DY LIBRA NË NJË RECENSION
Astrit BISHQEMI: “Shtëpiza ime” dhe “Kallëzimet e Kaltrit”
Hyrja
Është hera e parë që po takohem me krijimtarinë letrare për fëmijë të këtij shkrimtari mjaft të talentuar si tërësi (si libra) që nuk do të thotë se si fragmente nuk jam takuar me krijimtarinë e tij edhe më herët. Dhe, sapo fillova t’i shfletoj, ia behu s’e di se nga a kah, si me porosi, mbesa ime që është një nxënëse shembullore. Menjëherë më “bombardoi” me pyetjet:
- Gjysh të kujt janë këta libra?...
- Ku i ke marrë?...
- Sa të bukur qenkan?...
- Sa kushton një?...
- Për çka bëhet fjalë në ta?..., etj.
- Po ti mos nxito, Flonona. Unë sapo i mora. M’i solli xhaxhi postieri... Janë libra të shkrimtarit shumë të dashur për ju fëmijët nga Elbasani - Astrit Bishqemi. As unë ende s’i kam lexuar. Si ta lexoj të parin do ta japi ta lexosh edhe ti. Dhe, po ashtu, si ta lexoj edhe të dytin do ta japi edhe atë për lexim. Pasi t’i lexojmë do të bisedojmë bashkërisht për ta. Pajtohesh?
- Pajtohem, gjysh, si nuk pajtohem?!...
- U kuptuam, pra. Tash secili në punën e vet.
- Dakord, gjysh...
1. SHTËPIZA FOLE NGROHTËSIE
Astrit BISHQEMI: Shtëpiza ime – Selver, 2003
Pas një muaji ne u takuam sipas marrëveshjes. Unë isha përgatitur për pyetjet e mundshme, që do të m’i bënte mbesa. E merrja me mend se ajo gjatë leximit, do t’i mbante laps e fletore pranë veti për të sajuar pyetje për bashkëbisedim. Shpeshherë thosha më vete: “Të përgatitem sa më mirë se ajo ka një horizont të gjerë dhe ka aftësi për të shtruar pyetje nga më të ndryshmet...”
- Kush do të bëjë pyetje i pari, gjysh?... – më tha buzagaz.
E prisja edhe një pyetje të tillë për fillim. Më rrëshqiti nëpër fytyrën time me rrudha një tis gazi i këndshëm. Pas pak i thashë:
- Për fillim ti do të shtrosh pyetje e unë do të përgjigjem për aq sa di e mundem. Unë nuk kam shumë pyetje për ty, - thashë, - ama i kam pyetjet me peshë.
Buzëqeshi këndshëm, duke më thënë:
- Ani, gjysh.
Pasi u kollit sikur të donte ta kthjellonte zërin, m’u drejtua:
- Kush është shkrimtari Astrit Bishqemi, gjysh?...
- Astrit Bishqemi, bija ime, u lind në Elbasan (Shqipëri) këtu e 64 - vjet më parë – më 1943. Pasi e kreu shkollën fillore dhe shkollën Normale në qytetin e lindjes, Astriti i vazhdoi studimet e larta në Institutin Pedagogjik të Shkodrës, ku edhe u diplomua për lëndët matematikë-fizikë. Por, ai më vonë, në Institutin e Lartë Pedagogjik të Elbasanit, do të diplomohet edhe në Degën Gjuhë dhe Letërsi Shqipe. Pra, të themi kushtimisht, iu afrua profesionit të dytë në jetë – Letërsisë. Krijimtarinë letrare, veçan atë për fëmijë, e filloi herët. Shkrimet e para i botoi në revistat e atëhershme mjaft cilësore për fëmijë “Fatosi”, “Pionieri” etj., që botoheshin në Tiranë.
- A vetëm me shkrime është marrë, gjysh, apo ka kryer edhe punë të tjera?...
- Mos u nxito, Flonona. Të gjitha do t’i rrëfej gjyshi. Vetëm ke durim e më përcjell. Astriti ka punuar mësues (po të them mësues se në Shqipëri u thonë mësues edhe arsimtarëve, edhe profesorëve që u themi ne), në fshatrat e Librazhdit, të Peqinit dhe të Elbasanit. Po ashtu ka punuar edhe redaktor në gazetën “Shkumbini” të Elbasanit.
- A vetëm libra të këtillë ka shkruar, gjysh?...
- Jo, bija ime. Astriti është autor edhe i ca librave mësimore për shkollat fillore, ose si i quajnë në Shqipëri për shkollat tetëvjeçare.
- Po sa libra ka botuar, gjysh?...
- E ha!... Vargu i tyre është shumë i gjatë, mbi 35 tituj. Unë këtu do t’i përmendi vetëm ca prej tyre. Ka filluar me librin “Gjoksshkëmbi:” 1972, “Tregim për nënën trimëreshë” 1974, “Gëzofi i tokës” 1977, “Fidani i dardhës” 1978, “Një verë plot ngjarje” 1981, “Libri i grisur” 1984, “Ali Baba me dyzet hajdutët” 1993, “Dhëmbët e ujkut” 1996, “Kur nisa udhën e shkrimeve” 1997, “Hyrje në teorinë e letërsisë për fëmijë” 1997, “Zemër o bir” 1999, “Gjyshër e nipër” 2001, “Historia e letërsisë shqipe për fëmijë” 2001, “Shtëpiza ime” 2003, “Kallëzimet e Kaltrit” 2006 e të tjera, e të tjera.
- A i ke lexuar të gjitha, gjysh?...
- Fatkeqësisht jo, Flonona. E kemi pasur një hendek të madh në të kaluarën. Një si muri kinez, që na ka ndarë. Me keqardhje mund të pohojmë se ajo hije e së kaluarës po na përcjellë në heshtje edhe në ditët tona. Po besoj e shpresoj se tash e tutje do të ketë mundësi shumë më të mëdha në qarkullimin e librit në të dy kahet.
- T’u kthehemi librave që i kemi lexuar, gjysh.
- Dakord.
- Gjysh, të parin e lexova “Shtëpiza ime”: - Cila është e veçanta e këtij libri?...
- Këtë libër Astrit Bishqemi e ka sajuar prej 4 kallëzimeve dhe 2 përrallave. Nëpërmes secilit kallëzim, po edhe nëpërmes secilës përrallë, fëmijët, po jo vetëm ata, do të mësojnë diçka të re nga jeta që i rrethon. Pra, do të fitojnë njohuri të reja për jetën dhe ambientin. Nëntitulli i këtij libri “Përralla e kallëzime diturake për fëmijë” sa është ngacmues e serioz, aq është i guximshëm e ambicioz. Po më gjerësisht për këto e të tjera kur të flasim për secilin kallëzim e përrallë veç e veç.
- Ky libër, gjysh, fillon me kallëzimin “Shtëpiza ime”. - Ç’dituri përfitojnë lexuesit fëmijë nga ky kallëzim?...
- Pyetje e shtruar drejt. Shkrimtari Astrit Bishqemi nëpërmes këtij kallëzimi, përpos që i njofton lexuesit fëmijë me apartamentin e Dorelës, një vogëlusheje moshatare juaja, që përbën rrafshin kallëzues artistik, ai kalon edhe në anën gramatikore të fjalëve, duke dhënë edhe rrafshet semantike të kuptimit të tyre. Pra, ky libër përpos rrëfimit artistik, përmban edhe dituri nga lëmi i gjuhës. T’i veçojmë ca prej tyre: garazh-i, shtëpizë ku “flenë” a ku “pushojnë” makinat – veturat etj.; stelë ose kolibe, kasollja a shtëpiza e qenit; kotec ose qymez, shtëpiza e shpezëve shtëpiake; katua, ahur apo stallë, vendbanimet e shtazëve shtëpiake; koshere ose zgjua, shtëpiza ku rrinë bletët dhe ku i mbushin hojet me mjaltë; kafaz, shtëpiza ku rrinë zogjtë, kurse çerdhe, vendi ku çelin zogjtë; strofkë ose strofull, vendi ku rrinë lepujt etj., etj.
- Po ç’do të na flasësh, gjysh për kallëzimin “Mis pylli”?...
- Nëpërmes këtij kallëzimi shkrimtari Astrit Bishqemi, në një anë i njofton fëmijët me bukuritë e shtazëve qoftë të atyre shtëpiake, qoftë të atyre të egra, kurse në anën tjetër i njofton, po ashtu, me emërtimet e të vegjëlve të tyre, që janë interesant jo vetëm për ju fëmijët, po hera herës dhe për ne të rriturit. Kështu ju do të mësoni se i vogli i kalit dhe i pelës quhet mëz-i; i vogli i gomarit dhe gomaricës quhet kërriç-i; viçi femër quhet edhe viçoke, mështjerrë ose mëshqerrë; viçi mashkull quhet edhe viçok, mëzat-i etj.; i vogli i buallit dhe buallicës quhet kotorrin-i; i vogli i dashit dhe deles quhet qengj-i; kurse i vogli i cjapit e dhisë quhet kedh-i ose kec-i; i vogli i qenit dhe bushtrës quhet kon-i ose kon-e, ndërsa me një emër të përbashkët quhen këlyshë; i vogli i dacit dhe maces quhet kotele; pastaj do të mësoni se i vogli i ariut dhe arushës quhet arush; i vogli i kaprollit dhe kaprolles quhet kaprroç-i; i vogli i sojit të dhelprave quhet dhelpërush-i; i vogli i sojit të ketrave quhet ketrash; i vogli i sojit të lepujve quhet lepurush e kështu me radhë. Siç po e vëren edhe vetë Flonona, shumica e të vegjëlve, veçan e të vegjëlve të shtazëve të egra, marrin një –ush ose –ushka në fund.
- Gjysh! – Çfarë kallëzimesh diturake ka në Kënga e fundit e mjellmës?...
- Edhe nëpërmes këtij kallëzimi domethënës shkrimtari Astrit Bishqemi vazhdon t’i njoftojë lexuesit e vegjël fëmijë me zërat e kafshëve dhe të shpezëve, që i karakterizojnë ato qofshin shtazë shtëpiake, qofshin shtazë a shpezë të egra. Kështu: cërr-cërr, cërrit bulkthi; kuak-kuak, kuakuritin bretkosat; fish-fiiishshsh, fishkëllente gjarpri; krra-krra, krrokatin sorrat; ciu-ciu, cicërinë harabeli; çvit-çvit-cërrrr, cërcërit dallëndyshja; ku-ku, kukat qyqja; gu-gu, gugurojnë pëllumbat; bëëzzz, gumëzhinin bletët; ka-ka, kakaris pula; ki-ki-ri-kiii, këndon gjeli; kllukë-kllukë, klloçit klloçka; mjau-mjau, mjaullit macja; gërr-gërr, gërhit derri; ham-ham, leh qeni; auuuu! – ulërin ujku; be-be, blegërijnë delet; meee, vërrit dhia; ga-ga, gagarit pata; hi-hi-hiii, hingëllin pela; bërrrr, turfullon kali; ia-ia, pëllit gomari; mu-mu, muallit lopa etj. Në të folmet popullore, veçan këndej nga ne, gabimisht ka depërtuar shprehja: po pëllet a po pallë lopa. Siç e shpjegon shkrimtari lopa nuk pëllet as nuk pallë, por lopa muallit: mu-muuu. Por shkrimtari Astrit Bishqemi nëpërmes këtij kallëzimi ka dhënë edhe një linjë të dytë: linjën e dashurisë e të bamirësisë. Erlehta e vogël, sado që e do mjellmën dhe ka dëshirë ta mbajë, ajo i lutet babait që ta lirojë atë. Kërkesën e së cilës babai e pranon me kënaqësi... Shembuj të këtillë duhet të ndiqni edhe ju fëmijët në jetë...
- Ç’porosi ka përralla Gjysmë gjeli, gjysh?...
Astrit Bishqemi nëpërmes kësaj përralle ka trajtuar ca anë të jetës që na rrethon nga të katër anët me hallkat e saj. Kështu, në fillim, jepet pangopësia si ves nëpërmes plakut grykës, i cili për një jahni është në gjendje, po edhe e bën atë, ta ndaj në dysh gjelin fatkeq. Po ju fëmijët nga kjo përrallë do ta kuptoni qëllimin kryesor të shkrimtarit: e ai qëllim është dyzash. Në një anë jepet dashuria dhe nderimi për punë, pa marrë parasysh vështirësitë dhe aftësitë dhe, në anën tjetër që të mos synohet të bëhet (shtohet) pasuria pa punuar në të gatshëm nga djersa e të tjerëve, ashtu siç pasurohet gjysmë gjeli në përrallë nga një mbret, të cilin e kishte sosur qulli e po i frynte kosit. Sado që gjysmë gjeli me zanatin që e kishte mësuar nga e ëma si gjellëbërës i mirë, synon ta vejë në jetë atë zanat, po s’i prinë edhe aq fati. Sepse ku synon të bëjë gjellë të shijshme nga pemët e perimet pronari i qëllon mishngrënës dhe anasjelltas.
Pa mëdyshje se shkrimtari Astrit Bishqemi nëpërmes kësaj përralle, e sidomos nëpërmes shtegtimit të gjysmë gjelit, e ka fiksuar një anë të dhembjes sonë nëpër shekuj – kurbetin, që na ka përcjellë pandërprerë si popull e si komb si e përcjellë hija trupin në një ditë me diell. Ky kurbet, bija ime, i ka degdisur gjithandej rruzullit tokësorë me milionë shqiptarë nga të dy krahët e atdheut. Në kohët e sotme kurbeti herë është shkaktuar nga detyrimi, e herën tjetër nga joshja për një jetë më të mirë e më të begatë. Po shkrimtari përmes kësaj përralle e ka dhënë edhe një porosi universale: porosinë e kthimit drejt atdheut sapo të fitohet në dhe të huaj ana materiale për një jetë normale në atdhe...
- Ndoshta të kam mërzitur dhe të kam lodhur, gjysh, po përmes kallëzimit: Një gjyq i çuditshëm, çka ka synuar shkrimtari të arrijë?...
- Përmes këtij kallëzimi shkrimtari Astrit Bishqemi ka synuar t’i vazhdojë e t’i thellojë njohuritë te ju fëmijët edhe për ca anë të jetës, që ia ka marrë mendja se do t’ju ndihmojnë dhe do t’ju hyjnë në punë. Ndoshta s’ju ka shkuar mendja asnjëherë se nga vijnë shprehjet, si fjala vjen: “kamioni turfullon...”, “traktori gërhit...”, “era ulërinë...” ose “era fishkëllen...”, “dera kuis...”, “rrotat cijatnin...”, në tigan vaji “cicërinë...”, “pylli gumëzhinë...” etj. etj. Pra: turfullon – kali, gërhit – derri, ulërinë – ujku, fishkëllen – gjarpri, kuis – qeni, cijatin – trumcakët, cicërinë – dallëndyshja dhe gumëzhinë – bleta. Për të gjitha këto fjalë të “vjedhura” bimët, shtazët dhe fenomenet tjera natyrore e padisin shkrimtarin në gjyq... Po, pas shpjegimit bindës, që ua jep shkrimtari për të gjitha këto “huazime” ato fillojnë të lëshojnë pe dhe t’i tërheqin aktakuzat. Madje e ndiejnë për nder përdorimin e tyre nga shkrimtarët në veprat e tyre artistike...
- Për kallëzimin e fundit s’do të të pyes, gjysh, se për te kam përgatit diçka vetë që do ta lexojë tash, nëse pajtohesh edhe ti, gjysh.
- Dakord, Flonona. – i thash. Pse të mos e pranoj edhe i lehtësuar që po ma jepte rastin për pakëz pushim.
. . .
Pasi u kollit pakëz, sikur të donte ta kthjellonte zërin Flonona filloi të lexojë:
Nga të gjitha kallëzimet e këtij libri fort të bukur për ne fëmijët, mbresa më të thella më ka lënë kallëzimi Të afërmit. Pse? Sepse nëpërmes këtij kallëzimi xhaxhi shkrimtar, Astrit Bishqemi, na i ka kristalizuar të afërmit tanë në dy rrafshe: një, në rrafshin e të afërmve në lidhje gjaku ose lidhje farefisnore dhe dy, të afërmit në lidhje krushqie. Kështu, në fillim, nga biseda e Eridit me Loridën dhe në vazhdim nga biseda e Eridit me të amën, ne fëmijët i kuptojmë mirë si këto dy nocione, ashtu edhe të afërmit tanë nëpërmes këtyre nocioneve. Pra ne kuptojmë se çdo fëmijë i ka dy palë gjyshër e gjyshe: një, gjysh e gjyshe sipas afrisë së babait dhe dy, gjysh e gjyshe sipas afrisë së nënës. Po ashtu kuptojmë se fëmijët e xhaxhallarëve i kemi kushërinj të parë, kurse fëmijët tanë me fëmijët e fëmijëve të xhaxhallarëve janë kushërinj të dytë mes vete e kështu me radhë. Njëherë kuptojmë se vëllai i nënës përballë nesh quhet dajë, kurse motra e nënës quhet teze. Ndërsa gjysh e gjyshe si nga afria e babait, ashtu edhe nga afria e nënës, duke përfshirë këtu edhe vëllezërit e babait dhe dajallarët ne fëmijëve na kanë nipër, për gjininë mashkullore dhe mbesa për gjininë femërore...
Ndërsa afria e dytë, që nuk është afri gjaku, as farefisi kuptojmë se është afria e krushqisë, që do të thotë dhënie vajze a marrje vajze. Po ashtu kuptojmë se nusja prindërit e burrit i ka vjehërr e vjehrrë, ndërsa vëllezërit e motrat e burrit, duke përfshirë edhe gratë e tyre i ka kunetër, përkatësisht kunata etj.
- Bukur i ke vërejtur porositë Flonona.
-
2. KALLËZIME DITURAKE PLOT ËMBËLSI
Astrit BISHQEMI: Kallëzimet e Kaltrit – SEjko – Elbasan, 2006
Pasi pushuam mirë e mirë dhe pimë nga një çaj sipas dëshirës, e vazhduam bisedën për librin e dytë:
- Gjysh. – më tha Flonona. – Nëse pajtohesh unë për këtë libër të shkrimtarit Astrit Bishqemi nuk do të të shtroj pyetje si për librin e parë se të kam lodhur, ama do ta dëgjoj me kënaqësinë më sublime rrëfimin tuaj për këtë libër si tërësi.
- Pajtohem, Flonona... – i thashë.
- Këtë libër të bukur Astriti ia kushton nipit të vet, Kaltrit, i cili ia sjellë kënaqësinë më sublime në jetë e që ia mundëson të qenit gjysh, se: “Me dashuri nipçes tim të çmuar, Kaltrit, që, me zemërgjerësinë e paanë të qiellit e të detit, më dhuroi së pari titullin e lartë e të bukur “Gjysh!” – Autori. Shkruan shkrimtari Astrit Bishqemi që në faqen e parë si moto hyrëse.
Librin Kallëzimet e Kaltrit Astriti e ka shkruar prej nëntë rrëfenjave, që vetë shkrimtari i quan kallëzime. Prej tyre gjashtë janë kallëzime, dy përralla dhe një novelëzë me karakter fantastik të shkrimtarit Nikolas de Hirshing, shqipëruar nga frëngjishtja. Librin Kallëzimet e Kaltrit shkrimtari Astrit Bishqemi e fillon me kallëzimin: Beteja për një emër dhe e vazhdon me kallëzimet tjera si: Qyteti i kumrive, Një kumri... në stuhi, Në ballkon, “Shkencëtari i madh” dhe Konkursi. Vazhdon me përrallat: Duke pirë kiramare dhe Hundëgjatët. Për të përfunduar me novelëzën fantastike Shkallët – shqipërim.
Nektar nga hojet krijuese
Kallëzimi Beteja për një emër është sa i bukur dhe interesant për ju fëmijët, aq edhe domethënës. Pse themi kështu? Themi kështu sepse fatbardhësisht në të gjitha trojet shqiptare ka filluar të mbizotërojë pagëzimi i fëmijëve të porsalindur me emra shqiptar, duke iu shmangur dalëngadalë emrave të huaj me kuptim mbizotërues... Po ashtu po bëhen përpjekje të pareshtura që t’u iket emrave të huaj qoftë me pikëpamje ideologjike, siç ishte rasti, kryesisht, në atdheun e shkrimtarit gjatë kohës së monizmit, qoftë emrave të ndikuar nga filmat, televizori, interneti e të tjerë, që nuk kanë përmbajtje e kuptim shqiptar. Kështu Astriti i njofton lexuesit e vegjël se për ta pagëzuar nipin e porsalindur që, siç thotë ai vetë “... më dhuroi së pari titullin e lartë dhe të bukur “Gjysh”. Pra, për pagëzimin e nipit të tij kishin propozuar, të afërmit që ishin tubuar për atë qëllim, shumë emra, si: Titi, Qemail, Zyhdi (shkurt Zydush), Sefer, Lefter, Mariolo etj., etj. Po, me këmbëngulësinë e një kushërire, me ide e synime përparimtare, të gjithë ata emra u hodhën si të pakuptimtë për pagëzimin e një fëmije shqiptar. Dhe, më në fund nënë Jonida e propozoi emrin Kaltër, të cilin e pranuan të gjithë si risi në pagëzimin e fëmijëve shqiptarë...
Në kallëzimin e dytë Qyteti i kumrive, shkrimtari shkruan me dashuri të dyfishtë për qytetin e tij: një, për Elbasanin e bukur siç e quan atë edhe një varg i një kënge popullore “Elbasan i bukur Elbasan” dhe dy, për shkak se Elbasani i bukur i këngës popullore mund të quhet edhe Elbasani i kumrive...
Nëpërmes kallëzimit të tretë Një kumri... në stuhi, shkrimtari ka synuar të shpalosi përpara lexuesve të vegjël dashurinë prindërore përballë fëmijëve të tyre. Këtë ka arritur ta thotë bukur, qartë e bindshëm nëpërmes kumrisë mëmë, e cila flijohet në furtunë për t’i mbrojtur nga breshëri zogjtë e vet...
Nëpërmes kallëzimit Në ballkon jepet ngrohtësia e një kumrie me njerëzit e shtëpisë, ku ajo kishte ngritur çerdhe në një saksi lulesh në ballkon...
Kurse nëpërmes kallëzimit të pestë “Shkencëtari i madh” shkrimtari Astrit Bishqemi në një anë e ka dhënë kureshtjen e fëmijëve për ndonjë eksperiment sipas fjalëve a frazave të dëgjuara diku gjithandej ambientit familjar, po edhe me gjerë. Dhe, në anën tjetër e ka dhënë portretin e një keqbërësi, i cili, ndoshta, rastësisht gjendet në të njëjtën rrafsh keqbërësi me ndonjë që është i lindur i tillë. Po të mos kishte qenë Mira, që e heton “eksperimentin” e tij, kurse Muçi ia çjerr maskën, kumria do ta kishte gjetur vdekjen mbi vezë të ziera, që nuk do t’i kishin çelë kurrë...
Në kallëzimin e gjashtë Konkursi flitet për një konkurs letrar, ku fitues del Stavri, një nxënës i shkëlqyer e i sjellshëm, që i do shumë kumritë. Vjersha fituese e tij në konkurs e mban titullin Këndo, moj kumri, që iu kushtohet kumrive të shumta të Elbasanit...
Tabanime edukative përmes përrallave
Astriti në këtë libër i ka vënë edhe dy përralla: Duke pirë kiramare dhe Hundëgjatët jo edhe krejt rastësisht. Nëpërmes përrallës së parë ka synuar që të ngulisë në mendjet e fëmijëve sjelljet njerëzore e të kulturuara, në një anë dhe të flaku nga mendja e tyre sjelljet dredharake si: dinakërinë, mashtrimin, hipokrizinë, tinëzinë etj. Të gjitha këto i ka dhënë me mjeshtri artistike nëpërmes sojit të dhelprave, që konsiderohen, së paku këndej nga ne, si shtazët më mashtruese e më dinake. Dhelpërushët përmes kësaj përralle mundohen ta gjejnë shkakun pse përbuzën e nuk admirohen nga asnjë lloj shtazësh... Dhe, len për t’u nënkuptuar se zgjidhjen e problemit të mosdashjes së sojit të tyre nga kafshët tjera ua zgjidhi Dhelpërushkë-mbesa, duke ua bërë me dije se sjelljet e tyre dinake kanë shkaktuar edhe përbuzjen...
Ndërsa nëpërmes përrallës: Hundëgjatët shkrimtari ka synuar t’ua ngulisë në mendje e në zemër fëmijëve se po u shërbyen me gënjeshtra, do të shkojnë duke iu zvogëluar gjymtyrët e trupit, ashtu si i ndodh në përrallë elefantit Ele, i cili sa më shumë thellohet në gënjeshtra, aq më shumë i shkurtohet hunda, derisa ajo fillon t’i dalë edhe në anën tjetër të kokës. Po, kur pendohet për gënjeshtrat dhe rifillon ta thotë të vërtetën edhe hunda e tij rifillon të rritet në drejtimin e duhur. Dhe me të përfunduar gënjeshtrat edhe hunda i vjen në vend si më parë... Pra, vetëm e vërteta na bënë të pagabueshëm dhe të virtytshëm.
- Për novelën fantastike Shkallët besoj se ke shkruar ti Flonona, andaj s’po të flasë këtu për këtë novelë.
- Po, gjysh, kam shkruar diçka, ta lexoj?...
- Nëse nuk përton. – i thash, duke i buzëqeshur.
- Ç’janë këto fjalë, gjysh? – më tha ajo me kënaqësi.
Fantastikja përmes rrëfimit artistik
Novelëza fantastike Shkallët më ka lënë mbresa të dyfishta. Sa për shkak të aventurave të Zhilit, fëmijë nëntëvjeçar, që pasqyron dëshirat e çdo fëmije të kësaj moshe, aq edhe për lojërat fantastike të tij nëpërmes atyre shkallëve. Ai i zbulon shkallët magjike, të cilat si në atë përrallën Llamba e Alajdinit, që ma keni treguar ju gjysh, ia plotëson dëshirën Zhilit, duke e bërë herë djalë të fuqishëm e të shkathët njëzet vjeçar, e herën tjetër, duke e kthyer atë në një fëmijë, siç ishte, nëntëvjeçar... Zhilin, si çdo fëmijë të moshës së tij, dëshira instinkte e bën herë djalë të rritur, që s’i trembet askujt, e herën tjetër, sipas nevojës e dëshirës, e bën fëmijë nëntëvjeçar ashtu si ishte. Aventurat e Zhilit në këtë novelëz fantastike, m’i përkujtojnë aventurat e Fatbardh Pikaloshit te romani me të njëjtin titull të shkrimtarit Bedri Dedja. Sa i lumtur del Zhili, gjysh, përmes faqeve të kësaj novelëze!...
. . .
- Të lumtë, Flonona! Pajtohem me këto që i ke shkruar. Kështu të do gjyshi. Sigurisht se edhe ti e ke vërejtur, Flonona, se të gjitha shkrimet si në këtë libër, ashtu edhe në të parin “Shtëpiza ime” kanë një gjuhë mjaft të pastër e të pasur, me një stil shumë të përafërt me shijet, aftësitë e kërkesat e fëmijëve, të cilëve edhe u dedikohen. Shkrimtari Astrit Bishqemi edhe në këtë rrafsh është një shkrimtar mjaft cilësor. Sepse në shkrimet për fëmijë shkrimtari nuk e hedh hapin, të themi kushtimisht, pa e planifikuar që më parë gjatësinë e tij, në një anë dhe pe e menduar mirë si vendin ku e qet atë hap, ashtu edhe peshën me të cilën rëndon, në anën tjetër... (sipas Dr. Agim Devës). Kësaj maksime, mendoj unë, Astrit Bishqemi i përmbahet me besnikëri në këto dy vepra...
Qershor 2007 Ejup CERAJA
