Sibila Petlevska - Cikël poetik (Përkth. nga F. S. Baçi, dhe S. Guraziu)

E TILLË ESHTË KOHA

Kudo që të shkosh përsërit sesi
në kohë dështimesh dhe sëmundjesh
ilaç bëhet helmi. Shiko:
ai burri atje që kërcen nga
dritarja e mbyllur nuk di të heqë
dorë në të njëjtën mynyrë si unë dhe
ti. Sëmundjet tona mbajnë emra
të ndryshëm. Asgjë nuk na lidh përveç

dështimit. Ndërsa unë numëroj të qepurat
ti kapesh për thike. Ndërsa ti prêt me teh
unë zgjas dorën për kafshim. As qeni
s’e honeps dorën e shtrirë kështu.
Edhe gjarpëri refuzon të sulmojë. Ajo që
te gjarpëri nuk ka më ilaç për ne
nuk përbën shkak që ta vrasim. Nuk jemi
ne të pashërueshëm, e tillë është koha.


PREKJA

Zemra e malit. Ftohur nga prekja
me shkëmbinjtë mbi të cilët toka
nën dëborë ruan vetëm aq
nxehtësi sa është e nevojshme. Frymarrja
bëhet më e rëndë. Thundrat trokasin nëpër
vezën e gurëzuar njerëzore. Jeta e ruajtur mund
të jetë e ruajtur me kusht dhe vetëm sipas rregullit
i cili deri më tash këtu nuk ka qenë i njohur.

Prekur gjer në lot me formën e cila në fakt
nuk përpiqet sa duhet t’i përngjasë jetës siç e dimë,
megjithatë kohë pas kohe jemi të prirur të kërkojmë
zemrën e fëmijës në syrin e gurit për të cilin mendojmë
se duhet të jetë i verdhë e i mbarsur dhe se ky
embrion i ngjan bebes së syrit si dëshmi që
i porsalinduri i huaj do të na njohë dhe pranojë
ashtu si zogu nga veza pranon dhe ndjek të parin që sheh.


KOHA

Sikur nga këto pozita t’i them kohës
ndalo nën vishnjen që vishnje nuk
prodhoi, nuk do më vinte keq. Asnjë
orë nuk është më e mirë se tjetra dhe pak
rëndësi ka nëse krimbi mëdafshit me vija
në tavolinë nga dega ra, apo ky është pendim
me njëqind këmbë që u zvarrit së njëjtës rrugë
së cilës erdhi dhe gjithçka tjetër. Nëpër

tokë a qiell s’është me rëndësi. Pilivesë,
bulkth, karkalec, kalëqyqe, mizëkali
ose diçka e ngjashme me të. Emri nuk është
shenjë besnike që sendi të jetë send, gjallesa
gjallesë, që çfardo qoftë i takon diçkaje çfardo,
kushdo qoftë dikujt tjetër. Kur do të mundnim,
bashkë t’i thoshim kohës ndal, ajo do t’i ndalte
secilit prej nesh në një kohë tjetër.


VËZHGUES NË KALIM

Shumë pemë. Pemë pas pemëve:
në të gjitha ndërhapsirat rombe
toke ngjyrosur me diell vezullojnë
në bojën e lëkurës së portokallit anës
qëndisur me hije. Tërësisht përpara, trungjet
lodrojnë në dukje krejt të zi dhe
secili dru ndjek qerthullin e rritjes
që i takon, ndonëse konturet në tërësi,

dalldisur në njërin krah, shfaqin të zhveshura,
zbehtësisht gështenjë, vagina të vogla
e të mëdha në pajtim me ritmin, ashtu
siç hapet dhe mbyllet pylli ndaj vështrimit. Ai
vetëm është vëzhgues në kalim e asgjë më shumë;
nuk le pas vetes asgjë përveç se ca pak
gjethe të lagështa që po çelin dhe një sy
prej drite në fund të tunelit të blertë.


SYRI I RI

Nuk pritëm të vinte lejleku i parë mbi çati
por vetë i vendosëm çerdhet mbi oxhaqe.
Kaloi koha e çuditjeve në të cilën vlente rregulli
që çdo send për një sy të ri është diçka e re.
Vdekatarët qetësisht prej të vdekurve ngrihen,
jetojnë njerëz pa ideale,
liria mbahet si zinxhir stolie, për të nuk vdiset më
shumë se për gjithçka tjetër, prej gjakut marrim vetëm

ujin, ndërsa veshët i ruan nga fjalët dhe muzika
rrëshira e natyrës.
Koha dhe hapsira serviren të paketuara. Gjithë shqisat
tona të cilat qenë mbledhur nga frika në sferë, pak
nga pak drejtohen, mu si thellimet në tru. Jeta rrjedh
si rrymë. Ka apo nuk ka jetë: njëshi apo zero.
Mësuam të ndajmë ndjenjat që ishin vetëm tonat
si pasqyrimi në ujë: sa gota, aq dhe hëna në ujë.


BRISHTËSI

Merimanga ka tendosur mrekullinë e saj
ndërmjet sythit jeshil dhe degës së vjetër.
E dobta dhe forta së bashku mbajnë fijet.
Ndërthuren me dritën fijet dhe tani
pamja duket si pluhur në kordonin e diellit
në pasdite të zakonshme vere. Por nuk është.
Rastësia sajon botë të vetat në të njëjtën
mynyrë siç flaka përkund gjuhët kaltëroshe e të

bardha përreth kokës së zjarrit. Duket e lehtë si
merimangë. Por nuk është. Natën po ajo do përftohej
ndryshe: ngjashëm me një skelet të imët, me krahë
të varur, si xhindi që ka humbur fenë
dhe vdiq siç vdesin qyqarët. Senset i ikin
kontrollit: hyjnë pa u thelluar në mardhënie
dashurie, pleksen në thurje ta tejpashme dyfish.
Brishtësia i ngjan vdekjes: bashkon gjithçka me të gjitha.

Përktheu, nga origjinali kroatisht, Fatmir S. Baçi

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


Sibila Petlevski - Parullat e harresës

© 2004, Sibila Petlevski [Kroaci, 1964] - "Parullat e harresës" (dorëshkrim) - Publikuar në Poetry International (PIW)
Përktheu nga kroatishtja: S. Guraziu, 2008 (Publikuar në "Ars Poetica", dhe në "Poeteka", Tiranë)

JAVA E SHENJTË

Kemi fryrë balona plot gjashtë ditë,
duke menduar se është mënyra e vetme
që të kornizohet frymëmarrja. Nga qielli binte mana
e ëmbël dhe e vakët si qumështi nga sisa. O Zot!
Kemi mundur dhe me puthjet të arrijmë të njëjtën,
plotësisht të njëjtën gjë, kemi mundur dhe me
afshin në xham, që në pasqyrën e pastër
për ne mjegulla të shkruajë se frymojmë, që me shkrim
ngrohtësinë pa prekje dhe zëra ta përçojmë,
thjesht të ndodhemi këtu, dhe jo në rrjetën e gjakut
pështjelluar, jo si qenë të uritur, jo sikur zemër
përjetësisht e uritur që nga gjoksi ulërin.
Frymë balona dhe pastaj i shpuam me thikat
plot gjashtë ditë. Të shtatën kemi pushuar.


BREGU I VENERËS
"Quando yo murera quiero tus manos en mis ojos"
(Kur të vdes m'i mbulo sytë me duart e tua) - Pablo Neruda / Soneti LXXXIX

Sikur të kishe guxim të m'i mbulosh me shuplakat
sytë e hapur, do të shihja bregun e Venerës
në dorën tënde dhe do t'nisesha tatpjetës që të bindem
se ç'ndodhet në anën tjetër. Ajo ikje e thjeshtë
nga vdekja do t'ishte ngjashëm me zhvendosjen
e jastëkut nga nënkoka tek këmbët. Arkëmorti do të ngecej në rërë,
sënduk i gdhendur nga një copë akulli e vetme,
në lartësinë e lehtë, të ngrohtë. Në çast, mashtrimi iluzor
do të përfshinte ndërrimin e ngjyrës së flokëve dhe të gjinisë,
lirimin e çifteve të specieve të rrejshme të shtazëve,
të mrekullueshëm si flamingo me këmbët përgjysmë
rritur me filiza degësh të shelgut, dhe atyre njerëzve
të vegjël artificial nga të cilët ke aq shumë frikë,
përngjitur gojë më gojë që nga ta fryma të mos ik.


PEIZAZH ME TRI HËNA

Shteg sikur një skelet peshku me kreshta
që përfundojnë në shkurrishtë ose humbasin
në myshnjë ngatërruar me brezoret e drunjve
të moçëm. Mbi të jo qysh moti shfaqen drapërinj
të hënave ndriçuese - dy, tre ose më shumë sosh.
Çdo ecje përgjatë cungut të asaj udhe e barabartë
është me heqjen dorë dhe nënkupton më tepër se sa
rrugëthyerjen. Nata është më e dukshme se kurrë më parë.

Dhe aromatike: ngjashëm me aromën e gjethit
të shtypur mes gishtit dhe shuplakës. Bukur është
të jesh këtu, në peizazhin i cili ndryshimet e veta
nuk ia ka borxh dorës së njeriut dhe as natyrës.
S'mund të zgjedhësh: shtigjet hapen vetvetiu
si petalet e lulëkuqes. Ndërlidhen dhe shemben
thepisur, bien si ujëvara shkëlqimi të trupave
shumëzuar: dy, tre ose më shumë. Degëzohen
shtigjet e amputuara: plagët e vjetra të
vendimmarrjeve të vështira sonte mbulohen me bar.


PARULLAT E HARRESËS

Ata kumakë rriten me kërcej të stërgjatë,
sikur të parët e tyre të largët t'ishin nga fushat
e lulediellit, rrëzë murit, nën dritaren me dy
grila hapur për të cilat mbahet me të dy duart
fëmija me fytyrë prej të rrituri ngjashëm
me të fëmijës i cili do të mund të shpallej
i shenjtë në botën ku çdo gjë është më e re
se sa që duket. Vetmia shton vitet.

Kur gjurmët e pjekurisë në trupin i cili zhvillohet
vetvetiu, i cili nuk ka pasur rastin e takimit
me trupa të tjerë, si dhe me trupin e Zotit, i cili
s'ka fërkuar supet me të huajat, s'ka dhënë dorën,
i cili ekziston dhe mplaket pa rezistencë, pa gravitacion,
kur gjurmët në atë trup thërrasin joshjen për pikëllimin,
do t'i provojmë parullat e harresës që të mos
dënohemi me përkujtimin e esëllt se akoma jemi këtu.


TREGO
(Ç'ke? Nuk je zgjuar? Mos ndoshta i sëmurë je?
Më trego gjuhën. Eja, ngrihu dhe vishu!) - Maurice Maeterlinck, "Zogu i kaltër"

Trego saktësisht cilës rrugë llava kaloi ose sëpaku
me dorë trego kahun që t'mos ndodhë dhe ky vend sikur
të gjitha vendet tjera ku gjërat ndodhin papritur
të fillojë t'na përkujtojë ndarjen që kërmijt
e kanë bërë në gjethet. Koha bënë çudi: zvogëlon bëmen
e realitetit dhe nuk shuhen vetëm vullkanet në kataklizmat
e indiferencës. Do t'ishte gabim të quhej harrim
zinxhiri i pafund i ndërrimeve të çdogjësë me gjithçka. S'kemi

faj. Shqiponjat shtrijnë krahët si flamuj. Natyra e tyre
fiton: ndanë hapësirën në parcela të fuqisë dhe me çdo
fluturim shpon indigon* e mugëtirës, me çdo mbifluturim
të kornizës së bjeshkëve të ngjeshura bën me dije
se pas atij imazhi të cilin e gëlltit nata ka dhe një qiell
lyer me ngjyrat e veshkës. Frika e zotave të kryqëzuar
lëshon erë urine dhe gjaku, ndërsa Uria nuk pyet: Ç'ke?
Nuk je zgjuar? Mos ndoshta i sëmurë je? Ngrihu!

* ...letër karboni


QENI DI MË MIRË

Në fillim nuk na është e qartë se mjafton ajo çfarë
mbetet kur të kenë rënë petalet, e pastaj bukurinë t'ia mveshim
tepricës bëhet një ves nga i cili s'dimë të lirohemi.
Të bindur se rënia duhet të shkaktohet nga diçka,
themi era është fajtore. Fajtor do të ishte dhe asfalti i freskët
nëse qeni do t'fiksonte gjurmën e shputës në të, dhe fajtor do t'ishte
qeni që ia doli të linte gjurmën e përhershme të shetitjes së rastit,
me kusht që të ekzistojë rastësia, nga e cila e mundur është

të veçohet përjetësia. Duart më janë përplot lule dhe rrënjë,
tha shitësi i trëndafilave i cili dukej si një fëmijë i vonuar*
kur pati thënë, njëjtë siç do të thoshte shamani indian,
duart më janë përplot rroba me të cilat vishet toka.
Kemi mundur të blejmë e të shkojmë. Kemi mundur të blejmë
dhe të mbjellim trëndafilat, t'i kapim një nga një në bitumin e zi,
të lagët, për të qenë fajtorë që rrënjët kurrë s'do të zënë.
Madje dhe qeni di, më mirë se ne, të shenjojë kufijtë e botës së vet.

* ...fëmijë i vonuar në zhvillimin mendor


MISH QË NUK PRISHET

Si pavijon i braktisur ku dembeloset një familje
luanësh, kolanë që asgjë s'mban dhe katror me të cilin hapet
guri në dritare, si një copë mishi nga i cili gjaku është larë
me jargët. Kemi ëndërruar dhe ishte sikur t'mos ishte
ëndërr, sikur vërtetë bishat e ikura dhe macet
shtëpiake të ishin së bashku ikanakë. E bërë,
dhe tani më asgjë s'mund të bëhet që të mos jetë ashtu.
E kryer, ndonëse akoma zgjatë si ushqimi në stomak.

E re, plotësisht e re dhe e pakrahasueshme, sikur lindur
pa amësi në ujin që lulëzon, në ajrin i cili
shpërthen në copa të ngjashme me fluturat aq
fuqishëm sa që ajo që u krijua pastaj kurrë
nuk ia doli të harrojë se sëpaku një herë e pati ditur
fare sigurtë: kurrnjëherë s'do jetë e mundur të zhduket
vetvetiu, por me ndihmën tonë, dhe meqë ne jemi këtu,
dëshirojmë ta ndiejmë në gjuhë mishin që nuk prishet.


SYRI I RI

S'kemi pritur të fluturojë lejleku i parë mbi çati
por kemi vendosur vetë çerdhe nëpër oxhakë.
Ka kaluar koha e çuditjes në të cilën vlente
rregulla se syrit të ri çdo gjë i është një risi.
Të vdekurit zgjohen qetësisht, jetojnë njerëz pa idole,
liria bartet si varëse-stoli, nuk vdiset për të
më shumë se për çdo gjë tjetër, uji përfitohet nga gjaku,
e veshët nga fjalët dhe muzika i ruan sterra natyrale.

Koha dhe hapësira ofrohen në pako. Gjithë shqisat
që më parë nga frika mbledhur ishin si rruazë, ngapak
drejtëzohen, sikur dhe lakoret e trurit. Jeta rrjedh
sikur rryma. Është ose nuk është: njësh ose zero.
Kemi mësuar të falim ndjenjat që ishin vetëm tonat
si pasqyrimi në ujë: sa gota, po aq hëna në një gotë.


RRJETA

Uji ua bënë me dije peshqve se bie
shi. S'ka rëndësi as lloji as
sasia e karremëve. Të gjitha kurthet janë
njëjtë të mira. Frikësohem. Më mbron
lemeria. Nga unë del rrjeta metër pas
metri e pështirosjes. Do të vjell
nyjat dhe vrimat së bashku me atë
që çmendurisht dhe me këmbëngulje
kërkonte strehim mes nyjave të mia,

e nuk ia doli të ikte nëpër vrimat. Do
të puth të mbledhurat, me pështymë
do të zë vendet që rrjedhin. Do t'mbetet
në mua përjetë: nyja e parë, burimi
i fshehur i rrjetës që herët a vonë do të
shtriqet jashtë e zbrazët dhe e mbështjellur.
Do të ndodhë kjo kur dielli të dalë nga
plasa e gurit dhe të gjuajë rrezet
sikur t'ishte duke i marrë për vete.