bukuri Anastas Janullatosi, kreu i shovinizmit grekomadh në Shqipëri, dhe veglat e tij të shitura - Dule dhe Bollano.



Fisnikëria e Mbretit Zog përballë shovinizmit grekomadh



Në kapitullin e parë prof.Meta e njeh lexuesin me një fakt tepër interesant, të papublikuar deri më sot, me sa jam në dijeni. “Në prag të pushtimit Italian të Shqipërisë A.Zogu hodhi poshtë propozimet që i bëri Roma për të zgjeruar kufijtë e shtetit shqiptar. Diplomati britanik Sër A.Royan njoftoi në Forin Ofis që ai ishte i informuar se “pikërisht para agresionit të prillit italianët i kishin kërkuar Mbretit Zog t’u jepte tre divizione për të sulmuar Greqinë dhe, në këmbim, i kishin premtuar fronin e Greqisë, por ai kishte refuzuar”. Italianët i ofruan Zogut edhe 30 000 000 franga ari, si edhe ndarjen e Greqisë në dy pjesë: një Republikë Greke që do ta kishte kryeqytetin në Selanik dhe pjesa tjetër, që do t’i aneksohej Mbretërisë së Zogut” (f.45).

Kjo e dhënë befasuese nxjerr edhe më shumë në pah qëndrimin fisnik dhe burrëror të Mbretit Zog, si personalitet i shquar i kombit shqiptar. Në të njëjtën kohë, ajo dëshmon edhe një herë për faktin se ç’armik të urryer kishte populli shqiptar në kufijtë e tij jugorë. Përballë fisnikërisë së Mbretit Zog shpalosej armiqësia dhe arroganca e shtetit shovinist grek, e cila arrinte deri aty, saqë qeveria greke “e injoroi pushtimin e Shqipërisë nga italianët. Madje, në letërkëmbimin e saj me Romën ajo nuk ngurroi të shprehte edhe tone mirëkuptimi e kënaqësie” (f.46). Për më tepër, pas largimit të Mbretit Zog për në Greqi, shteti shovinist grek nuk lejoi që ai të zhvillonte atje ndonjë veprimtari politike. Pozicionin e shtetit grek në këtë rast autori me të drejtë e vlerëson si një qëndrim që “pasqyronte prirjen për të injoruar legjitimitetin e Mbretit të Shqipërisë dhe për të krijuar shkakun për ndërprerjen e vijueshmërisë së shtetit shqiptar për vënien në diskutim të njohjes ndërkombëtare të tij” (po aty). Prof.Meta citon një mori dokumentesh të rëndësishme, në të cilat del më mirë në pah qëndrimi armiqësor i shtetit grek ndaj Mbretit Zog gjatë tërë kohës kur ai ndodhej në mërgim, sidomos në Londër, deri në mbarim të Luftës së Dytë Botërore. Qeveria greke ka zhvilluar një veprimtari të ethshme për të bërë ç’ishte e mundur për mosnjohjen e Mbretit Zog nga Fuqitë Aleate, si Anglia dhe SHBA. Ishte pikërisht ky presion i vazhdueshëm i shtetit shovinist grek ndaj Aleatëve Perëndimorë, i cili solli si pasojë që këta të fundit, për turpin e tyre, ranë në kurthin e diplomacisë greke dhe nuk pranuan asnjëherë ta njihnin Mbretin Zog si përfaqësuesin legjitim të popullit shqiptar në Perëndim, ashtu siç kishin njohur si të tillë të gjithë mbretërit e tjerë të vendeve të Evropës Lindore. Duke ndarë pikëpamjet e diplomacisë shoviniste greke, diplomacia angleze, kryesisht, vazhdonte të qëndronte po në ato pozita armiqësore ndaj Shqipërisë, të cilat i kishte manifestuar që në vitet 1913, 1915 dhe 1919-1920. Veç asaj, Aleatët Perëndimorë nuk e njihnin ose nuk dëshironin ta njihnin realitetin tonë dhe qëndrimin që mbante populli shqiptar ndaj Mbretit Zog në mërgim, qëndrim ky që ishte krejt i kundërt me atë që propagandonte shovinizmi grekomadh. Në një raport që i dërgohej Forin Ofisit nga Shqipëria më 4 gusht 1943 thuhej: “…qindra e mijëra vetë në këtë kohë pyesin se çfarë po bënte Mbreti Zog, pse nuk po formonte një qeveri kombëtare? Pse nuk po vepron ai?” (f.118).

Por shovinizmi grekomadh harronte një fjalë të urtë që qarkullon në shumë gjuhë: “Mos u gëzo për të keqen që e gjeti fqinjin tënd, se një ditë ajo do të trokasë edhe në derën tënde”. Politika pragmatiste greke ndaj agresionit italian në Shqipëri shumë shpejt do të dështonte me turp. Kishte kaluar më shumë se një vit nga pushtimi i Shqipërisë më 7 prill 1939, kur Italia fashiste e akuzoi Greqinë për strehimin e anijeve luftarake britanike në portet greke. Paskëtaj akuzat u shoqëruan me një fushatë të ndezur propagandistike kundër Greqisë. Në këtë rast Italia filloi të spekulonte djallëzisht me problemin çam, duke pasur parasysh edhe faktin që shteti shovinist grek, që në vitet 1923-1925, kishte ushtruar një terror të egër kundër popullsisë çame dhe kishte dëbuar me dhunë 60 mijë vetë për në Turqi. Por edhe në këtë rast Mbreti Zog mbajti një qëndrim dashamirës ndaj Greqisë. Ai vuri në dijeni përfaqësuesit e Inteligjens Servisit se “nuk e konsideronte problemin çam si një faktor që do ta hidhte Shqipërinë në anën e italianëve” (f.49). Madje në një intervistë që dha asokohe, Mbreti Zog “u shpreh qartë se pavarësia e Shqipërisë kishte rëndësi shumë më të madhe se çdo zgjerim territorial” (49-50).



Grekët, si gjithmonë, të pabesë



Kishin kaluar më shumë se dy javë pas sulmit italian kundër Greqisë më 28 tetor 1940, kur trupat greke, me përkrahjen e fuqishme të Britanisë, kaluan në kundërsulm dhe, duke shfrytëzuar sebepin që pushtimi italian i territoreve greke kishte nisur nga Shqipëria, i thyen keqas trupat italiane dhe hynë në tokën shqiptare. Brenda tri javësh ato pushtuan Korçën, Sarandën dhe Gjirokastrën. Egërsia e trupave fashiste greke, me mizoritë që kryen në trojet e pushtuara shqiptare, s’kishte të krahasuar me natyrën pushtuese të trupave italiane, të cilat në Shqipëri, gjithsesi, nuk i fyen ndjenjat fetare të popullit shqiptar. Në territoret që pushtuan në Shqipërinë e Jugut trupat greke dëmtuan dhe shkatërruan 40 kisha dhe katedrale, nga të cilat 11 në Voskopojë, si edhe të gjitha xhamitë. Urrejtja shtazarake e trupave fashiste greke kundër popullit shqiptar arriti deri aty, saqë xhaminë e fshatit Gjonomat e shndërruan në stallë kuajsh. Krime të tilla kundër ndjenjave fetare të popullit shqiptar vetëm shovinistët grekë dhe serbë janë në gjendje t’i kryejnë. Kur njihesh me të tilla mizori të barbarëve grekë në Jug të Shqipërisë, padashur të vijnë ndër mend fjalët e kronistit bizantin Niketa Koniati, i cili, tek përshkruan pushtimin e Konstandinopojës nga kryqtarët dhe venedikasit më 13 prill 1304 thotë se edhe myslimanët janë “njerëzorë dhe të mirësjellshëm” në krahasim me këta njerëz “që mbajnë kryqin e Krishtit në krahë” (Georg Ostrogorski. Historia e Perandorisë Bizantine, f. 290).

Që asokohe shteti shovinist grek kaloi në parlament të turpshmin ligj të luftës me Shqipërinë, duke e quajtur këtë të fundit shtet agresor, paçka se vendi ynë ishte i pushtuar nga Italia fashiste, nuk gëzonte më atributet e një shteti të pavarur dhe figuronte i bashkuar me Mbretërinë Italiane nën Viktor Emanuelin III. Kësisoj, shovinizmi grekomadh i dha fuqi juridike armiqësisë me popullin shqiptar. Ligji në fjalë është në fuqi edhe sot e gjithë ditën dhe juridikisht shteti grek për ne është dhe vazhdon të mbetet një shtet armik, gjë që përfaqësuesit e klasës sonë të verbër politike, në pushtet dhe në opozitë, nuk duan ta besojnë, paçka se Greqia ua pëplas në fytyrë sa herë që i preken sadopak interesat e saj shoviniste në marrëdhëniet me ne. Është pikërisht mendësia dhe djallëzia bizantine ajo që e ka karakterizuar dhe vazhdon ta karakterizojë edhe në ditët tona shtetin shovinist grek në qëndrimin ndaj vendit tonë, ndryshe nuk ka si të shpjegohet mbajtja në fuqi e atij ligji të turpshëm. Ndërkohë që mbarë popujt e Evropës ishin ngritur më këmbë për t’i bërë ballë murtajës fashiste, shteti shovinist grek, i cili edhe vetë ra viktimë e saj, në vend që të forconte lidhjet me forcat atdhetare, nacionaliste të Shqipërisë fqinje, viktimës së parë të fashizmit në Evropë, përkundrazi, kërkonte të aneksonte territoret e pushtuara. Prof. Meta argumenton me fakte se shteti shovinist grek hodhi poshtë kërkesën e shqiptarëve për luftë të përbashkët kundër pushtuesve italianë dhe kundërshtoi përpjekjet për organizimin e rezistencës së popullit shqiptar, me të vetmin qëllim që të mos hiqte dorë nga pushtimi i Shqipërisë së Jugut. Kështu, “një grup nacionalistësh me influencë, të cilët gjatë luftës italo-greke ishin mbledhur në Tiranë, i propozuan Komandantit të Armatës së 9-të greke, që ishte dislokuar në rajonin e Gjirokastrës, gjeneralit Teholakoglu, organizimin e një revolte kundër italianëve në të gjithë Shqipërinë, në bashkëpunim me grekët, me kusht që Greqia të njihte integritetin territorial të Shqipërise dhe pavarësinë e saj. Gjenerali grek u përgjigj se nuk ishte kompetent për këtë çështje, por premtoi se do t’ia përcillte këtë propozim qeverisë së tij në Athinë. Përgjigjja u prit gjatë por nuk erdhi asnjëherë. Edhe agjentët britanikë që vepronin në terren vunë re se shefat e ushtrisë greke dëshironin ta aneksonin rajonin dhe po bënin gjithçka që të parandalonin përpjekjet britanike për të nxitur revoltën e shqiptarëve kundër italianëve, kryesisht duke ndaluar armatosjen e tyre” (f.55).

Ky pozicionim i shtetit shovinist grek ishte rezultat i tolerimit flagrant të Britanisë së Madhe ndaj qëndrimeve të shovinizmit grekomadh në raport me Shqipërinë. Asokohe Britania kishte zgjedhur për aleat kryesor në Ballkan shovinizmin grekomadh, duke bërë lëshime edhe para pretendimeve dhe politikave të tij shoviniste. Këtë qëndrim të diplomacisë angleze autori na e zbulon përmes faqeve të një dokumenti të Forin Ofisit, në të cilin Shefi i Departamentit të Jugut të dikasterit në fjalë, P.Nichols, më 27 qershor 1940 shprehej shkoqur: “…është e drejtë që për momentin ne nuk duhet ta përdorim nacionalizmin shqiptar kundër italianëve dhe është krejtësisht e mundur që ne asnjëherë nuk do të duam ta bëjmë këtë gjë” (f.61). Madje autori nxjerr në shesh edhe dyfytyrësinë e shtetit grek në qëndrimin ndaj britanikëve dhe nazizmit gjerman: “…Metaksai (në bashkëpunim me gjermanët - E.Y.) dëshironte t’i jepte fund luftës italo-greke dhe se ishte përgatitur t’u kërkonte britanikëve të largoheshin nga Greqia, me kusht që Greqia të mbante territoret e pushtuara në Shqipëri… Nga ana tjetër, duke dashur të qëndrojë në dy karrige, Metaksai, “me shumë vendosmëri” e siguroi ministrin britanik në Athinë se ai “asnjëherë nuk do të miratonte ndonjë përpjekje për të krijuar ndonjë çarje midis Britanisë dhe Greqisë”. Forin Ofisi përfitoi nga rasti për ta gozhduar Metaksain, duke shprehur “falënderimet e ngrohta” për siguritë e tij lidhur me qëndrimet ndaj Gjermanisë” (f.51-52). Synimet e shovinizmit grekomadh “për të mbajtur të pushtuara pjesët jugore të territorit shqiptar Metaksai ua shprehu gjermanëve tërthorazi edhe më 20 dhjetor” (f.52-53).

Përpjekjet e Londrës dhe të Vashingtonit për t’i dhënë shtetit shovinist grek gjithë përkrahjen e mundshme që ai të mos përfundonte në prehrin e komunizmit ortodoks rus të kujtojnë sforcimet e jashtëzakonshme të Perandorisë Romake, të Kishës Romane dhe të kryqtarëve në koncilin e Lionit të vitit 1274 për romanizimin e Perandorisë Bizantine dhe të Konstandinopojës, sforcime këto që çuan në thellimin edhe më shumë të hendekut që i ndante nga njëra-tjetra. [Trashëgimtarë të kulluar të urrejtjes bizantine ndaj Perëndimit, sidomos ndaj SHBA, sot janë grekët, urrejtje kjo që erdhi e u shtua edhe më shumë në gjysmën e dytë të shek.XX për të vetmen arsye se amerikanët e miratuan zbarkimin në vitin 1974 të trupave turke në Qipron e Veriut, ku grekët po përgatiteshin për të kryer një spastrim tërësor etnik nëpërmjet largimit me dhunë të turkoqipriotëve, dhe nuk lejuan në asnjë mënyrë pushtimin e Shqipërisë së Jugut].



Pafytyrësia e shtetit shovinist grek



Në kreun e parë autori na njeh edhe me dy fakte të tjera interesante. Së pari, emigrantët shqiptarë në Greqi kërkuan të merrnin pjesë në luftë kundër italianëve. Sipas B.J.Fischer, të cituar nga autori, një fakt të tillë e ka bërë të ditur në ditarin e vet drejtori i Fondacionit “Near East” në Athinë, Laird Archer. Së këtejmi prof.Meta vjen në përfundimin se “arsyeja më e rëndësishme se pse patriotët shqiptarë nuk morën pjesë masivisht në anën e grekëve, ishte refuzimi i vazhdueshëm i qeverisë greke për bashkëpunim. Në këtë përfundim kanë arritur edhe historianë të njohur perëndimorë” (f.65-66). Së dyti, duke parë se Mbreti Zog në mërgim, nën presionin e egër të shtetit shovinist grek, nuk u njoh nga Aleatët Perëndimorë, rrymat e ndryshme politike të emigrantëve shqiptarë i hynë punës seriozisht për krijimin e një qeverie të ligjshme në emigracion. Përpjekjet e emigrantëve kishin si qëllim të ruanin statusin juridiko-territorial të shtetit shqiptar dhe sidomos të mbronin tërësinë e tij tokësore. Por edhe në këtë rast përpjekjet për njohjen e qeverisë shqiptare në mërgim nga ana e Aleatëve Perëndimorë hasën në murin e heshtjes së këtyre të fundit, të cilët, duke fshehur rezerva për rregullime territoriale në Ballkanin Jugor pas luftës, u tërhoqën para trysnisë diplomatike të shtetit shovinist grek.

Pas pushtimit të Greqisë nga trupat hitleriane më 12 prill 1941, gjenerali grek Tsolakoglu, me pëlqimin e Shtabit të Ushtrisë Greke, u dorëzua te gjermanët. Qeveria greke synonte të nënshkruante një marrëveshje me Feldmareshalin gjerman List, në të cilën të thuhej se ushtria greke lejohej të mbante territoret e pushtuara në Shqipërinë e Jugut. Ishin pikërisht këto qëllime djallëzore të qeverisë greke, e cila, që para pushtimit gjerman, gjoja për të përballuar frontin e luftës me trupat italiane, vazhdonte të mbante të dislokuara në Shqipërinë e Jugut 14 divizione, ndërkohë që në territorin grek ndodheshin vetëm tre divizione. Dhe autori vëren me shumë vend, duke nxjerrë në pah bashkëpunimin e shtetit shovinist grek me nazizmin gjerman: “Kaq e madhe ishte dëshira nacionaliste e politikanëve dhe e gjeneralëve grekë për aneksimin e Shqipërisë së Jugut, saqë edhe pse armiku u kishte zënë shtëpinë, grekët vazhdonin me këmbëngulje të mbanin ushtrinë dhe frontin në tokat shqiptare” (f.77). Bashkëpunimi i njëkohshëm me Britaninë e Madhe (e cila mbante 100 mijë trupa në Greqi për mbrojtjen e saj nga sulmi i trupave gjermane) dhe me nazizmin gjerman, për të siguruar prej këtij të fundit premtimin për t’i mbajtur të pushtuara territoret e Shqipërisë së Jugut nga trupat greke, tregon se deri në ç’derexhe ishte katandisur dyfytyrësia e shtetit shovinist grek.

Pra, marrëzia e shtetit shovinist grek vazhdoi të shfaqej edhe më thekshëm pas pushtimit të Greqisë nga trupat gjermane. Megjithësë ndodhej në mërgim, qeveria greke vijonte të këmbëngulte për aneksimin e të ashtuquajturit Vorio Epir, për çka autori e njeh lexuesin me memorandumin e saj, drejtuar Forin Ofisit më 29 shtator 1941. Të njëjtin memorandum qeveria greke ia kishte dërguar paraprakisht edhe presidentit Ruzvelt më 12 qershor 1941. Në këtë memoranduam qeveria greke kishte pafytyrësinë ta rendiste Shqipërinë përkrah forcave të Boshtit Romë-Berlin, duke mohuar poshtërsisht pushtimin fashist italian të 7 prillit. Në këtë mënyrë, qeveria greke e kishte marrë me vete në mërgim frymën e egër të shovinizmit grekomadh dhe “nuk mendonte seriozisht për të kundërshtuar invadimin gjerman, por vetëm si e si të ruante një kapital politik, që do t’i vlente pas luftës për aneksimin e Shqipërisë së Jugut” (f.76).

Po në këtë kapitull autori na njeh më hollësisht me veprimtarinë konkrete të Mbretit Zog në mërgim në mbrojtje të tërësisë tërritoriale të Shqipërisë, kundër politikës aneksioniste të shovinizmit grekomadh, veprimtari kjo e panjohur deri më sot për lexuesin e gjerë dhe e injoruar qëllimisht nga historiografia komuniste për gati një gjysmë shekulli.

Në kushtet e veprimtarisë së ethshme diplomatike të qeverisë greke në mërgim, e cila kishte vënë në lëvizje edhe Federatën “Pan-Epirote” të Amerikës për jetësimin e aneksimit të Shqipërisë së Jugut nëpërmjet pushtimit të saj nga trupat greke pas përfundimit të luftës, qe bërë e njohur deklarata e qeverisë amerikane e 10 dhjetorit dhe e qeverisë britanike e 17 dhjetorit 1942, në përgjigje të kërkesës këmbëngulëse të qeverisë greke për aneksimin e Jugut të Shqipërisë. Në kundërshtim me pretendimin e qeverisë greke në mërgim, e cila, për forcë të urrejtjes së saj kundër popullit shqiptar, shtrembëronte të vërtetën dhe e vlerësonte Shqipërinë si vend agresor, meqenëse nga territori i saj qe kryer sulmi i Italisë fashiste, në deklaratën e qeverisë amerikane theksohej se “…Shqipëria nuk ka qenë në gjendje të ushtrojë të drejtën e sovranitetit pas 7 prillit të vitit 1939 dhe, megjithëse grekët mund të kenë vuajtur nga veprimet e disa shqiptarëve, qeveria e Shteteve të Bashkuara nuk është (e përsërisim nuk është) e përgatitur t’u rekomandojë autoriteteve ushtarake respektive që forcat greke të pushtojnë territorin shqiptar, sepse një hap i tillë do të ishte i dëmshëm për rregullimin paqësor të çështjeve territoriale” (f.115).

Ndërkohë, deklara e 17 dhjetorit e qeverisë britanike, ku thuhej se kjo e fundit “…e konsideronte çështjen e kufijve të Shqipërisë si një nga çështjet që do të diskutohej në Konferencën e Paqes, ishte një koncension i rëndësishëm që u bëhej pretendimeve territoriale të Greqisë në dëm të Shqipërisë. Ajo tregonte se pretendimet e Greqisë peshonin ende në përcaktimin definitiv të pozitës së qeverisë britanike ndaj së ardhmes së Shqipërisë” (f.98).

Deklarata e qeverisë britanike linte të kuptohej fare hapur se djallëzia e diplomacisë dhe e propagandës greke kishte pasur një efekt të drejtpërdrejtë në shtimin e pakënaqësisë së popullit shqiptar ndaj Aleatëve Perëndimorë e sidomos ndaj britanikëve, të cilët i krijuan shumë hapësirë shovinizmit grekomadh në valët radiofinike ta BBC-së.

Nisur nga qëndrimi progrek i diplomacisë angleze, autori vë në dukje se në Shqipëri forcat nacionaliste e bënë edhe më të theksuar pozicionimin e tyre antigrek. Megjithatë, nëpërmjet një dokumenti arkivor prej nëntë pikash, autori na njeh me një nismë të majit 1944 të forcave nacionaliste shqiptare, të përfaqësuara nga Balli Kobëtar dhe Legaliteti, të cilat, për t’i bërë ballë rrezikut të vendosjes së një regjimi komunist në Shqipëri, për të ngritur një gardh mbrojtës para politikës shoviniste greke dhe për të siguruar edhe mbështetjen e Greqisë për bashkimin me Shqipërinë të Kosovës dhe të viseve të tjera shqiptare në Jugosllavi, kërkuan të zhvillonin bisedime me forcat e djathta greke për krijimin në perspektivë të një Federate Ballkanike me Greqinë dhe me Turqinë. Por kjo nismë nuk do të kishte sukses sepse përfaqësuesit grekë “më vonë do të sugjeronin krijimin e një federate greko-shqiptare, ku ata mendonin se do të mund të siguronin lehtë supremacinë ndaj shqiptarëve dhe të ndiqnin me sukses politikat e tyre për greqizimin e Shqipërisë së Jugut. Por ata ishin kategorikisht kundër përfshirjes së Turqisë në këtë federatë, ashtu siç e kërkonin shqiptarët, për arsye se kjo do ta ndryshonte balancën politike në disfavor të tyre, duke u hequr çdo mundësi që të ushtronin presion ndaj shqiptarëve apo t’u impononin atyre politikat e veta” (f.126). Madje ambasadori grek në Romë, në gusht të vitit 1944, iu përgjigj Mehmet Konicës se “asnjë grek nuk ishte i dispozuar për të lënë mënjanë të drejtat e pakontestueshme të Greqisë në këtë territor” (f.127).

Tek analizon me shumë kujdes marrëdhëniet e qeverisë greke me Aleatët Perëndimorë lidhur me pretendimet e saj për aneksimin e viseve tona jugore dhe arsyet e mosnjohjes së qeverisë shqiptare në mërgim nga ana e këtyre të fundit gjatë tërë viteve të Luftës së Dytë Botërore, prof.Meta bën një vlerësim shumë realist të pozitës ndërkombëtare të Shqipërisë, të cënuar asokohe padrejtësisht:

“Greqia, me insistimin e saj, arriti të ndikojë mbi politikën e Fuqive Perëndimore për të mos përkrahur organizimin e rezistencës së popullit shqiptar gjatë gjithë periudhës së pushtimit dhe për të bllokuar njohjen e qeverisë së ligjshme shqiptare në ekzil. Në këtë mënyrë ajo ndikoi drejtpërdrejt dhe fuqimisht që populli shqiptar të mbetej pa një përfaqësi zyrtare jashtë vendit, e cila duhej të mbronte interesat e tij dhe të përpiqej për organizimin e rezistencës antifashiste. Duke plotësuar ose toleruar kërkesat greke, Aleatët e vunë Shqipërinë në kondita inferiore për mbrojtjen dhe propagandimin e të drejtave të veta kombëtare, në raport me fqinjët ballkanikë, qeveritë në mërgim të të cilëve u njohën dhe u trajtuan si partnerë prej tyre. Ky qëndrim, i cili nuk është analizuar sa e siç duhet deri më sot, jo vetëm që ka qenë një padrejtësi dhe një veprim shumë amoral e i rrezikshëm në marrëdhëniet ndërkombëtare, por ai e cënoi rëndë pozitën ndërkombëtare të Shqipërisë, rrezikoi të ardhmen, pengoi ndjeshëm dëshirën dhe realizimin e vullnetit të popullit shqiptar për t’i rezistuar agresionit. Gjithashtu, tërthorazi, ai ndikoi për krijimin e një situate anarkike të zhvillimeve politike në Shqipëri. Lëshimi që i bënë Greqisë Aleatët gjatë kësaj kohe, duke mos ndihmuar organizimin dhe mbështetjen ndërkombëtare të rezistencës shqiptare dhe duke mos njohur qeverinë legjitime shqiptare, i dha shtytje dhe ndezi fushatën aneksioniste të Greqisë ndaj Shqipërisë. Për rrjedhojë, këtu e ka origjinën edhe rindezja e armiqësive greko-shqiptare, të cilat do të vazhdonin shumë gjatë, për dekada të tëra” (f.129).



Çështja çame dhe egërsia e shovinizmit grekomadh



Një tjetër çështje e dhimbshme që trajtohet në këtë vëllim është edhe problemi çam. Këtë problem dhe, në tërësi, problemin e minoritetit shqiptar në Greqi, të analizuar më vete, autori nis ta trajtojë që asokohe kur doli në skenë për herë të parë - pas copëtimit të trojeve etnike shqiptare në Konferencën e Londrës më 1913. Aty, në mënyrë të dokumentuar, bëhet një historik i hollësishëm i krimeve që shovinizmi grekomadh ka kryer kundër minoritetit shqiptar në Greqi, me qëllim që të realizohej zhdukja, dëbimi dhe asimilimi tërësor i tij. Në themel të gjenocidit grek kundër minoritetit shqiptar në Greqi, të ushtruar sidomos që nga viti 1913, 1915, 1917, 1923-1925, 1937-1939 dhe gjatë Luftës II Botërore, deri më 28 qershor 1944, ka qenë ideja teokratiko-shoviniste e shtetit grek, sipas së cilës grekët duhet të kenë një shtet, një fe, një atdhe. Këtu do të mjaftohem vetëm me trajtimin që autori i ka bërë kësaj çështjeje gjatë luftës dhe sidomos me qëndrimin që kanë mbajtur ndaj saj komunistët shqiptarë, si tradhtarë të interesave tona kombëtare.

Siç del edhe në faqet e librit, në prag të luftës italo-greke, një numër i madh (prej 2 000 vetësh) ushtarësh çamë, që ishin duke kryer shërbimin ushtarak si shtetas grekë, në vend që të dërgoheshin në front, morën urdhër të pajiseshin me kazma dhe me lopata për të ndërtuar rrugë në prapavija.

Kësisoj, shteti shovinist grek, qytetarët e vet, në vend që t’i trajtonte si bashkëluftëtarë, i fyente dhe i poshtëronte, sikur ata të ishin robër lufte. Dhe këtë qëndrim të ulët ndaj tyre e mbante për të vetmen arsye se ata i përkisnin një tjetër kombësie dhe një tjetër feje.

Qëndrimi racist i shtetit shovinist grek ndaj popullsisë çame ishte aq agresiv, saqë qe bërë i njohur edhe përtej kufijve të Greqisë. Nga një dokument italian që autori e citon në faqet e librit mësojmë se Çiano, që në gusht të vitit 1940, pavarësisht nga motivet që e shtynin të mbronte interesat e Italisë fashiste, i tërhiqte vëmendjen ambasadorit grek në Romë: “Greqia…ka diskriminuar në mënyrë tepër të rëndë shqiptarët në favor të grekëve. Dhe këtë e ka bërë në të gjitha fushat e veprimtarisë, që nga ajo e lirisë përsonale e në atë ekonomike, deri në atë të mësimit të gjuhës…” (f.147).

Po cilat ishin arsyet që shteti shovinist grek mbante këtë qëndrim kaq armiqësor ndaj pakicës shqiptare? Autori jep këtë përgjigje bindëse: “Synimi ka qenë ende më i largët dhe njëkohësisht shumë më antishqiptar. Edhe në situatat e vështira dhe të ndërlikuara, kur Greqisë po i trokiste lufta në derë, autoritetet greke, me gjakftohtësi, u përpoqën të përfitonin ç’të mundnin. Ata gjykuan se ishte krijuar një moment i përshtatshëm në marrëdhëniet ndërkombëtare për spastrimin etnik përfundimtar të Çamërisë” (po aty).

Edhe pse regjimi i Metaksait kishte ushtruar një dhunë dhe terror të pashembullt kundër shqiptarëve të Çamërisë, prapëseprapë çamët (me ndonjë përjashtim të rrallë) nuk u bashkuan me trupat pushtuese italiane gjatë luftës italo-greke, çka pohohet nga vetë autorë grekë, si J.Sharra, i cili, sipas një citimi të prof.Metës, në vitin 1985 shkruante: “Edhe kur italianët pushtuan Igumenicën, rrallë ndonjë çam u bashkua me ta” (f.149). Por edhe gjatë pushtimit gjerman të Greqisë popullsia çame, në trojet e veta, megjithëse ishte e armatosur, nuk pranoi të hynte në bashkëpunim me gjermanët dhe as t’i kthente armët kundër elementit grek. Përfaqësuesit më në zë të nacionalizmit çam, siç del nga dokumentet arkivore që citon autori, rrugën e çlirimit të tyre e shikonin jo te bashkëpunimi me pushtuesin nazi-fashistë, por te bashkimi i mbarë forcave politike shqiptare. Prandaj, ashtu si mbarë nacionalistët shqiptarë, nacionalistët çamë e vlerësonin Marrëveshjen e Mukjes si të vetmen rrugë për zgjidhjen e çështjes kombëtare shqiptare. Për këtë fakt autori thotë se Nuri Dino, më 21 shkurt 1944, i dërgonte Shefqet Peçit një letër, në të cilën konstatonte se në Greqi po bëhen përpjekje për bashkimin e dy forcave kryesore politike të EAM-it dhe të EDES-it, me synimin që “grekët të shkatërrojnë Shqipërinë edhe nën maskën komuniste…” (f.157). Ai i bënte këtë thirrje patetike Shefqet Peçit: “Mjaft gjak shqiptari vaditi tokën tonë, mjaft larg u dëgjua afshi i popullit tonë për liri dhe kjo mjafton për të nesërmen, por e nesërmja duhet të na gjejë të bashkuar më shumë se kurrë” (po aty). Në bazë të ditarit të Rexhep Dinos, pjesë të të cilit autori i citon në këtë vëllim, lexuesi mëson për herë të parë se çarmatosja e popullsisë çame qenka bërë me urdhër të drejtpërdrejtë të vetë Hitlerit, në mënyrë që të ishte gati terreni për masakrat dhe spastrimin etnik që po përgatiste aleati i trupave pushtuese gjermane, oficeri fashist grek, Zerva, nën frymëzimin e shovinizmit grekomadh. Në qershor të vitit 1944, Zerva dhe oficerët e lartë të tij, në marrëveshje të plotë me gjermanët, në bashkëpunim me trupat e Divizionit X të EDES-it, hynë në Çamëri, iu betuan popullsisë çame nën flamurin grek dhe në nderin ushtarak, me qëllim që të mashtronin parinë vendase të Paramithisë se askush nuk do të pësuakësh gjë! Por grekët nuk kanë as besë as nder. Besa dhe nderi janë atribute të kombit fisnik shqiptar. Prandaj, më 27 qershor, filloi masakrimi i tmerrshëm i popullsisë çame, i cili u mbyll me një spastrin etnik përfundimtar, paçka se nga radhët e saj kishin dalë 1 000 luftëtarë, pjesëmarrës në formacionet e Ushtrisë Nacionalçlirimtare Greke (ELAS) dhe të EAM-it dhe prej tyre kishin rënë 65 dëshmorë. Autori hedh dritë mbi të vërtetën e spastrimit etnik të Çamërisë, i cili, sipas një raporti të oficerit britanik, Palmerit, dërguar Forin Ofisit në prill të vitit 1945, qe kryer jo për shkak të bashkëpunimit të popullsisë çame me gjermanët. Spastrimi etnik i Çamërisë ishte pjesë e strategjisë së shtetit shovinist grek kundër shqiptarëve, i cili kishte filluar ta jetësonte që nga koha e vendimit kriminal të Konferencës së Londrës të vitit 1913. Autori thekson gjithashtu se spastrimi etnik i Çamërisë ishte rezultat edhe i politikës britanike, “e cila, e preokupuar seriozisht për ruajtjen e pozitave të saj në Greqi, u mbështet në forcat e djathta ultranacionaliste greke. Në rivalitetin e ashpër midis forcave të majta dhe të djathta, Britania e Madhe u bëri këtyre të fundit lëshime për realizimin e objektivave të vjetra politike të spastrimit etnik të Çamërisë” (f.179).

Popullsinë çame, të strehuar në Shqipëri, e pllakosi një gjendje e mjerueshme. Nga raportet që ka shfrytëzuar autori të Komisionit të Minoritetit Shqiptar Çam në Emigracion lexuesi mëson se “populli i emigruar vuan tmerrësisht për bukë, pasi nuk është në gjendje të blejë. Vetëm një pjese të emigrantëve iu caktua një ndihmë prej 250 gram bukë në ditë, e cila ishte krejtësisht e pamjaftueshme” (f.185). Nga faqet e këtij libri lexuesi mëson edhe një tjetër të vërtetë tronditëse: deri në fillim të qershorit 1946 mes popullsisë çame, të strehuar në Shqipëri, kishte pasur 2755 të vdekur nga uria dhe nga sëmundjet e ndryshme (po aty). Këto janë të dhëna zyrtare, por miqtë e mi, Agush Veliu dhe Neki Myderrizi mund të dinë hollësi edhe më tronditëse për fatkeqësitë që i pllakosën vëllezërit e tyre çamë në ato vite në Shqipëri.

Tek ndjek me kujdes analizën që i bën autori përkrahjes së paparim të komunistëve shqiptarë për PK Greke dhe ndërhyrjes së tyre në konfliktin e brendshëm ushtarak grek, lexuesit i lind në kokë një pyetje e thjeshtë: vallë nuk e dinte Enver Hoxha se cila ishte pikëpamja e PK Greke lidhur me synimet e shovinizmit grekomadh për aneksimin e Shqipërisë së jugut? Faktet flasin se PK Greke i ka përkrahur pa asnjë rezervë këto synime të shovinizmit grekomadh. Konkretisht. Janë katër deklarata publike të PK Greke, në të cilat ajo radhitet përkrah forcave ultrashoviniste greke në synimet e tyre agresive për pushtimin e Shqipërisë së Jugut. E para: në fillim të tetorit të vitit 1945 qe mbajtur Kongresi i 7-të i PK Greke, i cili kishte vendosur: “Në qoftë se një shumicë demokratike favorizon pushtimin e menjëhershëm ushtarak të “Epirit të Veriut” nga ushtria greke, partia do të bëjë objeksionet e saj, por do të respektojë vendimin e shumicës” (f.340). E dyta: një delegacion i PK Greke, i cili ndodhej në Moskë në shkurt të vitit 1946, i kërkoi qeverisë sovjetike “që ajo të përkrahte pretendimet territoriale greke” (f.520). E treta: PK Greke, që në vitet e luftës, “por edhe në prag të Konferencës së Paqes në vitin 1946, u shpreh publikisht në mbështetje të pretendimeve të qeverisë greke për aneksimin e Shqipërisë së Jugut” (f.355). E katërta: Kur Konferenca e Paqes hodhi poshtë kërkesën e diplomacisë greke për diskutimin e pretendimeve territoriale ndaj Shqipërisë, PK Greke “akuzoi, për “falimentimin total” të pretendimeve greke, politikën e Caldarisit në shërbim të imperializmit anglosakson” (f.281).



Fushata e ethshme e shovinizmit grekomadh për aneksimin e Shqipërisë së Jugut



Kapitulli i tretë përbën pjesën më interesante të këtij vëllimi. Aty del në pah më së miri politika armiqësore e shovinizmit grekomadh, e cila, pas përfundimit të luftës, erdhi e u bë edhe më kërcënuese, edhe më e rrezikshme kundrejt Shqipërisë. Një qëndrim i tillë i shtetit shovinist grek ndaj vendit tonë, siç është folur edhe më lartë, ka pasur në themelin e vet pikësynimin e përhershëm për shpërbërjen e Shqipërisë. Ky pikësynim ka qenë “thelbi i politikës greke, ndërsa ëndrra e “Vorio-Epirit” kishte dominuar për një kohë të gjatë vetëdijen e politikanëve grekë. Por, me përfundimin e luftës, vërehet një kulm i ri dhe një intensifikim i politikës për aneksimin e Shqipërisë së Jugut” (f.228).

Autori na njeh me disa faza të ofensivës diplomatike të shtetit shovinist grek. Kështu, faza e parë përfshin periudhën janar-shtator 1945. Vetëm gjatë këtij harku kohor qeveria greke ka bërë 8 kërkesa, nota dhe memorandume, drejtuar diplomacisë se Fuqive Perëndimore, personaliteteve me peshë të botës dhe organizatave të tjera të rëndësishme, duke filluar nga Forin Ofisi, Departamenti i Shtetit etj. Faza e dytë nis nga shtatori i vitit 1945 dhe vazhdon deri në korrik të vitit 1946. Gjatë kësaj periudhe dhjetëmujore qeveria greke bën edhe 21 kërkesa, nota dhe memorandume të tjera për arritjen e të njëjtave synime shoviniste. Periudha nga 29 korriku deri më 15 tetor 1946, kur zhvillon punimet Konferenca e Paqes në Paris, përbën fazën e tretë të histerisë diplomatike të shovinizmit grekomadh për aneksimin e Shqipërisë së Jugut. “Në këtë periudhë politika e Greqisë arriti kulmin e agresivitetit të saj. Për të argumentuar gjendjen e luftës me Shqipërinë, qeveria greke gjatë kësaj periudhe veproi në disa plane: ajo vazhdoi të kundërshtonte kërkesën e Shqipërisë për pranimin në OKB. Intensifikoi goditjet në kufi, duke shkaktuar një gjendje shumë të acaruar, me qëllim që të krijohej përshtypja në opinionin botëror se vërtet midis dy vendeve ekzistonte një gjendje lufte, së cilës vetëm Konferenca e Parisit dhe Këshilli i MPJ mund t’i jepnin fund. Diplomacia greke vijoi të kërkojë me këmbëngulje dhe pa ngurrim aneksimin e Shqipërisë së Jugut, si kusht për kapërcimin e gjendjes së luftës midis dy vendeve” (f.269-270).

Në periudhën në fjalë të bien në sy edhe 18 ndërhyrje të qeverisë greke me fjalime të udhëheqësve të saj shovinistë, nota dhe memorandume, në të cilat çekani rrihte në të njëjtin vend - në aneksimin e Shqipërisë së Jugut.

Fazën e katërt të çmendurisë diplomatike greke e përbëjnë kërkesat e saj për diskutimin e pretendimeve territoriale ndaj vendit tonë në Këshillin e Ministrave të Punëve të Jashtme, pas përfundimit të Konferencës së Paqes. Në këtë kohë qeveria greke bën edhe 27 ndërhyrje të tjera në instancat ndërkombëtare dhe në takime me përfaqësues të diplomacisë evropiane dhe amerikane për të njëjtin qëllim. Kur, më në fund, të gjitha këto aksione diplomatike - 74 gjithsej - të diplomacisë së marrë greke nuk gjetën përkrahjen e duhur, kryesisht nga ana e diplomacisë amerikane, atëherë shovinizmi grekomadh vendosi të ndërmerrte një tjetër hap të dëshpëruar. Përmes zëvendësministrit të Punëve të Jashtme, Panajotis Pippinelis, ajo i paraqiti Departamentit të Shtetit një plan për aneksimin tërësor të Shqipërisë nga ana e Greqisë. Duke e njohur lexuesin hollësisht me Planin Pippinelis, autori shtjellon tre variantet e tij, të cilët mund të renditen si më poshtë: 1. Copëtimi i Shqipërisë mes Greqisë dhe Jugosllavisë ose midis Greqisë, Jugosllavisë dhe Italisë (një plan i vjetër ky për zhdukjen e Shqipërisë nga harta e Ballkanit, i diskutuar në fshehtësi mes Greqisë dhe Serbisë në vitin 1913, pra, një vit pas shpalljes së pavarësisë sonë, dhe midis Britanisë së Madhe dhe Francës në vitin 1919). 2. Administrimi i Shqipërisë nga një organizëm ndërkombëtar ose nga një fuqi e painteresuar. Këtë lloj protektorati ndërkombëtar, megjithëse e propozonte si variant të dytë, vetë Pippinelis nuk e pëlqente si zgjidhje, meqenëse ekzistenca e shtetit shqiptar në Ballkan, qoftë edhe nën një protektorat ndërkombëtar, binte në kundërshtim me objektivat e politikës greke dhe jugosllave. “Pra, ai përjashtonte çdo mundësi të qytetërimit, të zhvillimit dhe të evropianizimit të Shqipërisë… Këtu janë shfaqur qartë konceptet politike shoviniste dhe paragjykimet raciste të politikës greke të kohës” (f.306). 3. Bashkimi i Shqipërisë me një nga vendet fqinje dhe pikërisht me Greqinë. Këtë variant Pippinelis e vlerësonte si zgjidhjen më racionale.

Plani Pippinelis përfaqësonte në thelb një pabesi tipike greke dhe një hipokrizi të theksuar politike. Në mbështetje të variantit të fundit Pippinelis sillte si argumente: 1. Marrëveshjen e parë midis kapedanëve grekë dhe shqiptarë, në Sul, më 15 janar 1821, për të formuar një aleancë dhe zotimin që i kishin dhënë njëri-tjetrit se “do të ishin vëllezër të bashkuar në një trup dhe në një shpirt”. 2. Propozimin që gjoja i paskëshin bërë shqiptarët qeverisë greke më 2 qershor 1829 për përfshirjen e krahinës së Vlorës në shtetin grek, me kusht që atyre t’u garantohej liria e besimit dhe të ruhej nderi i haremeve të tyre. 3. Memorandumin e një “numri të madh” shqiptarësh, nën udhëheqjen e Gjolekës, dërguar mbretit të Greqisë, Otto-s, për bashkimin e Shqipërisë me Greqinë. 4. Memorandumin dërguar Lordit Bikonsfild (Beaconsfield) nga Komiteti Shqiptar gjatë zhvillimit të Kongresit të Berlinit, në të cilin sugjerohej ideja e bashkimit greko-shqiptar dhe pohohej se “fuqia jonë mbrojtëse mund të dyfishohet në një Federatë dhe nëpërmjet një aleance me Greqinë” (f.310). 5. Mbështetjen historike nga ana e opinionit grek të Konfederatës Greko-Shqiptare të Athinës, e cila në vitin 1899 kishte propozuar “bashkimin e të dyja racave sipas modelit të Austro-Hungarisë”. 6. Tratativat e Ismail Qemalit në vitet 1904-1906 dhe marrëveshjen e tij me kryeministrin grek George Theotoki më 1908 për çlirimin e Shqipërisë dhe bashkimin e saj me Greqinë. 7. Propozimin e ish-kryeministrit të Shqipërisë, Koço Kota, në shkurt të vitit 1944, bërë guvernatorit ushtarak të Selanikut për bashkimin e grekëve dhe të shqiptarëve.

Pavarësisht nga përrallat që Pippinelis kërkonte t’ia shiste Departamentit të Shtetit për të vërteta, përvoja e marrëdhënieve të deriasokohshme, - siç ndërhyn me vend prof.Meta, - “nuk krijonte asnjë shkëndijë besimi e shprese për një bashkëjetesë politike me kombin dhe shtetin grek. Arsyet më kryesore ishin pengesat që u kishin nxjerrë shteti dhe kisha greke përpjekjeve të shqiptarëve për çlirim kombëtar, arsimit në gjuhën shqipe, afirmimit të identitetit të tyre kombëtar, pavarësisë dhe, mbi të gjitha, synimet e vazhdueshme të Greqisë për aneksimin e trojeve shqiptare. Masakrat greke të viteve 1914-1915 në Shqipërinë e Jugut dhe ato më të freskëtat, që ishin kryer në vitet 1944-1945 kundër popullsisë shqiptare të Çamërisë, të cilat kishin përfunduar me spastrimin e dhunshëm etnik të saj, nuk linin asnjë shpresë mirëkuptimi dhe bashkëpunimi” (f.308). Prandaj propozimi i paraqitur nga diplomacia dhelparake greke përmes Planit Pippinelis s’ishte gjë tjetër, veçse një hile djallëzore e shovinizmit grekomadh “për aneksimin e Shqipërisë së Jugut nëpërmjet krijimit të një shteti konfederativ shqiptaro-grek. Karakterin e vërtetë antishqiptar të Planit Pippinelis e zbulonin konsideratat politike, ekonomike, gjeopolitike etj., të cilat, sipas tij, e bënin të domosdoshme zhdukjen e Shqipërisë nga harta e Ballkanit” (f.311).



Diplomacia amerikane kundër shovinizmit grekomadh



Siç u bë e ditur më lart, Departamenti i Shtetit deklaratën për Shqipërinë e pat bërë një javë para deklaratës së Edenit, më 10 dhjetor 1942. Kështu, Sekretari i Shtetit, Hulli, në kundërshtim me qëndrimet e diplomacisë angleze, shprehej se “SHBA nuk e kishin njohur kurrë aneksimin e Shqipërisë nga Italia dhe se restaurimi i pavarësisë së Shqipërisë ishte një rrjedhojë natyrale e Kartës së Atlantikut” (f.440). Në krahasim me deklaratën e Edenit, deklarata e Hullit ishte shumë më pozitive, shumë më e drejtë dhe pa ekuivoke. Ajo nuk e vinte në diskutim integritetin e Shqipërisë, siç bënte deklarata britanike. Këtë të fundit Departamenti i Shtetit e pati vlerësuar si të tillë, që nuk ishte krejtësisht në përputhje me interesat amerikane. Por edhe diplomacia angleze nuk u kënaq nga përmbajtja e deklaratës amerikane. Me këtë rast autori citon një shënim të Diksonit që ndodhet në rojtinat e Forin Ofisit: “Unë mendoj se është për të ardhur keq që qeveria e SHBA bëri një deklaratë për restaurimin e një Shqipërie të lirë,pikërisht si një konsekuencë e Kartës së Atlantikut” (po aty).

Aty nga fillimi i vitit 1945 Departamenti i Shtetit përgatiti një “Studim mbi Gjendjen Aktuale të Shqipërisë”. Në këtë studim përjashtohej kategorikisht plotësimi i kërkesave greke për “Epirin e Veriut”. Veç të tjerash, aty vlerësohej orientimi politiko-shpirtëror i kombit shqiptar, “si një komb me orientim të theksuar dhe të konsoliduar perëndimor, ku rryma proamerikane zinte peshën kryesore” (f.469). Nga ana tjetër, në studimin në fjalë theksohej edhe një fakt tjetër - lindja e një rryme prolindore në Shqipëri, e cila, megjithëse e paktë në numër, po e shtynte vendin drejt Rusisë e Jugosllavisë, “duke asgjësuar inteligjencien shqiptare, qoftë edhe me çmimin e një banje gjaku” (po aty).

Shqetësimet e diplomacisë amerikane, të bëra publike këtu e gjashtëdhjetë vjet të shkuara, rezultuan me të vërtetë profetike: komunistët shqiptarë e detyruan vendin tonë të lidhte aleanca paradoksale me Jugosllavinë dhe Rusinë, duke zhdukur fizikisht përfaqësuesit e shquar të nacionalizmit shqiptar. Edhe diçka tjetër, mjaft thelbësore, binte në sy në Studimin e Departamentit të Shtetit: në të kërkohej që politika britanike të rishikonte qëndrimin e saj ndaj Shqipërisë, meqenëse “Britania e Madhe ishte më shumë e interesuar për të forcuar Greqinë sesa Shqipërinë dhe se ajo mbështeste pretendimet greke ndaj “Epirit të Veriut”.., po i jepte kapital politik grupit prolindor në përpjekjet e tij për ta riorientuar Shqipërinë nga Lindja, drejt Jugosllavisë dhe Rusisë” (f.469-470).

Autori merr në analizë edhe një tjetër fakt thelbësor të qëndrimit proshqiptar të politikës amerikane. Aty nga fundi i vitit 1945 dhe fillimi i vitit 1946 synimet aneksioniste greke i analizuan edhe Shefat e Shtabit të Bashkuar të ushtrisë amerikane. Këta përgatitën një memorandum për Departamentin e Shtetit, në të cilin shpreheshin prerazi “kundër ndonjë pozicionimi amerikan në mbështetje të synimeve greke në Konferencën e Parisit” (f.470-471). Rekomandimet që jepnin Shefat e Shtabit të Bashkuar paskëtaj “do të përbënin argumentet kryesore, mbi të cilët u mbështet administrata amerikane në sprapsjen e përpjekjeve të Athinës për të çuar përpara pretendimet e saj territoriale kundrejt Shqipërisë” (f.471).

Këtu autori na njeh edhe me pikëpamjet e ish-ambasadorit amerikan në Shqipëri, Çarlz (Charles) C.Hart, i cili asokohe ishte edhe kryetar i shoqatës “Miqtë Amerikanë të Shqipërisë”. Në një artikull, të botuar në gazetën “Vashington Post” më 30 shtator 1943, ai denonconte fushatën që nxiste lobi grek në SHBA në përkrahje të pretendimeve territoriale të shovinizmit grekomadh ndaj Shqipërisë. Fushatën në fjalë ai e vlerësonte si një “komplot që binte erë të qelbur”. Qëndrimin arrogant të politikës greke ndaj Shqipërisë ai e krahasonte “me taktikat e Musolinit dhe të Hitlerit për nënshtrimin dhe grabitjen e kombeve të vegjël dhe më të dobët. Dallimi midis tyre qëndronte vetëm në faktin se “Hitleri priste që pushtimet e tij të njiheshin në fund të luftës nga të gjitha kombet e frikësuara prej egërsisë së tij, kurse Greqia kërkon aprovimin më përpara” (f.451). Dhe më poshtë vazhdonte: “Udhëheqësit e sotëm grekë janë, si gjithmonë më parë, reaksionarë krustacianë. Ata nuk kanë mësuar asgjë nga kjo luftë dhe nga gjithë vuajtjet e popullit të tyre. Ata nuk kuptojnë se ne luftojmë për një ideal, për t’i dhënë fund skllavërisë së popujve të pafuqishëm prej fqinjëve më të fortë. Greqia do të bënte mirë t’i harrojë kërkesat e rreme të saj kundër Shqipërisë. Grabitja është grabitje, qoftë e kryer nga Musolini ose Hitleri apo nga ndokush tjetër” (po aty). Duke qenë një njohës i thellë i Shqipërisë, “ai pohonte se Shqipëria e Jugut banohej në mënyrë dërrmuese nga popullsia shqiptare dhe se edhe në Epirin e jugut popullsia mbizotëruese ishte shqiptare. Ai mbështeste zhvillimin e një referendumi të ndershëm, në të dyja këto krahina. Hart denoncoi edhe histerinë shqiptarofobe që po kultivohej në Greqi” (po aty). “Armiqësia që ushqejnë grekët ndaj Shqipërisë, - shkruante ai, - nuk është më e vogël se ajo që ushqente Hitleri ndaj Artur Roenit, kur ai e zgjoi në mesnatë për t’ia hedhur trutë në erë” (po aty). “Hart bëri kritika të hapura edhe ndaj politikës britanike. Ai pohonte se Edeni ishte zotuar në mënyrë të fshehtë për të përkrahur pretendimet greke. Këtë përfundim ai e argumentonte me përmbajtjen e deklaratës së Edenit dhe me frenimin e përpjekjeve të Hartit për të organizuar një front shqiptar në muajin shkurt të vitit 1943” (po aty).

I admirueshëm ka qenë asokohe edhe qëndrimi i misionit amerikan në Shqipëri në përkrahje të mbrojtjes së tërësisë territoriale të Shqipërisë. Nga hulumtimet që ka bërë autori del se shefi i atij misioni, Jakobs (Jacobs) i pati dërguar një sërë informacionesh dhe rekomandimesh Departamentit të Shtetit që synonin arritjen e një marrëveshjeje midis Fuqive të Mëdha për zgjidhjen e çështjes së kufirit shqiptaro-grek.

Deklarata e Departamentit të Shtetit të 10 nëntorit 1945, ku këmbëngulej për të mos futur rezerva për kufijtë dhe shprehej gatishmëria për lidhjen e marrëdhënieve diplomatike me Shqipërinë, ngjalli kundërshtimin më të egër të shtetit shovinist grek. Qëndrimi i diplomacisë amerikane në këtë rast ndikoi pozitivisht edhe mbi Forin Ofisin, i cili arriti ta kapërcente pozicionin e vet të mëparshëm antishqiptar, të pasqyruar në Deklaratën e Edenit të 17 dhjetorit. Këtë zhvillim të ngjarjeve, të shoqëruar me një ripozicionim edhe të diplomacisë angleze në qëndrimin ndaj vendit tonë, autori e vlerëson si një goditje serioze kundër shovinizmit grekomadh.



Edhe në vëllimin e dytë analizohet me hollësi tërë informacioni që ka grumbulluar autori për marrëdhëniet shqiptaro greke pas përfundimit të luftës civile në Greqi, informacion ky, i cili për herë të parë bëhet i njohur për publikun shqiptar në një vepër shkencore.

Megjithëse lufta civile në Greqi po shkonte drejt fundit dhe po mbyllej me disfatën e Partisë Komuniste Greke, çka duhej të shoqërohej edhe me uljen e tensionit greko-shqiptar, qeveria shoviniste greke, duke shfrytëzuar edhe acarimin e skajshëm të mërrëdhënieve mes Jugosllavisë dhe Shqipërisë në fundin e vitit 1948, i drejtohej Vashingtonit dhe Londrës me një kërkesë këmbëngulëse për pushtimin e Shqipërisë së Jugut, kërkesë kjo që u hodh poshtë si nga Departamenti i Shtetit, ashtu edhe nga Forin Ofisi. Madje “amerikanët shkuan deri atje sa të kërcënonin me rishikimin e gjithë politikës së SHBA kundrejt Greqisë në rastin e pushtimit të territorit shqiptar” (f. 24). Ndërkohë, “nënsekretari i atëhershëm i Shtetit, Din Rask (Dean Rusk) ishte më se i prerë në përcaktimin e SHBA për të ruajtur dhe për të siguruar kufijtë shtetërorë të Shqipërisë nga synimet dhe shkeljet e fqinjëve të saj” (po aty). Edhe ambasadori amerikan në Beograd, Kanon (Cannon), informonte Titon: “Ne i kemi dhënë këshilla të forta Greqisë që të rrijë mënjanë dhe se SHBA gjithmonë kanë qenë për pavarësinë e Shqipërisë” (f.25).

Tek lexon me shumë kujdes vëllimin në fjalë, lexuesit i bien në sy po ato shfaqje të hapura të qëndrimit agresiv të shovinizmit grekomadh ndaj territoreve të jugut të Shqipërisë. Që nga viti 1949 e deri më 6 maj 1971, dita kur u botua teksti i plotë i komunikatës së Ministrisë së Punëve të Jashtme të Greqisë për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me Shqipërinë, nuk kanë reshtur aksionet diplomatike të shtetit shovinist grek për aneksimin e Shqipërisë së Jugut. Lexuesit të vëmendshëm nuk mund të mos i bien në sy hapat konkretë që ka ndërmarrë qeveria greke për realizimin e synimeve të saj aneksioniste ndaj vendit tonë, të konkretizuara në 90 kërkesa, nota, memorandume, drejtuar Fuqive të Mëdha, të shoqëruara këto me krijimin e organizatave terroriste, me nxitjen për rebelim të minoritetit grek në Shqipëri, me nxitjen edhe më shumë të urrejtjes së kishës shoviniste greke ndaj kombit shqiptar, me vënien në lëvizje të lobit shovinist grek në SHBA, Kanada dhe në Australi për ta mbajtur të ndezur histerinë antishqiptare në diasporën greke në mbarë botën.



Qëndrimi servil i diplomacisë shqiptare ndaj shovinizmit grekomadh



Interes të veçantë paraqert kreu III, që bën fjalë për përpjekjet e diplomacisë shqiptare për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me Greqinë. Autori na zbulon një faqe që mund ta quash me të vërtetë të turpshme në historinë e diplomacisë shqiptare, e cila, me servilizmin e saj të pështirë, ka njollosur dinjitetin tonë kombëtarë me hapat që ka ndërmarrë për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me shtetin shovinist grek. Janë 49 aksione të pastra diplomatike të qeverisë shqiptare, të fiksuara në periudhën mes viteve 1954 - 6 maj 1971, kur ajo s’la gur pa lëvizur për ta zbutur qeverinë greke që kjo të pranonte vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me vendin tonë.

Si shpjegohet ky poshtërim që i ka bërë vetvetes diplomacia shqiptare? Si shpjegohet që Enver Hoxha këmbëngulte aq shumë për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me Greqinë, të cilat na përfaqësuakëshin një “çështje që u interesonte më shumë shqiptarëve”, siç shkruhej në një shënim të tij mbi një propozim të Ministrisë së Punëve të Jashtme të datës 8 dhjetor 1970 (f.230). Mos vallë ai e kishte ngritur ndonjëherë zërin pas vitit 1949 në mbrojtje të çështjes çame dhe të minoritetit shqiptar në Greqi (i cili është disafish më i madh se minoriteti grek në Shqipëri), që kështu lexuesi të bindet që shqiptarëve me të vërtetë u paska interesuar më shumë vendosja e marrëdhënieve diplomatike me Greqinë, në mënyrë që të jenë të pranishëm në Athinë me ambasadën e tyre? Aspak! Atëherë çfarë e ka shtyrë Enver Hoxhën të mbante një qëndrim kaq servil ndaj diplomacisë shoviniste të një shteti armik për vdekje, siç ka qënë, është dhe do të vazhdojë të mbetet shteti shovinist grek? Qëllimi kryesor i Enver Hoxhës, me siguri, ka qenë ruajtja dhe forcimi i pushtetit personal, i cili e çoi në braktisjen e interesave kombëtare, madje në tradhti kombëtare. Nuk ishte aspak e nevojshme që diplomacia shqiptare të hiqej zvarrë para shtetit shovinist grek për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike. Nga analizat e prof.Metës lexuesi e kupton fare qartë që Enver Hoxha dhe diplomacia shqiptare, para se të kërkonin vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me Greqinë, duhej të shtronin tri kërkesa kryesore para saj. E para: të abrogohet ligji i luftës me Shqipërinë. E dyta: të njihet tërësia territoriale e Shqipërisë dhe të respektohen kufijtë ekzistues. E treta: popullsia e dëbuar çame të kthehet në trojet e veta stërgjyshore dhe të njihet minoriteti shqiptar në Greqi.

Pikërisht këto tri kërkesa duhej të përbënin tri shtyllat kryesore, ku duhej të mbështetej Enver Hoxha dhe diplomacia e tij në hapat që ndërmerreshin për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike.

Çdo shqiptar i thjeshtë, me vetëdije kombëtare, çdo nacionalist shqiptar e ndien veten të fyer në dinjitetin e tij kombëtar kur në faqet e këtij vëllimi njihet me qëndrimet arrogante, përbuzëse, shpërfillëse të shtetit shovinist grek ndaj kërkesave pa bosht kombëtar që ka bërë diplomacia shqiptare për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me Greqinë, ndërkohë që kjo e fundit nuk ka pranuar të vendosë as marrëdhënie tregtare me vendin tonë, siç bëhej e ditur në një informacion të Behar Shtyllës të vitit 1959, pas një takimi që kishte pasur me të ngarkuarin me punë të Bashkimit Sovjetik në Tiranë, Novikovin (f.151-152).

Këto qëndrime arrogante të diplomacisë shoviniste greke kanë shërbyer si mjet i përhershëm presioni ndaj diplomacisë shqiptare, me qëllim që kësaj të fundit t’i zhvateshin sa më shumë lëshime në interes të shovinizmit grekomadh. Dhe këto lëshime, në fund të fundit, diplomacia greke arriti t’ia zhvaste me shumë sukses diplomacisë shqiptare, në dëm të interesave tona kombëtare. Madje këto lëshime, siç vëren prof.Meta, “ishin shumë të mëdha. Mosinsistimi për njohjen e vlefshmërisë së kufijve shqiptaro-grekë nga Greqia, kalimi në heshtje i konservimit të ligjit të luftës dhe injorimi i spastrimit etnik të Çamërisë gjatë procesit të diskutimeve dhe në deklaratën përfundimtare ishin koncensione të mëdha, të cilat Tirana i bëri me shpresën se vendosja e marrëdhënieve diplomatike do ta ulte tensionin. Në të vërtetë, tensioni u ul, por nuk u eleminua. Rreziqet dhe kërcënimet ndaj Shqipërisë mbeteshin në trajtë latente. Por kjo s’do të thotë se ato tani ishin më të vogla e më të zbehta. Ndërkohë u hodh edhe një hap tjetër drejt varrosjes së problemit çam. Pala greke, me siguri, ishte e kënaqur se ajo nuk u tërhoq prej pozitave të saj të mëparshme dhe, njëkohësisht, po konstatonte se presioni i saj 30-vjeçar kishte dhënë disa rezultate. Së pari, kishte shuar vullnetin e qeverisë shqiptare për të rihapur problemin e spastrimit etnik të Çamërisë. Së dyti, kishte arritur ta zbuste dhe ta thyente këmbënguljen e mëparshme të qeverisë shqiptare për të mos pranuar vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me Greqinë, në qoftë se kjo nuk do të deklaronte qartë, më parë, se i njihte kufijtë me Shqipërinë si të përhershëm dhe në qoftë se nuk deklaronte se e quante të paqenë ligjin absurd të gjendjes së luftës” (f.233-234).

Shumë shpejt diplomacia shoviniste greke do ta tregonte fytyrën e vërtetë në qëndrimin ndaj diplomacisë shqiptare pa taban kombëtar. Më 5 maj 1971, zëvendësministri i Punëve të Jashtme, Palamas, vuri në dijeni ambasadorin amerikan në Athinë, Taska (Tasca) se “çështja e “Epirit të Veriut” do të lihej “të flinte”, të paktën për momentin” (f.234). Po ky Palamasi, në Konferencën e shtypit që dha më 8 maj 1971, po për çështjen e “Epirit të Veriut” deklaroi se “situata ekzistuese, në fund të fundit, nuk ka ndryshuar në lidhje me pozitat greke. I vetmi ndryshim është se mungesa është zëvendësuar nga prezenca, indiferenca nga interesimi dhe qetësia nga dialogu” (po aty). Ai madje “kishte dhënë garanci se pozita fundamentale e Greqisë kundrejt “Epirit të Veriut” nuk kishte ndryshuar në asnjë mënyrë” (f.235). Kurse drejtori për çështjet ballkanike në Ministrinë e Punëve të Jashtme të Greqisë, Papajoanu, u tha amerikanëve se “Greqia kishte interes të hapte konsullatat e saj në Shqipërinë e Jugut për shkak të ekzistencës së minoritetit grek atje. Por ai e përjashtoi mundësinë që Shqipëria të hapte ndonjë konsullatë në Greqi, sepse, sipas tij, në këtë vend nuk ekzistonte ndonjë minoritet shqiptar” (f.234-235).

Por faktet zbulojnë lakuriq qëndrimin mashtrues të diplomatit grek ndaj diplomatëve amerikanë lidhur me minoritetin shqiptar në Greqi. Kishte kaluar më shumë se një vit pas vendosjes së marrëdhënieve diplomatike, kur ambasadori ynë në Greqi, “bëri një vizitë në Çamëri më 5-9 qershor 1972, i shoqëruar nga zëvendësministri për Epirin, Petro Koceli. Gjatë vizitës ai konstatoi se në zona të caktuara, si në ato të Sulit, afër Janinës, Prevezës, Igumenicës, Pargës, Filatit dhe më pak në atë të Artës, kishte mbetur një numër i konsiderueshëm banorësh me origjinë shqiptare, të cilët jetonin kryesisht në fshatra. Me gjithë këtë prezencë të dukshme të shqiptarëve, vetëm dy prej zyrtarëve grekë e përmendën ekzistencën e popullsisë shqiptare në këtë zonë. Prefekti i Igumenicës i tha ambasadorit shqiptar se në këtë rajon kishte shumë njerëz që flisnin shqip dhe që kishin të afërm në Shqipëri. Gjithashtu edhe kryetari i Bashkisë së Igumenicës, i cili ishte me origjinë shqiptare dhe fliste shqip, pohoi se ende këtu kishte fshatra të tjerë që flasin shqip. Ndërsa mjeku me origjinë shqiptare nga Grapshi i Gjirokastrës, Thoma Luçi, kishte pohuar se në Prefekturën e Prevezës, ose midis saj dhe Igumenicës, kishte 40 fshatra që flisnin shqip. Gjatë vitit 1973 funksionarë të tjerë të ambasadës shqiptare bënë vizita në Igumenicë, ku konstatuan ekzistencën e disa fshatrave të krishterë që flisnin shqip. Ata vizituan fshatin Kastro me 1 800 banorë, i cili njihej si “Tirana e Greqisë”, për arsye se të gjithë fshatarët flisnin shqip dhe dëgjonin Radi-Tiranën. Mirëpo, përveç këtyre vizitave, nga qeveria dhe nga diplomacia shqiptare nuk u ndërmor asnjë veprim tjetër në drejtim të problemit të madh të spastrimit etnik të Çamërisë dhe të ruajtjes së identitetit shqiptar të asaj pjese të popullsisë shqiptare që kishte mbetur në Greqi” (f.252-253).

Por qeveria dhe diplomacia shqiptare nuk mund të ndërmerrnin ndonjë veprim tjetër se ato kishin rënë në bark para diplomacisë shoviniste greke, se ato e kishin zhveshur veten nga dinjiteti kombëtar!

Po diplomacia shoviniste greke a ndërmori vallë ndofarë hapash konkretë për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me Shqipërinë? Nga materialet burimore që ka shfrytëzuar autori, lexuesi mëson për herë të parë se vetëm në tre raste ajo ka ndërmarrë ca nisma të vakta: në mars të vitit 1966, në maj të po atij viti dhe në shtator të vitit 1968. Madje që në nismën e parë ambasadori grek në Bukuresht, në takimin që kërkoi me ambasadorin tonë atje, theksoi që “çështjen e “Vorio Epirit”, të cilin shqiptarët e quanin Shqipëria Jugore, të mos e përmendim fare” (f.203). Diplomacia shoviniste greke pikërisht të tilla gracka i ka ngritur diplomacisë sonë, në të cilat kjo e fundit ka rënë me lehtësi, duke mos u udhëhequr nga parimi bazë i mbrojtjes së interesave mbarëkombëtare. Duke pasur parasysh qëndrimin e pandryshueshëm armiqësor të shtetit shovinist grek ndaj shtetit shqiptar që prej vitit 1944 e deri në mars të vitit 1966, nuk e di se sa dinjitoze mund të vlerësohet deklarata e Enver Hoxhës, i cili, pasi u njoh me nismën e parë të diplomacisë greke, në takimin me ambasadorin kinez Shy Gjien Guo, më 4 prill 1966, tha: “Ata (grekët - E.Y.) për 22 vjet me radhë donin të na kafshonin dorën, tani kërkojnë të na e puthin” (f.203). Gjatë gjithë kësaj kohe (1949 - 4 prill 1966) shënoheshin 83 aksione të diplomacisë greke dhe të shtetit shovinist grek për aneksimin e Shqipërisë së Jugut, pa llogaritur këtu provokacionet e rënda në kufi, të cilat vetëm brenda 10 vjetëve (1944-1953) arrinin në 2183 raste (shih tabelën në f.62 të këtij vëllimi). Ndërkohë, vetëm prej vitit 1954 e deri më 4 prill 1966 qeveria shqiptare pati ndërmarrë 46 aksione diplomatike për vendosjen e marrëdhënieve me Greqinë. Atëherë, për ç’arsye Enver Hoxha dhe diplomacia shqiptare, gjatë 22 vjetëve, patën këmbëngulur aq shumë për t’ia afruar dorën nepërkës greke, kur kjo kërkonte veç ta kafshonte? Për ç’arsye Enver Hoxha dhe diplomacia shqiptare mbanin një qëndrim kaq të përulur, kaq servil ndaj shtetit shovinist grek, kur dihet që nuk udhëhiqeshin aspak nga mbrojtja e interesave tona kombëtare, të cilat, në rastin konkret, lidheshin me çështjen çame dhe me minoritetin shqiptar në Greqi? Arsyeja e një qëndrimi të tillë fshihej në pikësynimin e klikës prosllavokomuniste të Tiranës, e cila, siç e vë në dukje prof.Meta, kërkonte qetësi në kufijtë tanë jugorë vetëm e vetëm që të forconte pushtetin personal të Enver Hoxhës!

Po a nuk do të kishte qenë shumë më bukur sikur Enver Hoxha dhe diplomacia shqiptare, fill pas çlirimit të vendit, të kërkonin të vendosnin menjëherë marrëdhënie diplomatike me “mangustën” turke, e cila do t’i kishte kursyer shtetit shqiptar shumë energji të harxhuara kot me Greqinë dhe do të kishte shërbyer si një ilaç tepër i goditur kundër kafshimeve të nepërkës greke? Marrëdhëniet diplomatike me Turqinë u vendosën me shumë vonesë, në vitin 1958, ndërkohë që vetëm gjatë dy vjetëve - 1954-1956 - shënoheshin 11 aksione diplomatike të qeverisë shqiptare për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me Greqinë! Megjithëse Turqia ishte anëtare e Paktit Ballkanik, të themeluar më 9 gusht të vitit 1954 mes Greqisë, Jugosllavisë dhe Turqisë, kjo e fundit “mbante qëndrim dhe kishte synime krejtësisht të tjera ndaj Shqipërisë. Ajo ishte kundërshtare e pretendimeve tokësore greke në kurriz të Shqipërisë, mbështeste integritetin e saj territorial dhe përpiqej për ta tërhequr shtetin shqiptar në anën e Perëndimit dhe në Paktin Ballkanik” (f.83).

Enver Hoxha, që jargavitej pas komunizmit rus në interes të ruajtjes së kolltukut personal, nuk donte ta kuptonte se kush ishte dashamirësi i vërtetë i Shqipërisë dhe i mbarë kombit shqiptar. I tillë në Ballkan ishte dhe mbetet shteti turk, aq më tepër që atje kishte një komunitet të madh shqiptar. [Më 15 maj 2000, kur po kthehesha për në Shqipëri me autobusin e linjës Tetovë-Tiranë, u njoha me një shqiptaro-turk që banonte në Izmir. Quhej Orhan Ademoglu. Tel.: 0266-3962551. Ai kishte qenë gjatë disa vjetëve sekretar i Shoqatës së Miqësisë Turqi-Shqipëri. Ai më tregoi se në evidencat e Shoqatës, në mbarë Turqinë, figuronin 7 milionë shqiptarë, nga të cilët 2 milionë flisnin në familje një shqipe të pastër].

Por qeveria shqiptare Paktin Ballkanik e vlerësonte si të tillë, “që drejtohej kundër Bashkimit Sovjetik, “Demokracive popullor”, veçanërisht kundër Republikës Popullore të Shqipërisë e Bullgarisë dhe si një pjesë të pandarë të Paktit “agresiv” të Atlantikut Verior. Sigurisht që kjo ishte pikëpamja e Kremlinit” (f.102).

Nga vendosja e marrëdhënieve diplomatike me Greqin përfitoi tërësisht diplomacia shoviniste greke, shteti shovinist grek, shtypi shovinist grek, lobi shovinist grek në SHBA dhe kisha shoviniste greke, të cilët frytet e veprimtarisë së tyre antishqiptare do t’i vilnin më vonë, pas vitit 1990, me vendosjen e sistemit neokomunist demokratiko-socialist. Faktet e përfitimeve të shtetit shovinist grek dhe të të gjitha strukturave ndihmëse të lartpërmendura në kurriz të vendit tonë prof.Meta i ndriçon fare mirë në faqet e këtij vëllimi, kur thekson se nismat e vakta greke për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike nuk ishin aspak të favorshme për ne sepse “Greqia nuk njihte vlefshmërinë e kufijve me Shqipërinë, nuk hiqte ligjin e luftës dhe kishte mbyllur diskutimin e problemit çam, të cilin dukej qartë se edhe qeveria shqiptare ia kishte lënë historisë. Këto avantazhe u siguronin grekëve kushte më të favorshme se në vitin 1949 që, në të ardhmen, kur ata ta shihnin të volitshme, të rigjallëronin përsëri pretendimin mbi ekzistencën e gjendjes së luftës dhe… të parashtronin përsëri kërkesën dhe të vazhdonin përpjekjet për aneksimin e Shqipërisë së Jugut dhe organizimin e një konference ndërkombëtare për këtë qëllim, pa pasur shqetësimin se do të ishin të detyruar të përballeshin me problemin çam, i cili, që prej vitit 1948, nuk ishte përmendur më nga qeveria shqiptare” (f.228)

Duke hequr dorë nga mbrojtja e interesave mbarëkombëtare me lënien në harresë të tragjedisë çame dhe të spastrimit etnik të Çamërisë, qeveria shqiptare e kishte katandisur veten në një pozicion të mjerë në qëndrimin ndaj diplomacisë greke dhe kishte bërë të mundur që qeveria greke të “kishte fituar një avantazh të madh, që në të ardhmen ta rriste presionin ndaj Shqipërisë, duke përdorur kartën e të drejtave të minoritetit grek në Shqipëri. Ajo (qeveria greke - E.Y.) dëshironte t’i zgjeronte kufijtë gjeografikë dhe standardet politike të tij përtej kufijve realë e të pranueshëm nga normat ndërkombëtare, me synimin që të rriste influencën e vet në Shqipërinë e Jugut. Me spastrimin etnik të Çamërisë ishte krijuar një disbalancë politike në dëm të shqiptarëve, e cila do të ndikonte në rritjen e presionit grek dhe do të pakësonte mundësinë e shanset për marrëdhënie të balancuara, korrekte, për mirëkuptimin dhe besimin reciprok të të dy vendeve” (f.228-229).

Shqetësimet dhe parashikimet e prof.Metës dolën me të vërtetë profetike. Provokimet e drejtpërdrejta të shtetit shovinist grek për acarimin e situatës në Himarë me rastin e zgjedhjeve lokale në tetor të vitit 2003 vërtetuan më së miri se neotradhtarët në pushtet të interesave tona kombëtare janë trashëgimtarë të tradhtisë kombëtare të klikës veteranokomuniste shqiptare: shteti shovinist grek synoi haptas t’i zgjeronte me të vërtetë kufijtë gjeografikë të minoritetit grek në Shqipëri, duke kërkuar që edhe Himara të shpallet zonë minoriteti. Prandaj nuk ka asgjë për t’u çuditur që, sot, shovinizmi grekomadh, mes himariotëve, ka arritur të peshkojë edhe elementë të shitur, tradhtarë, si puna e Kolilës, e Bollanos dhe e përkrahësit të këtij të fundi, lakeut Dule, të cilët, duke i detyruar t’u bien borive në të katër anët, i vuri në lëvizje për “përgatitjen” e memorandumit shtatëpikësh, drejtuar parlamentit grek për greqizimin e Shqipërisë, përndryshe parlamenti shovinist grek do të vërë veton kur të vijë koha për të diskutuar çështjen e firmosjes së MSA-së dhe të pranimit të Shqipërisë në NATO. Duke pasur parasysh krejt politikën tradicionalisht armiqësore të shtetit shovinist grek ndaj kombit shqiptar, kemi plotësisht të drejtë të mendojmë se memorandumi shtatëpikësh, në fshehtësi të plotë, duhet të jetë përgatitur fillimisht në kancelaritë e kryeministrit Karamanlis dhe në skutat e mykura të kishës shoviniste greke, para se t’i dërgohej për firmë tradhtarit Bollano dhe për informin lakeut Dule. Ja, ky është rezultati i gjëmave që i përgatiti çështjes sonë kombëtare tradhëtia veterane, enverhoxhane, e komunistëve shqiptarë me lëshimet që i bëri shovinizmit grekomadh para se të vendoseshin marrëdhëniet diplomatike me shtetin shovinist grek, tradhti kjo, që i çeli udhën sulmit frontal, në të gjitha fushat, të greko-ortodoksisë kundër vendit tonë dhe që, sipas fjalëve të arta të zotit Abdi Baleta, do të duhet të përballohet me një kosto shumë të lartë!



Por edhe pas vendosjes së marrëdhënieve diplomatike, shteti shovinist grek nuk i reshti përpjekjet e tij të ethshme për aneksimin e Shqipërisë së Jugut. Katër vjet më vonë, diplomacia shqiptare, siç nënvizon prof.Meta, po provonte një zhgënjim të madh. Për forcë të këtij zhgënjimi, “Ambasada shqiptare në Athinë konstatonte në fillim të vitit 1975 se qeveria e Karamanlisit, “i cili më parë kishte dhënë prova si një shovinist”, në fillim të aktivitetit të saj po mbante një qëndrim të moderuar… Megjithëkëtë, pikëpamja e ambasadës shqiptare për udhëheqësit e rinj grekë ishte jo fort pozitive. Ajo i cilësonte ata “po aq shovinistë sa edhe më parë”, por vinte në dukje se ata “vetëm se po e vazhdonin këtë rrugë me mjete dhe me metoda të tjera”. Amasada i shfaqte MPJ këtë mendim: “Nuk duhet ushqyer asnjë iluzion, se qeveria greke do të vazhdojë të mbajë këtë qëndrim edhe në të ardhmen. Ajo, sikurse grekët në përgjithësi, e ka të ngulitur thellë në shpirt “Vorio-Epirin” (f.282-283).

Pas këtij informacioni të ambasadës sonë në Athinë, Enver Hoxha dhe diplomacia shqiptare, gjashtë vjet më vonë, kishin rast për t’u bindur edhe një herë tjetër për natyrën e pandryshueshme armiqësore të shtetit shovinist grek dhe për kotësinë e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike me të, pa respektimin paraprakisht të të tri kërkesave të lartpërmendura. Rasti u paraqit në pranverën e vitit 1981. Në Prishtinë shpërthyen demonstratat e fuqishme të rinisë studentore kosovare kundër tiranisë serbe, në të cilat shtrohej si kërkesë kryesore shpallja e Kosovës “Republikë”. Asokohe tërë mjetet e propagandës së shkruar dhe pamore, mbarë opinioni publik grek, bashkë me kishën shoviniste greke, mbajtën një qëndrim unik kundër kombit shqiptar, duke përkrahur fuqimisht shovinizmin serbomadh në ushtrimin e masakrave shtazarake ndaj rinisë dhe inteligjencies kosovare. Kjo përkrahje shpjegohej me faktin se “Greqia, tradicionalisht, ka qenë dhe është kundërshtare e rritjes së standardit të lirive të shqiptarëve në Ballkan. Ajo është kampione e propagandës mbi rrezikun e “Shqipërisë së Madhe”. Thelbi i kësaj politike bazohet në logjikën se sa më i dobët të jetë shteti dhe kombi shqiptar, aq më lehtë do të realizohen objektivat greke për zgjerimin dhe fuqizimin e helenizmit në Veri” (f.314).

Në harkun kohor 6 maj 1971 - 1990 shënohen edhe 59 aksione të tjera diplomatike të shtetit shovinist grek për aneksimin e Shqipërisë së Jugut, të mishëruara në veprimtarinë e diplomacisë shoviniste greke, në organizimin e demonstratave antishqiptare, siç ishte rasti i atyre që “ filluan më 3 mars 1982 me marshimin drejt ambasadës shqiptare në Athinë, arritën kulmin në shkurt të vitit 1984, me një miting ku morën pjesë më shumë se 40 000 mijë vetë. Demonstrata të tilla dhe aktivitete të tjera të ndryshme u zhvilluan edhe në qytete të tjera të Greqisë” (f.316).

Frymëzuesi i heshtur i të gjitha këtyre aktiviteteve antishqiptare ishte shteti shovinist grek, ndërsa iniciatorë të hapur “të zhvillimit të tyre ishin peshkopët grekë, Komiteti Qëndror për Çlirimin e “Epirit të Veriut” (KEVA), Shoqata “Vorio-epirote”, shoqatat fetare, Lëvizja Studentore Kristiane dhe lëvizjet politike të rinisë. Më aktivja ishte Shoqata Koordinuese e Studentëve universitarë për Çlirimin e “Vorio-Epirit” (SEVA)” (po aty).



Urrejtja ndaj kombit shqiptar - themeli i politikës së ditës dhe i strategjisë së shovinizmit grekomadh



Këtij vëllimi autori i ka vënë nëntitullin “Paqja e vështirë”. Kam bindjen se me shtetin shovinist grek nuk do të jemi kurrë në paqe, qoftë kjo edhe e vështirë. Për mendimin tim, paqja me grekët është e pamundur. Prandaj ka plotësisht të drejtë një miku im i nderuar nacionalist, i cili më thoshte para ca kohësh se me grekët mund të kemi vetëm armëpushim, por jo paqe, se shovinizmi grekomadh nuk e ka dashur dhe nuk do ta dojë kurrë paqen me kombin shqiptar!

Siç e theksuam edhe më lart, në këtë vëllim autori analizon marrëdhëniet greko-shqiptare nga viti 1949 e deri në vitin 1990. Jam i bindur se ai do të vazhdojë t’i ndjekë nga afër marrëdhëniet greko-shqiptare edhe pas vitit 1990 dhe, me siguri, përmes materialeve burimore, do të na njohë me të tjera fakte tronditëse nga sfera e veprimtarisë armiqësore të shtetit shovinist grek kundër Shqipërisë dhe kombit shqiptar gjatë periudhës së tranzicionit që po e përjetojmë kaq pafundësisht, jo vetm për mëkatet e rënda të klasës sonë politike, por edhe për disfatat e suksesshme që po na shkakton fqinjësia me Greqinë.

Periudha pas vitit 1990 e deri tani është karakterizuar nga zhvillime tepër dramatike në marrëdhëniet greko-shqiptare. Shovinizmi grekomadh gjeti bash kohën më të përshtatshme për të shpërthyer tërë urrejtjen e vet kundër shqiptarëve. I bindur se tashmë kishte ardhur çasti më vendimtar për helenizimin pa luftë të viseve tona jugore apo edhe të krejt Shqipërisë, në dhjetor të vitit 1990, shteti shovinist grek i “hapi kat e kat” kufijtë me Shqipërinë për dyndjen e mijëra të rinjve shqiptarë, duke shfrytëzuar varfërinë e tyre të skajshme dhe duke shtruar si kusht kryesor për punësimin e tyre ndërrimin e emrave.

Me kalimin e viteve, emigrantët shqiptarë ranë pre e racizmit të tërbuar grek, i cili u konkretizua me keqtrajtime shtazarake, me dëbime masive në kuadrin e operacioneve të fëlliqura me etiketën “Fshesa”, me dhunime të të drejtave të tyre, me vrasje të shumta, me të ashtuquajtura aksidente automobilistike, me demaskime dhe poshtërime publike nga mjetet e propagandës së shkruar dhe pamore për akuza të paqena (për krime të kryera nga emigrantë të tjerë, nga vende ortodokse), me nxitjen e histerisë dhe të urrejtjes kombëtare greke kundër tyre në veçanti dhe kundër kombit shqiptar në tërësi. Dhe të gjitha këto ngjarje të dhimbshme shpaloseshin në kuadrin e miqësisë së pështirë të shtetit shovinist grek me klasën politike shqiptare, e cila nuk e ngriti zërin as edhe një herë të vetme në mbrojtje të bashkatdhetarëve të vet nga barbaria greke. Përkundrazi, klasa jonë politike, që mban në ballë damkën e tradhtisë së interesave kombëtare, heshti në mënyrën më të turpshme, kur personalitetet më të larta të shtetit shovinist grek u shprehën haptazi kundër interesave të kombit shqiptar. Le të kujtojmë për një çast deklaratën antishqiptare të 14 korrikut 1993 të kryeministrit Micotaqis, deklaratën antishqiptare të 22 marsit 1999 të kryeministrit Simitis, i cili, dy ditë para fillimit të bombardimeve të NATO-s kundër Serbisë, u shpreh: “Ne kemi deklaruar që në fillim se nuk do të marrim pjesë në asnjë operacion ushtarak”, ndërkohë që makina ushtarake serbe bënte kërdinë kundër popullsisë civile në Kosovë. Kurse më 4 maj 1999 ai foli edhe në parlamentin grek, ku tha: “Unë dyshoj në korrektësinë e bombardimeve të NATO-s, të cilat nuk kanë dhënë asnjë rezultat”. Le të kujtojmë, gjithashtu, deklaratën e Karamanlisit, kryetar i Demokracisë së Re (tani kryeministër), i cili, po më 4 maj 1999, tha: “Partia ime mbështet fuqimisht idenë e pandryshueshmërisë së kufijve, është plotësisht kundër krijimit të një shteti të pavarur kosovar dhe kërkojmë fuqimisht ndalimin e bombardimeve nga ana e NATO-s që po viktimizon jetë të pafajshme”. Për viktimat kosovare të terrorit serb Karamanlisit as që i bëhej vonë fare!

Madje gjatë bombardimeve të NATO-s kundër Serbisë, në Greqi organizoheshin demonstrata të fuqishme kundër SHBA. Në ato demonstrata shprehej përkrahja e plotë për kriminelët serbë që po bënin spastrimin etnik të Kosovës. Ishin të shumtë demonstruesit që bllokuan shinat e hekurudhës Selanik-Shkup, për të mos lejuar lëvizjen e trenave, të ngarkuar me amartime konvencionale të NATO-s për në Maqedoni, prej nga do të bëhej transportimi i tyre për në Kosovë, gjatë hyrjes së trupave të këmbësorisë. Të gjithë e mbajmë mend se me çfarë demonstratash të tërbuara antiamerikane u prit vizita e presidentit Klinton në Athinë. Asokohe nuk dëgjuam as edhe një lajm të vetëm, me të cilin të na bëhej e ditur, qoftë edhe për ndonjë grek të vetëm, që të mund të kishte pasur burrërinë dhe të ishte ngritur në mbrojtje të popullit shqiptar të Kosovës! Në asnjë kanal TV nuk na zunë sytë, qoftë edhe ndonjë grup të vogël demonstruesish grekë, që të guxonte të protestonte kundër shovinizmit serbomadh dhe të ngrinte zërin në përkrahje të popullit shqiptar të Kosovës! Asokohe do të ishte me të vërtetë paradoksale sikur vetëm nëpër mend ta shkoje një gjë të tillë. S’u pa kurrkund ndonjë “elitë politike, qytetare e demokratike greke” që të ngrihej në përkrahje të hapur të popullit shqiptar të Kosovës.

Madje në urrejtjen e tyre kundër shqiptarëve grekët kanë zbritur deri në të tilla nivele shëmtimi, saqë është e pamundur edhe të përfytyrohet. Kështu, në tërbimin që i kishte pushtuar kundër Anastas Kulluriotit ata arritën deri aty, saqë “në gjelltoret s’i jepnin të hajë me të hollat e tija… duke i thënë: s’shesim gjellë për ty, shqiptar i ndyrë (paloarvaniti)!” (Faik Konica, vëll. 3, f. 65-66). Prandaj ka plotësisht të drejtë Konica kur thotë se “…urrejtja për grekët është rrënjosur aq shumë në zemrat e gjithë shqiptarëve të vërtetë… (vëll.4, f.277). Dhe më poshtë vazhdon: “…çdo gjë që t’i ketë bërë Italia Shqipërisë ka qenë e natyrës politike. Ndërsa ajo që i ka bërë Greqia Shqipërisë, më shumë se politike, ka qenë agresion ndaj shtëpive dhe nderit të familjes” (po aty).

Pra, kur është fjala për të manifestuar urrejtjen kombëtare greke kundër kombit shqiptar, në Greqi vendoset një unitet me të vërtetë i hekurt mes të gjitha forcave politike, të të gjitha strukturave të shtetit shovinist grek, duke filluat që nga fëmijët e kopshtit e deri te kreu i shtetit, të të gjithë grekëve, që nga Athina e deri në diasporë në mbarë botën. Grekët duhen pasur zili për këtë unitet që kanë arritur të realizojnë, por ama si unitet në vetvete, jo si unitet i së mirës, por si unitet i së keqes, si unitet i urrejtjes për një komb tjetër, që s’ka asgjë të përbashkët me kodin moral të kombit tonë. Shovinizëm shqiptaromadh s’ka pas ekzistuar, që grekët dhe serbët të kishin arsye pse të na urrenin. Por ata kanë arritur të ndërtojnë një unitet unikal urrejtjeje për kombin shqiptar, çka përbën një rast të rrallë në historinë e marrëdhënieve mes kombeve. Sikur ne ta kishim urryer shovinizmin serbomadh dhe grekomadh po me këtë forcë uniteti, me siguri që trojet tona etnike sot do të ishin të bashkuara në një shtet të unifikuar kombëtar. Shqiptarët s’kanë ditur ta përvetësojnë mirë Shkencën e Urrejtjes për shovinizmin e fqinjëve, prandaj edhe sot shovinizmi evropian vazhdon t’i mbajë të hallakatur “kashtë e koqe” nëpër pesë shtete të ndryshme të Evropës Juglindore. Dhe kështu do të vazhdojë t’i mbajë, në qoftë se shqiptarët nuk do të zgjohen nga gjumi i gjatë letargjik dhe t’i hyjnë me zell studimit të Shkencës së Urrejtjes për shovinizmin serbo-grek. Disa muaj pas agresionit gjerman kundër Bashkimit Sovjetik, Shollohovi shkroi një tregim shumë të bukur me titull “Shkenca e Urrejtjes” (Nauka Njenavisti)), i cili shërbeu si trakt nëpër të gjitha llogoret e Ushtrisë së Kuqe, përgjatë gjithë vijës së saj të frontit, që nga Deti Balltik deri në Detin e Zi. Ideja e tregimit i frymëzoi ushtarët e kuq të kryenin akte të pashembullta heroizmi gjatë Luftës së Madhe Patriotike. Shollohovi, me atë tregim, u jepte këtë frymëzim ushtarëve të kuq: që të fitosh mbi armikun gjerman, atë duhet të dish ta urresh, por, që të dish se si urrehet armiku, duhet të mësosh “Shkencën e Urrejtjes”.

Kurse klasa jonë politike s’bëhet e gjallë kur qytetarin shqiptar Vasil Begolli, nga Korça, ushtarët grekë e dhunojnë, e poshtërojnë, duke i lëshuar qentë për ta masakruar, për të vetmen arsye se ai, në kërkim të djalit të tij 13-vjeçar, aksidentalisht ishte futur 50 m në thellësi të tokës greke (“Shekulli”, 26 mars 2004, f.3). Pse u sollën kësisoj ushtarët grekë me një qytetarë të thjeshtë shqiptar, i cili shkeli kufirin pa ndonjë qëllim të keq? Normalisht, ushtarët grekë mund ta arrestonin dhe ta çonin në postën e kufirit. Paskëtaj mund t’ua përcillnin organeve përkatëse, të cilat, në përputhje me legjislacionin grek për shkelësit e kufirit, mund ta gjobisnin ose ta burgosnin, duke vënë në dijeni edhe organet shqiptare të kufirit. Por jo! Ushtarët grekë nuk mund të vepronin në këtë mënyrë, se ata nuk i linte të qetë instinkti i urrejtjes për shqiptarët, se Shkencën e Urrejtjes për këta të fundit, të cilën ua kanë kultivuar në shpirt shovinizmi grekomadh dhe kisha shoviniste greke, ata e kanë studiuar shumë mirë.

Klasa jonë politike mbetet pa gojë kur Nikolas Geixh, armik i betuar i kombit shqiptar, me porosi të heshtur të shtetit shovinist grek, vjen që nga Amerika dhe ditën për diell bën thirrje në Sarandë për tjetërsim të sipërfaqeve shtetërore nga ana e minoritarëve grekë (“Albania”, 4 prill 2004) dhe kur gjykata e Sarandës, me vendim nr. 568, datë 19.07.2004, të firmosur nga gjyqtari Rasim Doda, i zbaton në praktikë ato porosi! (“Albania”, 15 shtator 2004, f. 6-8). Klasa jonë politike hesht kur mëson se vetëm gjatë 9 muajve të parë të vitit 2004 nga Kapshtica janë kthyer kufomat e 20 emigrantëve shqiptarë (“Sot”, 22 shtator 2004). Asaj as që i intereson të dijë se kufomat e sa emigrantëve janë kthyer nga Greqia që prej fundit të dhjetorit të vitit 1990 e deri tani dhe sa emigrantë janë zhdukur pa nam e pa nishan nga shteti shovinist grek. Klasa jonë politike heshti kur katër vjet më parë u bë e ditur se 300 emigrantë vetëm në prefekturën e Elbasanit figuruakëshin të zhdukur në Greqi dhe se shumica e tyre paskan përfunduar “me një plumb pas koke e të humbur nëpër humnera” (“Ballkan”, 14 tetor 2004 f. 2). Klasa jonë politike heshti kur disa organe shtypi dhe mjete të komunikimit pamor më 22 prill 2004 njoftonin se Parlamenti Evropian (sigurisht, nën presionin e Greqisë) hodhi poshtë amendamentin për rifutjen e Korridorit 8 në listën e objekteve ndërtimore prioritare transevropiane (“Sot”, 22 prill 2004). Çuditërisht, atë ditë të 22 prillit, kur njoftohej për këtë vendim të gjëmshëm për ekonominë e vendit tonë, heshtja kishte pllakosur vetëm “Zërin e Popullit” dhe “Rilindjen Demokratike”. Madje “RD”-ja pikërisht atë ditë na paskësh zgjedhur si kryeartikull një njoftim për dëbimin e Nanos nga një restorant i Nju-Jorkut, ku ndodhej për një vizitë pune, meqenëse e paskëshin gjetur duke pirë duhan. “RD”-ja ngazëllonte, sikur Nanoja të qenkësh kryeministër vetëm i socialistëve, jo i shqiptarëve të mbarë Shqipërisë, sikur dëbimi i tij nga ai restorant të mos përbënte një turp për mbarë shqiptarët!

Klasa jonë politike heshti kur mësoi më 13 gusht 2004 për ndotjen e rëndë të ujërave të Jonit me derdhje të shumta nafte, solari dhe fekalesh, duke filluar nga Gjiri i Vlorës deri në Ksamil, ndotje kjo e shkaktuar nga anije greke. Qytetarë, të intervistuar nga TV “Klan” (14 gusht 2004) deklaruan se ndotja e bregdetit tonë bëhej nga Greqia për të sabotuar turizmin në Shqipëri. Shteti shqiptar, të cilin klasa jonë politike e ka kthyer në pronë të vetën, nuk dëshiron t’i mbrojë kufijtë e vet detar! Për të larguar sadopak erën e rëndë të skandalit të ndotjes së bregdetit të Jonit nga anije greke, më 18 gusht 2004 u sajua incidenti me helikopterin italian mbi fshatin Lazarat. Duhej tërhequr vëmendja e opinionit publik shqiptar mbi diçka tjetër, që ky të mos vazhdonte të akumulonte urrejtje kundër shtetit “mik” grek. Por kjo “gjethe fiku” nuk mjaftoi. Duhej një tjetër gjethe, më e përmasshme, për ta hedhur përsipër ndotjeve të qelbura greke në ujërat e Jonit. U sajua shpejt e shpejt vizita në Tiranë e ministrit grek të turizmit, Dhimitris Avramopulos, i cili, në intervistën që i dha kanalit TV “Top Channel” më 22 gusht 2004, me një hipokrizi të shpifur, tipike greke, premtoi për një zhvillim të turizmit rajonal, duke thënë se Shqipëria ka një natyrë të virgjër. Edhe më skandaloze, edhe më hipokrite tingëlluan fjalët e Avramopulosit, kur deklaroi se Greqia, demek, na qenka e interesuar për zhvillimin ekonomik dhe kulturor të Shqipërisë! Nepërka greke kërkuakësh që ne të zhvillojmë ekonominë dhe kulturën! Ç’t’i bësh, kur intervistuesi nuk e pyeti ballazi ministrin hipokrit grek: Ju, ore zotëri, që qenkeni kaq i interesuar për zhvillimin e turizmit rajonal, ç’patët që na i ndytë ujërat e pastra të bregdetit tonë me pisllëqet e natyrës suaj të zhvirgjëruar me kohë? Ose të paktën intervistën e hipokritit grek ta kishte shoqëruar me një koment të fortë, në mbrojtje të dinjitetit tonë kombëtar. Prandaj intervista e gazetarit të mjerë na la një përshtypje të mjerë se s’kishte bosht kombëtar!

Klasa jonë politike hesht përballë varfërimit të çdoditshëm të vendit tonë, të cilin ajo vetë e ka shndërruar në koloni të Greqisë, në një shtojcë të ekonomisë greke, në një treg për zbrazjen e prodhimeve të posaçme greke të një cilësie të dobët. Klasa jonë politike hesht për çmimet shumë të larta (në krahasim me vendet fqinje) të telefonisë së lëvizshme, pronë e kompanive zhvatëse greke, të cilat, çdo vit, dërgojnë nga Shqipëria në Greqi 350 milionë euro. Nga emigrantët tanë në Greqi futen çdo vit në Shqipëri vetëm 200 milionë euro, kurse prej saj dalin, për çdo vit gjithashtu, dhe shkojnë në Greqi 600 milionë euro (“Shekulli”, 8 prill 2004). Sigurisht që s’mund të ndodhë ndryshe, se kompanitë greke AMC dhe VODAFONE përbëjnë krahun financiar të shovinizmit grekomadh në Shqipëri, krahas krahut politik të tij - kishës shoviniste greke, me Janullatosin në krye.

Klasa jonë politike heshti para histerisë dhe tërbimit të shfrenuar të shovinizmit grekomadh, që u shpalos pas disfatës së përfaqësueses greke të futbollit në Tiranë (4 shtator 2004), kur emigrantët tanë, nëpër rrugët e qyteteve greke, u bënë pre e dhunës policore, vetëm e vetëm se ngazëllonin me flamuj në duar për fitoren e skuadrës sonë.

Takimi i dy përfaqësueseve shqiptare dhe greke ishte thjesht një ndeshje futbolli dhe në raste të tilla, si në të gjitha stadiumet e botës, dashamirësit e kësaj loje të bukur kanë organizuar dhe organizojnë manifestime entuziazmi për fitoren e skuadrave të tyre kombëtare. Pra, entuziazmi i rinisë sonë natën duke u gdhirë 5 shtatori2004 ishte një dukuri tepër e zakonshme dhe s’kishte kurrfarë arsyeje që shteti shovinist grek të turrej me atë histeri aq shtazarake kundër të rinjve tanë emigrantë, të cilët, në një mënyrë krejtësisht paqësore, po manifestonin nëpër rrugët e qyteteve greke. Por shovinizmi grekomadh e vlerësoi si tepër të përshtatshëm rastin për të shfryrë tërë urrejtjen e vet kundër kombit shqiptar. Shovinizmi grekomadh s’kishte pse të shpërthente aq dhunshëm kundër emigrantëve shqiptarë pas mposhtjes së përfaqësueses greke në stadiumin “Qemal Stafa”. Ai nuk kishte pse të befasohej aq shumë nga fitorja jonë. Në “Qemal Stafa” dajakun e përfaqësueses sonë kombëtarja greke e ka provuar edhe herë tjetër. Veç asaj, në këtë stadium ne kemi mposhtur skuadra ku e ku më të fuqishme se skuadra greke, siç ka qenë përfaqësuesja e Gjermanisë Perëndimore, e Belgjikës etj. Më 29 mars të vitit 2003 ne mposhtëm edhe përfaqësuesen ruse në stadiumin “Vojo Kushi”. Kjo do të thotë se në Shqipëri luhet futboll i nivelit evropian. Por kjo do të thotë se edhe përfaqësuesja greke, siç ndodhin shpesh në futboll gjëra aksidentale, nuk e kishte merituar titullin kampione e Evropës. Prandaj dajakun që hëngri nga skuadra jonë e meritonte plotësisht.

Po sikur ne të kishim vrarë disa grekë këtu, në Tiranë, si hakmarrje për vrasjet e emigrantëve tanë në Greqi? Me siguri që shovinizmi grekomadh jo vetëm që do të na kishte vrarë sa e sa emigrantë të tjerë nëpër rrugët e qyteteve greke, por, në shenjë kërcënimi, do të fillonte, besoj, edhe të na kërcëllonte dhëmbët, duke filluar lëvizjen e trupave të veta drejt kufirit tonë, sepse ligjin e luftës vazhdon ta ketë në fuqi.

Pra, klasa jonë politike heshti pas vrasjes së emigrantit Gramoz Palushi dhe masakrimit të 300 të tjerëve, duke u mjaftuar veç me një rezolutë të thatë në parlament sa për të larë gojën para opinionit publik shqiptar. Megjithatë, për të gjithë nacionalistët shqiptarë, në mbarë trojet tona etnike dhe në diasporë, analizën më të shkëlqyer të ngjarjeve që u shpalosën qoftë në qytetet shqiptare, qoftë në qytetet greke natën duke u gdhirë 5 shtatori 2004 e bëri zoti Abdi Baleta në disa numra të gazetës “Rimëkëmbja”. Artikulli i tij i gjatë me titull “Gëzimi dhe dhimbja e pamatë e fitores së përgjakur” zbulon rrënjët e shkaqeve të vërteta të rindezjes së histerisë antishqiptare atë natë shtatori nga ana e shovinizmit grekomadh; nxjerr në pah me fakte servilizmin e diplomacisë shqiptare, e cila, në qëndrimin ndaj diplomacisë greke, e ka katandisur veten në nivele të mjerueshme; u jep një mësim të mirë gjithë sahanlëpirësve grekë për vlerësimet antinacionaliste që i bënin entuziazmit të rinisë sonë në faqet e shtypit të Tiranës; u nxjerr bojën gjithë kalemxhinjve të tjerë, të cilët, ende të paçliruar nga prangat e terminologjisë komuniste, egërsinë e shovinizmit grekomadh kundër emigrantëve shqiptarë kërkonin ta shisnin si “vepër të disa segmenteve të caktuara të shoqërisë greke”; argumenton bukur fare se hareja që shpërtheu në mbarë qytetet shqiptare dhe mes emigrantëve tanë në Greqi ishte një manifestim fantastik dhe me shumë kulturë i nacionalizmit shqiptar, të denigruar me dhunë nga sistemi i vjetër komunist dhe të braktisur tradhtisht nga sistemi i tanishëm neokomunist.



Një burg demokratik me emrin “Greqi”



Ai manifestim i shkëlqyer i nacionalizmit shqiptar, që nuk pati fyer asgjë kombëtare greke, ishte njëkohësisht edhe një reagim i hapur ndaj racizmit grek dhe shovinizmit grekomadh, i cili shfaqet lakuriq në qëndrimin ndaj gjithçkaje shqiptare në veçanti dhe ndaj kombit shqiptar në tërësi, përmes trajtimit të padenjë që u bëhet emigrantëve tanë në Greqi. Dëshminë më demaskuese për këtë trajtim e jep një i ri shqiptar, emigrant në Greqi, nëpërmjet një e-mail-i që dërgonte në Shqipëri para disa vjetësh: “Kemi dëgjuar, lexuar e ndier për racizmin dhe racistët, persekutimet, përbuzjet e të tjera sjellje antinjerëzore. Racizmi është një realitet që e takojmë në punë, në rrugë, në shoqëri, në media etj… Karakteri dhe krenaria shqiptare i nervozon. Më 16 maj 2004, një ditë pas Festivalit Evropian, ku Shqipëria u prezantua me Anjezën, në shtëpinë e shtetasit grek, ku unë punoj, ishin ftuar miq të tij. Vura re se kur fillova të flisja për Anjezën, këngën dhe veshjen e saj, unë, “shqiptari i mirë”, u bëra mosmirënjohës i paarsyeshëm e të tjera si këto. E pse ky ndryshim? Vetëm e vetëm sepse me fjalët e mia po mbroja emrin, karakterin dhe krenarinë shqiptare. Biseda arriti deri aty, sa një prej të ftuarve më pyeti nëse i kisha në rregull dokumentet e qëndrimit në Greqi. Në diskutim e sipër, ai filloi të nervozohej nga fjalët e mia. Por kësaj radhe nuk u tërhoqa. Zëri im ishte më i fortë, ndieja se mund ta mbaja kokën lart. Kësaj radhe kisha në krah Anjezën, zanën shqiptare, zëri i saj meritonte më shumë. Nuk duhej të tërhiqesha, pavarësisht se ishin duke më parë të gjithë me zemërim. Dhe u thashë prapë se zëri i saj ishte i mrekullueshëm, se ajo ishte e mbuluar me nur bukurie. Që atë natë ajo kishte “veshur” Shqipërinë,.. veshja e natës finale e hirushes Anjezë ka qenë e përkryer. Ka qenë vetë Shqipëria. Këtë i thashë dhe mysafirit grek të punëdhënësit tim. Por ai u tërbua, e humbi gjakftohtësinë… Nejse, këtë letër në “Shekulli” po e nis sepse doja t’i thosha faleminderit Anjezës. Ti je krenaria e kombit, ambasadorja e gjithë shqiptarëve. Me gjithë zemër faleminderit. Ti je zonja e parë e vendit.” Dhe letra e djaloshit trim dhe nacionalist shqiptar mbyllet me këto fjalë kuptimplote, të cilat i vënë damkën e turpit racizmit grek, shovinizmit grekomadh dhe kishës shoviniste greke, racizëm ky që e ka pushtuar Greqinë në çdo qelizë të jetës së saj: “Lexuesi juaj - nga një burg demokratik me emrin Greqi” (“Shekulli”, 22 maj 2004, f.14).

Sapo pata mbaruar së lexuari këto fjalë të këtij djaloshi të shkëlqyer shqiptar, aty për aty më erdhi ndër mënd një poezi katërvargshe sa e bukur, aq edhe e dhimbshme e mikut tim të vjetër, ushtarakut, poetit dhe piktorit të talentuar, z.Novruz Dervishi, të cilin valët e jetës, që dalldisën pas vitit 1990, nga komandat divizioni, e degdisën si emigrant në Greqi. Në një çast përsiatjeje, në një ballafaqim të përfytyruar me grekët, ai hodhi në letër këtë poezi, me katër vargje tronditëse për fatin e një ushtaraku aq të talentuar, por tashmë të lëshuar, të braktisur nga shteti i tij. Poezia titullohet: “Në Greqi”: Shok, e di, s’më bëni dot, / Sepse s’jam nga ana juaj, / Ju shikoni që derdh lot, / Po s’kuptoni përse vuaj”.



Pra, ai manifestim ishte edhe një mësim i madh për klasën e politikanëve shqiptarë, të cilët janë dhënë tërësisht pas interesave personale, janë bërë “më të dëmshëm së karkalecët” (“Ballkan”, 14 tetor 2003, f.3) dhe notojnë në batakun e tradhtisë kombëtare, ishte një përkujtesë për këtë klasë të urryer për faktin se kombin shqiptar, siç thotë zoti Baleta, e shpëton vetëm nacionalizmi. Pra, artikulli i zotit Baleta i kujton klasës politike shqiptare se, pavarësisht nga qëndrimi tradhtar që ajo mban ndaj çështjes kombëtare shqiptare, nacionalizmi është i pranishëm në çdo qelizë të rinisë shqiptare, se ai është e ardhmja dhe shpëtimi i kombit shqiptar.



Armiku njihet për armikMnë të keq dhe në rrezik



Ky nëntitull, në të vërtetë, është një deformim i fjalës së urtë Miku njihet që është mik në të keq dhe në rrezik. Por mëqenëse në historinë e marrëdhënieve greko-shqiptare nuk gjendet as edhe një rast i vetëm që të shërbejë si kontekst i goditur i përdorimit të kësaj fjale të urtë kuptimplote, mua s’më mbetej gjë tjetër, veçse, mbi bazën e asaj ekzistueses, të sajoja një tjetër të tillë, e cila shpreh në mënyrë të koncentruar natyrën agresive të shovinizmit grekomadh në qëndrimin ndaj kombit shqiptar në çastet më të vështira të jetës së tij

Këtu nuk është nevoja të ndalem aspak në krimet e shtetit shovinist grek dhe të kishës shoviniste greke kundër Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, kur na helmoi pionierët e saj, si Naum Veqilharxhin, Anastas Kulluriotin, Papa Kristo Negovanin, Koto Hoxhin, Petro Nini Luarasin dhe na vrau shumë të tjerë. Këtu, me fakte, do të përmend vetëm disa nga çastet më të vështira që ka përjetuar kombi shqiptar në historinë e vet, pas shpalljes së pavarësisë, kur Greqia, si shtet fqinj, paçkas e nuk na ka dashur kurrë, të paktën duhej të tregohej korrekte me ne. Ajo mund edhe të mos e ndihmonte Shqipërinë për kapërcimin e situatave të vështira, madje të rrezikshme, që ia ka imponuar shovinizmi evropian i Fuqive të Mëdha, i cili, për interesin e ortodoksisë sllavo-greke, është munduar ta zhdukë fare Shqipërinë nga harta e Evropës. Shqipëria Londineze duhet t’u jetë mirënjohëse vetëm armëve të veta dhe SHBA për mbijetesën e saj. [Prof.Meta na jep në dy vëllimet e veta një mori faktesh, që tregojnë se SHBA kanë ndërhyrë drejtpërdrejt për të shpëtuar këtë ngastër Shqipërie që mbeti pas copëtimit që i bënë paturpësisht ujqit evropianë në Londër në vitin 1913]. Pra, Greqia të mbante, së paku, një qëndrim asnjanës ndaj vendit tonë dhe të na linte t’i përballonim vetë fatkeqësitë tona. Jo! Përkundrazi! Greqia, pikërisht atëherë kur vendi ynë përpëlitej për të mbijetuar në kulmin e fatkeqësive që e kishin pllakosur, është turrur për ta gllabëruar pabesisht, pikërisht si nepërka që rri strukur në pusi, në pritje të presë së vetë. Le t’i shikojmë faktet me radhë.

Së pari, disa ditë pas shpalljes së pavarësisë, shteti shovinist grek, tamam si bandit, dërgoi në ujërat e Gjirit të Vlorës kanonieret e veta dhe filloi bombardimin e qytetit, duke prerë, në të njëjtën kohë, edhe kabllon e lidhjes telegrafike me Italinë (shih: Eqrem bej Vlora. Kujtime, 2, f.18, 21-22).

Së dyti, në vitin 1913, kur populli shqiptar, ende i paorganizuar mirë në një shtet të centralizuar, për shkak të pazareve që po bënin Fuqitë e Mëdha në Londër për copëtimin e trojeve tona etnike, shteti shovinist grek shfrytëzoi pabesisht rastin për të kryer barbarizma në Shqipërinë e jugut. Ja se çfarë shkruan Faik Konica për ato çaste tragjike në një letër që u dërgonte nacionalistëve Dervish Duma dhe Andon Logoreci, më 6 dhjetor 1940: “Nuk do t’ju mërzis duke iu referuar historisë së shkuar, për t’ju treguar se çfarë i ka bërë Greqia Shqipërisë Jugore.., që do t’ju rifreskojë kujtesën rreth barbarizmave greke të vitit 1913: vrasje të shumta, djegie sistematike, përdhunime pa numër, madje edhe vajzash nën 15 vjeç” (vëllimi 4, f.276-277).

Së treti, me fillimin e Luftës I Botërore, shteti shovinist grek organizoi pabesisht në Jug të Shqipërisë të ashtuquajturën “lëvizje popullore” dhe formoi “Qeverinë Autonome Vorio-Epirote”, me qëllim që, në kundërshtim me vendimet e Konferencës së Ambasadorëve të 11-12 gushtit 1913 për përcaktimin e kufijve jugorë dhe juglindorë të Shqipërisë (edhe pse Greqisë i ishte aneksuar një ndër “thelat më të majme” të trojeve shqiptare - Çamëria), të realizonte aneksimin e “Epirit të Veriut”. “Kjo formë qeverie ishte ngrehur nga qeveria greke, vënë në veprim prej saj, e paguar prej saj, e përkrahur politikisht dhe ushtarakisht prej saj” (Sejfi Vllamasi. Ballafaqime politike në Shqipëri. 1897-1942, f.73). Dhe “ndërkaq “bandat vorio-epirote” (8070 ushtarë grekë dhe vullnetarë kretanë, së bashku me oficerët e tyre të liruar nga ushtria e rregullt) kryen masakra të tilla të turpshme, që mund të krahasohen mbase vetëm me mizoritë e hunëve, siç tregojnë kronikat e Mesjetës” (Eqrem bej Vlora, po aty, f.39). Madje ushtria greke, në kulmin e Luftës I Botërore, e ripushtoi Shqipërinë e Jugut “dhe në mars rë vitit 1916 Greqia e shpalli, me dekret mbretëror, aneksimin e saj…” (Tensioni greko-shqiptar…, f.20).

Së katërti, pas Luftës I Botërore, në Konferencën e Paqes në Paris, kur Fuqitë e Mëdha përsëri po diskutonin për copëtimin përfundimtar të Shqipërisë mes ortodoksisë sllavo-greke, gjë që s’u realizua falë ndërhyrjes së presidentit amerikan, Uillson, kryeministri shovinist grek, Venizellosi, “u përpoq me të gjitha forcat të fitonte bekimin për realizimin e ambicieve territoriale në kurriz të Shqipërisë. Më 13 shkurt 1919 ai i kërkoi Konferencës aneksimin e Shqipërisë së Jugut nga Greqia” ( po aty, f. 22).

Për realizimin e qëllimeve të veta aneksioniste ndaj Shqipërisë së Jugut, pikërisht në çastet e luftës për mbijetesë të kombit shqiptar, shteti shovinist grek ka vënë në funksionim edhe mekanizmin e shpifjes, e cila në Greqi është një “shkencë” me arritje shumë të shënuara. Falsifikimi i së vërtetës, mashtrimi dhe shpifja kanë qenë dhe mbeten tipare karakteristike të kodit moral të diplomacisa greke. Zhan Zhak Ruso thotë: “Të gënjesh vetveten për përfitime personale do të thotë të bësh një falsifikim, të gënjesh për një tjetër njeri do të thotë të mashtrosh, kurse të gënjesh me qëllim që të dëmtosh dikë do të thotë të merresh me shpifje”. Dhe shovinizmi grekomadh ka shpifur pikërisht për ta dëmtuar kombin shqiptar. Kështu, Faik Konica, në një letër që i dërgonte Fan Nolit më 26 gusht 1940, e njoftonte si më poshtë: “… po ju komunikoj juve një lajm me rëndësi, nga një burim diplomatik grek i sigurt: Greqia ka përgatitur një memorandë për Konferencën e Paqes, ku do të provojë se Shqipëria është bërë një vatër panislamike dhe një sukursalë e Mustafa Qemalit” (vëll.4, f.218). Pra, diplomacia greke, për të “shpëtuar” Evropën nga “krijimi” i një vatre “panislamike” shqiptare, kërkonte që Shqipërinë ta fuste në “gjirin” e ortodoksisë greke. Gjynah që s’ia dëgjoi fjalën presidenti Uillson! Greqia për “të mirën” e krishtërimit evropian “po përpiqej”!

Në një informacion të ambasadës sonë nga Moska për Behar Shtyllën, datë 8 tetor 1956, thuhej: “MPJ e B. Sovjetik i ushqeu shpresat e udhëheqjes shqiptare se mundësitë për vendosjen e marrëdhënieve me Greqinë ishin reale. Ajo njoftoi ambasadorin shqiptar në Moskë, se nga bisedimet me deputetët grekë dhe me të dërguarin special të qeverisë greke, kishte arritur në konkluzionin që tani Greqia dëshironte të përmirësonte marrëdhëniet me Shqipërinë, porse ajo gjente kundërshtim nga amerikanët” (Shqipëria dhe Greqia…, f.125).

Një shpifje tipike greke kjo, sa e poshtër, aq edhe cinike, që kishte si qëllim pikërisht armiqësimin edhe më shumë të Shqipërisë me SHBA. Po si qëndronte e vërteta? SHB vazhdimisht kanë qenë për normalizimin e marrëdhënieve të Greqisë me Shqipërinë, jo vetëm sapo mbaroi lufta civile atje, por edhe në vijim, deri sa ato u vendosën faktikisht më 6 maj 1971. Le t’u drejtohemi fakteve që hedhin poshtë shpifjet e ulëta greke: “Ambasadori amerikan (në Beograd më 1949 - E.Y.) Kanon pohonte: “Ne do të presim që zhvillime të tilla të bëjnë të mundur marrëdhënie të mira të Shqipërisë me Greqinë… dhe ta orientojmë Shqipërinë nga Perëndimi” (Tensioni greko-shqiptar…, f.625). Ja edhe një tjetër fakt i vitit 1963, që hedh poshtë shpifjen greke: “Me qëllim që Shqipëria të hapej drejt Perëndimit, amerikanët e mirëprisnin një dialog të saj me vendet perëndimore. SHBA dëshironin marrëdhënie të reja tregtare dhe, gradualisht, të zgjeronin njohjen diplomatike të Shqipërisë, duke pasur parasysh që kjo njohje të bëhej edhe nga Greqia” (Shqipëria dhe Greqia…, f.197). Ja edhe një fakt i tretë i vitit 1966: “Qeveria amerikane e konsideronte çështjen e vendosjes së marrëdhënieve me Shqipërinë si një vendim, që duhej ta merrtë vetë qeveria greke, në bazë të interesave të saj dhe se qeveria greke ishte në gjendje të gjykonte për perspektivat dhe rrjedhojat më mirë se Vashingtoni. Qeveria e SHBA, as në të shkuarën, dhe as në të ardhmen, nuk kishte kundërshtuar dhe nuk do të kundërshtonte përpjekjet e qeverisë greke për të hequr gjendjen e luftës dhe për të vendosur marrëdhëniet diplomatike” (po aty, f.200).

Ja edhe një tjetër shpifje e vitit 1966 kundër Shqipërisë nga arsenali i shpifografisë greke, që kishte për qëllim armiqësimin e Evropës me Shqipërinë, një shpifje e fëlliqur kjo, që mbështetej edhe nga Moska, “mikja” e deridjeshme e popullit shqiptar:

“Ndërsa Tirana po përsëriste ofertat për normalizimin e marrëdhënieve, shtypi grek ngriti në këmbë opinionin vendas mbi rrezikun që i kanosej Greqisë dhe Evropës nga instalimi i raketave kineze në territorin shqiptar… Ajo (Shqipëria - E.Y.) u krahasua me rrezikun që paraqiste Kuba për SHBA. Gazeta “Eleftheros Kosmos” theksonte se… ekzistonte mundësia që Kina komuniste të kërcënonte Evropën nëpërmjet Shqipërisë në të ardhmen… Pikërisht në këtë kohë, edhe Agjencia Sovjetike e lajmeve njoftoi se Shqipëria po ndërtonte një bazë raketash bërthamore me ndihmën kineze, rrezja e të cilave mbulonte gjithë zonën e Evropës” (po aty, f.204-205).

Si gjithmonë, edhe këtë herë diplomacia amerikane doli në mbrojtje të Shqipërisë: “… Departamenti i Shtetit e vuri në dyshim vlerën e këtyre informacioneve sepse: nuk kishte të dhëna që kinezët të kishin aftësi për ndërtimin e një baze të tillë; nuk kishin arsye të dukshme që të ndërtonin një bazë të tillë në Evropë dhe sepse as shqiptarët as kinezët nuk mund të fitonin ndonjë gjë duke ndërtuar një bazë të tillë. Madje, përkundrazi, në rastin e ndonjë krize, ekzistenca e një baze të tillë do ta shndërronte Shqipërinë në një objekt primar goditjeje” (po aty, f.205).

Pas shembjes së komunizmit, në vitet 90-të të shekullit të kaluar, një tjetër pinjoll i shovinizmit grekomadh, një armik i betuar i kombit shqiptar dhe i kombit turk, një gjeneral ultrashovinist grek me emrin Nikolaos Grilakis, ish-këshillëtar i kryeministrit Micitaqis, në një libër me kujtime, të botuar në vitin 2001 me titull: “…zbuloj ngjarjet dramatike të dhjetëvjeçarit të fundit të shekullit të 20-të në Greqi dhe në Ballkan, siç i jetova”, vazhdon të notojë në ujërat e fëlliqura me shpifjet e diplomacisë shoviniste greke dhe të shtetit shovinist grek. Greqia nuk rri dot pa shpifje kundër kombit shqiptar. Në artin e shpifjes ajo gjen ngushëllim për mosrealizimin e objektivave “madhore” të shovinizmit grekomadh - kthimin e trojeve të Perandorisë Bizantine, për trashëgimtare të së cilës e mban veten edhe sot e kësaj dite.

Ky gjenerali Grilakis shkruan: “Personalisht e kisha bërë të qartë qysh në fillim se isha kundër një mendimi për dhënie ndihme partive të djathta në vendet myslimane, si Shqipëria, me mendimin se partitë e djathta shqiptare do të përfundojnë në serat e kultivimit të shtrirjes turke në Ballkan. Parashikova, gjithashtu, se imamët e Turqisë shumë shpejt do të mbillnin në mendjet ateiste të shqiptarëve hashashin e myslimanizmit me idetë kanceroze të shtrirjes turke në Ballkan” (“Shekulli”, 8 maj 2004, f.3). I shkreti Grilakis! Megjithëse ishte në shërbim të kabinetit të djathtë të Micotaqisit, atë e paska torturuar dashuria përvëluese për të majtën shqiptare, së cilës, tërthorazi, gjenerali i gjorë ia zbulon keq ca vende delikate faqe miletit dhe e lë zbuluar, si tradhtare të çështjes kombëtare shqiptare: të majtës shqiptare nuk na i pëlqeka “çallma” myslimane, ajo na qenka e djegur për kamillafin e greko-ortodoksisë!

Në kujtimet e veta gjenerali Grilakis pretendon se kur e ftoi Kryepeshkopi Serafim për të biseduar lidhur me helenizimin e “Vorio-Epirit” pas rënies së komunizmit, ai nuk e vuri në dijeni kryeministrin Micitaqis. Këto përralla gjenerali i zhgënjyer le t’ua shesë atyre grekëve që vuajnë nga trashtina e trurit, jo shqiptarëve. Deklarata shoviniste e Micotaqisit e 14 korrikit 1993 vërteton më së miri se sa “i painformuar” paska qenë ai për veprimtarinë armiqësore kundër Shqipërisë të prapavijave të kabinetit të tij kryeninistror!

Së pesti, pas pushtimit të Shqipërisë nga Italia fashiste dhe fillimit të luftës italo-greke më 28 tetor 1940, shovinizmi grekomadh përsëri iu kthye realizimit të ëndrrës së vjetër për aneksimin e Shqipërisë së Jugut, duke shfrytëzuar pabesisht rastin që vendi ynë e kishte humbur tashmë sovranitetin e vet dhe, si subjekt juridik, figuronte vetëm nën kurorën e Viktor Emanuelit III. “Duke shfrytëzuar terrenin e thyer dhe organizimin e dobët të sulmit italian, forcat greke e thyen shpejt atë dhe në mesin e nëntorit kaluan në kundërsulm. Më 22 nëntor grekët pushtuan Korçën, më 6 dhjetor Sarandën dhe më 8 dhjetor Gjirokastrën” (Tensioni greko-shqiptar…, f.50).

Së gjashti, pas prishjes së marrëdhënieve të Jugosllavisë me Shqipërinë në vitin 1948 dhe përfundimit gradual të luftës civile në Greqi, vendi ynë u gjend i rrethuar nga dy shtete armiq. Pikërisht këtë situatë të rrezikshme që po përjetonte Shqipëria shovinizmi grekomadh u mundua ta shfrytëzonte pabesisht. Atij iu nxitën edhe më shumë epshet shoviniste për pushtimin e Shqipërisë së Jugut. “Në fillim të prillit të vitit 1949 qeveria greke i dërgoi një memorandum tjetër Londrës dhe Vashingtonit, i cili sugjeronte dhe argumentonte nevojën e pushtimit të Shqipërisë” (po aty, f.621). Disa muaj më vonë qeveria greke bëri një tjetër kërkesë këmbëngulëse për pushtimin e Shqipërisë. “Në gusht të vitit 1949 u zhvilluan luftimet vendimtare të UKG kundër gueriljeve. Qeveria greke e shtopi presionin ndaj Aleatëve Perëndimorë që ushtria e saj të lejohej të pushtonte territorin shqiptar” (po aty, f.622).

Së shtati, Greqia shfrytëzoi pabesisht edhe situatën e rrezikshme që u krijua për vendin tonë pas prishjes së marrëdhënieve të Bashkimit Sovjetik me Shqipërinë. “Udhëheqja shqiptare, tani në marrëdhënie krejt të ndryshme me Moskën, e ndiente se ajo po e kërcënonte, duke përkrahur synimet greke ndaj Shqipërisë së Jugut” (Shqipëria dhe Greqia…, f.166). Synimet shoviniste të shovinizmit grekomadh i kishte përkrahur vetë Hrushovi në takimin që kishte pasur me Sofokli Venizellosin më 5 qershor 1960. Ndërkohë, “perveç deklaratave të hapura të qeveritarëve grekë mbi “Epirin e Veriut”, qeveria e Athinës kishte pyetur qeverinë austriake se cili do të ishte reagimi i saj në rast se Greqia sulmonte ushtarakisht Shqipërinë për të aneksuar Shqipërinë e Jugut” (po aty, f.169-170).

Së teti, me daljen në pah të acarimit të marrëdhënieve të Shqipërisë me Kinën, shovinizmi grekomadh u hodh përsëri në veprime agresive kundër vendit tonë. “Qeveria greke…dha një sinjal tjetër se planet e saj kundrejt Shqipërisë së Jugut nuk ishin arshivuar. Në vitin 1976, në parlamentin grek u aprovua një ligj i ri mbi emigracionin. Ai ishte shtojcë e ligjit të vjetër të Venizellosit, i cili ndalonte dhënien e shtetësisë greke emigrantëve me origjinë nga Shqipëria e Jugut, me synimin që, në rastin e zhvillimit të ndonjë referendumi të mundshëm, ata të votonin pro aneksimit të saj nga Greqia” (po aty, f.300).

Së nënti, në vitin 1990, kriza e regjimit komunist, që ishte në kulmin e saj, ashtu edhe periudha e gjatë e tranzicionit të vështirë, “e nxitën më tej aktivizimin e lobit grek, sepse ai pa hapësira të reja për të realizuar objektivat e tij të vjetra. Vazhduan përpjekjet e qeverisë dhe të shtetit grek për të mobilizuar dhe nxitur diasporën si një vegël për zbatimin e politikës së saj ndaj Shqipërisë. Madje ajo ka krijuar një përvojë të madhe dhe mekanizma shumë efektive për të realizuar një politikë të tillë” (po aty, f.326).

Përveç organizimit të të gjitha strukturave shtetërore kundër Shqipërisë, shovinizmi grekomadh, në këto kushte, përveç lobit shovinist greko-amerikan, si gjithmonë në historinë e tij, nxiti për veprime të shpejta kishën shoviniste greke për helenizimin e Shqipërisë së Jugut. Gjenerali Grilakis kujton: “…më ftoi Kryepeshkopi i Greqisë, Serafimi, për të shkëmbyer pikëpamje rreth çështjeve të helenizimit të Vorio-Epirit pas rënies së komunizmit. E pranova me kënaqësi…” (“Shekulli”, 9 maj 2004, f.3). Pikërisht në kohën e amullisë politike dhe të varfërisë së skajshme që kishte pllakosur vendin tonë, shovinizmi grekomadh, si gjithmonë me pabesinë që e ka karakterizuar, harton “Planin Lotos”, në themel të strategjisë së të cilit qëndronte çlirimi i “Epirit të Veriut” nga “sundimi shqiptar”. Me hollësitë e këtij Plani lexuesi është njohur në fjalën e Kryetarit të SHIK-ut, zotit Bashkim Gazidede, të mbajtur në Kuvendin popullor në pranverën e vitit 1997 dhe të botuar në gazetën “Albania” më 4 mars 2004.

Së dhjeti, rënien e firmave piramidale dhe tragjedinë që shkaktuan neokomunistët socialistë në Shqipërinë e Jugut, të përkrahur tërësisht nga shteti shovinist grek, në bashkëpunim më tradhtarë shqiptarë, që sot ndodhen në në opozitë, shovinizmi grekomadh u mundua ta shfrytëzonte pabesisht për të futur trupat e veta pushtuese në Shqipërinë e jugut. Në emisionin “Shqip” të gazetares Rudina Xhunga, të transmetuar në TV “Top channel” më 18 mars 2004, Prof.Sherif Delvina deklaroi: “Më 1997 Greqia, përmes zonjës Ollbrait (Allbright), u kërkoi SHBA që të fuste trupat e veta në Shqipërinë e Jugut, por zonja Ollbrait u tha: “Po ç’do të bëjë Turqia? Do t’ju bjerë nga pas”. Dhe Greqia nuk u fut në Shqipëri”.

Ja, kjo ka qenë fytyra e vërtetë e shtetit shovinist grek, i cili e ka manifestuar me fakte armiqësinë e egër ndaj Shqipërisë, sa herë që kësaj i është dashur të përjetojë çaste kthesash vendimtare dhe situata të rrezikshme në historinë e saj të vështirë që prej shpalljes së pavarësisë.

Në vëllimin e parë prof.Meta na njeh edhe me një fakt tjetër interesant. Gjatë periudhës së Mbretërisë së Ahmet Zogut, kur vendi kishte zot, Greqia s’pati guxuar kurrë të paraqiste hapur synime aneksioniste ndaj Shqipërisë. “Arsyet më kryesore të mbajtjes në prapaskenë të aspiratave territoriale greke ishin stabilizimi i shtetit shqiptar dhe situata e pafavorshme ndërkombëtare” (f.43). Por, kur Greqia “e ka ndier veten të fuqishme ekonomikisht e politikisht, kur i janë krijuar kushte e rrethana të favorshme ndërkombëtare dhe kur ka parë se shteti shqiptar është ndodhur në vështirësi dhe nuk ka mundur të kontrolloje efektivisht këtë territor, ka fuqizuar politikën dhe veprimtarinë e saj aneksioniste, e cila ka kaluar përmes rritjes së ndikimit dhe të ndërhyrjes politike dhe ekonomike në rajon…Kjo përvojë historike mund të shërbejë edhe si një mësim për të ardhmen” (po aty, f.23).



Popull “vëlla” grek, popull “mik” grek,popull “i mirë” grek,apo popull shovinist grek



Shprehjet popull “vëlla” dhe popull “mik” na janë bërë bozë në fjalimet e shpëlara të Enver Hoxhës dhe të udhëheqësve të tjerë të periudhës së komunizmit. Vetëm Enver Hoxha dhe klika rreth tij, që kishin tradhtuar interesat kombëtare dhe ishin lidhur kokë e këmbë me sllavët, mund të përdornin shprehje të tilla që nuk kishin asnjë taban historik. Më 1 shkurt 1948 Enver Hoxha deklaronte: “…kush cënon territorin tonë, ka cënuar pavarësinë e sovranitetin e tre popujve - të Shqipërisë, Bullgarisë e Jugosllavisë, tre shtete, të lidhura me aleanca gjer në vdekje” (Tensioni greko-shqiptar…, f.565).

Vallë nuk e dinte Enver Hoxha që Traktati i Miqësisë dhe i Bashkëpunimit Reciprok midis Shqipërisë dhe Jugosllavisë (i nënshkruar më 9 korrik 1946) nuk ishte gjë tjetër veçse një parapërgatitje për gllabërimin tërësor të vendit tonë ng Federata Jugosllave, se “aleanca gjer në vdekje” me sllavët dhe bashkëjetesa e tyre me shqiptarët ka qenë, është dhe do të mbetet e pamundur, siç e ka vërtetuar dhe po e vërteton historia çdo ditë e më shumë? Etja për pushtet personal Enver Hoxhës ia kishte turbulluar vetëdijen deri në atë shkallë, saqë ai arrinte të bënte të tilla deklarata bajate, të cilat koha i zhvlerësoi shumë shpejt. Për të tilla “miqësi” ka shkruar Enver Hoxha edhe kur ka qenë fjala për popullin grek. Madje ai shkroi edhe një libër të tërë për këtë “temë” me titull “Dy popuj miq”. Por marrëdhëniet “miqësore” ose “vëllazërore” nuk ekzistojnë dhe nuk zyrtarizohen dot kurrë midis popujve. Marrëdhëniet “miqësore” apo “vëllazërore” ekzistojnë vetëm mes shteteve, të përfaqësuar nga qeveritë përkatëse. Në themel të tyre, domosdoshmërisht, qëndrojnë interesat ekonomike dhe politike dhe në disa rrethana të caktuara mund të marrin sipërinë herë të parat, herë të dytat. Kur nuk ka përputhje sidomos të interesave ekonomike, marrëdhëniet mund të vendosen, por ato janë formale. Nuk ka asnjë arsye që marrëdhëniet me një shtet tjetër të quhen vëllazërore, miqësore, aq më tepër për ne, shqiptarët, që ua kemi parë sherrin “miqësive” dhe “vëllazërive” të tilla, të cilat na kanë lënë në baltë në çastet më kritike. Marrëdhëniet mes shteteve mund të jenë të afërta, të rregullta, korrekte, dashamirëse, gjykuar vetëm nga këndvështrimi i mbrojtjes së interesave kombëtare. Duhet theksuar se Enver Hoxha, siç e pamë më lart, s’la gur pa lëvizur për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me Greqinë. Madje ai, siç del nga faqet e vëllimit të dytë të prof.Metës, e zbriti vetveten dhe diplomacinë shqiptare deri në nivele të tilla servilizmi, saqë kjo e fundit, me 49 nismat diplomatike që ndërmori vetëm nga viti 1954 deri më 6 maj 1971, pa u udhëhequr aspak nga mbrojtja e interesave kombëtare, siç janë çështja çame dhe çështja e minoritetit shqiptar në Greqi, arriti të tërhiqej zvarrë para shovinizmit grekomadh. Sot, pas gati 60 vjetësh, diplomacia shqiptare, në rojtinat e saj, nuk ka të dokumentuar kurrfarë tradite në lëmin e nismave diplomatike në mbrojtje të çështjes çame dhe të minoritetit shqiptar në Greqi. Prandaj presidenti grek, Stefanopulosi, gjatë konferences së shtypit të datës 18 tetor 2004, me një gjakftohtësi revoltuese, e quajti të mbyllur çështjen çame! Kishte shumë të drejtë një dëgjues nga Durrësi, i cili, në emisionin e mëngjesit të kanalit TV “Teuta” të datës 19 tetor 2004, vizitën e Stefanopulosit e krahasoi me vizitën e Viktor Emanuelit dhe politikanët tanë të tanishëm i krahasoi me kolaboracionistët e atëhershëm!

Shëmbullin më kuptimplotë të marrëdhënieve “miqësor dhe vëllazërore” mes “popujve” e dhanë popujt sllavë. Kur ngrehina e perandorisë komuniste sovjetike po shembej, të parët që u larguan prej saj ishin ukrainasit dhe bjellorusët, paçka se që të dy janë pjesëtarë të të njëjtit grup popujsh sllavianolindorë! Madje një grup gazetarësh ukrainas, kur po i shoqëroja si përkthyes në Kosovë në korrik të vitit 1999, më thanë: është fatkeqësi për ne që Rusinë e kemi në kufi!

S’kaloi shumë kohë pas përmbysjes së komunizmit në Lindjen Evropiane, kur çekët dhe sllovakët, të “velur” nga “miqësia vëllazërore” gjatë disa dhjetëvjeçarëve, i ndanë “lakrat” me njëri- tjetrin, i vunë kufij shoqi-shoqit dhe formuan gjithsekush shtetin e vet të pavarur, paçka se që të dy janë pjesëtarë të të njëjtit grup popujsh sllavianoperëndimorë!

E njëjta gjë ndodhi me popujt sllavë të ish-mikroperandorisë jugosllave, të cilët, megjithëse qenë pompuar gjatë më shumë se 70 vjetëve me dogmat e “miqësisë vëllazërore”, s’donin t’ia shikonin më bojën njëri-tjetrit në të njëjtën vathë të “bashkim-vëllazërimit”, paçka se përbëjnë të njëjtin grup popujsh sllavianojugorë!

Në një artikull në “Zërin e Popullit” të datës 19 shtator 1957 Enver Hoxha e vinte theksin te “miqësia historike, tradicionale” shqiptaro-greke. Madje ai thoshte se “populli shqiptar dhe populli grek, me gjithë pëpjekjet e atyre elementëve që përpiqen të thellojnë artificialisht përçarjen me pretendimet absurde, kanë qenë kurdoherë miq dhe kanë luftuar kurdoherë së bashku kundër të njëjtëve armiq” (Shqipëria dhe Greqia…, f.132).

Enver Hoxha këtu përdor terma të përgjithme, të cilat përbëjnë stereotipa të propagandës komuniste. Nuk njihet ndonjë rast kur grekët dhe shqiptarët të kenë luftuar “së bashku kundër të njëjtëve armiq”. Kur shqiptarët shprehën dëshirën të luftonin bashkërisht kundër pushtuesve italianë dhe gjermanë gjatë Luftës II Botërore, klasa politike greke bëri gjithçka që ishte e mundur për të mos lejuar koordinimin e veprimeve të përbashkëta, çka sqarohet me fakte në faqet e vëllimit të parë të prof.Metës, sepse asaj i rrihte mendja te pushtimi i Shqipërisë së Jugut. Në qoftë se Enver Hoxha e kishte fjalën për luftën e grekëve, përkrah kapedanëve shqiptarë, kundër armikut “të përbashkët” - Perandorisë Otomane, atëherë ai zbulonte cektësinë e gjykimit të tij. Kapedanët shqiptarë që morën pjesë në revolucionin grek luftuan jo për të mirën, por për të zezën e tyre. Ngjarjet që rrodhën pas shpalljes së pavarësisë së Greqisë vërtetuan në praktikë se armiku më i egër i kombit shqiptar nuk ishte aspak Perandoria Otomane, por shovinizmi grekomadh, që e gjeti mishërimin e tij në të gjitha strukturat e shtetit shovinist grek, bëmat e të cilit kunder Lëvizjes Kombëtare Shqiptare janë të dokumentuara mirë nëpër faqet e historisë së popullit shqiptarë. Ata kapedanët shqiptarë, që luftuan për grekët, vërtetë që ishin shumë trima, por ishin edhe shumë pak të zgjuar, ishin shumë dritëshkurtër. Dhe dritëshkurtësia e tyre do të na kushtonte shtrenjtë!

Në një deklaratë të qeverisë shqiptare të vitit 1973, në përputhje me retorikën enveriane, thuhej se nga territori i Shqipërisë “nuk do t’i vinte asnjë e keqe popullit vëlla grek” (Shqipëria dhe Greqia…, f.254). Ku e kishte gjetur këtë popullin grek qeveria shqiptare që na e quante “vëlla”? S’kemi dëgjuar as edhe një herë të vetme që qeveria greke ta quante popullin shqiptar “popull vëlla”. Pse mbante një qëndrim kaq të përulur qeveria shqiptare? Vërtetë që nga territori ynë s’do t’i vinte ndonjë e keqe popullit “vëlla” grek, por është halli se nga territori i atij popullit “vëlla” grek popullit shqiptar i kanë ardhur dhe po i vijnë përherë gjëma të rënda!

Në një artikull të zotit Kastriot Demi, të botuar para disa vjetësh me titull: “Greqia, fqinja jonë jugore”, thuhet: “Populli shqiptar është i ndërgjegjshëm se ato që ndodhën me bijtë e tij nuk janë vepër e popullit grek, për të cilin ne kemi respekt, por vepër e atyre qarqeve, të cilat e njollosin qytetërimin grek” (Gazeta “Çamëria”, mars 2004, f.11). Personalisht nuk e di që në Greqi të ekzistuakan qarqe, që vepruakan kundër shqiptarëve pa dijeninë e shtetit grek dhe të strukturave të tij. Edhe organizatat terroriste greke kanë vepruar me dijeninë dhe nën mbrojtjen e shtetit grek kur në vitet ’80-të filluan të vrisnin anglezë dhe amerikanë që ndodheshin me shërbim në Greqi. Le të përmendim vetëm grupin terrorist “17 nëntori”. “Kur Papandreu erdhi në fuqi, ai e shkriu njësinë e posaçme të policisë që merrej me hetimin e grupit terrorist “17 nëntori”. Grupi “17 nëntori” do të mbetej gjatë gjithë periudhës së fillimit të viteve 1990 skuadra më enigmatike terroriste dhe më e pamundura për t’u penetruar, në krejt Evropën dhe në Lindjen e Mesme” (Robert D.Kaplan. Greqia: dashnorja e Perëndimit, gruaja e Lindjes, f.68). Nuk e di pse nuk e kuptuakësh zoti Demi, që në Greqi mbizotëron një histeri antishqiptare, e frymëzuar nga shteti shovinist grek, gjë që nuk e shpëton nga përgjegjësia edhe mbarë popullin grek, ashtu siç nuk e kanë shpëtuar nga përgjegjësia popullin gjerman krimet që kreu nazizmi në mbarë Evropën. Ndërsa për atë “qytetërimin” grek s’ka nevojë të merakosemi shumë ne, shqiptarët, kur për të s’e çajnë fare kokën vetë grekët, para se të kryejnë krime kundër shqiptarëve!

Në artikullin e zotit Baleta me titull “Gëzimi dhe dhimbja e fitores së përgjakur” kemi lexuar: “…gjatë emisionit të Xhungës me ambasadorët Karkabasis e Zeneli dëgjuam dëshmitë e një shqiptari nga Patosi, të rrahur për vdekje nga policët grekë në rrugët e Athinës, i cili këmbënguli të kuptohet mirë se dhunën kundër shqiptarëve nuk e bëri populli i mirë grek, as huliganët e këqinj grekë, por e bëri policia greke” (Rimëkëmbja, 21 shtator 2004, f.6). Jo, ore zotëria nga Patosi, ne ty nuk të keqkuptojmë. Ne veç e kuptojmë që ty të rrahu shteti grek dhe të rrahu padrejtësisht thjesht pse gëzoje për fitoren e përfaqësueses sonë të futbollit. Por, çuditërisht, ti nuk e kupton që shteti grek të lejon të gëzosh vetëm për fitore greke, jo për fitore shqiptare. Ti nuk e kupton që mes atij popullit “të mirë” grek shqiptarët nuk kanë të drejtë të gëzohen për veten e tyre, nuk kanë të drejtë të krenohen me veten e tyre, me historinë e tyre, me traditat e tyre, me heronjtë e tyre, me artistët e tyre, me talentet e tyre, me bukurinë e tyre, me fisnikërinë e tyre, me zakonet e tyre, me kodin moral të tyre, se shteti shovinist grek i ndëshkon, i përbuz, i poshtëron, i bën objekt shpifjesh të ulëta. Dhe populli “i mire” grek hesht. S’kemi parë dhe as kemi dëgjuar që në Greqi të shpërthejë ndonjë demonstratë e fuqishme e ndonjë grupi qytetarësh grekë në përkrahje të emigrantëve shqiptarë. Heshtja e qytetarëve grekë para krimeve që kryhen kundër emigrantëve shqiptarë është përkrahje e plotë për dhunën dhe terrorin policor që shteti shovinist grek ushtron kohë pas kohe kundër tyre.

Tanis ë fundi, gazetarja Fatime Kulli i qe drejtuar me këtë pyetje kolonel Kastriot Lushës: “Cili është qëndrimi juaj dhe çfarë rrezikojmë ne si komb me fenomenin Bollano?”. Dhe kolonel Lusha përgjigjet” “…Sa për rrezikun, nuk dua ta besoj, se edhe elita politike, qytetare e demokratike greke nuk i bazon fatet e marrëdhënieve të të dy vendeve fqinje te aventurat e aventurierë të tipit Bollano…” (Gazeta “Ndryshe”, 20 dhjetor 2008, f. 16). Çudi, kolonel Lusha “paska” informacione se “elita politike, qytetare e demoktratike greke” na qenka mbrojtëse e shqiptarëve dhe se ajo nuk ndaka të njëjtat pikëpamje me shtetin shovinist grek, me kishën shoviniste greke dhe me sahanlëpirësit e tyre në Shqipëri, si puna e lakejve Dule e Bollano, në pretendimet për greqizimin e Shqipërisë së Jugut! Ndërsa mbarë shqiptarët me formim nacionalistë, tek “elita politike, qytetare e demokratike greke” kanë parë vazhdimisht përkrahësen pa rezerva të shovinizmit grekomadh dhe të kishës shoviniste greke në pretendimet e tyre territoriale ndaj Shqipërisë që prej vitit 1912.

Po cilat janë faktet që na ofrohen në të dy vëllimet e prof.Metës për këtë popullin “vëlla” grek, për këtë popullin “mik” grek, për këtë popullin “e mirë” grek, nga gjiri i të cilit vjen e krijohet ai që quhet opinion publik grek. Paraprakisht u kërkoj ndjesë lexuesve për ndonjë përsëritje të detyrueshme për efekt ilustrimi.

1. Në notën e qeverisë greke drejtuar Edenit më 14 dhjetor 1942 thuhej se “në qoftë se deklarata britanike nuk do të njihte në mënyrë eksplicite të drejtat e Greqisë në “Epirin e Veriut”, do krijohej një përshtypje e hidhur në popullin grek dhe do të dobësohej rezistenca greke” (Tensioni greko-shqiptar…f.96). Madje në fund të notës nënvizohej se “qeveria greke e cilësonte aq jetik problemin e “Epirit të Veriut”, saqë ajo deklaronte botërisht se kombi grek nuk do të pranonte asnjë zgjidhje të këtij problemi, e cila do të injoronte të drejtat e ligjshme të Greqisë” (po aty). Pra, qeveria greke e pranonte vetë në një notë zyrtare se populli grek dhe kombi grek ishte dhe mbetet popull dhe komb shovinist!

2. Në një takim të Mehmet Konicës në Romë në verën e vitit 1944 me përfaqësuesin grek, ky i fundit tha se “asnjë grek nuk ishte i dispozuar për të lënë mënjanë të drejtat e pakontestueshme të Greqisë në këtë territor” (po aty, f.127). Kështu, diplomati grek e pranonte me gojën e tij se të gjithë grekët ishin shovinistë!

3. Më 1946, në Konferencën e Paqes në Paris, Caldarisi “këmbënguli në kërkesën për aneksimin e Shqipërisë së Jugut se midis të gjithë grekëve ekziston një harmoni e plotë për këtë çështje” (po aty, f.272). Domethënë, edhe vetë kryeministri grek e pranonte se të gjithë grekët ishin shovinistë!

4. “Pretendimet territoriale kryeministri grek ia parashtroi edhe delegacionit britanik… Sipas tij, opinioni publik grek s’do të ishte në gjendje të qëndronte indiferent, në qoftë se Konferenca do të përforconte pozitat e Shqipërisë nëpërmjet Traktatit të Paqes me Italinë…” (f.273). Sipas kryeministrit grek, del se opinioni publik grek ishte shovinist!

5. Meqënëse Konferenca e Paqes në Paris nuk pranoi të diskutonte për pretendimet territoriale greke ndaj Shqipërisë së Jugut, kryeministri grek, Caldaris, “deklaroi më 2 tetor se ngjarjet në Paris kishin shkaktuar një zemërim që kuptohej qartë në popullin grek për arsye të padrejtësisë që iu bë atij. Themistokles Sofulis, njëri nga krerët e opozitës, e vlerësoi dështimin në Paris si një zi të rëndë, ndërsa lideri tjetër opozitar, ish kryeministri George Papandreu, në mënyrë solemne, deklaroi se “zia e kombit kishte arritur në infinit…” (po aty, f.281). S’kemi ç’bëjmë! Udhëheqësit e të dy krahëve të politikës greke e kanë deklaruar vetë, me gojën e tyre, që populli dhe kombi grek ishin shovinistë, se i kishte pllakosur zija e rëndë që kishte arritur në infinit, për të vetmen arsye se nuk u qenkëshin plotësuar tekat shoviniste në Paris!

6. “Në prill të vitit 1946, Ndihmësatasheu Ushtarak i SHBA në Athinë, Ëilliam McNeill, i shkruante Departamentit të Shtetit: “Pavarësisht nga fakti se pretendime të tilla duken qartë se e dëmtojnë, më tepër se sa e ndihmojnë, sigurimin e Greqisë, pavarësisht se realitetet ndërkombëtare janë në kundërshtim me plotësimin e këtyre pretendimeve dhe pavarësisht nga karakteri i dyshimtë i shumë argumenteve të paraqitura, shumë, dhe ndoshta shumica e grekëve, besojnë fort dhe në mënyrë entuziaste se sakrificat e tyre gjatë luftës duhet dhe do të shpërblehen me përfitime substanciale territoriale në kurriz te vendeve fqinjë… Në qoftë se qeveritë britanike dhe ajo amerikane nuk do të mbajnë qëndrim të ngrohtë dhe nuk do të mbështesin në mënyrë efikase pretendimet territoriale greke…, shumë, dhe ndoshta të gjithë grekët, do të ndiejnë se ata janë tradhtuar nga Aleatët Perëndimorë” (po aty, f.501). Kurse i ngarkuari me punë i SHBA në Athine, Karl Rankin, paralajmëronte se “do të ketë një shpërthim të ndjenjave kundër Fuqive Perëndimore” (po aty, f.501-502). Pra, edhe diplomatët amerikanë dëshmonin se shumë dhe ndoshta shumica, apo të gjithë grekët ishin shovinistë!

7. Ambasadori amerikan në Athinë, McVeagh u udhëzua, “t’i transmetonte kryeministrit Caldaris një mesazh, në të cilin thuhej se ishte jashtëzakonisht e vështirë për qeverinë amerikane që të mbështeste pretendimet territoriale greke në Këshillin e MPJ, pasi shumë arsye të përgjithshme diktonin që kufijtë e Greqisë të mbeteshin ato që kishin qenë para luftës. Jo vetëm qeveria, por edhe opinioni publik grek duhej ta kuptonte këtë pozicion… Ambasadori amerikan u kërkoi politikanëve grekë të ushtronin të gjithë influencën e tyre që këto vendime (për mospranimin e pretendimeve territoriale greke ndaj Shqipërisë - E.Y.) të pranoheshin në Greqi me minimumin e pakënaqësisë dhe të zemërimit kundër Kombeve të Bashkuara. Me këtë rast qeveria amerikane shfaqi pakënaqësinë se, në vend që të përgatiste opinionin publik për dështimin në këto çështje, shtypi dhe radioja greke, gjatë javëve të fundit, po nxisnin sistematikisht, në shumë mënyra, opinionin publik kundër Britanisë dhe SHBA, për arsye se këto pretendime nuk ishin realizuar” (po aty, f.514-515). Siç del edhe nga këto porosi të Departamentit të Shtetit për ambasadorin amerikan në Athinë, qeveria amerikane kishte krijuar bindjen se në Greqi ekzistonte një opinion publik grek shovinist!

8. “…më 8-9 korrik (1956 - E.Y.) ishte mbajtur në Athinë Kongresi Ndërkombëtar Panepirot, i cili doli me thirrjen për çlirimin e “Vorio-Epirit” duke përdorur forcën. Kongresi kishte hedhur parullën e krijimit të Frontit Nacional për çlirimin e “Vorio-Epirit”, me pjesëmarrjen e të gjithë grekëve dhe kishte vendosur krijimin e një organi ekzekutiv kombëtar për zbatimin e vendimeve të tij” (Shqipëria dhe Greqia… f.124). Sipas parullës së këtij Kongresi, të gjithë grekët ishin shovinistë!

9. “Në fund të nëntorit (1956 - E.Y.) B.Shtylla takoi Kasimatin në Nju-Jork dhe i propozoi vendosjen e marrëdhënieve diplomatike, me anë të një komunikate fare të thjeshtë. Përfaqësuesi grek dha një përgjigje të rezervuar dhe deklaroi se qeveria greke dëshironte normalizimin e marrëdhënieve por më parë duhej përgatitur psikologjikisht opinioni” (po aty, f.126). Diplomati grek e pranonte se në Greqi ekzistonte një opinion antishqiptar, shovinist!

10. “Pas stabilizimit të Juntës, aty nga fundi i vitit 1968, udhëheqja shqiptare po konstatonte disa nuanca të reja të një qëndrimi armiqësor dhe provokues ndaj Shqipërisë. Të tilla vlerësoheshin fjalimet armiqësore dhe mbështetja e pretendimeve për aneksimin e Shqipërisë së Jugut në ceremoninë e varrimit të peshkopit Kotokos, në të cilën morën pjesë edhe qeveritarë grekë. Përshtypje negative la në Tiranë edhe deklarata e zëvendëskryeministrit grek D.Patilis mbi “vendosmërinë e grekëve për të mos hequr dorë nga aneksimi i “Epirit të Veriut”. (po aty, f.219-220). Edhe sipas fjalëvë të këtij politikani të lartë grek, del se grekët janë shovinistë, të gjithë, pa përjashtim!

11. “Më 8 dhjetor 1963 ministri i jashtëm dhe zëvendëskryeministri Venizelos bëri publik një propozim që “grekëve të “Epirit të Veriut” t’u jepej vetëqeverisja në kuadrin e shtetit shqiptar. Nga ana tjetër, më 6 dhjetor ai i kishte deklaruar agjencisë “Rojter” se marrëdhëniet e Greqisë me Shqipërinë janë në gjendje negative, për arsye të shqetësimit që ka i gjithë kombi grek lidhur me të ardhmen e vëllezërve tanë që jetojnë në këtë vend” (po aty, f.191). Po a shfaqi vallë ndonjë shqetësim ky kombi grek edhe për vëllezërit tanë çamë, ish-shtetas grekë, të cilët i masakroi aq barbarisht shteti shovinist grek, apo synimet shoviniste ndaj Shqipërisë kërkon të na i shesë për shqetësime për bashkëkombasit e tij minoritarë në vendin tonë?

12. “Studiues grekë, me të drejtë, kanë konstatuar se politika e Karamanlisit kundrejt Shqipërisë dallonte nga politika që ndoqi ai ndaj fqinjëve të tjerë veriorë. Ata kanë veçuar tri arsye të këtyre diferencave” (po aty, f.281). Këtu do të mjaftohem me përmendjen e arsyes së parë, e cila ka qenë mungesa “e mbështetjes publike për një afrim me Shqipërinë në nivelin që Greqia ishte afruar në atë kohë me shtetet e tjera ballkanike” (po aty). Rrjedhimisht, edhe vetë studiuesit grekë e paskan pranuar se në Greqi paska munguar një mbështetje publike për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me Greqinë për arsye të ngarkesave të forta shoviniste në mesin e saj!

13. “Në një informacion të ambasadës sonë në Athinë për MPJ, të datës 23 prill 1975, thuhej: ”…qeveria greke do të vazhdojë të mbajë këtë qëndrim edhe në të ardhmen. Ajo, sikurse grekët në përgjithësi, e ka të ngulitur thellë në shpirt “Vorio-Epirin”” (po aty, f.283). Më në fund, edhe ambasada jonë në Greqi qenkësh bindur se jo vetëm qeveria greke, por edhe grekët në përgjithësi ishin shovinistë! Nuk e di nëse arriti ta krijonte këtë bindje edhe vetë udhëheqja e lartë shqiptare, këtu, në Tiranë!

14. “Diplomatët shqiptarë në Athinë raportonin edhe për disa shenja të tjera negative. Kështu, në Muzeun e Luftës të Greqisë ishte vendosur një stendë për luftën në “Vorio-Epir” dhe për “Qeverinë Autonome” të “Vorio-Epirit”. Në tekstet shkollore ishin futur mësime të reja për “Vorio-Epirin”, të cilat kishin përmbajtje shoviniste” (po aty, f.286). Tani lind pyetja: këto tekste shkollore me përmbajtje shoviniste shërbenin për edukimin me shovinizëm të bijve të popullit grek, apo të popullit të “Zullulandit”?

15. “Ligji i luftës me Shqipërinë nuk u hoq nga parlamenti grek, i cili ishte i vetmi institucion kushtetues që mund ta bënte atë. Vendimi i qeverisë së Papandreut ishte një akt, që i mungonte baza kushtetuese. Ai u shpall pa aprovimin e presidentit Kristos Sarçetaqis dhe nuk u miratua në parlament, pasi atje, me sa duket, ekzistonte një shumicë që e kundërshtonte këtë vendim. Gjithashtu, edhe kisha greke, e cila kishte ndikim të madh në politikën dhe në opinionin grek, ishte kundërshtare e fortë e heqjes së gjendjes së luftës” (po aty, f.312). Prandaj, besoj se kam pasur të drejtë kur në këtë material kam përdorur shpesh herë shprehjen kisha shoviniste greke, e cila, po të mos ishte e tillë, do të merrej me punët e Zotit dhe qetësimin e shpirtrave të njerëzve. Por ajo, duke u marrë me edukimin e ndjenjave shoviniste në shpirtrat e grekëve, ka dëshmuar se ushtron një politikë të pastër shoviniste kundër popullit shqiptar dhe, si mbështetëse e fuqishme e shovinizmit grekomadh, farkëton urrejtjen kombëtare greke kundër kombit shqiptar. Për dijeninë e lexuesve, prof.Meta jep një informacion interesant. “Kështu, sipas ligjit 1566, të miratuar në vitin 1985, synohet fuzioni i helenizmit dhe i kristianizmit nëpërmjet ortodoksisë. Për herë të parë në historinë e arsimit grek, u miratua një ligj për zhvillimin e ndërgjegjes fetare në përputhje me teologjinë e Kishës Lindore Ortodokse. Pavarësisht se ka një tendencë për fuqizimin e shekullarizmit, prezenca e kishës ortodokse është reale, duke e bërë Greqinë një aurorë teokratike” (po aty, f.315).

Duke edukuar në opinionin publik grek dhe në mbarë kombin grek urrejtjen dhe armiqësinë ndaj një kombi tjetër, siç është kombi shqiptar, kisha greke është marrë me punët e djallit dhe vetë është shndërruar në një strehimore të djallit!

16. Për ngjarjet e pranverës së vitit 1981 në Prishtinë, “ndonëse Athina zyrtare heshti kur tanket serbe shtypnin shqiptarët, dy komponentë të fuqishëm të politikës dhe të shoqërisë greke, kisha dhe shtypi grek, manifestuan fuqimisht përkrahjen e tyre për shovinizmin serb” (po aty, f.314). Pra, dy leva të fuqishme të mbjelljes dhe të ngulitjes së urrejtjes kombëtare greke për kombin shqiptar, kisha dhe shtypi grek, funksionojnë me ngarkesë të plotë pikërisht atëherë kur opinionit publik grek i duhet thënë e vërteta. Atëherë ky opinion publik grek, ky popull grek, ky komb grek nuk mund të mos edukohet me ndjenja shoviniste dhe nuk mund të mos shndërrohet në opinion shovinist grek, në popull shovinist grek, në komb shovinist grek në qëndrimin ndaj kombit shqiptar, kur ushqimin e tij shpirtëror e helmatisin dy komponentë të fuqishëm të formimit botëkuptimor të tij - feja dhe shtypi, ndërsa politika shtetërore, në rastin konkret, bën sikur nuk di gjë, bën sikur hiqet mënjanë!

M’u desh t’i qëmtoja gjatë këto fakte, të shpërndara nëpër më shumë se 1 000 faqe të veprës në dy vëllime të prof.Metës, për t’u krijuar mundësinë lexuesve të nderuar të përsiasin për deklaratën e Enver Hoxhës të vitit 1957, të qeverisë shqiptare të vitit 1973, për fjalët e zotit Kastriot Demi, të atij shqiptarit nga Patosi (që u rrah aq barbarisht nëpër rrugët e Athinës nga policia e shtetit shovinist grek) dhe të kolonel Kastriot Lushës.

Nga sa u citua më sipër, rezulton se ekzistuaka me të vërtetë një opinion publik grek, një popull grek, një komb grek, një kishë greke, një shtyp grek që shërbyekan si taban i fuqishëm i shovinizmit grekomadh në synimet e tij për aneksimin e Shqipërisë së Jugut dhe, në përgjithësi, në urrejtjen e tij kundër kombit shqiptar! Siç u argumentua më lart, me fakte, vetë politikanët kryesorë grekë dhe diplomatë të huaj e kanë pranuar me gojën e tyre se opinioni publik grek, se populli grek, se kombi grek qenka shovinist në qëndrimin ndaj kombit shqiptar! A thua të jetë i çmendur ky opinion publik grek, ky popull grek, ky komb grek, ky shtyp grek? A thua të jetë e çmendur kjo kishë greke? Nuk e di! Veçse duhet të kujtojmë fjalët e njërit nga politikanët më kryesorë grek, si Kostandin Karamanlisi, ish-kryeministër dhe president i Greqisë, i cili e përshkruante vendin e vet si një “azil i madh të çmendurish” (Robert D.Kaplan.Vepër e cituar, f.40). Natyrshëm lind pyetja: po a ka vallë njerëz në radhët këtij opinioni publik grek, e këtij populli grek, e këtij kombi grek, të cilët i kundërvihen shovinizmit grekomadh në qëndrimin ndaj kombit shqiptar? Sigurisht që edhe mund të ketë atu-këtu. Por ata, besoj, duhet të jenë aq të paktë, saqë, me sa duket, kanë humbur si gjilpëra në kashtën e shovinizmit grekomadh! Më shumë se katër vjet më pare, në mjediset e hotelit “Dajti”, u njoha rastësisht me një profesor grek të filozofisë. Në bisedë e sipër më shkoi gjuha atje ku “më dhemb dhëmbi”: te qëndrimi që mbahet në Greqi ndaj emigrantëve shqiptarë. Profesori më tha: “Më vjen turp për pronarët grekë që sillen keq me shqiptarët!”

Në emisionin kryesor të lajmeve të TV “Top Channel” të datës 8 shtator 2004, gjatë një “demonstrate”, të organizuar në qytetin e Selanikut (ku morën pjesë rreth 2 000 vetë) në përkrahje të emigrantëve shqiptarë, që u masakruan nga shteti shovinist grek pas përfundimit të ndeshjes së futbollit të 4 shtatorit, një qytetar grek deklaroi para kamerës: “Qëndrimi arrogant i shtetit dhe i policisë greke nuk është qëndrimi ynë”!!! Vini re! Demonstrata organizohej katër ditë pas gjakosjes së rrugëve të qyteteve greke me gjak emigrantësh shqiptarë të pafajshëm! Shteti shovinist grek atë ditë kishte nxjerrë në rrugët e qytetit ca turma që i kishte marrë “me qira” (siç i quante me të drejtë Robert D.Kaplan turmat që nxirrte në rrugë Andreas Papandreu në përkrahje të martesës së tij të re me ish-stjuardesën Lian), për të larë sadopak turpin që e mbuloi, kur, faqe botës, lëshoi policinë e ndërkryer kundër emigrantëve paqësorë shqiptarë, që i gëzoheshin fitores nëpër rrugët e qyteteve greke. Komedi të tilla shteti shovinist grek le t’ua shesë, përsëri, atyre grekëve që vuajnë nga trashtina e trurit, jo shqiptarëve!



Nga sa u tha dhe u argumentua më sipër me fakte të pakundërshtueshme, vetvetiu mund të lindë pyetja: Po parlamenti grek a do të mundet ta ratifikojë MSA-në me Shqipërinë?” Gazetari Fatos Çoçoli thotë: “…janë ndoshta me mijëra arsye pse shumica e anëtarëve të parlamentit grek duhet dhe do të votojë për fqinjësinë e mirë dhe për të ndihmuar një vend fqinj e mik, si Shqipëria” (“Ballkan”, 20 dhjetor 2008, f. 18). Edhe unë kam dëshirë të besoj që Greqia mund edhe ta ndihmojë një vend fqinj, si Shqipëria. Por tradita e pasur e politikës agresive që shteti shovinist grek ka ndjekur ndaj Shqipërisë në veçanti dhe ndaj kombit shqiptar në tërësi, më bëjnë të jem skeptik ndaj shpresave të zotit Çoçoli. Nëse Greqia do të ishte me të vërtetë dashamirëse me ne, ajo, si një vend fqinj, duhej ta kishte ratifikuar e para MSA-në me Shqipërinë. Por çuditërisht, edhe tani, kur të 26 parlamentet e Bashkimit Evropian e kanë ratifikuar MSA-në, Greqia vazhdon të mos e ratifikojë ende. Kjo vonesë pikërisht nga ana e Greqisë në firmosjen e MSA-së, dëshmon më së miri se Athina zyrtare nuk është shëruar dhe nuk ka menduar ndonjëherë të shërohet kurrsesi nga ethet e shovinizmit grekomadh për gllabërimin e Shqipërisë së Jugut. Mirë do të ishte që parlamenti grek të mos e ratifikonte MSA-në dhe pranimin e Shqipërisë në NATO, në mënyrë që të merrte përsipër rolin e kaut balash në radhët e Bashkimit Evropian. Kësisoj shqiptarëve dhe mbarë dashamirësve të tyre në Evropë ajo do t’u dukej si dhia në mes të dhenve. Se Greqia, në Bashkimin Evropian, përfaqëson me të vërtetë një vend që duhet treguar me gisht. Sepse ky është vendi më paradoksal i Evropës, është i vetmi vend teokratik i kontinentit tonë, ku ligjin e bën feja, e bëjnë priftërinjtë, është një vend ku sundon terrorizmi shtetëror, prandaj edhe organizatat terroriste, si “17 nëntori”, nuk zbulohen asnjëherë.

Kurse lakejtë e shovinizmit grekomadh, Bollano dhe Dule, janë shtetas të Republikës së Shqipërisë. Firmosja e memorandumit shtatëpikësh nga ana e Bollanos dhe mbrojtja që i bën atij Dulja, është një përpjekje e pastër e tyre për të përgatitur terrenin për gllabërimin e Shqipërisë së Jugut nga ana e shovinizmit grekomadh. Kësisoj, ata, që të dy, kanë kryer një akt të lartë tradhtie ndaj Republikës së Shqipërisë. Me sa duket, ata kanë marrë garanci të forta nga shteti shovinist grek dhe nga kisha shoviniste greke se tradhtia e tyre ndaj Republikës së Shqipërisë nuk do t’u ndëshkuaka një ditë të bukur...

21 mars 2008

DOSJA E ZEZË E GREQISË, 1912 – 2007

Shekulli i 14-të. Ja ç'shkruan Faik Konica në vitin 1940 për "bëmat"
e dhespotit grek me emrin Thanas: "Në gjysmën e dytë të shekullit të
katërmbëdhjetë, Janinën e qeveriste një princ bizantin (ose një
despot, siç e kishte titullin zyrtar) i quajtur Thanas. Këtij Thanasi
i hipi në kokë ideja e bukur për të vrarë gjithë shqiptarët. Siç
thotë Dukasi, (një historian grek) një nga lojrat e tyre të
parapëlqyera ishte t'u priste hundët ose pjesë të tjera shqiptarëve
dhe t'i linte të vdisnin në agoni"

Shekulli i 21-të. Mars 2007. Një video linçohet në media, ku ushtarët
grekë këndojnë duke marrshuar një këngë me këto fjalë: "I shikoni
ata, janë shqiptarë. Me zorrët e tyre do të bëjmë lidhëse këpucësh".
Për fat të keq, edhe pse 7 shekuj më pas, incidenti më i fundit në
lidhje me Greqinë, duket si realizim virtual i masakrave të Thanasit.
Edhe pas kaq kohe ndërgjegjjet e kombeve vazhdojnë të mbajnë peng
marrëdhëniet mes dy popujve.

Një "peng" që e ka zanafillën që kur pronarët shqiptarë në kohën e
Ali Pashë Tepelenës, punësonin argatë grekë pasi burrat shqiptarë
shkonin e luftonin në çdo cep të botës për Perandorinë Osmane.
Vendosja e tyre në Epir, që në fakt sipas Konicës, s'do të thotë gjë
tjetër veçse "Kontinent" e që nuk tregon kombësinë e banorëve që
jetojnë në të, u bë flamuri i pretendimeve të fqinjëve për greqizmin
e jugut të Shqipërisë. Një konflikt që ka sjellë shumë e shumë
incidente mes dy vendeve. Gazeta "Tirana Observer", boton vetëm 100
prej tyre, që nga viti 1912 e deri tek videoja greke që u shfaq vetëm
pak ditë më parë. Por kjo është vetëm njëra anë e medaljes së
marrëdhënieve Shqipëri-Greqi. Dy popujt më të lashtë në Ballkan, i
kanë ardhur në ndihmë njëri-tjetrit në momente shumë të vështira. Mes
luftëtarëve që i sollën pavarësinë Greqisë, renditen edhe shumë emra
shqiptarësh. Ndërkohë përkrahja greke u vulos edhe me "Traktatin e
Mirëkuptimit, Fqinjësisë së Mirë, Bashkëpunimit e Sigurisë" në vitin
1996.

Marshimi për të pushtuar Epirin, 5 tetor 1912

Organizatat greke deklarojnë bashkimin e forcave ballkanike për të
mbrojtur territoret nga faktori shqiptar që kërkonte pavarësinë. Veç
ushtrisë u organizuan dhe banda të armatosura që qarkullonin
fshatrave myslimanë të Çamërisë. Ishte koha kur përpjekjet e
Shqipërisë për të shpallur pavarësinë po jepnin frytet e para. Ky
mobilizim i shqiptarëve u pa si kërcënim për Greqinë e cila nisi
hapur ofensivën për pushtimin e Vorio Epirit. Emërimi i një
guvernatori me origjinë shqiptare në Janinë u interpretua nga grekët
si zgjerim i një rreziku shqiptar për marrjen e Janinës dhe krahinave
përreth.

Konferenca e Ambasadorëve, Londër, 20 dhjetor 1912

Kërkesat për pavarësi të shqiptarëve u kundërshtuan jo vetëm me armë,
por dhe në rrugë diplomatike nga ana e Greqisë. Madje përfaqësuesit e
shtetit grek në Konferencën e Ambasadorëve në Londër kërkuan që
përveç Vorio Epirit, Greqia të aneksonte edhe Vlorën, në portin e së
cilës ishte vendosur Flota Helene. "Është e pamundur të lejohen
shqiptarët barbarë të jetojnë të pavarur në djepin e qytetërimit
grek", ky ishte qëndrimi i delegacionit grek në Londër.

Masakra e udhëheqjes së Çamërisë, 7 mars 1913

Ushtria greke pas largimit të trupave turke pushton Çamërinë.
Gjenerali Deli Janaqis vendos të thërrasë në një takim krerët
qyteteve dhe fshatrave të Çamërisë për të vendosur një marrëveshje.
Për disa ditë me radhë, krerët çamë nuk pranojnë kushtet e
komandantit grek. Atëherë ai vendos t'i mbledhë për herë të fundit
dhe urdhëron vrasjen e 62 kryetarëve çamë. Dhe sikur të mos
mjaftonte, dy prej tyre, Fuat Pronjo dhe Suhbi Bej Dino, me urdhër të
gjeneralit rripen të gjallë.

Komisioni i Kontrollit, Shqipëri, shtator 1913

Ndërkombëtarët vendosin të zgjidhin çështjen e Epirit, duke dërguar
në terren një komision kontrolli, i cili do të verifikonte
pretendimet e grekëve për Korçën, Gjirokastrën, Përmetin dhe
Sarandën. Ushtria greke u përpoq që të pastronte rrugën ku do kalonte
komisioni nga shqiptarët, madje dhe banesat në disa fshatra u lyen me
bojën e flamurit grek. Grupe grekofilësh dërgonin peticione, ku
thuhej se Jugu i Shqipërisë nuk duhet të jetë i shqiptarëve. Mes
grekëve dhe komisionit u regjistruan dhe incidente.

"Batalioni i Shenjtë", Andartët, 1913

Konferenca e Ambasadorëve nuk i dha të drejtë Greqisë për pretendimet
në Epirin e Veriut dhe urdhëroi tërheqjen e shqiptarëve. Në këtë pikë
nis plani i dytë i Greqisë për pushtimin e tij. Strukturat ushtarake
organizojnë "Batalionin e Shenjtë", i përbërë nga kriminelë lufte,
dezertorë dhe të burgosur nga burgu i Kretës, të cilët më vonë do të
njiheshin si "Andartët". Ky batalion kreu masakrat në të gjithë Jugun
e Shqipërisë, duke vrarë mijëra gra dhe fëmijë për të spastruar zonën
nga shqiptarët.

"Protokolli i Firences", 17 dhjetor 1913

Është dokumenti që caktoi kufijtë e sotëm mes Greqisë dhe Shqipërisë.
Një pjesë e Jugut të Shqipërisë ngeli në territorin grek. Ndërkohë që
Greqia nuk e njohu këtë protokoll, duke pretenduar se ngelej jashtë
trungut helen Epiri i Veriut, me disa dhjetëra mijëra minoritarë.
Paradoksalisht në Shqipëri ngelën rreth 38 mijë minoritarë, ndërsa në
Janinë dhe krahinat e tjera ngelën me Greqinë rreth 500 mijë
shqiptarë në qytetet e Filatit, Paramithķ

a, Margëllëi, Parga,
Gumenica e Preveza.

"Grushti i Shtetit", dhjetor 1913

Ndërsa Evropa pretendoi se e rregulloi përfundimisht çështjen greko-
shqiptare, në Jug të Shqipërisë nisën revoltat. "Batalioni i Shenjtë"
ishte vënë në veprim. Ushtarakët hoqën uniformat dhe nisën masakrat
dhe djegiet duke argumentuar se nuk pranonin vendimin e Evropës për
lënien jashtë Greqisë të Korçës, Gjirokastrës. Sipas kronikave të
kohës, ishin rreth 40 mijë ushtarë që kryen masakra të pashembullta
në qytetet e Gjirokastrës, Korçës e Përmetit.

Masakrat në Përmet, 25 shkurt 1914

Masakrat greke nuk u bënë vetëm në zonën që sipas tyre i përket Vorio
Epirit, por edhe janë saj. Në Kuqar të Përmetit ushtria greke theri
gjithë fëmijët ndërsa burrat i mbylli në kishën e Kosinës ku i vrau
në mënyrë barbare. Po ashtu dhe në fshatin Peshtan ku një kronikë e
kohës shkruan. "Foshnjat ulërinin duke kërkuar prindërit. Ushtarët i
mblodhën dhe i çuan në një shtëpi ku ish një pus e ku i merrnin me
radhë e u prisnin kokat dhe i hidhnin brenda. Ndërkohë gratë i
mblodhën në Delvinë dhe pasi i përdhunuan i vranë me bajoneta".

Protokolli i Korfuzit, 17 maj 1914

Më 24 prill 1914, Fuqitë e Mëdha njoftuan Greqinë se ishin të gatshme
t'u bënin lëshime "Vorio-Epirotëve" dhe se mund të pranonin
rishikimin e kufirit greko-shqiptar në favor të saj. Qeveria e
ndodhur nën një presion të gjithanshëm u detyra t'ua besonte Fuqive
zgjidhjen e krizës. Protokolli parashikoi që Korça e Gjirokastra,
edhe pse do ishin në shtetin shqiptar të kishin një administratë të
vetën. Për shkak të ndihmës që i dha Italia, Greqia i la ishullin e
Sazanit.

"Qeveria" e Epirit të Veriut, nëntor 1914

Qarqet greke u përpoqën që revoltën ta organizonin në një lëvizje për
pavarësi të Epirit të Veriut. Për këtë qëllim ish-ministri i Jashtëm
grek, Nikollaq Zografi, së bashku me një grup ish-ministrash të
tjerë, shpalli krijimin e qeverisë së Vorio Epirit në Gjirokastër. Me
ndihmën e Andartëve, Zografi izoloi Gjirokastrën, Përmetin dhe
Korçën. Zyrtarisht qeveria greke nuk e njohu këtë qeveri të re, por
nuk hezitoi ta ndihmonte me ushqime dhe me armë.

Incidentet fetare, 1919

Qeveritë e brishta të Shqipërisë kishin arritur të krijonin
institucionet e para dhe të ruanin disi integritetin e vendit.
Qeveria e Iliaz Vrionit kish arritur të zmbrapste disa sulme të
grekëve. Ndërkohë shqetësim ishte propaganda antishqiptare e kishës
greke. Rasti më tipik ka qenë ai i Peshkopit Jakov të Korçës. Sipas
raporteve ai e kish kthyer kishin në një qendër propagande për Vorio
Epirin. Me urdhër të qeverisë Jakovi u largua nga vendi gjë që solli
dhe reagimin e Athinës.

Konferenca e Paqes, Paris 1919

Konferenca e Londrës dhe ndarja e territoreve shqiptare nuk e kënaqën
oreksin grek. Në Konferencën e Paqes pas Luftës së Parë Botërore,
kryeministri grek Eleftherios Venizelos kërkon aneksimin e pjesës më
të madhe të Shqipërisë. Sipas tij, shqiptarët nuk kishin aftësi shtet-
formuese dhe nuk mund të krijonin një qeveri. "Shtetasit grekë në
Shqipëri duhet të drejtohen nga qytetërimi i lartë që përfaqëson
shteti helen dhe jo nga shqiptarët të cilët nuk kanë asnjë qytetërim".

Incidenti për të drejtën e minoriteteve, mars 1921

Greqia me anë të ndërkombëtarëve fitoi të drejtë që minoritetet e saj
të kishin trajtimin e duhur nga shtete ku ata bënin pjesë. Kjo
nënkuptonte të drejtën për të folur gjuhën dhe për të pasur shkolla
greke. Por këto kushte Greqia nuk pranoi t'i plotësonte për
popullsinë çame që mbeti nën çatinë e Greqinë pas ndarjes së kufijve
në territorin grek. Shteti shqiptar e ngriti disa herë këtë çështje
në lidhjen e kombeve, por greket raportonin se çamët kishin të njëjta
të drejta me grekët e tjerë.

Përplasja e shifrave, 1921

Ekziston një incident i përhershëm mes Greqisë dhe Shqipërisë për sa
i përket çështjes së numrit të minoritarëve që ekzistojnë në
Shqipëri. Greqia pretendon dhe vazhdon të këmbëngulë se në territorin
shqiptar janë mbi 400 mijë grekë. Ndërkohë në Departamentin e Shtetit
Amerikan kjo shifër është rreth 200 mijë. Ndërsa në bazë të
regjistrimit të bërë nga shteti shqiptar, në mars të vitit 1921, ky
numër ka qenë 33.313. Sidoqoftë ky numër, sipas statistikave, nuk ka
arritur asnjëherë të kalojë shifrën 50 mijë.

Shkëmbimi i çamëve me turq, mars 1923

Përcaktimi i kufijve të Shqipërisë, i ndërprerë me 1913 nga Lufta e I-
rë Botërore dhe rinisur me 1919, la jashtë territorit rajone të
banuara nga shqiptarë, Çamërinë dhe Kosturin. Traktati i Lozanës
nënshkruar me 1923, parashikonte shkëmbimin e popullsive greke dhe
turke, për të zgjidhur kështu një problem të dy vendeve. Tragjikisht
Greqia konsideroi si myslimanë turq banorët e Çamërisë dhe mbi 6800
çam u shpërngulën me forcë. Një pjesë e tyre preferoi të vinte në
Shqipëri.

Vrasja e Gjeneral Tellinit, 23 gusht 1923

Gjenerali italian Tellini së bashku me Riza Kolonjën dhe përfaqësues
të palës greke u caktuan nga Konferenca e ambasadorëve për të
vendosur kufijtë mes Shqipërisë dhe Greqisë. Ushtaraku italian u
akuzua nga qeveria greke se po mbështeste pretendimet e Shqipërisë.
Në ditë kur vendoseshin piramidat kufitare në Kakavijë, Tellini
vritet së bashku me katër ushtarë në rrugën Janinë-Kakvijë. Qeveria
greke e dënoi vrasjen, por fajtorët nuk u gjendën asnjë herë.

Fan Noli për Çamërinë 22 gusht 1924

Zhvillimet në Çamëri e detyruan qeverinë Shqiptare të ngrejë çështjen
në Lidhjen e Kombeve. Kryeministri Fan Noli në një seancë për
Shqipërinë denoncoi hapur masakrat e ushtarëve grekë në jug të
vendit. Ai kërkoi që të mos kryhej ndërrimi i popullsisë dhe çamët të
mos silleshin në Shqipëri pasi nuk kishte vend ku të sistemoheshin. E
vetmja zgjidhje, thotë Noli, është që çamët të vendosen në tokat e
minoritetit grek në Gjirokastër dhe këta të fundi të shkojnë në Greqi.

Incidenti mbretëror, prill 1939

Greqia ishte i vetmi vend që mund t'i siguronte mbretit Zog një
largim të shpejtë pas pushtimit fashist. Kryeministri Metaksa e
pranoi familjen mbretërore të kalonte në Greqi. Por ndërsa mbreti,
mbretëresha dhe princi niseshin me tren nga Follorina rreth 500
ushtarë hipin në tren dhe kërkuan çarmatimin e shoqëruesve të
mbretit. Në kujtimet e saj, Mbretëresha Geraldinë shkruan se Greqia
kish një plan për ta izoluar familjen mbretërore në një ishull të
Greqisë si garanci për marrëveshjet që kish me Italinë. Sipas saj
vetëm gjendja e rëndë shëndetësore e princit Leka bërë që grekët të
mendoheshin për pasojat që mund t'u sillte vdekja e një princi në
tokën e tyre.

Internimi i burrave çam, 4 gusht 1940

Pas shpërnguljes dhe terrorit ndaj popullsisë çame, grekët për të
evituar protesta ndoqën dhe rrugën e internimeve. Qeveria greke
krijoi komisione që përzgjidhnin popullsinë ku veçonin meshkujt që
ishin për luftë dhe i internuan në ishujt e humbur të detit Egje.
Sipas dëshmive, trajtimi i tyre ishte i njëjtë me atë që nazistët u
bënin hebrenjve. Dhe si për ironi pushtimi gjerman i Greqisë në 6
prill 1941 i liroi çamët e internuar, por kur u kthyen në fshatrat e
tyre nuk kish mbetur askush.

Shqipëria në Luftën Italo-Greke, 1940

Pak e çuditshme, por lufta Italo-Greke ka nisur pas vrasjes së një
shqiptari. Daut Hoxha ishte një nga kapedanët çamë më popullor që
luftonte kundër Greqisë. Për kokën e tij Athina kish vënë 500 mijë
dhrami. Hoxha u vra nga disa patriotë të paguar nga grekët, dhe
Italia e cila kërkonte një shkak e cilësoi këtë si një dhunim të të
drejtave çame. Për Italinë ishte një udhëheqës popullor, ndërsa për
Greqinë "kryetar i një bande plaçkitëse".

Greqia shpall Ligjin e Luftës, 10 nëntor 1940

Gjatë luftës italo-greke, Parlamenti helen miratoi ligjin 2636/1940
ose siç njihet ndryshe Ligji i Luftës me Shqipërinë, për shkak se
vendi ynë u përdor nga Italia për nisjen sulmeve ndaj Greqisë. Më
vonë këtij ligji ju shtuan dhe shumë amendamente që kishin të bënin
me pronat e çamëve, të cilat kapnin vlerën e 350 milionë dollarëve.
Ky ligj u bllokon pronën gjithë personave grekë me kombësi shqiptare,
duke përjashtuar në këtë mënyrë komunitetin çam. Edhe sot ky ligj
mban peng çështjen e çamëve.

Vrasja e Xhaferr Ypit, 17 nëntor 1940

Sulmet greke në territorin shqiptar shkaktuan jo pak viktima mes
civilëve shqiptarë. Më 17 nëntor 1940, gjatë një bombardimi grek në
zonën e Kolonjës, u vra afër fshatit të lindjes, ministri i
Drejtësisë së Shqipërisë, Xhaferr Ypi. Patriotët shqiptarë reaguan,
por ushtria greke nuk mbajti përgjegjësi duke e cilësuar si një
incident anësor që ishte bërë për shkak të keqllogaritjeve të sulmit.

Protesta e shqiptarëve për pushtimin, 28 nëntor 1940

Pas tërheqjes së forcave italiane, ushtria greke fillon të përparojë
në Jug të Shqipërisë, brenda një jave, Korça, Saranda dhe Himara ranë
në duart e ushtrisë greke. Gjeneralët i cilësuan këto zona si greke
dhe filluan ndëshkimin e popullatës vendase. Nacionalistët shqiptarë
organizuan një demonstratë në qytetin e Korçës, ku kërkonin që
qeveria greke të njihte integritetin e Shqipërisë. Demonstrata u
përpoq që ndalohej nga forcat greke. Në çdo qytet forcat greke hoqën
flamurin shqiptar dhe vendosën atë helen.

Shifrat e terrorit çam, 1940

Më shumë sesa incident mund të cilësohet si një luftë. Por nëse në
një anë ishin ushtarët grekë, në krahun tjetër ishin civilë të
pafajshëm. Ushtria greke vrau në Çamëri 4300 njerëz, rezultojnë të
zhdukur 3500 njerëz, u dogjën 102 fshatra, u shkatërruan plotësisht
57 fshatra si dhe 7280 shtëpi. Shumica e njerëzve u ekzekutuan, por
pati masakra kolektive ku fëmijët dhe gratë u therën me thika, u
dogjën, madje dhe veprime makabre si djegie dhe rrjepje të gjallë të
njerëzve. Askush deri më sot nuk ka mbajtur përgjegjësi për krimet.
Sipas zyrtarëve greke, u ekzekutuan bashkëpunëtorët me italianët, që
në këtë rast paskan qenë edhe gra dhe fëmijë.

Masakra e Napolon Zervës, 25 qershor 1944

Napolon Zerva ishte një nga gjeneralët grekë që bashkëpunoi me
pushtuesin gjerman. Këta të fundit i lanë dorë të lirë për masakrat
ndaj popullsisë çame. Në fakt masakrat e tij ndaj popullsisë
shqiptare do t'i kishin zili dhe gjermanët. Në 25 qershor `44, forcat
e Zervës ekzekutuan në mënyrë barbare 2000 çamë brenda një nate në
qytetin Paramithia. Viktimat ishin kryesisht gra dhe fëmijë, të cilët
u therën me thika dhe u dogjën. Kjo ishte një nga masakrat më të egra
të grekëve.

Ankesa e grekëve në SHBA, dhjetor 1944

Grekët nuk e njohën qeverinë e Enver Hoxhës me pretendimin se ai
ishte një mysliman që do të persekutonte minoritetin ortodoks në jug
të vendit. Madje, ata shprehën mendimin në qarqet ndërkombëtare që as
nuk duhet të krijohej fare. Në dhjetor të 1944-s grekët iu drejtuan
Departamentit Amerikan të Shtetit, me notë proteste ku pretendohej se
forcat qeveritare shqiptare keqtrajtonin minoritetin grek. Në këtë
mënyrë pala greke po përgatiste territorin për një sulm dhe aneksim
të Vorio Epirit.

Incidentet në Konispol, 1944

Në linjën e mosnjohjes së qeverisë që po krijohej, grekët vazhduan me
një seri sulmesh në jug të vendit edhe pse Lufta e Dytë Botërore nuk
kish përfunduar. Në këtë kohë do të regjistroheshin 58 incidente në
kufirin shqiptaro-grek. Në 1 shtator, artileria greke e vendosur
goditi Konispolin. Territori shqiptar u shkel në disa pika duke u
shoqëruar me goditje të armatosura dhe reprezalje ndaj popullsisë
civile.

Ministri grek: Të rrëzohet Hoxha, Uashington,

9 korrik 1945

Ministri i Jashtëm i Greqisë, Andreas Sofianopulos, do ta shtronte
çështjen e Vorio Epirit edhe në takimin që pati me Sekretarin e
Shtetit në SHBA, Grew, në vitin 1946. Veç kësaj përfaqësuesi i
qeverisë greke edhe këtë herë gjatë bisedës për synimet territoriale
të shtetit të tij, nuk harroi të paraqesë edhe kërkesën për
mosnjohjen nga SHBA-ja të regjimit të Hoxhës, pasi sipas tij
udhëheqësi komunist shqiptar nuk përfaqësonte shumicën e popullit.

Greqia kërkon kufijtë, Paris 1946

Përveç incidenteve, Greqia në përfundim të Luftës së Dytë Botërore u
përpoq ta shtronte çështjen e Vorio Epirit dhe në qarqet diplomatike.
Duke shpresuar në ndihmën e SHBA-së e anglezëve, diplomatët grekë u
përpoqën ta ngrinin dhe shtronin për diskutim këtë çështje. Ndërkohë
që ndërkombëtarët nuk kishin kohë të merreshin me ndarje te reja në
Ballkan, duke u përqendruar më shumë në zgjerimin që po bënin shtetet
komuniste në Evropë. Ndërkohë Greqia u kërkoi ndërkombëtarëve marrjen
e masave për ndërhyrjet, që sipas saj, po bënte Shqipëria në punët e
brendshme të Athinës.

Greqia kundër pranimit të Shqipërisë në OKB,

12 shkurt 1946

Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, Shqipëria kërkoi nga
Organizata e Kombeve të Bashkuara anëtarësimin si anëtare me të
drejta të plota. Përveç mbështetjes që qeveria jonë kishte nga
shtetet komuniste dhe linjës jo të qartë në diplomaci, edhe faktori
grek luajti kartën kundër hyrjes së Shqipërisë. Në 12 shkurt ministri
i Jashtëm grek dërgon një letër në OKB, ku argumentonte se çështja e
Shqipërisë nuk duhet të diskutohet, pasi Greqia është ende në gjendje
lufte me të dhe Shqipëria nuk ka plotësuar të drejtat e minoritetit.

Sulmi në Radat, gusht 1946

Në 1946-n nisin dhe planet ushtarake të Greqisë për pushtimin e Vorio
Epirit. Një nga sulmet më të rënda gjatë këtij viti ishte ai i 200
ushtarëve, të cilët kaluan kufirin shqiptar dhe hynë në fshatin
Radat. Sulmi u bë me mitraloza dhe murtaja, ku ngelën të vrarë shumë
civilë. Kjo ishte seria e një sërë sulmesh që forcat greke kishin
planifikuar në gjithë shtrirjen e territorit greko-shqiptar. Në ato
kohë ushtria shqiptare nuk ishte organizuar në nivelet e duhura.

Greqia, nuk njeh luftën shqiptare, 1946

Marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Greqisë pas mbarimit të Luftës së
Dytë Botërore kanë qenë mjaft të tensionuara. Shteti grek i cilësonte
shqiptarët si njerëzit që bashkëpunonin me Italinë në luftën italo-
greke. Ndërkohë që shqiptarët u përpoqën të çliroheshin vetë nga
Italia. Po ashtu nuk ishin dakord që Shqipëria të renditej në
koalicionin fitues të Luftës së Dytë Botërore dhe e kërkuan këtë
publikisht.

Propaganda e zyrtarëve grekë, 20 shkurt 1948

Veç sulmeve sporadike qarqet greke u përpoqën që të përgatisnin edhe
opinionin e lëkundur për çështjen e Vorio Epirit. Një zyrtar grek
deklaronte në 1948-n, në radion e Athinës se, "Tani duhet të mbarojmë
punë me Shqipërinë. Greqia tani duhet të luftojë me të gjitha mjetet,
gjer në frymën e fundit. Sinjali u dha tani në Epir, ku ushtarët tanë
janë duke luftuar me parullat, Morava, Korça, Delvina, Saranda,
Gjirokastra të "Vorio-Epirit" ende të paçliruara. Duhet të mbarojmë
hesapet me Shqipërinë".

Propaganda për pushtimin e Shqipërisë, 1949

Lufta civile në Greqi solli jo pak probleme dhe për Shqipërinë.
Qeveria greke akuzonte shtetin shqiptar se po ndihmonte partizanët
kundër ushtrisë demokratike greke. Gjatë kësaj kohe janë hedhur
parulla, libra e broshura të ndryshme që bënin thirrje kundër
qeverisë shqiptare. Robërit grekë pranojnë se komandantët bënin
propagandë anti-shqiptare, duke përmendur Vorio Epirin dhe krijonin
mes radhëve të ushtarëve psikozën e një sulmi të shpejtë kundër
territorit shqiptar. Ushtria shqiptare shtoi forcat e saj në kufirin
greko-shqiptar.

Robërit grekë në Shqipëri, 1949

Një skuadër e ushtrisë greke hyri në territorin shqiptar. Forcat
shqiptare pas një shkëmbimi zjarri arritën të kapin rob disa ushtarë
dhe oficerin grek Skuros Dhimitris, i cili kishte hyrë 300 metra në
territorin tonë. Oficeri grek dha informacionin për planet e Greqisë.
Ai tregoi se kishte marrë urdhra për të goditur me armë kundër rojeve
shqiptare. Ai pranoi se ushtria greke duhet të jetë gati për të hyrë
në tokat shqiptare për të shfarosur komunistët dhe më pas të merrej
Vorio Epiri.

7 orë luftë në Vidohovë-Devoll, 2 gusht 1949

Artileria greke qëllon me armën në tokat shqiptare dhe predhat bien
300-500 metra në tokën tonë. Forcat greke nisin dhe një sulm ajror
duke angazhuar 3 batalione. Në postën shqiptare ishte vetëm një
skuadër e armatosur me automatikë dhe mitraloza. Forcat greke vranë
ushtarët Tafil Ferhati, Memo Nexhipi, Ferid Bregasi, Shyqyri Avdia,
Ibrahim Fetahu, Hasan Ramadani dhe u plagosën 6 të tjerë. Vetëm
pasditen e 2 gushtit ushtria shqiptare arriti të zmbrapsë atë greke,
e cila kish hyrë në territorin tonë. Nga ana e grekëve u vranë 100
ushtarë dhe u kapën rob 3.

Kërcënimi i gjeneralit grek, Aleksandër Papagos,

3 gusht 1949

Qëllimet greke për Vorio Epirin nuk ishin vetëm fantazi e qarqeve të
veçanta, por edhe e zyrtarëve të lartë të cilët jepnin vazhdimisht
deklarata anti-shqiptare. Ish-ministri i Mbrojtjes, Aleksandër
Papagos, deklaroi në Athinë se pas shkatërrimit të Andarteve, "Pastaj
do t'i biem Shqipërisë". Kjo ishte dhe deklarata më e rëndë e lëshuar
nga një gjeneral lufte, së cilës qeveria shqiptare iu përgjigj me një
notë proteste.

Incidenti i Leskovikut, 4 gusht 1949

Pas Vidohovës, ushtria greke i shtriu sulmet në pjesët e tjera të
kufirit. Sulme sporadike u regjistruan në sektorin e Bozhigradit dhe
në drejtim të Leskovikut, në afërsi të piramidave Nr. 11, 12, 13 dhe
14. Grekët të mbështetur nga artileria dhe aviacioni, me forca të
shumta sulmuan kuotat 1425 dhe 309. Kundërsulmet e forcave kufitare
shqiptare i zmbrapsën grekët. Në këtë kohë ushtria greke filloi
përdorimin e predhave të kalibër të lartë, të cilat lëshoheshin nga
pikë larg kufirit, si dhe përdori avionët gjuajtës.

Bombardimi i Menkulasit, 5 gusht 1949

Vetëm gjatë dy ditëve, në gushtin e 1949-s ushtria greke ka hedhur më
shumë sesa 1500 predha artilerie. Në komunikatën e Ministrisë së
Mbrojtjes shqiptare thuhej se një pjesë e mirë e këtij municioni ka
rënë në fshatin Menkulas (Devoll). I ndodhur në këto kushte, shteti
shqiptar mori vendimin për mobilizimin e ushtrisë në gjithë kufirin
jugor. Masat e marra për këtë mbrojtje në një urdhër të lëshuar nga
Enver Hoxha "Mbi moslejimin e kalimit të forcave monarko-fashiste në
tokën Shqiptare".

Beteja e Vidohovës, 7 gusht 1949

Vidohova u shndërrua në një arenë të përplasjes shqiptaro-greke. Në
piramidën I-55 trupat ushtarake greke kishin mundur të mblidheshin në
territorin shqiptar dhe zhvilluan një betejë të ashpër me ato
shqiptare, të përbëra nga një togë dhe një nënrepart i ushtrisë
popullore. Ishte një betejë frontale ku forcat greke kishin zënë
pikat kyçe. Brenda një dite forcat shqiptare arritën të merrnin pikat
e zëna në kufirin shqiptar, po nuk mundën t'i mbanin dot deri në
mbrëmje. Vetëm një ditë më vonë forcat shqiptare arritën të largonin
togën greke.

Rrëzimi i avionit grek, gusht 1949

Përveç forcave tokësore, ushtria greke përdori dhe aviacionin. Një
aeroplan ngrihej nga Korfuzi, duke depërtuar në zonën shqiptare për
të bërë zbulim. Me gjithë mungesën e armëve kundërajrore, ushtria
shqiptare arriti që me anë të një trekëndëshi me armë të lehta të
vendosura në Çukë, Manastir, Ksamil ta detyronte të largohej atë. Në
njoftimin Ministrisë së Mbrojtjes së asaj kohe raportohet se
aeroplani u rrëzua në fushën e Finiqit dhe piloti u kap rob.

Sulmi grek i 12 gushtit 1949

Përreth gjashtë orë në mëngjesin e 12 gushtit forcat greke dhe ato
shqiptare kanë zhvilluar një luftë të vërtetë në zonën e Gurit-
Bilisht. Një brigadë e mbështetur nga artileria dhe katër aeroplanë
të tipit "Spitfire" sulmojnë tokën shqiptare në drejtim të Bilishtit,
ku arrijnë të zmbrapsin rojën kufitare. Luftimet u zhvilluan në
afërsi të postës kufitare, ku repartet e ushtrisë shqiptare i thyen
forcat greke me gjithë armët moderne që kishin. Ushtria greke kishte
në përdorim 36 gryka zjarri të artilerisë, madje u përdorën dhe
predha me napalm që digjnin çdo gjë përreth.

Vrasja e komisarit Nasi Remaçka, 13 gusht 1949

Mëngjesin e 13 gushtit forcat greke prej dy brigadash, të mbështetura
nga artileria, kaluan kufirin shqiptar në piramidën I-33, sektori i
Bilishtit. Qëllimi ishte që të përqendroheshin në Malin e Palikut nga
ku mund të sulmonin Bilishtin. Në këtë betejë u vra komisari i
batalionit të kufirit Bilisht, Nasi Remaçka, së bashku me korrierin e
tij, Dane Zeneli. Ndërkohë robërit grekë deklaronin se në betejën e
një dite më parë kishin tërhequr 50 ushtarë grek të vrarë, ndërkohë
që atë ditë u vranë 26 ushtarë grekë.

Vrasjet e civilëve, 14 gusht 1949

Mëngjesin e 14 gushtit forcat greke nisin një tjetër ofensivë.
Brigada e 41-të, e mbështetur me një regjiment artilerie dhe një
skuadrilje aeroplanësh "Spitfirë", vazhduan sulmet e tyre kundër
Shqipërisë. Në këtë ditë grekët hodhën më shumë se 2.000 predha
artilerie në tokën shqiptare në katundet Trestenik, Kapshticë e
Cangonj-Devoll si dhe në qytetin e Bilishtit. Nga goditjet e
artilerisë mbetën 5 civilë të vrarë dhe u shkaktuan dëme materiale në
disa shtëpi të katundeve të mësipërme.

Bilanci i një lufte të pashpallur, gusht 1949

Në bazë të komunikatave të Ministrisë Mbrojtjes në vitet 1950, nga
rreth 49 provokacionet e ushtrisë greke në kufirin jugor të
Shqipërisë mbetën vrarë 29 ushtarë dhe oficerë të ushtrisë tonë. Por
duke llogaritur dhe dëmet që u shkaktuan në civilë të paarmatosur,
kjo shifër duhet të ketë qenë më e lartë. Ndërkohë që në komunikatë
thuhet se në bazë të dëshmive të mbledhura nga robërit e luftës,
forcat tona i kanë shkaktuar ushtrisë greke mbi 300 të vrarë dhe 500
të plagosur, ndërsa 270 të tjerë u kapën robër.

Tanket greke në kufirin shqiptar, 1949

Arsyetimi grek ishte se në tokat shqiptare fshiheshin partizanët që
sulmonin qeverinë greke. Në "incidentet" në kufi u vunë në përdorim
të gjitha armët. Në sulmin e 25 gushtit forcat greke sulmuan me avion
artileri dhe 3 tanke. Sipas komunikatës operative të Ministrisë së
Mbrojtjes, ky ka qenë një nga sulmet më të mirë organizuar nga
ushtria greke, por që u arrit të ndalej nga pala jonë dhe ushtria
greke u zmbraps në tokën e saj.

Shërbimet sekrete greke, gjyqi i Bozhigradit, 1950

Përveç incidenteve, shërbimet greke filluan dhe infiltrimin e
agjentëve sekretë në territoret shqiptare. Në fshatin Bozhigrad, sot
Miras, Korçë u zhvillua gjyqi kundër disa të të ashtuquajturve
agjentë, megjithëse ky gjyq u shndërrua në një "shou" popullor, ku
askush nuk mund të vërtetonte implikimin e banorëve. U cilësuan si
agjentë grekë Qazim Sina, Qani Seskollari dhe Myslim Biskallari,
sepse kishin hyrë në tokën tonë dhe zhvilluan aktivitet spiunazhi.
Madje ata u akuzuan dhe për një plan për të vrarë kolonelin Petrit
Dume.

Krijimi i organizatës antishqiptare "MAVI"

Në linjën e spiunazhit, gjenerali grek, Vasil Mellaj, rekruton një
sërë minoritarësh shqiptarë dhe krijon organizatën anti-
shqiptare "MAVI" (Fronti për Çlirimin e Vorio Epirit). Sipas ish-
oficerit të Sigurimit Bekim Budo, minoritarët Spiridhon Vllahoni,
Pandelejmon Kotokoni, Vasil Shahini dhe Jani Diamanti ishin
themeluesit e organizatës. Qëllimi ishte riaktivizimi i shërbimeve
greke për çështjen e Vorio Epirit në kushtet e një Shqipërie ku
sundonte regjimi komunist.

Rrëmbimi i postës në Pogon, 18 shkurt 1950

Provokacionet dhe sulmet sporadike vazhduan edhe gjatë vitit 1950. Në
18 shkurt një grup ushtarësh grekë në zonën e postës së Sopikut u
futën 600 metra në tokën shqiptare dhe i bënë pritë njësitit të
shërbimit të postës që shkonte në pikën e vrojtimit. Në këtë incident
mbeti i vrarë ushtari Bendo Buzo, ndërsa një ushtar tjetër u zu rob
nga grekët. Pas ardhjes së përforcimeve nga repartet shqiptare
njësiti grek u largua.

Incidenti në malin e Gramozit, 24 maj 1950

Provokacioni i 24 majit ishte një nga më agresivët e atyre viteve.
Një batalion grek i përforcuar me artileri kërkoi të merrte majën e
Çukapecit nga ku mund të kontrollonte territorin e Ersekës. Reparti
shqiptar dispononte vetëm 50 forca me armatim të lehtë. Ushtarët
grekë u futën deri në 150 metra në territorin tonë. Pas një luftimi
disa orësh forcat greke u tërhoqën duke lënë 6 të vrarë dhe 7 të
plagosur, ndërkohë që pati humbje dhe në bazën materiale.

Memorandumi i Ministrisë së Jashtme greke,

7 gusht 1952

Në arkivat e Departamentit Amerikan të Shtetit gjendet një dokument i
qeverisë greke, ku parashtrohet ndarja e Shqipërisë. Dokumenti është
hartuar në vitin 1952 nga Ministria e Jashtme greke. Plani ishte që,
Greqia të merrte "ok" për të rrëzuar regjimin komunist dhe më tej
synohej ndarja e Shqipërisë. Pjesa e jugut deri në Shkumbin,
sipas "Megali Idesë" (e hedhur nga ministri grek Venizellos që në
vitin 1919), i takonte Greqisë, ndërsa veriu Jugosllavisë. Varianti
tjetër ishte një protektorat ndërkombëtar mbi Shqipërinë.

Përplasja Tiranë-Athinë për Ligjin e Luftës, 1955

Shteti shqiptar me anë të kanaleve të ndryshme diplomatike kërkon nga
qeveria greke shfuqizimin e Ligjit të Luftës. Kërkesa u bë dhe
publikisht në gazetën "Zëri i Popullit" të atij vitit. Ndërkohë nga
qeveria e Athinës përgjigjja ishte se për këtë gjë duhet të vendoste
Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Greke. Një përgjigje që fare mirë
mund të merrej si një provokim i hapur. Në këtë kohë masat në kufirin
greko-shqiptar u shtuan më shumë sesa zakonisht.

Agjenti "Papastrati", 1971

Në vitet 1971, në duart e Shërbimeve Sekrete Shqiptare do të binte
një agjent grek që kishte luajtur rolin kryesor në çështjen e Vorio
Epirit. Sipas dëshmive të njerëzve të Shërbimit Shqiptar, agjenti me
emrin "Papastrati", i cili ishte një shqiptar me orgjinë greke, ka
zbuluar një pjesë të planeve sesi vepronte organizata greke
antishqiptare për "Çlirimin" e Vorio Epirit.

Fondi i Ministrisë së Jashtme greke për shqiptarët,

Athinë 1980

Thirrjet anti-shqiptare nuk kanë qenë sporadike. Shpeshherë mediat
greke e kanë demonizuar faktorin shqiptar për çështjen e Epirit.
Sekreti i zbulohet vite më parë nga kryeministri grek Kostandin
Miçotaqis. Sipas tij, në Ministrinë Jashtme të Greqisë ekziston një
fond special që u shpërndahet mediave për të ndryshuar raportimin e
lajmeve mbi realitetin shqiptar. Ky fond veç parave shpërndante dhe
lajme për mediat në lidhje me synimet e Shqipërisë së Madhe.

Parlamenti grek lë në fuqi Ligjin e Luftës, 1987

Qeveria e Papandreut kërkon që të nxjerrë jashtë përdorimit Ligjin e
Luftës mes Shqipërisë dhe Greqisë. Por kjo nismë që mund të kish
shkrirë akujt mes dy vendeve nuk u pranua nga Parlamenti helen.
Presidenti i asaj kohe deklaron se edhe nëse ky ligj abrogohet nga
Parlamenti, Presidenti nuk ka asnjë ndikim mbi të pasi ai është
dekretuar nga mbreti dhe Presidenti i Republikës është një autoritet
shumë i ndryshëm nga ai i mbretit.

Ramiz Alia, 1991

Një intervistë e Presidentit të asaj kohe, Ramiz Alia, u bë shkak i
një serie deklaratash dhe notash protestash mes Shqipërisë dhe
Greqisë. Një grup gazetarësh grekë pyetën Presidentin shqiptar në
lidhje me çështjen e pakicave kombëtare, kryesisht për ato greke në
jug të vendit. Alia u kujtoi gazetarëve se ka dhe pakica shqiptare në
Janinë dhe Çamëri, të drejta e të cilave nuk janë zbatuar dhe nga një
shtet demokratik si Greqia. Ministria e Jashtme greke e cilësoi këtë
si një provokacion.

Incidenti me priftin grek, Tiranë, 28 qershor 1993

Në vitet pas diktaturës ky mbahet mend dhe si fillimi i incidenteve
të rënda me Greqinë. Prifti grek Kristostomu Maidonis u shpall
persona "non grata" dhe u dëbua nga Shqipëria. Sipas autoriteteve
shqiptare, shkak ishte propaganda antikombëtare që bëri ky prift në
Gjirokastër, duke shpërndarë në kishat ortodokse shqiptare harta të
Vorio-Epirit, ku Jugu i Republikës së Shqipërisë paraqitej si Greqi.
Athina reagoi ashpër duke akuzuar direkt Presidentin Berisha për këtë
incident.

Plani i Miçotaqisit, Athinë, 14 korrik 1993

Kryeministri grek, Kostandin Miçotaqis, paraqet një plan për jugun e
Shqipërisë të përbërë nga 6 pika. Plani ishte hartuar nga këshilltari
i tij, Nikolas Gejxh. Në dokument kërkohej që Shqipëria të përmbushte
të drejtat e grekëve etnikë me banim në Shqipëri, të pranonte
rikthimin pa kushte të priftit, të hapte shkolla greke në Shqipëri
edhe jo vetëm në zonën minoritare, të regjistronte popullsinë si
Epiri, të merrte të njëjtin status që do të merrte Kosova.

Projektkushtetuta, Tiranë 1994

Një nen i Projektkushtetutës së propozuar në vitin 1994 u bë shkak që
marrëdhëniet mes Tiranës dhe Athinës të ftoheshin më tepër.
Projektkushtetuta përjashtonte mundësinë e zgjedhjes në krye të
kishës shqiptare të një peshkopi, i cili nuk kishte nënshtetësinë
shqiptare. Kjo gjë nuk u pëlqye nga kisha greke që kishte emëruar në
Shqipëri kryepeshkopin Anastas Janullatos, i cili nuk kishte
nënshtetësinë shqiptare. Kjo bëri që Tirana të merrte shumë kritika
nga fqinjët.

Masakra e Peshkëpisë, Gjirokastër, 10 prill 1994

Më 10 prill, në orën 02:40 një komando greke prej 8 personash me
uniforma të ushtrisë greke hynë në territorin shqiptar, në afërsi të
fshatit Peshkëpi pranë një reparti ushtarak. Komandoja vret në befasi
ushtarin Arsen Gjini, kapitenin Fatmir Shehu dhe plagos tre
shqiptarë. "Këto i keni për Vorio Epirin", kanë thirrur ndërsa
gjuanin. Gazeta "Elefterotipia" publikon lajmin se vrasja është marrë
përsipër nga grupi terrorist "MAVI" (Fronti për Çlirimin e Epirit".
Po ashtu gazeta shkruan se ky grup financohet nga Nikolas Gejxh.

Greqia bllokon 35 milionë eku, qershor 1994

Maskara e 10 prillit solli dhe reagimin e shtetit shqiptar. Me anë të
një note proteste, qeveria kërkoi gjetjen e autorëve. Ndërkohë u bënë
akuza dhe ndaj zyrtarëve të shtetit grek. Por përgjigjja e Athinës
këtë herë ishte më pak diplomatike. Ajo ndërpreu dhënien e fondit
prej 35 milionë eku që Bashkimi Evropian i kish akorduar për
Shqipërinë. Ky ishte një rast tjetër ku incidentet pasoheshin nga
kriza dhe incidente të tjerë.

Berisha dhe incidenti i Bostonit, 17 shtator 1994

Vizita e parë e Presidentit Berisha në SHBA u pasua me një incident
për çështjen e Vorio Epirit. Rektori i Universitetit të Bostonit i
ofroi Berishës një medalje në shenjë mirënjohjeje, por me kusht që të
mbante një fjalim, ku të premtonte hapjen e shkollave për minoritetin
grek. Berisha nuk pranoi dhe rektori i universitetit nuk i jep
dhuratën në shenje proteste për diskriminimin që i bëhej minoritetit
grek në Shqipërinë e Jugut. Greqia e shfrytëzoi këtë gjë në raportet
e saj për Shqipërinë.

Berisha-Gejxh, Boston, 19 shtator 1994

Edhe këtë herë incidenti mes Presidentit Berisha dhe një prej
ideatorëve të lëvizjes së Vorio Epirit u zhvillua në SHBA. Berisha
dhe Gejxh ndodheshin në një pritje zyrtare, ku pas fjalës së
Berishës, Gejxh hodhi poshtë të gjitha arritjet demokratike që
përmendi Presidenti. Gejxh nuk harroi të përmendë dhe respektimin e
të drejtave të minoritetit. Por Presidenti ngrihet sërish dhe flet
për numrin e studentëve minoritarë dhe shkollat që janë hapur nga
qeveria.

Arrestimi i të pestëve, shtator 1994

Arrestimi i pesë krerëve të njohur të organizatës minoritare "Omonia"
acaroi më tepër marrëdhëniet greko-shqiptare. Akuza që u ngrit ndaj
tyre ishte për spiunazh në favor të Greqisë. Për këtë çështje
ndërhyri dhe Departamenti Amerikan i Shtetit, ku kritikoi ashpër
qëndrimin e Shqipërisë ndaj çështjes minoritare. Gjyqi që u bë ndaj
tyre bëri që marrëdhëniet mes Greqisë, Kishës Ortodokse dhe
Shqipërisë të njihnin dhe periudhat më të acarta. Pas shumë
presionesh të ndërkombëtarëve, Gjykata Kushtetuese i liroi ata në
vitin 1995.

Anulimi i Trojkës Evropiane, Athinë, dhjetor 1994

Departamenti Amerikan i Shtetit nuk kish arritur ta bindte qeverinë
shqiptare për lirimin e pesë të akuzuarave për spiunazh. Atëherë
Këshilli i Evropës vendosi të caktojë një grup pune për të shmangur
përkeqësimin e situatës mes Greqisë dhe Shqipërisë. Pas takimit me
palën greke në Athinë, shteti helen nuk lejoi që Evropa të hynte në
bisedime me palën shqiptare për këtë çështje.

Operacionet fshesa, 1995

Pas viteve 1990, në Greqi emigruan rreth 400 mijë emigrantë ku pjesa
më e madhe është pa leje qëndrimi. Marrëdhëniet mes Tiranës dhe
Athinës zyrtare kanë bërë që mëritë diplomatike zbrazen te këta
mijëra qytetarë shqiptare. Operacionet fshesa janë arrestime në masë
të policisë greke disa herë në dhjetëra mijëra dhe kthimi i tyre në
Shqipëri. Në vitet `94-`95 pati rreth 4 operacione të tilla ku
shqiptarët trajtoheshin në kushte çnjerëzore.

Vrasja e tre ushtarëve grekë, 1995

Një post kufitare grek ndalon në maj të vitit `95 një grup
shqiptarësh që kalonin kufirin, mes tyre dhe një çift nga qyteti i
Shkodrës. Ushtarët grekë përdhunojnë në grup para syve të shqiptarit,
gruan e tij dhe tallen me të. Tre ditë më pas, i riu shkodran shkon
te posta i armatosur dhe vret tre prej ushtarëve. Mediat greke e
pasqyruan aktin e shkodranit si terrorist, ndërkohë që dy ditë më pas
policia arrestoi rreth 8 mijë shqiptarë dhe i nisi drejt kufirit të
Kakavijës.

Deklarata Panhelenike, SHBA, qershor 1995

Kongresi i 29-të i Organizatës Panhelenike të Shteteve të Bashkuara,
Kanadasë dhe Australisë i kushtoi një rëndësi të veçantë çështjes së
Vorio Epirit. Në deklaratën e këtij kongresi organizata shprehej
se, "qeveria shqiptare duhet të ndalonte diferencimin që kish filluar
në dëm të shtetasve grekë autoktonë". Gjithashtu deklarata i kërkonte
SHBA-së të ndërhynin për të zgjidhur situatën me Shqipërinë.

Gejxh, "non grata" në Shqipëri, 1995

Publicisti greko-amerikan Nicolas Gejxh, i njohur si një mbështetës i
çështjes së Vorio Epirit, kërkon të hyjë në Shqipëri së bashku me një
deputet amerikan, Tom Lantosh. Pas kërkesës që i bënë Ministrisë
Jashtme, kjo e fundit kthen përgjigje se Gejxh është person "non
grata" në vendin tonë. Ai ishte një nga të dyshuarit për organizimin
e masakrës së Peshkëpisë. Ministria i bëri të ditur se në rast se do
të hynte në kufi, ai do të arrestohej.

Deklarata e zyrtarit grek, gazeta "To Paron", Athinë,

27 shtator 1995

Një nga gazetat më të mëdha greke, në një artikull të saj citon një
zyrtar të lartë grek për çështjen e Kishës Ortodokse në Shqipëri.
Sipas zyrtarit, "Kryepeshkopi Janullatoas duhet të qëndrojë në
Shqipëri, pasi homogjenet e Shqipërisë kanë më shumë nevojë për të,
si i vetmi mbrojtës i tyre dhe i pazëvendësueshëm për kishën
shqiptare. Nëse ai qëndron me gjithë sulmet që shteti shqiptar u bën
minoritarëve ata do të jenë të sigurt".

Ngritja e flamurit në Himarë, 23 shkurt 1997

Kur ende shteti nuk kish rënë gjatë 1997, në Himarë edhe pse një zonë
jo shumë e dëmtuar nga fenomeni i fajdeve persona të panjohur ngritën
në qendër të qytetit flamurin grek. Sipas raporteve të policisë së
asaj kohe, flamuri ishte ngritur nga persona të paidentifikuar.
Ndërkohë që shteti grek e shoqatat e minoritarëve deklaruan se nuk
kishin asnjë lidhej më këtë akt, por ai është ngritur nga banorët e
zonës.

Zgjedhjet parlamentare 1996

Faktori ndërkombëtar nuk i cilësoi si të rregullta zgjedhjet e vitit
1996. Presidenti Berisha akuzoi publikisht për këtë çështje në
forumin ndërkombëtar ekonomik të "Crans Montanës", faktorin grek. Ai
përmendi emrin e Gejxh dhe të tjerë, duke i akuzuar si destabilizues
të rajonit. Ministria greke protestoi duke i kujtuar sërish Berishës
çështjen e 5 të burgosurve minoritarë.

Trakte antishqiptare në Jug, 1997

Në ditët kur shteti nuk ekzistonte më në Jug, për ditë e ditë me
radhë avionë civilë të ardhur nga Greqia hidhnin trakte mbi qytetet e
Jugut me përmbajtje antishqiptare. "Vorio Epiri është grek". "Grekët
e Shqipërisë të bashkohen me Greqinë". Shteti grek i asaj kohe u
shpreh se nuk kishte asnjë lidhje me organizata të tilla dhe
shërbimet inteligjente nuk kanë pasur asnjë mision të tillë.

Zv.ministri grek në Shqipëri, 17 mars 1997

Në protokollin e çdo shteti, një anëtar kabineti duhet të lajmërojë
ardhjen e tij në një shtet tjetër zyrtarisht. Por kjo nuk ndodhi me
zëvendësministrin e Jashtëm grek, Janis Kranidiotis. Duke thyer
rregullat diplomatike, zyrtari grek kaloi kufirin dhe hyri në
Shqipëri, ku u takua me Komitetet e Shpëtimit në Gjirokastër. Qeveria
greke nuk dha asnjë shpjegim për këtë ngjarje, ndërkohë vetë
zëvendësministri humbi jetën në një incident ajror pak muaj më pas.

Thirrjet anti-shqiptare, gazeta "Stohos", 05 mars 1997

Sipas gazetës greke, "Stohos", "oficerë vorioepirotë" drejtojnë
kryengritësit e Kiço Mustaqit, ish-ministër i Mbrojtjes. Shpallet
autonomia, në Himarë e Tepelenë ngrihet flamuri grek. Shtabi i
andartëve të Epirit bën thirrje: "Tani autonomi, mos na tradhtoni
prapë. Treqind të rinj nisen nga Athina për në Sarandë, gati ushtria
jonë të ndërhyjë. Oficerët tanë vorioepirotë, dikur nën armë në
ushtrinë shqiptare tani po e marrin situatën në dorë".

Flamuri i Vorio Epirit, televizioni "Mega", 5 mars 1997

Gazetarët grekë jepnin pamje në televizionet më të ndjekura, ku grupe
të armatosura në Jug, sipas tyre, ngritën për herë të parë flamurin e
Vorio Epirit. "Kriza aktuale në Shqipëri është përqendruar në Jug, ku
popullsia është greqishtfolëse. Ata kërkojnë ndarjen e pjesës se
Jugut nga pjesa tjetër e vendit, duke filluar nga Tepelena dhe duke
shpallur kështu edhe autonominë e Jugut të Shqipërisë".

Organizata greke, "Të mbrojmë trojet tona", mars 1997

Në mars të 1997-s, një nga organizatat greke për çlirimin e Vorio
Epirit bënë thirrje publike për marshimin drejt Shqipërisë. "Situata
e vështirë në të cilën ndodhet Epiri i Veriut, iu bën thirrje të
gjithë epirotëve të Veriut të kthehen në "vatrat" e tyre për të
mbrojtur pronat e vendin e tyre. Në këtë moment të vështirë vetë
epirotët duhet të marrin përgjegjësinë e fatin në duart e tyre".

Faktori grek, "Corriere della Sera" Romë, 12 mars 1997

Për opinionin italian, ajo që po ndodhte në Shqipëri në 1997-n kishte
lidhje me çështjen e Vorio Epirit. Gazeta "Corriere Della Sera"
shkruan se, trazirat në Shqipëri janë koordinuar nga avokati i njohur
grek, Aleksandros Lykourezos. Sipas gazetës, përfshirja e këtij
personi në Shqipëri mund të shkaktonte rreziqe të paparashikuara për
vendin. Kjo pasi gazeta ishte e informuar se avokati ishte një nga
udhëheqësit e Lëvizjes për Çlirimin e Vorio Epirit.

Incidenti në Vidohovë, 11 gusht 1997

Edhe pas 48 vitesh në kufirin e Vidohovës janë regjistruar incidente
të tjera mes ushtrisë shqiptare dhe asaj greke. Më 11 gusht, dy
ushtarë grekë kalojnë kufirin hyjnë në thellësi të tokës shqiptare,
ku në këtë zonë vranë shtetasin civil Agim Xhihani. Pala shqiptare
protestoi duke i çuar një notë proteste ministrisë greke. U ngrit një
grup i përbashkët për të nxjerrë shkaqet e incidentit, por deri më
sot askush nuk ka nxjerrë shkaqet që çuan ushtarët grekë në vrasjen e
një civili të pafajshëm, për më tepër në tokën shqiptare.

Tentativë rrëmbimi në kufirin grek, 25 gusht 1997

Pas ngjarjeve të marsit 1997, në kufi forcat greke shtojnë patrullat
e shërbimit për të ndaluar kalimin armëve dhe trafiqeve të drogës që
vinin nga Shqipëria. Por pati dhe raste kur ushtarët grekë vranë dhe
sulmuan të pafajshëm. Kështu, më 25 gusht `97, tre ushtarë grekë hynë
në territorin shqiptar dhe tentuan të rrëmbenin një vajzë në pikën
kufitare të Gurit në Tresenik. Vetëm ndërhyrja e banorëve arriti të
eliminojë rrëmbimin, ndërkohë që në një përplasje me banorët e
armatosur ngeli i plagosur shtetasi shqiptar Rezart Medolli.

Pengmarrja e autobusit, 28 maj 1999

Rrëmbimi i një autobusi nga një shqiptar u kthye në një incident
diplomatik mes dy vendeve. Flamur Plisi, 25 vjeç, zgjodhi rrëmbimin e
8 personave në autobusin e linjës Tiranë-Athinë për të protestuar
ndaj indiferencës së shtetit Shqiptar dhe trajtimit të shtetit grek
për emigrantët. Plisi kërkonte dënimin e një polici grek i cili nuk i
kishte dhënë para për punën që i kish bërë. Plisi u vra nga policia
shqiptare në dalje të Elbasanit dhe aksidentalisht policia vrau dhe
një peng grek në autobus.

Pengmarrja e Aleksandër Nanas, 15 korrik 1999

Aleksandër Nana ishte shqiptari i dytë që kreu pengmarrje në shenjë
proteste ndaj shtetit grek vetëm 5 javë pas tentativës së Flamur
Plisit. Nana rrëmbeu një autobus në Selanik me 40 persona dhe kërkoi
një shumë të majme parash. Ai pretendonte se policia greke i kishte
grisur dokumentet pa të drejtë dhe ai nuk mund të merrte më paratë në
një bankë të Athinës. Por ndryshe nga Pisli, ai u qëllua nga një
snajper grek pak pasi i kishin dorëzuar paratë.

Hakmarrje greke me pengmarrje, 16 korrik 1999

Në shenjë proteste ndaj pengmarrjeve të përsëritura të shqiptarëve
vendos të reagojë dhe nacionalizmi grek. Greku Andres Kalyvas, nga
Patra, hyn i armatosur në një autobus me shqiptarë dhe merr peng 38
pasagjerët. Pas disa orë bisedimesh, ai vendos të lëshojë pjesën më
të madhe të pengjeve dhe mban aty vetëm shoferin e fatorinon, si dhe
një emigrant. Disa orë më vonë ai dorëzohet dhe pohon në rajonin e
policisë se kishte kryer këtë veprim në shenjë hakmarrjeje, pas
pengmarrjes së grekëve.

Policia greke qëllon në territorin shqiptar, 6 korrik 2001

Një skaf i policisë greke diktoi dhe qëllon me armë një skaf shqiptar
që lëvizte në ujërat territoriale shqiptare. Pas goditjeve të para
përgjigjen me zjarr dhe drejtuesit e skafit shqiptar. Më pas në
minibetejën ujore është bashkuar dhe roja territoriale shqiptare, ku
për 10 minuta është zhvilluar një betejë e vërtetë. Zyrtarët grekë
deklaruan se, "ishte thjesht një stërvitje nate e rojeve tona".

Zgjedhjet në Himarë, Tetor 2000

Një nga incidentet ku kanë marrë pjesë ligjvënësit grekë është dhe ai
i zgjedhjeve parlamentare në tetor të vitit 2000 në Himarë. Deputetët
kanë ushtruar presion propagandistik mbi votuesit, kanë hyrë nëpër
qendra votimi, kanë organizuar protesta përballë kamerave të
televizionit grek te ardhura enkas në ditën e votimit, kanë premtuar
viza në këmbim të votave për kandidatin e PBDNJ-së. Shteti shqiptar
reagoi duke miratuar një rezolutë për këto shkelje kushtetuese.

Vrasja e Gentian Çelnikut, Athinë 2002

I riu shqiptar Gentian Çelniku ka qenë duke pirë një kafe në një nga
baret e Athinës pas një ditë të lodhshme pune. Por kontrolli i një
skuadre të policisë greke ka bërë që për Çelnikun kjo të ishte dhe
dita e fundit e jetës. Oficeri i policisë greke, Joanis Rizopolos,
nuk ka hezituat ta qëllojë me pistoletë Çelnikun duke i shkaktuar
atij vdekjen e menjëhershme. Çudia ka qenë se vetë vrasësi më pas ka
marrë pjesë në këqyrjen e vendngjarjes dhe më vonë është liruar nga
gjykata greke.

Racizmi me fëmijët shqiptarë, 25 tetor 2003

Odise Cenaj, 18 vjeç nga Shkodra, u pengua me forcë që t'i printe
parakalimit të gjimnazistëve me flamurin grek në një ceremoni
zyrtare. Sipas rregullores së arsimin grek në ceremonitë zyrtare
flamurin helen duhet ta mbajë nxënësi i dalluar i shkollës. Dhe
Odiseja ishte vërtet më i dalluari, por nuk ishte grek. Ky incident
bëri që në Greqi të nisin debatet mes rrymave nacionaliste dhe atyre
të moderuara, por në Shqipëri përveç një keqardhje nuk pati asnjë
reagim nga shteti shqiptar.

Vrasja për një fjalë, Aleksandër Lufo, Athinë 2003

Aleksandri është viktima e radhës ndër emigrantët tanë në Greqi, ku
gjykatat greke kanë liruar thuajse të gjithë personat që kanë vrarë
shtetas shqiptarë. 20-vjeçari është qëlluar disa herë me thikë nga
një shtetasi grek, pasi ky i fundit mendonte se emigranti i kishte
vjedhur një aparat radioje. Sipas policisë greke, "49-vjeçari grek,
bari dhensh, e ka qëlluar shqiptarin sepse ky e ka ofenduar".

Vullnet Bytyçi, vrasje në kufi, 23 shtator 2003

Është një nga emigrantët e shumtë të vrarë në kufirin greko-shqiptar.
I riu Vullnet Bytyçi u ndalua nga një skuadër e ushtrisë greke gjatë
kalimit të kufirit. Në rrethana të paqarta një nga ushtarët ka
nxjerrë pistoletën dhe e qëlloi me një plumb në kokë duke i shkaktuar
vdekjen e menjëhershme. Qeveria shqiptare protestoi në ambasadën
greke duke kërkuar ndëshkimin e vrasësit. E vetmja masë që mori pala
greke ishte largimi nga shërbimi i ushtarakut helen që bëri vrasjen.

Papandreu për Himarën, Athinë 2003

Zgjedhjet në Shqipëri kanë ngritur gjithmonë temperaturën e
marrëdhënieve greko-shqiptare. Në vitin 2003, në Himarë do të
shënoheshin jo pak incidente mes simpatizantëve të PBDNJ-së dhe
partive të tjera. Kryeministri grek, Georgios Papandereu, deklaroi
për incidentet në Himarë se, "Himara është një pakicë solide greke
dhe duhet të konsiderohet si e tillë". Kjo deklaratë e kreut të
qeverisë shkaktoi jo pak reagime në Tiranë, kur ende në Himarë
dëgjoheshin thirrjet antishqiptare.

Gramoz Palushi, Greqi, 5 shtator 2004

Fitorja e kombëtares shqiptare ndaj asaj greke në futboll është
kthyer në një tragjedi mbrëmjen e 5 shtatorit 2004. Shqiptari Gramoz
Palushi u vra me thikë nga greku Panajotis Kladhis vetëm për arsyen
se Palushi po festonte me flamurin. Palushi vdiq nga plaga e marrë
nga goditja me thikë. Në po të njëjtën ditë, në Athinë pati një seri
incidentesh mes shqiptarëve dhe grekëve të cilët kërkonin të festonin
fitoren në sheshin "Omonia".

Luan Bërdëllima, vritet nga policia greke, 20 gusht 2004

36-vjeçari nga Gramshi, i cili jetonte familjarisht në Athinë, u
qëllua për vdekje nga një polic special. Në lokalin ku viktima
shikonte ndeshjen hyri policia dhe duke i sharë dhe ofenduar kërkon
t'u bënte kontroll shqiptarëve. 36-vjeçari protestoi duke treguar
dokumentet e rregullta dhe i kërkoi policit grek të mos e ofendonte.
Por polici grek nxori pistoletën dhe e qëlloi me një plumb në kohë
duke i shkaktuar vdekjen e menjëhershme. Përveç qëndrimit të
opinionit publik në Tiranë, në Greqi nuk pati asnjë reagim.

Vrasje për këngë shqiptare, 16 mars 2005

Ilir Frroku, 26 vjeç, u vra me thikë në një lokal të Athinës nga një
grek vetëm sepse po këndonte këngë shqiptare. Sipas dëshmitarëve dhe
shokëve të Ilirit vrasja është bërë nga badigardët e lokalit të cilët
i kanë qëlluar shqiptarët që po festonin. Ndërkohë që policia greke
serviri një tjetër motiv të vrasjes. Sipas saj shqiptarët kanë
tentuar të vjedhin një motorr që ishte parkuar afër lokalit dhe
personi që e goditi Frrokun ka qenë një turk.

Papulias anulon vizitën, Sarandë, 1 nëntor 2005

Dy vite më parë, incidentet diplomatike mes Shqipërisë dhe Greqisë
shënuan nivelin më të lartë protokollar. Presidenti i Greqisë,
Karolos Papulias, do të takohej me homologun shqiptar Alfred Moisiu,
në Sarandë. Papulias kërkoi që më parë të shkonte në konsullatën e
Gjirokastrës, por në hyrje të saj protestues të Shoqatës Çamëria
kishin vendosur parulla dhe thërrisnin për të drejtat e tyre.
Papulias e interpretoi këtë si një provokim dhe anuloi takimin me
Moisiun në Sarandë.

Vrasja e Edison Jahaj, Kretë, 1 janar 2006

Mbajtja e një bluze me flamurin shqiptar e një djaloshi nga Tepelena,
në një bar ka qenë shkaku i një sherri mes shqiptarëve dhe grekëve në
mbrëmjen e 31 dhjetorit në fshatin Rrethimo të Kretës. Por sedra e
grekëve duket se ishte fyer keq, ndaj katër orë më vonë 7 prej tyre
hynë me forcë në shtëpinë e njërit prej shqiptarëve dhe e vrasin.
Edison Jahaj, 17-vjeçari nga fshati Levan i Tepelenës u vra me 17
thika nga një grup grekësh. Autoritet helene e cilësuan si një vrasje
raciste, ndërkohë në Tiranë, Parlamenti Rinor organizoi një seri
protestash.

Shkolla greke në Himarë, 20 shkurt 2006

Hapja e shkollës së parë greke "Omiros" në Himarë ka sjellë jo pak
debate mes politikanëve shqiptarë dhe përfaqësuesve të PBDNJ-së.
Përurimi i shkollës u bë nga zëvendësministri grek i Arsimit dhe ai
vendas, por qeveria shqiptare nuk kishte dhënë ende lejen për
ndërtimin dhe hapjen e saj. Më shumë se një incident ishte një
keqkoordinim i punës së qeverisë. Pasi vetëm në muajin maj dha lejen
për ndërtimin e saj, ndërkohë që hapja u bë në muajin shkurt. Por kjo
nuk i pengoi politikanët të akuzonin vendin fqinj dhe anasjelltas.

"Zhvarrimet në Kosinë", Përmet, 5 qershor 2006

Zhvarrimet në Kosinë shkaktojnë incident diplomatik mes vendeve.
Prifti ortodoks Vasili Thomollari kish marrë përsipër mbledhjen e
eshtrave të ushtarëve grekë të rënë gjatë luftës. Por zhvarrimet
ishin bërë dhe në varreza shqiptarësh dhe fshatra ku ushtritë greke
nuk kishin kaluar kurrë. Policia shqiptare ndërhyri për të verifikuar
eshtrat në kishën e fshatit Kosinë të Përmetit. Ndërkohë konsulli
grek nuk lejoi që policia të hyjë në një objekt kulti. Ndërkohë
prifti grek refuzoi të paraqitej në prokurori.

Kryebashkiaku falënderon greqisht, 25 shkurt 2007

Lojtarëve shqiptarë në Greqi, një fjalë e thënë në gjuhën amtare mund
t'u kushtojë karrierën. Ndërsa në Shqipëri askush nuk ndalohet ta
fshehë identitetin, madje edhe kur është një zyrtar i lartë shtetëror
dhe me ligj i duhet të komunikojë në gjuhën zyrtare. I sapo zgjedhur
kryetar i Bashkisë së Himarës, Vasil Bollano preferoi t'i falënderojë
qytetarët e Himarës në gjuhën greke, edhe pse ata që e votuan ishin
shqiptarë, duke shënuar në këtë mënyrë një incident.

Viedoja greke, 4 mars 2007

Një marsh urrejtjeje i kënduar nga ushtarët grek gjatë stërvitjes ka
acaruar marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Greqisë. Kjo video u publikua
në internet, ndërkohë që teksti i këngës është botuar nga gazetat
greke dhe shqiptare. "I shikoni ata, janë shqiptarë. Me zorrët e tyre
do të bëjmë lidhëse këpucësh", ky ishte teksti i këngës raciste që
shkaktoi reagime në disa qytete të vendit. Ndërkohë që Ministria e
Mbrojtjes i kërkoi Athinës të dënonte skandalin, gjë që u bë nga
zëvendësministri i Jashtëm grek.

Dhuna mbi familjen e Alban Bushit, 5 mars 2007

Goli i futbollistit Shqiptar Alban Bushi ndaj skuadrës Iraklis u ka
kushtuar shumë shtrenjtë familjarëve të tij. Në ndeshjen Iraklis-
Apollon Kallamaria, pas golit të Bushit, tifozët e Iraklisit kanë
ushtruar dhunë mbi familjarët të cilët shihnin ndeshjen në stadium.
Prindërit dhe bashkëshortja e futbollistit shqiptar janë goditur me
grushte dhe shkelma për disa minuta. Familja e Bushit është detyruar
të largohet me autobusin e skuadrës pasi forcat e rendit nuk mund të
ndalonin turmën.

.....