Nga Fran Gjoka
Kultivimi i tolerancës, si vlerë i takon shkollës dhe përben domosdoshmëri, pasi ajo krijon klime të butë dhe të përshtatshme për punë në mjediset e shkollës, motivon stafet pedagogjike , pasuron botën e tyre emocionale dhe krijon kushte optimal për bashkëpunim ne dobi të modernizimit të procesit mësimor dhe të zgjidhjes se problemeve të shumta me të cilat përballet sot shkolla jonë.
Përvoja jonë e gjatë me nxënësit, bashkëpunimi me individë e grupe të ndryshme sociale, pjesëmarrja në nivele të ndryshme të drejtimit në arsimin parauniversitar, ballafaqimet e shumta me nxënësit dhe adoleshentët në tubimet e ndryshme edukative e sociale na kanë çuar në përfundimin se sa më komunikues , me eksperience dhe të formuar shkencërisht e profesionalisht, të jenë mësuesit, aq më tolerant dhe të besueshëm do të jenë ata me nxënësit dhe komunitetin prindëror.
Përvoja jonë e gjatë me nxënësit, bashkëpunimi me individë e grupe të ndryshme sociale, pjesëmarrja në nivele të ndryshme të drejtimit në arsimin parauniversitar, ballafaqimet e shumta me nxënësit dhe adoleshentët në tubimet e ndryshme edukative e sociale na kanë çuar në përfundimin se sa më komunikues , me eksperience dhe të formuar shkencërisht e profesionalisht, të jenë mësuesit, aq më tolerant dhe të besueshëm do të jenë ata me nxënësit dhe komunitetin prindëror.
Të jesh tolerant nuk do të thotë të bësh shaka e muhabet kohë e pa kohë dhe që nuk kanë lidhje me nxënësit dhe adoleshentet në orën e mësimit, ndonëse në momentin dhe kohën e duhur edhe ato duhen dhe i shërbejnë përvetësimit logjik e krijues të njohurive, çlodhjes dhe përqendrimit të vëmendjes në mësim, si dhe përmirësimit të gjendjes psikologjike të tyre. Ajo që kërkohet është që anektodat, ndodhitë, lojërat e shakatë të jenë funksionale, në dobi të mësimit dhe përmirësimit të marrëdhënieve mes palëve mësues-nxënës- drejtues e punonjës pedagogjik. Kjo arrihet vetëm me mësues e drejtues që e kanë formimin e tyre profesional, që nënkupton zotërimin nga ata të një sasi dijesh të domosdoshme në fushën e psikologjisë e pedagogjisë, si dhe të degëve të shumta të tyre.
Nuk ka tolerancë në se mungon dialogu në mes palëve, në se sundon fryma e të diktuarit dhe autoritarizmit, si dhe imponimit të mendimit tjetrit me argumentin e më të diturit. Mungesa e tolerancës dhe vendimmarrjet e pamatura sjelljet delirante jashtë etikës bëhen burim konfliktesh në shkollë, çojnë në dështim të orës së mësimit dhe në prishjen e atmosferës në punë, bie ritmi i të nxënit dhe krijohet gjendje stresuese artificial e me pasoja, situate rendohet, nxënësit humbasin orë të tëra mësimi, pasi sipas tyre prindërit nuk kanë kohë të vijnë në shkollë. Pa u mbrojtur nxënësit për gabimet e tyre gjykoj se përgjegjës për situatë të tilla konfliktuale në shkollat tona që shoqërohen shpesh herë edhe me dhunë, së paku psikologjike, janë mësuesit, paaftësitë e tyre psikosociale e pedagogjike për ta menaxhuar situatën mungesa e theksuar e tolerancës për t’u dhënë zgjidhje problemeve të tilla që prodhon shkolla çdo ditë etj. Mësuesia është profesion i tolerancës, i të duruarit, i gjetjes së momentit për të lëshuar.
Nuk ka tolerancë në se mungon dialogu në mes palëve, në se sundon fryma e të diktuarit dhe autoritarizmit, si dhe imponimit të mendimit tjetrit me argumentin e më të diturit. Mungesa e tolerancës dhe vendimmarrjet e pamatura sjelljet delirante jashtë etikës bëhen burim konfliktesh në shkollë, çojnë në dështim të orës së mësimit dhe në prishjen e atmosferës në punë, bie ritmi i të nxënit dhe krijohet gjendje stresuese artificial e me pasoja, situate rendohet, nxënësit humbasin orë të tëra mësimi, pasi sipas tyre prindërit nuk kanë kohë të vijnë në shkollë. Pa u mbrojtur nxënësit për gabimet e tyre gjykoj se përgjegjës për situatë të tilla konfliktuale në shkollat tona që shoqërohen shpesh herë edhe me dhunë, së paku psikologjike, janë mësuesit, paaftësitë e tyre psikosociale e pedagogjike për ta menaxhuar situatën mungesa e theksuar e tolerancës për t’u dhënë zgjidhje problemeve të tilla që prodhon shkolla çdo ditë etj. Mësuesia është profesion i tolerancës, i të duruarit, i gjetjes së momentit për të lëshuar.
Vendimmarrja duhet të jetë e shpejtë dhe me sa më pak pasoja, të shuaj çdo konflikt që nuk I shërben askujt, as vetë mësuesit. Askush nuk ka të drejtë t’i fyejë të tjerët, pavarësisht se je më i madh, i veshur me pushtet, e mund të kesh dije edhe më shumë se nxënësit. Zhurma e papërballueshme në mësim është rrjedhojë e nivelit të ulët të mësimdhënies dhe e mungesës së gjithpërfshirjes së nxënësve. Mësuesi i suksesshëm duhet të përcaktojë me saktësi se çdo bëj vetë dhe ç’mund të bëjë nxënësi Brenda orës së mësimit. Sjelljet dhe veprimet tolerante e ulin intensitetin e konflikteve në shkollë e jashtë saj dhe krijojnë kushte normale për punë, kurse sjelljet, veprimet intolerante me kolegët, nxënësit dhe vartësit krijojnë situate pune acaruese, nxisin konfliktet dhe dëmtojnë rëndë misionin e shkollës. Në raste keqkuptimesh mes mësuesve e nxënësve, drejtuesve dhe që përbëjnë bazën e konflikteve mes palëve , është e domosdoshme që hapat të hidhen me kujdes dhe me mature. Të tolerosh do të thotë të dish të komunikosh, të dish të falësh, të kesh aftësi për t’i bërë për vete nxënësit dhe adoleshentet edhe atëherë kur ata mund ta kenë gabim. Çfarë fitoi mësuesi, nxënësi dhe klasa me nxjerrjen e nxënësve jashtë dhe me ”gjyqin” që shpesh herë u bëhet atyre! Asgjë, përkundrazi humbasin të gjithë duke nxjerrë nxënës jashtë orës së mësimit për arsye zhurme ose ardhje me vonesë cenohet dinjiteti,acarohet mjedisi pedagogjik, marrëdhëniet goditen dhe ora ë mësimit dështon. u hap një konflikt që mund të parandaloj,pra mësuesi mund të toleronte duke bërë argumentin bindes dhe sqarues. Në rastin kur nxënësit bëjnë zhurmë në mësim, përgjegjësinë e mësuesit duhet ta kërkojë tek vetja e vet, tek përgatitja e tyre e pamjaftueshme e tyre profesionale e shkencore. Nga takimi I vëzhguar në mësues të tillë që krijojnë probleme në shkollë dhe që çojnë në prishjen e marrëdhënieve, nuk e njohin mekanizmin e punës me tre nivelet objektivat që dihen fort mirë në çdo shkollë:Kemi kolektiva që formohen nga nxënës që kanë interesa për dijen, që pak a shumë njihen mirë me njeri tjetrin dhe që janë klasa homogjene. Në klasat e tjera është lehta ta realizosh misionin fisnik si mësues dhe mësimdhënës. Kemi klasa që përbëhen nga gupe difuze që janë homogjene dhe ku nxënësit kanë diferenca në formim dhe edukim. Puna me klasa të tilla duhet të jetë e kualifikuar, në të kundërt sherret nuk ndalen dhe dëmi është i madh. Kemi klasa me nxënës që kanë problem sociale dhe edukative, të prirura drejt sjelljeve devijante dhe intolerante, njeri grup hidhet kundër tjetrit duke krijuar problem të shuma sociale në shkollë. Një mungesë durimi në komunikim me ta dhe një trajtim i pakujdesshëm i tyre nga mësues e drejtues shkollash, mund të çojë në sjellje dhe veprime intolerante dhe me të papritura të paparashikuara. Shkurt aty ku mungon mendimi didaktik krijues si pa dashur lulëzon të mësuarit mekanik e riprodhues që ndrydh shpirtin e nxënësit dhe që mbyt mendimin e tij krijues.
Toleranca e vërtetë duhet dalluar e veçuar me konceptet e qëndrimet e tjera që I qëndrojnë përreth asaj. Ajo arrihet dhe qëndrimi është tolerant atëherë kur së bashku me të tjerët gjendet një zgjidhje e caktuar dhe e caktuar e një problem, mosmarrëveshje apo konflikti, që për formën përfundimtare të tij duhet të jetë të interesuar të gjitha palët e përfshira në të. Në të tilla raste zgjidhja jep rezultat vetëm kur njihet realisht konflikti, aktorët shkaqet dhe rrethanat. Varianti përfundimtar i zgjidhjes nuk duhet të jetë baras mbi ta ose konformist, por real dhe i paanshëm dhe që, në një farë mënyre i kënaq të gjitha palët. Zgjedhje të tilla kanë edhe një vlerë tjetër, pasi palët njohin mirë veten dhe interesat e tyre.
Edukatori i mirë vlerëson çdo veprim në sjelljet e tij më nxënësit, dhe fjalët që ju thotë atyre, mendon për çdo pasojë që mund të ketë në marrëdhëniet e tij me nxënësit një fjalë e nxituar dhe e pamenduar, natyrisht edhe reflekton. Kjo sepse ai niset gjithnjë nga parimi pedagogjik se në edukim nuk ka vogëlsira, se vogëlsirat e pavlerësuara krijojnë përplasje shterpë, e ndotin mjedisin dhe atmosferën dhe krijojnë klimë jot ë qetë në shkollë, duke i rënë ndesh idesë , që është provuar e thënë shpesh se klima e butë, tolerance e mirëkuptimi mes nxënësve e mësuesve forcon frymën e bashkëpunimit e zhvillimit, e motivon gjithë jetën dhe punën në shkollë.
Klima pozitive në tërësi në shkollë dhe ajo mes mësuesit dhe nxënësit ka edhe anën e vet sociale. Mësuesit tanë në shumë raste nuk e njohin dhe as bëjnë përpjekje për të njohur mjedisin familjar ku rriten, ushqehen dhe edukohen nxënësit e tyre. Nuk duan t’ia dinë për problemet e mprehta dhe të vështira që kalon familja shqiptare, marrëdhëniet e vështira në jo pak raste në çift, të cilat shfaqen dukshëm në mjedisin shoqëror. Ndodh që mëshuesit kujdestar nuk njohin nivelin e jetës së fëmijëve që kanë në patronazh dhe as diferencat në edukimin e tyre. Ky është element social, është domosdoshmëri për të hyrë në thellësi të tij nga mësuesit, në se dëshirojnë që puna e tyre të jetë më e frytshme, më e vlerësuar, më misionare, që marrëdhënia të jetë shumë bashkëpunuese, që nxënësi ta ndjejë veten në shkollë si në shtëpinë e tij. Ja pse ‘…njohja nga ana e mësuesit e kushteve të jetës së fëmijëve adoleshenteve jashtë institucionit shkollorë është e domosdoshme, për të kuptuar shkakun e disa prej reagimeve të nxënësve dhe për të përshtatur veprimin e tij edukativ. Për të dhënë vetëm një shembull, nuk mund te veprohet si me fëmijët e uritur ashtu dhe me ata që kanë ushqim të përshtatshëm”( Pedagogjia e Përgjithshme 1995,fq. 47). Vetëm një njohje e tillë e bën mësuesin më njerëzor, me emotive, në kuptimin më të mirë të fjalës, e formëson atë më mirë si mësues dhe edukator, i rrit me shumë dinjitetin në mjedisin social dhe pedagogjik, e bën më të ndjeshëm si njeri dhe ndihmon atë për të krijuar marrëdhënie bashkëpunuese, zhvilluese dhe nxitëse me nxënësit. Në këtë kuptim marrëdhënia pozitive zgjerohet mes palëve. Ajo shkon deri në familje, deri në komunitet dhe depërton në elementët që duhen korrigjuar dhe ndrequr, që në kushtet e punës vetëm në shkollë mësuesi nuk do ta arrinte një gjë të tillë. Oh sa ngrohtësi ndjen një fëmijë apo adoleshent, kur mësuesi dhe drejtuesi i shkollës i shkojnë atij për vizitë në shtëpi, kur atë e nxisin për të kapërcyer vështirësitë e shumta ekonomike e sociale me të cilat ndeshen prindërit e tij! Ja pse mësuesi duhet të jetë pak edhe psikolog, edhe sociolog edhe metodist i mirë. Gjithsesi në media, në shkollë në jetën e përditshme social kulturore e politike, në komunitet dhe institucionet e administratën publike të arsimit ballafaqohemi shpesh me fjalët tolerancë, tolerant, me shumë tolerantë, më tepër tolerancë, je tolerant ose nuk je i tillë, vepron, sillesh e komunikon me tolerancë etj. Jo vetëm në të shprehur, por më tepër në përmbajtjen e fjalës e në kuptimin e saj ka paqartësi, keqkuptime dhe interpretime jo të sakta në shkolla. Ndodh jo rrallë që koncepti tolerancë ngatërrohet me koncepte që janë të përafërta, por nuk janë të njëjta. Jo vetëm në kuptimin social por edhe në atë psikokulturor. Pra tolerance është cilësi e njerëzve të qytetëruar e kulturuar dhe që janë, njohës të mirë të punës së tyre. Zgjidhjet tolerante të problemeve të përditshme, brenda kuadrit ligjor I shërbejnë reformimit të shkollës, përparimit dhe modernizimit të saj. Ja pse kjo vlerë mendojmë se duhet bërë edhe pjesë e programeve trajnuese dhe kualifikuese të pandërprera të DAR-it dhe ZA-ve të vendit. Si përfundim , asnjë shkollë, asnjë standard nuk mund të arrihet, asnjë shkollë nuk mund të jetë e suksesshme, në se palët humbasin besimin tek njëra tjetra, në se mësuesit nuk krijojnë një klimë të përshtatshme që çlirojnë fëmijën nga ankthi. Rritja e personalitetit të mësuesit dhe figurës së tij realizohet vetëm në një mjedis besimi, simpatie, respektimit të rregullave të nevojshme për jetën në grup.
Këtu më vjen ndërmend një thënie e presidentit amerikan Barack Obama për ditën e parë të shkollës, shtator 2009 ku thotë: “Ne kemi nevojë që çdo njëri prej jush të zhvillojë më tej talentin, aftësitë dhe intelektin, në mënyrë që të mund të ndihmoni në zgjidhjen e problemeve më të vështira që kemi. Nëse ju nuk do ta bëni këtë –nëse ju do të hiqni dorë nga shkolla – ju nuk po hiqni dorë vetëm nga vetja juaj,ju do të hiqni dorë nga vendi juaj”
Edukatori i mirë vlerëson çdo veprim në sjelljet e tij më nxënësit, dhe fjalët që ju thotë atyre, mendon për çdo pasojë që mund të ketë në marrëdhëniet e tij me nxënësit një fjalë e nxituar dhe e pamenduar, natyrisht edhe reflekton. Kjo sepse ai niset gjithnjë nga parimi pedagogjik se në edukim nuk ka vogëlsira, se vogëlsirat e pavlerësuara krijojnë përplasje shterpë, e ndotin mjedisin dhe atmosferën dhe krijojnë klimë jot ë qetë në shkollë, duke i rënë ndesh idesë , që është provuar e thënë shpesh se klima e butë, tolerance e mirëkuptimi mes nxënësve e mësuesve forcon frymën e bashkëpunimit e zhvillimit, e motivon gjithë jetën dhe punën në shkollë.
Klima pozitive në tërësi në shkollë dhe ajo mes mësuesit dhe nxënësit ka edhe anën e vet sociale. Mësuesit tanë në shumë raste nuk e njohin dhe as bëjnë përpjekje për të njohur mjedisin familjar ku rriten, ushqehen dhe edukohen nxënësit e tyre. Nuk duan t’ia dinë për problemet e mprehta dhe të vështira që kalon familja shqiptare, marrëdhëniet e vështira në jo pak raste në çift, të cilat shfaqen dukshëm në mjedisin shoqëror. Ndodh që mëshuesit kujdestar nuk njohin nivelin e jetës së fëmijëve që kanë në patronazh dhe as diferencat në edukimin e tyre. Ky është element social, është domosdoshmëri për të hyrë në thellësi të tij nga mësuesit, në se dëshirojnë që puna e tyre të jetë më e frytshme, më e vlerësuar, më misionare, që marrëdhënia të jetë shumë bashkëpunuese, që nxënësi ta ndjejë veten në shkollë si në shtëpinë e tij. Ja pse ‘…njohja nga ana e mësuesit e kushteve të jetës së fëmijëve adoleshenteve jashtë institucionit shkollorë është e domosdoshme, për të kuptuar shkakun e disa prej reagimeve të nxënësve dhe për të përshtatur veprimin e tij edukativ. Për të dhënë vetëm një shembull, nuk mund te veprohet si me fëmijët e uritur ashtu dhe me ata që kanë ushqim të përshtatshëm”( Pedagogjia e Përgjithshme 1995,fq. 47). Vetëm një njohje e tillë e bën mësuesin më njerëzor, me emotive, në kuptimin më të mirë të fjalës, e formëson atë më mirë si mësues dhe edukator, i rrit me shumë dinjitetin në mjedisin social dhe pedagogjik, e bën më të ndjeshëm si njeri dhe ndihmon atë për të krijuar marrëdhënie bashkëpunuese, zhvilluese dhe nxitëse me nxënësit. Në këtë kuptim marrëdhënia pozitive zgjerohet mes palëve. Ajo shkon deri në familje, deri në komunitet dhe depërton në elementët që duhen korrigjuar dhe ndrequr, që në kushtet e punës vetëm në shkollë mësuesi nuk do ta arrinte një gjë të tillë. Oh sa ngrohtësi ndjen një fëmijë apo adoleshent, kur mësuesi dhe drejtuesi i shkollës i shkojnë atij për vizitë në shtëpi, kur atë e nxisin për të kapërcyer vështirësitë e shumta ekonomike e sociale me të cilat ndeshen prindërit e tij! Ja pse mësuesi duhet të jetë pak edhe psikolog, edhe sociolog edhe metodist i mirë. Gjithsesi në media, në shkollë në jetën e përditshme social kulturore e politike, në komunitet dhe institucionet e administratën publike të arsimit ballafaqohemi shpesh me fjalët tolerancë, tolerant, me shumë tolerantë, më tepër tolerancë, je tolerant ose nuk je i tillë, vepron, sillesh e komunikon me tolerancë etj. Jo vetëm në të shprehur, por më tepër në përmbajtjen e fjalës e në kuptimin e saj ka paqartësi, keqkuptime dhe interpretime jo të sakta në shkolla. Ndodh jo rrallë që koncepti tolerancë ngatërrohet me koncepte që janë të përafërta, por nuk janë të njëjta. Jo vetëm në kuptimin social por edhe në atë psikokulturor. Pra tolerance është cilësi e njerëzve të qytetëruar e kulturuar dhe që janë, njohës të mirë të punës së tyre. Zgjidhjet tolerante të problemeve të përditshme, brenda kuadrit ligjor I shërbejnë reformimit të shkollës, përparimit dhe modernizimit të saj. Ja pse kjo vlerë mendojmë se duhet bërë edhe pjesë e programeve trajnuese dhe kualifikuese të pandërprera të DAR-it dhe ZA-ve të vendit. Si përfundim , asnjë shkollë, asnjë standard nuk mund të arrihet, asnjë shkollë nuk mund të jetë e suksesshme, në se palët humbasin besimin tek njëra tjetra, në se mësuesit nuk krijojnë një klimë të përshtatshme që çlirojnë fëmijën nga ankthi. Rritja e personalitetit të mësuesit dhe figurës së tij realizohet vetëm në një mjedis besimi, simpatie, respektimit të rregullave të nevojshme për jetën në grup.
Këtu më vjen ndërmend një thënie e presidentit amerikan Barack Obama për ditën e parë të shkollës, shtator 2009 ku thotë: “Ne kemi nevojë që çdo njëri prej jush të zhvillojë më tej talentin, aftësitë dhe intelektin, në mënyrë që të mund të ndihmoni në zgjidhjen e problemeve më të vështira që kemi. Nëse ju nuk do ta bëni këtë –nëse ju do të hiqni dorë nga shkolla – ju nuk po hiqni dorë vetëm nga vetja juaj,ju do të hiqni dorë nga vendi juaj”
