Diaspora shqiptare gjithmonë ka pasur shkrimtarë të mëdhenj, pa të cilët assesi nuk mund të imagjinohet letërsia shqipe. Kujtojmë, Sami e Naim Frashërin, Fan Nolin, Faik Konicën, e dhjetëra shkrimtarë të tjerë që kanë dhënë kontribut të shquar që letërsia shqipe e krijuar në diasporë të jetë shumë e fuqishme. Në fakt, shkrimtarët që përmendëm më lart janë shumë të rëndësishëm për letërsinë shqipe dhe letërsia jonë nuk mund të imagjinohet pa ta. Poeti dhe kritiku Avni Rudaku thotë se ende diaspora nuk trajtohet si forcë kulturore. "Diaspora ende nuk trajtohet si forcë kulturore, letrare apo profesionale, por vetëm si një komunitet jashtë vendit, i cili ka forcë financiare dhe ekonomike. Së pari, duhet ta ndërrojmë qëndrimin tonë që kemi për diasporën, në mënyrë që t'ia njohim rëndësinë e fuqisë së krijimtarisë së tyre letrare. Së dyti, ne shumë pak bëjmë promovime të librave të tyre dhe aspak nuk shkruhet për letërsinë që zhvillohet në diasporë. Madje, kur flasim për diasporë, kemi autorë të profileve të ndryshme letrare dhe të kodit tematik, varësisht a është diasporë në Kanada, SHBA, Zvicër, Gjermani, Francë, Suedi, Belgjikë, etj", tha ai.
Diaspora të trajtohet institucionalisht
Rudaku thotë se duhet ta ndërrojmë logjikën e të menduarit, sepse diasporën nuk bën ta njohim vetëm privatisht, por edhe institucionalisht. "Ne vetëm privatisht e njohim diasporën, që shkruan dhe boton libra, por jo si institucion, por edhe si qasje studimore. Shoqatat dhe klubet tona letrare në vend, do të duhej që sa më shumë të bashkëpunonin me letrarët dhe shoqatat letrare jashtë vendit, në mënyrë që të njiheshim me literaturën e tyre që krijohet, por edhe ata të njihen me literaturën që krijojmë ne. Roli i diasporës në krijimtarinë tonë letrare është jashtëzakonisht e rëndësishme, sepse ata mund të jenë edhe ndërmjetësues dhe përçues të letërsive botërore dhe letërsinë shqiptare. Ata janë ura ndërlidhëse në mes të literaturës lokale dhe globale", mendon ai. Kurse, shkrimtari Fahredin Shehu thotë se në përgjithësi letërsia shqiptare këto vitet e fundit ka bërë shumë pak që të njihet jashtë vendit.
Përmes letërsisë kultivohet gjuha
"Letërsia shqipe në kohët e fundit ka bërë shumë pak vend për vete, jo vetëm në botë, por edhe trojet ku flitet dhe shkruhet shqip. Rëndësia e krijuesve të diasporës pa dyshim se është e madhe, sepse pavarësisht vendit dhe distancës ata krijues përpiqen maksimalisht që ta ruajnë identitetin kombëtar dhe ky dihet mirëfilli se është ruajtur më së miri me gjuhën, kështu që kultivimi i artit dhe fjalës së bukur nuk duhet mohuar, andaj kam pritje se bartësit e përgjegjësisë në kulturën kosovare do ta kenë parasysh këtë fakt", thotë Shehu.
Ndërkaq, shkrimtari tjetër, Adrian Haxhaj, thotë se sot në përgjithësi letërsia shqipe promovohet si rezultat i angazhimeve individuale të krijuesve. "Letërsia shqipe në përgjithësi sot promovohet si rezultat i angazhimeve të vetë krijuesve brenda dhe jashtë vendit. Prandaj, ndodh që një krijues i konsoliduar të mos i dëgjohet shumë emri, ndërkohë që tjetri që e shkarravit letërsinë, të bëhet emër i njohur. Letërsia shqipe sot po mundohet të gjejë treg jashtë vendit, ndërkohë që tregu brenda vendit duket si inferior", nënvizoi Haxhaj.
B. ZYBERI
