Si lindi dhe si festohet Viti i Ri

Sot më 31 Dhjetor në orën 00:00 në mesnatë lëmë pas një vit dhe kapërcejmë tek viti i ri, 2015. Kremtimi i Vitit të Ri është një nga festat më tradicionale që mbledh familjarë, miq e shokë në tryeza të përbashkëta. Me dollitë, traditë kjo sidomos tek shqiptarët urohet mirëseardhja e Viti të Ri dhe urimi për mbarësi në vitin e ardhshëm. Edhe Agjencioni informativ FLORIPRESS nga Prishtina , iu uron gjithë shqiptarëve kudo janë: “Gëzuar Vitin e ri, 2015!”



Si lindi dhe si festohet Viti i Ri

Në fakt, Viti i ri prezanton ripërtëritjen e jetës, ndërsa zakonet e traditës për kremtimin e saj, edhe pse me shekuj kanë pësuar modifikime, ato, sot e kësaj dite i kanë ruajtur specifikat e tyre esenciale. Viti i ri është festë: e disponimit të mirë, e urimeve dhe dëshirave më të mira, shoqërimit, argëtimit, ngritjes së dollive, tryezave të begatshme, e zbukurimit dhe shkëmbimit të dhuratave të ndërsjella.


Kësaj feste njëkohësisht dhe në mënyrë të njëjtë ju gëzohen të gjitha brezat: fëmijët, të rinjtë, si dhe të moshuarit, sikur ata që presin dhuratat, ashtu edhe ata që me kënaqësi i përzgjedhin dhe i dhurojnë ato.




Kremtimi i Vitit të Ri është njëra ndër traditat më të vjetra rituale e shprehur gati tek të gjithë popujt e botës, pa marr parasysh racën, fenë, kombin, dhe përkatësitë e tyre të ndryshme. Disa hulumtues mendojnë se, kremtimin e festës së Vitit të Ri, më së pari e kanë aplikuar kinezët, ndërsa një grup tjetër mendon se kjo traditë fillzënien e vetë e ka nga romakët e vjetër dhe germanët.




Sipas dëshmive ekzistuese materiale të zbuluara gjer më tani, është vërtetuar se, festën e Vitit të Ri më 1 Janar, së pari herë, në mënyrë festive dhe rituale, e kanë kremtuar romakët e vjetër, dhe për ta, kjo festë ishte simbol i fillimit të jetës së re përplot shpresa të mira për të ardhmen.

Bazuar edhe në disa të dhëna tjera, edhe gjermanët e vjetër kanë një pjese të kontributit të tyre në këtë drejtim. Ata, si të parët e gjermanëve të tanishëm, fuqishëm kanë besuar se druri i bredhit është mbrojtësi i natyrës dhe në vetë posedon "shpirtin e malit", andaj, luftëtarët trima të asaj kohe, në mbrëmjen e ndërrimit të mot moteve, shkonin në mal dhe me rituale të caktuara, e bekonin dhe e lavdëronin këtë trung. Më vonë, shkuarja në mal tek trungu i bredhit, shndërrohet në prurjen e saj në dhomat e shtëpive. Kështu, në kohën e sotme, nga kjo traditë e lashte, ne kemi trashëguar ceremoninë e bredhave të dekoruara nëpër shtëpitë tona, si rit familjar i çdo shtëpie kudo në botë.

Edhe pse popujt e kremtojnë këtë festë me besim në një fillim të ri dhe më të begatshëm, asaj nuk i gëzohet të gjithë në datën e njëjtë, sepse, disa popuj e aplikojnë kalendarin Lunar (llogaritja sipas rrotullimit të Hënës) kurse disa të tjerët atë Solar (llogaritja sipas rrotullimit të Diellit).

Në krahasim me kalendarin solar i cili është fiks dhe i pandryshueshëm me 365 ditë, ata popuj që kalendarin e tyre e përcaktojnë sipas ciklit Lunar (të hënës) ardhjen e Vitit të Ri çdo vit, nuk e kremtojnë në ditën e njëjtë, sepse, sikur dihet, ciklet e hënës janë të ndryshueshme, dhe momenti i ndërrimit të mot moteve kremtohet me fillimin e hënës së re, gjegjësisht në muajin shkurt të vitit tonë kalendarik.

Vitin e Ri Lunar, sot, më tepër si festë tradicionale popullore e festojnë në Kinë, Indi, Japoni, Vietnam si dhe në disa shtete tjera të Lindjes, dhe atë, paralelisht, së bashku me kremtimin e Vitit të Ri Solar të përllogaritur sipas kalendarit Gregorian. Për kinezët, Viti i Ri Lunar është festa e pranverës.

Ajo konsiderohet si kremte më e madhe nacionale e cila shënohet me pompozitet të madh. Ekziston besëtytnia se mu para ndërrimit të mot moteve, në emër të largimit të çdo gjëje që është e vjetër, duhet pastrohet banesa dhe shtëpia, ndërsa, nëpër rrugët e të gjitha qyteteve organizohen ceremonialet madhështore, ku në parakalimet e gjata përplot me njerëz, dominon marshimi i dragonjve të improvizuara nga letra si simbole të fuqisë dhe suksesit.

Në Japoni kjo festë kremtohet me tryeza të begatshme përplot me specialitete të ralla tradicionale, e në mesnatën e ndërrimit të mot moteve jehojnë 108 të rëna të kambanave nga të gjitha tempujt budist anë e kënd vendit. Simbolika e 108, nënkupton si vërejtje dhe porosi për largimin e 108 mëkateve të mundshme të njeriut në jetë.

Edhe tek populli çifut Vitin e Ri e kremton në mënyrë madhështore, sepse ajo edhe me mësime religjioze konsiderohet si festë shpirtërore me të cilën shënohet përvjetori i fillimit të krijimit të Botës. Tek këta data e kremtes është e ndryshueshme për shkak të aplikimit të kalendarit të kombinuar lunar - solar.

Edhe një gjë është karakteristike tek kremtimi hebre i Vitit të Ri: ata në çastin e ndërrimit të mot moteve, kanë vërtetë një tryezë të pasur, por në dallim me popuj tjerë, ajo është e seruar vetëm me gjëra të ëmbla, pra, tryeza e tyre e pasur është e begatshme vetëm me ëmbëlsira.

Në viset e ngrohta te gjysmësferës jugore të rruzullit tonë, Viti i Ri kremtohet në stinën e verës, pa borë dhe mrekullia dimërore me të cilat jemi mësuar ne në viset veriore, por, kjo nuk e zvogëlon madhështinë e pompozitetit të kremtimit të saj.

Në shumë vende dhe shtete të botës, tanimë është formuar tradita që Viti i Ri të kremtohet në mënyrë kolektive. Nuk janë të pakta qytete e ndryshme të metropoleve të mëdha botërore, ku banorët e tyre, mu para çastit të ndërrimit të mot moteve masovikisht dalin ne qendër të qytetit. Kjo formë e kremtimit të Vitit të Ri tanimë është tradicionale në shumë kryeqytetet e shteteve të Evropës dhe Botës, sikurse është: Parisi, Londra, Roma, Madridi, New Yorku, Moska, Meksiko, Kajro, Tokio… etj.

Viteve të fundit, e posaçërisht pas çlirimit, rregullimi dhe stolisja festive e qyteteve me drita, bredha dhe figura të "baba-dimrit" si dhe dalja masive e popullatës nëpër qendra dhe sheshe të qyteteve, aplikohet në mënyrë madhështore edhe në Kosovë.

Por, sido që të jetë, dhe pa dashur që ta minimizojmë madhështinë e kremtes së kësaj festë ndërkombëtare të ndërrimit të mot moteve tek asnjë popull dhe asnjë shtet, më lejoni që si shembull ta veçoj vetëm shtetet e Skandinavisë, të cilët bëjnë gara marramendëse që ta përvetësojnë origjinën e mitit të "Baba-dimrit" me mjekër të bardh, i cili fëmijëve për Vitin e Ri ju shpërndan dhurata. Sa për kuriozitet, Laponia, një krahinë Finlandeze, në vitin 1979, është shpallur edhe zyrtarisht si vendi i prejardhjes së "Baba-dimrit".

Ritet dhe besimet në ditën e pritjes së Vitin e Ri

Natën e ndërrimit të viteve gjatë pritjes së Vitit të Ri, shumë popuj të ndryshëm të botës i karakterizon një spektër i gjerë dhe i larmishëm i riteve, besimeve dhe besëtytnive të ndryshme, që janë krijuar si shprehje e dëshirave për: pastrim, largimit të demonëve dhe shpirtrave të këqij, kërkimin e fatit dhe lumturisë, jetës më të pasur dhe më të begatshme... etj.

Shumë prej këtyre veprimeve janë të ruajtura dhe kultivohen tradicionalisht edhe sot e kësaj dite.

Ja disa prej tyre

Tradita kubane për natën e ndërrimit të mot moteve praktikon ngrënien e 12 sardeleve të një lloji peshku. Besohet se kjo ndikon në rritjen e fatit dhe lumturisë gjatë 12 muajve të vitit të ri pasues;

Në Filipine është tejet e rëndësishme që në tavolinën festive familjare gjatë pritjes së Vitit të Ri , të sigurohet sa më shumë llojllojshmëri ushqimesh. Me këtë akt besohet se viti që vjen do të jetë aq i pasur dhe i begatshëm sa është e pasur vetë sofra festive e asaj mbrëmjeje; Në traditën e popujve gati të të gjithë botës fëmijët e lindur më 1 janar konsiderohen si fëmijë më fatlum në botë;

Puthja në mesnatë nuk është vetëm shprehje e momentit euforik të kremtes, por ajo shpreh edhe konfirmimin e bekimit të miqësisë dhe të afërsisë me atë person, edhe gjatë 12 muajve të vitit që po na vjen; Njeriu i parë i cili do t'ju hyj në shtëpi pas mesnate, besohej se, ai gjatë tërë vitit pasues do të jetë një person fatsjellës për ju dhe besnikërisht mund të mbështeteni në të te, e posaçërisht nëse ky person është mashkull, trupgjatë dhe zeshkan:

Preferohet që ndonjë punë apo veprim që ju ka mbetur në gjysmë atë ta përfundoni pikërisht në ditën e ndërrimit të mot moteve. Ky veprim do t'ju sjell shumë fat dhe punë të mbarë në të gjitha ndërmarrjet e juaja gjatë tërë vitit të ardhshëm;

Nëse dëshironi që viti i ardhshëm të jetë i lumtur dhe me fat, atë në asnjë mënyrë nuk duhet ta prisni me borxhe. Tentoni që para ardhjes së Vitit të Ri të tentoni t'i paguani të gjitha borxhet që i keni, sepse kështu viti që vjen, do t'ju sjell fillim të mbare në të gjitha fushat e jetës.

Të gjitha portofolat e juaja që i dispononi, ate mbrëmje mos i lini të zbrazëta, por i mbushni me monedha, sepse kështu besohet se viti i ardhshëm do t'ju përcjelli me shumë begati dhe pasuri financiare.



TE NDERUAR BASHKEATDHETARE,SHOKE E MIQ TE MIJ ! 


ME LEJONI QE TJU UROJ NGA ZEMRA IME:

GEZUAR E PER SHUME MOT VITIN E RI 2015.QOFTE NJE VIT I BEKUR PER TE GJITHE JU,NJE VIT I PAQES DHE I BASHKEPUNIMIT ME NJERI TJETRIN.

I DASHURISE NJEREZORE,I LUMTURISE NE FAMILJET TUAJA TE DASHURA.
EDHE PSE JO NJE VIT I MBARE NE REALIZIMIN E TE GJITHA DETYRAVE,
ENDERRAVE E OBLIGIMEVE ,QE JU KENI LENE PA KRYER GJATE VITIT QE TASHME PO LEME PAS.

QOFTE NJE VIT I MBARE DHE PER POLITIKEN SHQIPTARE,QE TI SHJELLIN POPULLIT PAQEN E KERKUAR,LEVIZJEN E LIRE TE QYTETARVE TE VET,FUTJEN DHE ATARSIMIN NE BASHKIMIN EUROPIAN,SEPSE VITI QE LAME PAS ISHTE NJE VIT SA I MIRE NE REALIZIMIN E DISA

OBJEKTRIVAVE,QE QERITE TONA I KISHIN VENE VETES,POR DHE MBETEN AKOMA PER TU BERE TE TJERA,C`KA I INTERESOJNE ME SHUME POPULLIT TONE.AI POPULL QE I DHA VOTEN KETYRE POLIKANEVE QE DREJTOJNE SOT KOMBIN TONE,NDAJ KERKOJME ME SHUME OBLIGIM TE TYRE GJATE VITIT TE RI 2015.

QOFTE NJE VIT ME I MIRE PER TE GJITHA FAMILJET SHQIPTARE ,KUDO KU ATO JETOJNE E PUNOJNE,QE TE KENE NJE ARDHEMERI ME TE MIRE PER FAMILJET E TYRE,TE KENE PAQE E DASHURI,LUMTURI E BEGATI NE FAMILJE.PROBLEMET E TYRE TI ZGJIDHIN BRENDA FAMILJES SE TYRE.

TE DUAM E TE RESPEKTOJME ME SHUME NJERI-TJETRIN,SEPSE JETA ESHTE SHUME E SHKURT DHE KERKON ME SHUME DASHURI NJERZORE.

TE JEMI TE BASHKUAR ,SI NJE NDER KOMBET ME ME TRADITE,KU TE GJITHA BESIMET FETARE SHKOJNE NE UNITET ME NJERI-TJETRIN,CKA KOMBI YNE KA DHENE GJITHNJE SHEMBULLIN ME TE MIRE DHE ESHTE NJE KOMB MODEL PARA TE GJITHE BOTES.

NDAJ NE DUHET TE JEMI KRENAR PER KETE.TE MOS LEJOME ,QE KETE TRADITE TE BUKUR TE NA E PRISHIN TE TJERET ,QE NUK NA E DUAN TE MIREN,POR DUAN TE NA SHOHIN TE PERCARE,SEPSE KESHTU DO TE LUAJNE, ME MIRE ME FATET TONA. POR MENDOJ SE NUK KANE PER TE MUNDUR TA BEJNE ATE PUNE,SEPSE NE KEMI NJEREZ MENDJE NDRITUR,QE DINE TI DALIN ZOT KOMBIT TE TYRE.

DO JU BEJA THIRRJE NEPERMJET KETIJ MESAZHI,TE GJITHVE JU ,POR NE MENYRE TE ,VECANTE,SHOQATAVE,INDIVIDEVE,BISNESMENEVE,QE TE MENDOJNE SE NE MESIN TONE KEMI SHUME FAMILJE QE KANE KTHYER KOKEN NGA QIELLI DHE KERKOJNE NDIHME,PER TE MBAJTUR FAMILJET E TYRE,POR KEMI DHE PLOT FEMIJE JETIME ,QE KERKOJNE PERKRAHJEN E MBESHTETJEN TONE,NDAJ TE JAPIM DICKA NGA VETJA,QE DHE TA TE JENE SADOPAK TE GEZUAR,TJU JAPIM PAK NGA DASHURIA E RESPEKTI JONE,SEPSE DHE NE DO TA NDJEJME VETEN ME MIRE,POR DHE PASURIA JONE DO TE NA SHTOHET,SHPIRTI E ZEMRA JONE DO TE JETOJE ME NE PAQE.

SA ME PAK DHIMBJE,SA ME PAK VUJTJE DHE AQ ME SHUME DASHURI,LUMTURI E RESPEKT PER NJERI-TJETRIN.


JU UROJ QE TA KALONI KETE MBREMJE TE FUND VITIT DHE TA PERJETONI HYRJEN E VITIT TE RI ME SA ME SHUME GEZIM E LUMTURI.

GEZUAR ,VELLEZER E MOTRA,VITIN E RI 2015. PER SHUME MOT GEZUAR.

FLORI BRUQI


PRISHTINË 31.12.2014.

Adem Zaplluzha: Kur vdes njeriu arkivoli bisedon me dhëmbët e tokës.

Nga Flori Bruqi

Adem Zaplluzha

Adem Zaplluzha u lind në Prizren, më 1943. Shkollën fillore dhe të mesme i kreu në vendlindje, ndërsa Akademinë Pedagogjike në Prishtinë.



Një kohë punoi si mësues nëpër fshatrat Studençan të Therandës (ish Suharekës) dhe Hoça e qytetit, afër Prizrenit. Ndërkohë punësohet si përkthyes në Korporatën Energjetike të Kosovës. Me shkrime filloi të merret kryesisht me poezi që nga mosha e fëmijërisë. Rrugën letrare e nisi me vjershën e parë për fëmijë të cilën e botoi në revistën “Pionieri”, më 1957. Si i punësuar në Korporatën Energjetike të Kosovës bashkë me shokët e punës dhe pendës themeloi grupin letrar “Lulëkuqet e Kosovës”.



 Në Kuadër të punës së këtij grupi letrar qe botuar përmbledhja “Ngjyra e kohës”, në të cilën u përfshi një numër i konsideruar i poezive të tij. Krahas krijimeve të publikuara në revistat për fëmijë, botoi edhe një serë shkrimesh nëpër gazetat e kohës që dilnin në Prishtinë dhe Shkup.


 Është anëtar i Lidhjes së shkrimtarëve të Kosovës, prezent në disa antologji dhe në librin Kosova letrare të poeteshës Monica Mureshan. Është prezantuar në Leksikonin e Shkrimtarëve Shqiptarë 1501-1990, nga Hasan Hasani, në Leksikonin Shkrimtarët Shqiptarë për fëmijë 1872 - 1995 nga Odhise K. Grillo, si dhe në librin Portrete Shkrimtarësh nga Demir Behluli, Prishtinë, 2002.


Në maj të vitit 2013 Klubi i Artistëve dhe i shkrimtarëve të Durrësit ia ndau çmimin e karrierës për kontributin e dhënë në letrat shqipe. Jeton dhe krijon në Prishtinë

Kopertinat e disa librave, nga poeti Adem Zaplluzha

BOTIME TË AUTORIT

1. “Puthje”, poezi, “Rilindja”, Prishtinë,1974.
2. “Ecjet e viteve të mëdha”, poezi, “Jeta e Re”, Prishtinë 1995.
3. “Çamarrokët e Thepores”, poezi për fëmijë, “Shkëndija”,Prishtinë 1996.
4. “Muret”, poezi, “Jeta e Re”, Prishtinë, 1997.
5. “Morfologjia e dhembjes”, poezi, “Faik Konica”, Prishtinë,2000
6. “Ai vjen nesër”, poezi, Qendra e Kulturës, Klubi letrar“Fahri Fazliu”, Kastriot, 2oo7
7. “Letër nga mërgimi”, poezi, Klubi letrar “Fahri Fazliu”Kastriot , 2007
8. “Letër nga mërgimi 2 “ poezi, “Qendra e Kulturës”, Klubi
letrar , “Fahri Fazliu”, Kastriot 2007
9. “Udhëndarja”, poezi, “Qendra e Kulturës”, Klubi letrar ,“Fahri Fazliu”, Kastriot , 2008
1o. “Thirrje e gjakut”, poezi,”Qendra e Kulturës”, Klubi letrar, “Fahri Fazliu”Kastriot 2008
11. “Asgjë sikur molla”, poezi, “Qendra e Kulturës”, Klubi letrar “Fahri Fazliu”, Kastriot, 2009.
12. “Vesa në lotin tim”, poezi, “Qendra e Kulturës”, Klubi letrar “Fahri Fazliu”, 2009,
13. “Puthja e gozhduar”, poezi, “Qendra e Kulturës”, Klubi letrar, “Fahri Fazliu”, Kastriot , 2oo9.
14. “Kashelasha në vargje”, poezi për fëmijë,” Qendra e kulturës, Kastriot, 2oo9.
15. “Pema e bekuar”, E përkthyer, Rumani, 2o1o.
16. “Bajraktarët e vatanit”, poezi satirike, Klubi letrar, ”Fahri Fazliu” Kastriot , 2010.
17. “Hijet e ndryshkura”, poezi,”Qendra e kulturës”, Kastriot,2010.
18.”Stuhi në Kutulishte”, poezi,”Qendra e kulturës”, Kastriot,2010.
19. “Posa ikte nata”, poezi, “Qendra e kulturës “, Kastriot,2010.
2o. “Loja e myshqeve”, poezi,”Qendra e kulturës”, Kastriot,2010.
21. ”Lumëbardhi dhe gjëma”, poezi,”Qendra e kulturës”,Kastriot, 2o1o
22. “Metafora e heshtjes”, poezi, “Qendra e kulturës”,Kastriot, 2o1o
23. ”Hyji në Prekaz”, poezi,”Qendra e Kulturës”, Kastriot,2010.
24. ”Sinorët e hinores”, poezi, Shoqata e Shkrimtarëve-Kastriot 2010
25. ”Don Kishoti dhe Rosinanti”, poezi, Shoqata e Shkrimtarëve, Kastriot, 2010
26.”Zjarri i dashurisë”, poezi, Shoqata e Shkrimtarëve-Kastriot, 2010
27. ”Kur likenet vallëzojnë”, poezi, Shoqata e shkrimtarëve-Kastriot, 2010
28. “Ditari në vargje”, poezi, Shoqata e Shkrimtarëve-Kastriot, 201O
29. “Tingujt që nuk përfundojnë”, poezi, Shoqata e shkrimtarëve –Kastriot, 2o1o.
3o. “Shtegu i mallit”, poezi, Shoqata e shkrimtarëve-Kastriot, 2010
31. ”Korniza e thyer”’,Poezi, Shoqata e shkrimtarëve, -Kastriot, 2010
32. “Zgjimi i gjëmës”,Poezi, Shoqata e Shkrimtareve-Kastriot, 2010
33. “Vallja mistike”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve- Kastriot, 2010
34. ”Merre kodin”, Poezi për fëmijë, Shoqata e shkrimtarëve Kastriot,2011
35. “ Letër atdheut” poezi, Shoqata e Shkrimtarëve-Kastriot, 2011
36. “ Tejdukshmëria e shiut”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve- Kastriot, 2o11
37. “ Përtej teje”,poezi, Shoqata e Shkrimtarëve-Kastriot, 2011
38. “Sa afër e sa larg” , poezi, Shoqata e shkrimtarëve-Kastriot, 2011
39. “Vallja e zanoreve”, Poezi , Shoqata e Shkrimtarëve- Kastriot, 2o11
40. “Ikja e eshtrave”, Poezi për të rritur, Shoqata e Shkrimtarëve- Kastriot, 2o11
41.”Kalorësit e mjegullave”, Poezi, Shoqata e shkrimtarëve-Kastriot, 2012
42. “Hingëllimat e shiut”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve- Kastriot 2012
43. “Kur pemët i ndërrojnë këmishët”. Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve- Kastriot, 2o12
44. “Mirëmëngjes Imzot”, Poezi, Shoqata e shkrimtarëve – Kastriot, 2o12
45. “Kafshimi i mikut”, Poezi satirike, Shoqata e Shkrimtarëve- Kastriot, 2012
46. “Atje tej maleve”, Poezi, Shoqata e shkrimtarëve , Kastriot-2012
47. “Heshtja që del në shesh,” Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve, Kastriot -2o12
48. “Portat e shpresës”, Poezi, Shoqata e shkrimtarëve, Kastriot-2012
49. “Në dhomën time gjysmë të errët”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve- Kastriot, 2o12
5o. “Kinse Lojë Shahu”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve- Kastriot, 2o12
51. “ Për çdo dekadë nga një baladë “, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve – Kastriot, 2o12
52. “Fusha e mëllenjave”, Poezi, Shoqata e shkrimtarëve- Kastriot, 2o12
53. “E kujt është kjo vetmi”, Poezi, Shoqate e Shkrimtarëve- Kastriot, 2o12
54. “Mos pyet për adresën e lumit”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve – Kastriot, 2012
55. “ Stoli në parkun vjetër” Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve- Kastriot, 2012
56. “Urori i stralltë”, poezi, Shoqata e shkrimtarëve –Kastriot, 2o12
57. “Po të mos ishte fjala”, Poezi, Shoqata e shkrimtarëve- Kastriot,2o12
58. “Thyerja e urave”, poezi, Shoqata e shkrimtarëve –Kastriot, 2o12
59. “ Trokëllimat në gjumin e dallgëve”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve- Kastriot, 2o12
60. “ Në flokët e dëborës”, poezi, Shoqata e Shkrimtarëve –Kastriot, 2012
61. “Një grusht nostalgji”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve-Kastriot, 2o12
62. “ Kur filluan të flasin njerëzit”, poezi, Shoqata e shkrimtarëve- Kastriot, 2012
63. “Kur stinët kapërcejnë fshehurazi”, poezi, Shoqata e Shkrimtarëve – Kastriot,2012
64. “ Lisi në rrënjët e veta” , Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve –Kastriot 2o12
65. “Eca ecëm dhe do ecim”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve – Kastriot, 2o12
66. “Fëmijët e erës”, Poezi, Shoqata e shkrimtarëve-Kastriot 2012
67. “ Çast në fund të stinës”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve- Kastriot-2012
68. “Si të flas me drurët”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve-Kastriot, 2012
69, “ Më pëlqejnë mendimet e tua”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve- Kastriot , 2012
70. ”Andej dhe këndej kohës”, poezi, Shoqata e Shkrimtarëve- Kastriot , 2012
71. “Zëri i heshtjes”, poezi, Shoqata e Shkrimtarëve- Kastriot, 2o12
72. “Kush i lexoi letrat prej erës”, poezi, Shoqata e Shkrimtarëve-Kastriot, 2012
73. “ Fluturimi i korbave në netët pa hënë”, prozë poetike, Shoqata e Shkrimtarëve –Kastriot, 2012
74. “Koha e ime dhe koha e jote”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve-Kastriot , 2012
75.” Diku te një baladë”, Poezi, Shoqate e Shkrimtarëve –Kastriot, 2012
76. “ Sonte çdo gjë po i përngjan lotëve”,Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve –Kastriot, 2012
77 “ Ky def prej hëne”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve-Kastriot, 2012
78.“Pyesni zogjtë në ikje ”,Poezi , Shtëpia botuese “Fahri Fazliu”- Kastriot 2013
79 “ Fërfërimë gjethesh”, Poezi, Shtëpia botuese “Fahri Fazliu”, Kastriot- 2013
80. “Refrene yjesh”, Poezi, Shtëpia botuese “Fahri Fazliu”- Kastriot, 2013
81. “Te delta e mjellmave”, Poezi, Shtëpia botuese “Fahri Fazliu”, Kastriot- 2013
82.“Rinjohja”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve “Fahri Fazliu”- Kastriot, 2013
83.“Diku në fund të një fillimi”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve, “Fahri Fazliu”- Kastriot, 2013
84.“Makthi i hijes”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve-“ Fahri Fazliu”Kastriot, 2013
85.“Një zog prej uji”, Poezi, Shoqata e Shkrimtarëve “Fahri Fazliu”- Kastriot,2013

Etj....

Mbi flokët e ullukëve

Kur patëm kohë t’i shprehim
Dobësitë tona
I vramë stinët para se të vinte bora
Dimri ishte një trishtim i ri për ne

Kallkanët e kristaltë vareshin buzë çative
Adem Zaplluzha

Kur acari kalonte lakuriq
Nëpër shëtitoret e qytetit
Vashat i gjuanin në kontejner
Qeskat e najlonit me shiringa të përdorura

Si pjalm bore lëshohej një lloj shtreze
Mbi flokët e ullukëve
Dimri veç kalonte rrugën e tij të gjatë
Kishte disa punë të pakryera me pranverën

Me një pallto të bardhë prej bore
Një dorë e fuqishme
I mbulonte mollët te kajsishtat
Pranvera si një lulebore
Pritet diku në fund të rrugës
Të çeli sërish një lule e re
Në shpirtin e madh të një peme


DIKU NË NJË HAN TË VJETËR

Medet nuk isha në gjendje
Që t’i shalojë kuajt e egër
Nata më rrëmbeu
Trishtueshëm më rrëmbeu
Si nëna foshnjën
Dhe iku me një grusht malli në shpirt

Mëngjesi ishte diku larg
Shumë më larg
Se sa mendimet e mija të këputura
baballarët pritnin në shtigjet e fjalëve
Që sa më parë
Të kthehen mërgimtarët

Ky gur i murrmë në trastën e kujtesës
Mbrëmë i përjetoi
Ofshamat e Drinit të Bardhë
Qante si një fëmijë ky lumë mitik
Nën rrënjët e shelgut të pikëlluar qante dita

Në shtegun e fjalës s’pushonte një tupan
Qante edhe honi i mbushur
Me pikëllim
Diku në një han të vjetër
Si trishtimi i shpirtit të lahutarit
Cijate një lahutë e vjetër


POETI I VËRTET

Fjala e poetit
Peshon më shumë se guri i Sizifit
Ai në heshtje bluan shpirtin e erës
Dhe nga fjalët e tij lindin vetëtimat

Kalorësve të verbër ua dhuron sytë e vet
Dhe si mjegullat hingëllon
Kur takohet me padrejtësinë
Më shumë se çdo gjë
I urren lajkat

Si uragani qesh
Me dyfytyrësinë e njerëzve
Është në gjendje ta pështyj diellin
Nëse nuk i ndriçon
Të gjitha pemët mbi tokë
Gjuan zotin me gur të stralltë të atdheut

Askujt nuk i përkulet për pekule
Shqelmon kurorën e famës
E cila s’ekziston në mendjen e tij
Poeti i vërtet
Edhe kur është në qivur
Ecën vertikalisht
Si rrapet e atdheut të tij


NË NJË DIMËR TË TILLË

Kur binte ajo borë e kuqe
Ne si minjtë vraponim nëpër shtëpi
Magjet ishin të djegura
Si kallamishtet e misrit në vjeshtë

Më shumë luteshim për një kafshatë buke
Se sa për Zotin
I cili na dukej i huaj
Ose as që nuk ekzistonte
Në zorrët tona të zbrazëta

Mbase ishte i ngimë
Sa që kur binte terri i zi i dimrit
I dëgjohej gogësima
Si ulërima e ndonjë bishe të tërbuar

Në një dimër të tillë
E të gjatë
Kishim kohë ta bluanim
Edhe strallin

I urituri nuk pyet se si ta kapërdij kafshatën
Por a mund të gjejë diku
Në grumbujt e mbeturinave
Ndonjë krodhe buke
Që në netët e gjata t’i bëjë ballë dimrit

***

Një grusht dashuri
në shpirtin e gruas
i shkrin kallkanët!..

***

Mbi shpatullat e stinës
rri vjeshta,
dimri hyri në shpirt.

***

Një lule buzëvarur
i hapi petalet
përpiu mjegullat.

***

Ngricat mbi çati
i mëkojnë,
zogjtë e pranverës.

***

Një zog në fluturim
i pyet mjegullat,
për rrugën e qumështit!

***

Kur trishtili,
zgjohet në mëngjes.
Stina veç përfundon!?..

***

Në syrin e plepit
rrënjët çelin
lule të bardha mimoze.

***

Nëse arrin...
të bisedosh me gjethet.
Shndërrohesh në lule!

***

Në shpirtin e vaut
lahet nata,
yjet xhelozojnë njëri - tjetrin.

***

Kur vdes njeriu
arkivoli bisedon
me dhëmbët e tokës.

***

Po që se mjegullat
mashtrojnë ylberin
lind dita e buzëqeshur.

***

Në këtë degë molle
paska mbetur peng
puthja e Evës.

VETËM NJËHERË NË JETË

O etja ime e madhe
Sa më dhemb shpirti
Kur nuk të ndjej
Nën thundrat e ditës
Dy zogj pretar
Ëndërrojnë hënën lakuriqe
Shirat nuk erdhën mbrëmë
Te majat e plepave
Zgjohen trishtimet
Si mund t’i ndali këto pak fjalë
Të mos i vrasin arkivolet
Dy zogj si dy njerëz të rritur
Bisedojnë
Për disa ëndrra klandestine
Vetëm një herë në jetë
Shirat kanë të drejtë të flasin me drurët
Për prejardhjen e frikës
Vetëm njëherë në jetë
Zogjtë e ikur të vendlindjes
Fluturojnë hapësirave
Për t’u ballafaquar me lisat
Dhe arkivolet që dënesin te varret

NJË PALË DIZGJIN TË VJETËR

Kuptoni miqtë e mi
Ende nuk qenkan ndalur krakëllimat
As të trokiturat e hijeve
Te portat e vegimeve
Në mendjen e erës
Një ëndërr rri pa gjumë
Kurse troku i kalit të egër
Me shekuj nuk ndalet në këto troje
Nuset dalin te çezma
Për t’i mbledhur copëzat e shtambave
Era i theu mbrëmë
Duart e lodhura të mjegullave
Një palë dizgjin të vjetër
Qeshin në bejlegun e trishtimit
Kuajt e drunjtë menatë
Fshehurazi hynë nëpër portat e hekurta
Degët e thara të mushmollës
Me nostalgji shikojnë lindjen e diellit
Kurse diku në perëndim
Asnjëherë nuk pushuan daullet

KY BALSAM I TEJDUKSHËM

Mbrëmë kuptova
Se duart e mia vetmonin
Diku te përgjumja e baladave
Një serenatë e fjetur me vite
Në kreshtat e këndesit
E zgjoi mëngjesin e lodhur
Qante era me ngashërim
Diku te një arkivol i hapur
Qanin edhe akaciet
Në shpirtin e vrarë të erës
Derdhej një grusht lot prej luleve
Ky balsam i tejdukshëm
Që pikon në trurin tim
Mbase i shëron
Trishtimet e gjelbërimit
Një hënë e zhveshur te kiçi i anijes
I ushqen shpresat e pulëbardhave
Kjo kohë e ndrydhur dhe e shtrydhur
Për çdo ditë i mpreh dhëmbët
Një qyqe e zezë
Nga majat e bjeshkëve të mira
I thërret shirat

ME KUKULLAT E VITRINAVE BLU

Mos më thuaj
Asnjëherë mos provo të thuash
Se heshtja e jote
Bisedon si stërkalat e shiut
Dimrat në qytetin tonë
Përherë i përngjajnë Lumëbardhit
Sa herë që dalin vashat në qytet
Pashmangshëm krahasohen
Me kukullat e vitrinave blu
Netët këtu janë të gjata
U përngjajnë atyre netëve
Që s’duhet t’i përmendim asnjëherë
Ju nuk do të më kuptoni
Se si nga rrënjët e zambakëve
Zgjohen baladat e përgjumura
Por ato edhe ashtu kurrë nuk flenë
Në djepin e gurtë të kujtesës
Ju kam folur edhe më parë
Për xhelozin e dallgëve të ujit
Sa herë që hidhërohen ato
Sa ora qohen peshë
Dhe bashkohen me shpirtrat e etërve

MOS M’I MBYLLNI SYTË

Kur një ditë do të më vendosni
Në arkivol të akullt
Ju lutem
Mos m’i mbyllni sytë
Dua të shoh
Se si rritet atdheu im
Unë nuk pata fëmijëri
Më kujtohet vetëm kukulla e motrës
Me të cilën luaja fshehurazi
Kur të gjithë flinin
Më përqeshnin
Kur e shikoja këmishën e portokalltë
Dhe sandalet e kuqe
Me këmbë të drunjta
Më thoshin se djemtë
Nuk duhet të lozin kukullash
Por unë nuk e qaja kokën
Për askënd
Asnjëherë nuk më kanë bezdisur
Fjalët e të tjerëve
I doja kukullat po aq shumë sa e doja
Edhe pushkën e babait

2.

Kisha një ndjenjë
Se edhe lufta është loja e të rriturve
Atë çast
Kur m’i drejtoni këmbët
Ju lutem
Lëreni një vërrimë
Në arkivolin tim të kaltër
Dua ta shoh mugullimin e gjelbërimit
Dhe zogjtë kah fluturojnë
Prej një dege në tjetrën degë
Se përndryshe
Si mund të rritet atdheu
Mbase nuk jam duke kërkua
Të pamundurën prej jush
Vetëm sytë mos m’i mbyllni
S’keni nevojë të shkruani
Asnjë epitaf te varri im
Nuk është me rëndësi
Se kush prehet
Në atë copë toke të atdheut
Me arkivol të hapur
O ju lutem
Vetëm sytë mos m’i mbyllni
Me lëni ta shoh vendin tim
Se si rritet e përtëritet
Në ashtin e tokës mëmë

I SHTRIRË NË PARKUN EVJETËR

I shtrirë në parkun e vjetër
Trokas në portat e yjeve
Askush nuk m’i hap dyert
Asnjë fjalë
Nuk më thotë heshtja

Një meteor
Lëshohet në gjakun tim
Përmbyten detet e kujtesës
Në shuplakat e sterrës
Vdesin xixëllonjat


Në cilat porta
Të trokëllijnë dhembjet
Qenka fishkur bari shërues
Nga ky balsam i pleqërisë
Derdhen eliksiret e fjalëve


Ka kohë
Që mbështillem me veladon
Asnjë engjëll nuk m’i shëron plagët
Fashat e kujtesës
Valëviten nëpër stinët e vrara


I drejtohem kambanës
E herë gjysmëhënës
Askush nuk m’i qan hallet e mia
Vetëm bari i shkulur
Më shikon me nostalgji


I shtrirë në parkun e vjetër
Me problemet e reja
Jeta papërfillshëm kalon në procesion
Kënd po e përcjellin
Miqtë e mi
Varrin e kujt e hapën mbrëmë



SA ËSHTË NUMRI I KËMISHËS SIME


Kjo kafkë e thyer
Dhe kjo dorë
Të kujt janë këto gjymtyrë
Në këtë ekspozitë njerëzish


Po sytë
Që më shikojnë me mallëngjim
Çfarë mendojnë
Për prejardhjen time


O ju lutem njerëz
Merreni vetën pak me të mirë
Një ditë
Druaj që nuk shkon larg
Do të pendoheni


Nxirreni nga burgu
Veshin tim të prerë
Çfarë është ky eksperiment
Që lozni me ndjenja njerëzore


Sërish ju lutem
Më tregoni
Kur erdhën këpucët e mia këtu
Sa është numri i këmishës sime
Që rri varur
Në kujtesën e juaj



BRETKOSAT


Një flutur
Iku nga azili i pleqve
Me qindra zogj
Deri te këto porta dhembjesh
Po i bartin mëkatet e ditës


Janë çmendur telat e kitarës
Muzika mortore
Papërfillshëm fle
Në kupolën e orës së vjetër
Këndojnë bretkosat


Në portretin e harruar
Asnjë cicërim fjalësh
Ecte para të gjithëve
Me artist të dështuar
Perdja e shqyer e teatrit


Indiferenca e njerëzve
Po i kalon kufijtë e durimit
Në kafenenë përballë plepave
Nga një etje e paparë
Bretkosat
vdesin për pak dashuri

NË GJUMIN E TË RESHURAVE

Kam parë edhe lot të tërbuar
Më kujtohet
Kur qante një qen
Qanin edhe fëmijët
E sokakëve të varfanjakëve


Turbullira ikte
Me tërë dhembjen e dallgëve
Vetëm peshqit e ngordhur
Buzë limanit të harruar
I kishin zbardhur sytë


Dita ikte në disa drejtime
Të panjohura
Nuk pash njeri askund
Me kofinin e frikës
Uji doli nga palca e çezmës


Tejmatanë luadheve
Vrapuan kaprojtë e egër
Asnjë grusht uji
S’kishte mbetur
Nëpër ullukët e çative


Kur dolëm t’i mbledhin
Copat e shqyera të veladonëve
Nga xhepat e shpirtit
i shtrydhëm mjegullat
Dhe akoma kemi mbetur peng
Në gjumin e të reshurave


DHËMBËT E SEDEFTA


Ti nuk më beson miku im
Por mbrëmë
Me tërë shqetësimin e jetës
Më erdhën në gjumë tim
Guralecët e Jonit


Erdhën dhe trokitën
Në ëndrrën e kahershme
Njëri më tërhiqte
Kah Janina
Kurse tjetri kah molla e kuqe


Arta mbeti si molla e ndaluar
Ec e mos e përfill
Plagën që nuk shërohet
Ec e kafshoje
Këtë dhembje kur ajo të mbytë


I hapa sytë
Në mua një det i turbullt
Njëqind vjet kacafytet me valët
Guralecët e bardhë të Jonit
Vajtonin një këngë të vjetër


Dhëmbët e sedefta
Të nuses sime
Kafshuan lotin duke rënë
Mbi mermerin e murrmë
Të bahçes pa asnjë lule



MË PRITNI


I kujt është ky vegim
Që ma paska zënë stolin
Mos ka ikur
Nga azili i pleqve
Vallë
Sonte kjo natë
I paska humbur të gjitha rrugët


Ju lutem
Shtrijeni dorën e mëshirës
Hijes
Që po galopon si meteorët
Pas yjeve të këputura


Kemi mbetur të vetmuar
Po na bezdisin mizat
Duke pirë ujë
Nga kujtesa e jonë
Gllënjkat e vuajtjeve
Akoma na mbesin në grykë
si shtëllungat e trishtimeve


Më pritni
Nëse nuk më pengojnë mjegullat
Do të vij në parkun e vjetër
S’dua të lë në vetmi
Stolin e drunjtë të qytetit




NË GRAHMËN E FUNDIT


Ne të gjithë e njohim atë njeri
Më kujtohet
Kur në majat e plepave
I prekte degët e ajrit
Dhe e përbuzte vdekjen


I kalëronte rrufetë
U dilte përballë vetëtimave
Besa edhe këndonte
Deri në mëngjes serenata
Vashave
Që dilnin në penxhere
Dhe na gjuanin
Me shikimet e tyre joshëse


Ishte një ndër të parët
Që shijoi aromën e guximit
Sa herë që kollitej
Dridheshin malet
Pas tij vërshonte hukama e lumit


Nuk e duronte padrejtësinë
Edhe në grahmën e fundit
Qeshi me vdekjen
Dhe eci vertikalisht nëpër kohë
Dhe eci vertikalisht
Nëpër vetëdijen e ndërgjegjes



NUK DINË SE KU SHKOJNË


Kur më largojnë
Që askush nuk di se ku
Në gishtin e madh të këmbës
Mund të lexoi etiketën
Ku shkruan
Njeriu që e deshi jetën


E di
Kanë me më degdisur
Diku në ndonjë skutë
Ku as qentë e rrugëve
Nuk ndalen të pshurren


Ju mos u merakosni
Kështu ka qenë çdoherë
Jeta është si fati i elefantëve
Heshtazi niset diku
E nuk di se ku mbërrin
Dhe ku përfundon
Kjo odise


kalon përtej mundësisë
së ujit
Në lagjen e skeleteve
Ndalet për pak pushim
Nëse mund të ecë
Vazhdon



Askush nuk thotë
Udha e mbarë
Këtu s‘përshëndeten lisat
Kur fillojnë t’i shkundin degët
Ecin deri sa përfundojnë
Diku në cepat e kthesës së parë


Para se të ndalen
I urinojnë kaçubat
Pastaj nëse vazhdojnë
Më besoni
As vet nuk dinë
Se çka ka pak më përtej
Asaj shkurre ku shkojnë

Edi Rama ama kap Ministrinë e Jashtme të mbaj top-sekret lidhjen me Serbinë

                   

Odeta Barbullushi

   http://www.suedosteuropa.uni-graz.at/en/people/odeta-barbullushi-0

Projekti më i rëndësishëm ndërkombëtar i Ramës është natyrisht lidhja e paqartë me Serbinë, dhe ky projekt tani do jete edhe më i fshehtë pas emërimit të kushërirës së ministrit Bushati, Odeta Barbullushit, si z/ministre e tij. Me fjalë të tjera, rrethi i personave që do merren me politikën e jashtme të Ramës synohet të mbahet sa më i ngushtë, dhe kjo sigurisht për shkak të alleshverisheve nën-rrogoz me palën serbe.

Me emërimin nepotik në Ministrinë e Jashtme, Edi Rama pranoi të shkel ligjin për hir të misionit sekret që ky institucion pritet të marrë.


Është evidente se kapja e pa-ligjshme e Ministrisë së Jashtme s'bëhet për negociatat me BE-në, sepse ato jane të hapura e transparente nga vetë BE, ndersa ekziston ministria e integrimit në Shqipëri, as për marrëdhëniet e tjera të vakta ndërkombëtare të Shqiperisë me botën. Kjo lëvizje bëhet thjesht e vetëm për çështjen më sensitive që aktuliasht po merret politika e jashtme shqiptare që nga koha e Esad Toptanit, marrëdhëniet e fshehta me Serbinë.




Flitet se konkurrojnë dy linja në këtë aspekt: Njëra është bashkimi i Kosovës me Shqipërinë.

Tjetra është për kooperim rajonal, ku Kosova të shërbej si urë lidhje mes Shqipërisë e Serbisë, linjë (status quo) kjo që suportohet nga disa vende të BE-së. Rama me ç'duket është angazhuar totalisht për këtë.



PS: Rama nuk është nga ajo specie që i dhimbset Shqipëria. Nëse dështon në aventurën e tij kris e ik jasht.

Ndoshta Edi Rama do ndërtoj ''Rrugën e Arbërit'' me të burgosurit e dritave (10 shakatë e ditës)

1 - Meqenëse të burgosurit e energjisë janë shtuar, dhe tani po hanë qyl në burg, Rama do i fus në punë në "Rrugën e Arbërit", ose siç ai e quan ndryshe këtë, permbushje të premtimit elektoral për punësimin e 100 mijë shqiptarëve.

2 - Sipas ministrit Haxhinasto, "Rruga e Arbërit" do ndryshoj emër në "Rruga e Dritës", meqenëse do ndërtohet nga të burgosurit e dritave... Prit pak, po me "Gazetën rruga e Arbërit" ç'do ndodhë?

3 - Besoj e dini se "Rruga e Dritës" është rruga ekzistuese e Dibrës që ndërtoi Enveri me vullnetarë, ose siç Rama i quan ndryshe sot ata, debitorë të energjisë elektrike.

4 - Më në fund një lajm i mirë për "Rrugën e Arbërit", u shpua tuneli i "Qafë Buallit". E shpoi Rama me shiringë.

5 - Sipas Ramës rruga e Arbërit do ndërtohet me fonde kineze... Prit pak, kjo tani me të vërtetë po ngjan me ndërtimin e "Rrugës së Dritës".

6 - Në fakt kinezët s'kanë dhënë fonde për "Rrugën e Arbërit". Të vetmet fonde janë dhënë nga qeveria shqiptare për "Gazetën rruga e Arbërit".

7 - E ndoqët vizitën e kryeministrit italian dje në Tiranë? E dëgjuat Ramën si tha pas takimit? Do ndërtoj hekurrudhë nëpër Adriatik.

8 - Ju ka bërë përshtypje që Rama përdor vetëm kohën e ardhshme për investime "do ndërtoj, do bëj, do ndriçoj, do lulëzoj...", dhe kohën e tashme për shkatërrime "i shemba, i burgosa, i përjashtova, i dënova..."? Ose siç Lenini e thoshte ndryshe këtë, një hap para, 40 vjet prapa.

9 - Me që ra fjala, ju kujtohet nga i anonçoi Rama fondet kineze për "Rrugën e Arbërit"? Nga Beogradi, pas takimit me Titon e Mao Ce Dunin.

10 - Ministri i transportit tha se "Rruga e Arbërit" po ndërtohet nga një kompani shqiptare, hera e parë... Prit pak, me forcat tona po, plus kinezët, të burgosurit, Edveri në krye..., kjo kurrë s'ka ndodhur me ne më parë.

Uroj 2015 të bashkoj Kosovën e Shqipërinë

Eshtë e vetmja zgjidhje që do zhvilloj e begatoj shqiptarët, çdo projekt tjetër është iluzion hë-për-hë, qoftë dhe ai BE-së. Ankthi për në BE jo vetëm që po kultivon permbushje fiktive (të rreme) kushtesh, por po korrupton dhe komisionerët europianë që gjoja kujdesen për anëtarësimin. Plus, dështimi i Greqisë në BE, dhe largimi i saj së shpejti, do ngrenë pikpyetje për tërë kulturën ballkanike për në Union.

Bashkimi i Kosovës me Shqipërinë do krijonte një treg më të gjerë shqiptar, do sillte më shumë të ardhura në arkën publike (më shumë investime publike), më shumë blerje në treg, më shumë para private e investime private, më shumë mirëqenie, më shumë seriozitet në qeverisje, më shumë stabilitet, më shumë optimizëm për të ardhmen.

Të ndara këto dy vende thjesht po vegjetojnë dhimbshëm, buxhetet e tyre të vogla s'mund të sjellin zhvillim. Një pamundësi e tillë financiare prodhon depresion popullor, nxit korrupsionin, krizat politike e brishtësinë qeverisëse, faktorë këto që ushqejnë nacionalizmat, sidomos atë serb për të aneksuar Kosovën.

Një Kosovë e Shqipëri e bashkuar do diskurajonte linjën ekstreme të nacionalizmit serb, dhe anasjelltar do forconte (çlironte) faktorët progresiv në dy vendet. Serbia e Shqipëria do bashkëpunonin si partnere të barabarta (edhe në madhësi), pa presionin e sotëm.
Serbisë i intereson bregdeti shqiptar, dhe anasjelltas Shqipërisë i intereson konsumatori serb, por kështu siç gjërat janë sot, as mish as peshk, asnjëra palë s'mund të benefitet. Veç historisë së djeshme ato i ndan dhe kompleksi i sotëm i dyshimit.

Bashkimi i Kosovës me Shqipërinë do kursente finaciarisht edhe botën, e cila s'do mbante më dy palë ambasada, apo ushtri të huaj në Kosovë, apo projekte të kushtueshme ndërkombëtare etc.

PS: Kur kosovarët dhe NATO luftonin kundër Millosheviçit, Edi Rama bënte plazh nudo në Francë. Ky element nënkupton predispozicionin e vakët të Tiranës zyrtare për bashkimin në fjalë. Gjithsesi uroj që 2015 të sjell këtë bashkim dhe fundin e mizerabilitetit tonë.
Nga Vëzhguesi

Triptik – Baba Tomorri, Dede Reshat Bardhi & Sari Saltik

Dy vëllezër të fuqishem dhe te hijshëm; Tomorri dhe Shpiragu, u zunë për një vajzë të bukur e cila quhej Lenie* apo Helenë, (sot Mal në trekendeshin Skrapar-Korçe-Gramsh) pas së cilës të dy kishin lënë mënd. Midis tyre filloi lufta për të shtënë në dorë Lenien. Tomorri luftonte me shpatë dhe Shpiragu me topuz. Tomorri e goditi Shpiragun me shpatë dhe kjo duket tek shpatet e Shpiragut të cilat edhe sot janë vija-vija. Ndërsa Shpiragu

Nga Agim Bacelli

e goditi Tomorrin me topuz duke e bërë gjithë hone dhe gropa. Zoti që e shihte këtë duel, i zëmëruar, i shndërroi vëllezërit dhe vajzën në tre male. Nga lotët e vajzës u krijua hapsira që i ndan për jetë vëllezërit dhe që sot atje kalojnë ujrat e lumenjëve të Osumit dhe Devollit - thote një legjendë e vjetër shqiptare. (Një triptik nga një frymëzim çasti)

I-Baba Tomorri

Tomorri është mali më madhështor në Shqipërinë e Jugut që shikohet çdo ditë nga një numur i madh shqiptarësh pasi ai ngrihet vetmimtmar në një rrafshinë pa male të lartë që ta rivalizojnë, kështu, ai për disa dhjetra km, zotëron pamjen nga të gjitha pikat e horizontit. Nga larg, disa male i bëjnë atij shoqëri, por që nuk janë të lartë si vetë ai dhe nuk ja ulin dot krenarinë. Këta male janë, Mali i Shpiragut, Mali i Ostrovicës dhe Mali i Lenies i “lënë” si me larg.

Vetë emri Baba që mban, e bën Tomorrin më madhështor nga ç'është, siç e bëjnë tërheqës livadhet endëshlodhese malore, siç e bëjnë të frikshëm majat e thepisura shkëmbore dhe humnerat e thella apo stuhitë e befasishme. Siç e bëjnë legjendat e shumta që tregohen.
Kushdo që shkon në Tomorr, thith atë krenari që buron nga brëndia e tij dhe të bën të ndihesh po aq madhështor siç 'ndihet' vetë Baba Tomorri.
Ujë që pi dhe buka që ha atje të shijojnë si askund tjetër dhe ti thua me krenari, "këtu ujë është tamam ujë dhe buka është tamam bukë".

Sipas mitologjisë Baba Tomorri ka qënë tempull i perëndive pellazge, fron i Orakujve të Dodonës së lashtë. Këtë konfirmim mitik dhe historik e kanë bërë shumë kohë më parë autorët antikë Plini, Sekundi, Theopompi. Më vonë, kronistët bizantinë Efremi,Kautakuzeni, kronisti perandorak osman, Evliha Çelebiu dhe, më vonë akoma,udhëtarë e dijetarë të shquar evropianë si Martin Lik, Antonio Baldaçi, Margaret Halcuk e të tjerë. Shqiptarët tërë jetën e kanë lavdëruar por edhe i janë frikësur, tamam siç ndodh me një baba të mirë por hijerëndë.

Betimi për Baba Tomorrin është më i fortë se çdo betim tjetër tek shqiptarët pasi ai adhurohet si Perëndi dhe jo vetëm si një mal i shenjtë për një varr apo për një besim fetar. Kuptohet se ky adhurim është trashgim i kultit pagan të natyrës, brënda të cilit kanë mbetur për tërë jetën besimet e shqiptarit.

Në disa vende të botës gjenden Male me emëra si "Mali i Babait" por asnjë mal tjetër me emrin "Baba Tomorr". Emëri Tomorr është tepër i veçantë dhe vetëm shqiptar. Ata që mendojnë se ky emër vjen që nga koha e Turqisë janë gabim pasi Turqia do ta kishte për vete një nder për një emër të tillë para se t'jua jepte të tjerëve. Në Turqi dhe në Rumani gjenden dy male që quhen nga turqishtja "Babadag" që në shqip do të thotë "Mali i Babait".
Jam i mendimit se emëri Baba për Tomorrin nuk është një emër i vendosur nga koha e Bektashizmit në Shqiperi siç mundohen ta interpertojnë disa historianë e disa shkrues të tjerë duke i dhënë gjyra fetare.  Kjo nga që në majë të Tomorrit është varri i të shënjtit Baba Abaz Ali, relativisht i ri, ku bëhet peligrinazh çdo 20 deri 25 gusht dhe kjo organizohet nga bektashinjtë. Po të qe kështu, një Baba Tomorr do të gjendej edhe mes bektashinjve të tjerë të botës! Emëri Baba Tomorri është mijravjeçar saç janë dhe vetë shqiptarët. Domethënia e tij në shqip është i paqartë sot, megjithëse ky emër është shumë i përhapur në tërë viset shqiptare. Nga kjo del konkluzioni se është emër po aq i vjetër saç është dhe vetë kombi shqiptar i cili ka evoluar se bashku me gjuhën e tij.

Nëse shkon tek Baba Tomorri, në lartësinë 2416 metra mbi nivelin e detit që është kulmi i tj, mund të themi se të duket vetja sikur  fluturon dhe sigurisht që të kap madhështia e fluturimit vetëm. E tërë Shqipëria është përpara syve tuaj. Kur erret, shquhen edhe brigjet e Pulias së Italisë. Ja, tamam këtu prehet Abaz Aliu, një klerik bektashi, që me emrin e tij mundohet ta njësoi këtë vend të shenjtë të lashtë duke i dhënë ngjyra fetare. Për nder të tij, pelegrinë nga të gjithë viset shqiptare e vizitojnë atë çdo vit. Kështu vazhdon tradita e vjetër pellazgo-ilire duke u gërshetuar me traditën e re bektashiane pa prishur ritin pellazg të kurbanit me gjak të pastër i cili lan mëkatet.

Baba Tomorri ka kaluar nëpër tre kulte shqiptare; atë pagan, kristian dhe musliman na thotë Prof. Jorgo Bulo, nga kulti pagan i majave të larta, i përhapur në gjithë Shqipërinë, kulti i malit të Tomorrit ka mbijetuar në rrjedhë të shekujve e të ndërrimeve fetare. Duke gëzuar një prestigj të veçantë në botën shqiptare, ai ka fituar atributin e malit të shenjtë. Fakti që ky mal në gojëdhënën popullore, në periudhën antike e mesjetare dhe në letërsinë romantike përfytyrohet si Olimpi Shqiptar, besoj se është dëshmi e njëhsimit kulturor të Gadishullit Ilirik.

Poetët dhe shkrimtarët më të mëdhenj shqiptarë të të gjitha kohëve kanë kënduar e shkruar për Baba Tomorrin, si Naim Frashëri, Kristoforidhi, Çajupi, Mjeda, Asdreni, Hil Mosi, etj. deri tek  shumë poetë dhe shkrimtarë të sotëm. Nuk ka asnjë poet apo shkrimtar që ta shohë Baba Tomorrin dhe të mos frymezohet e të shkruajë për të. Historianët e kanë për detyrë të mbledhin gojdhënat dhe shkrimet më të vjetra për Baba Tomorrin.

* Në këtë mal, sipas një gojdhëne, të cilën e kam dëgjuar nga fshatrët e Moglices dhe Gopeshit, është varrosur Helena e Trojës.

II Kryegjyshi "me katër sy"!

  

Hirësia e Tij,Dede Reshat Bardhi

Në fëmijëri kam qënë fqinj i “Hoxhës” së Bulgarecit, një nga burrat më të ditur dhe më të famshëm që kam njohur gjatë jetës sime. Hoxha quhej Mehmetali Daci. Nuk e di sesi ai ndikoi kaq shumë tek unë sa mu ngulit në mëndje që të mendoja ditë e natë të bëhesha Baba Teqeje! Kur u prish feja, si fëmijë që isha, e harrova shpejt këtë premtim. Më von pata mundësinë të njoh Baba Kadrinë e Melçanit i cili vitet e fundit të jetës se tij i kaloji në Lumalas të Korëes si bujk. Lumalasi është fshat pranë fashtait tim Bulgarecit.

Feja e familjes sime, si e çdo shqiptari tjetër, ka kaluar nëpër tallazet e jetës shpirtërore shqiptare e përcaktuar kjo nga pushtimet e ndryshme të gjata të cilat sillnin fe të ndryshme. Dikur bacellinjtë ishin ortodokso-katolikë që vareshin nga Papa i Romës dhe jo nga Ortodoksia Bizantine Greke, më pas ortodoksë që vareshin nga Kisha Greke, më von të konvertuar në bektashinj por që kurrë nuk shkonin as në teqe e as në kishën e tyre të Shën Gjon Pagezorit (Shipërdhonit) në Voskopojë. Më pas, në kohën e sundimit komunist, bacellinjtë u bënë « atheiste » e « kundërshtarë » të çdo feje në Shqipëri  por, megjithatë, ata ruajtën me fanatizëm ikonat e kishës së tyre deri në vitin 1991 kur u rilejua hapja kishave dhe xhamive dhe ikonat ja rikthyenë kishës. Sot, po të vizitosh këtë kishë, do të gjesh të shkruar prapa disa ikonova këto fjalë, « Ruajtur nga Familja Bacelli ».

Në shtëpinë tonë, të gjithë betoheshim « Për Baba Tomorr! » dhe ky qe betimi më I madh që bënim, ndoshta kështu betoheshin jo vetëm të gjithë bektashinjtë e Shqiperisë por edhe të tjerët?!

Për një kohë të gjatë e kisha harruar Bektashizmin* dhe baballarët e tij. Ringjallja e respektit dhe dashurisë për ta më erdhi në vitin 1993, kur Dede Reshat Bardhi, me rastin e Ditës së Ashures** do të recitonte bukur disa vargje shumë prekse në TVSH, vargje që u këndoheshin Heronjëve të Ashures dhe Musait. Ajo këngë është një falënderim për Zotin e Madhëruar që e shpëtoi Musain (Moisiun) dhe popullin e tij nga faraoni dhe ithtarët e tij, e kjo ka ndodhur në ditën e dhjetë të muajit Muharrem, por është dhe një kujtim i mëvonshëm, kur në këtë ditë, të cilën e nderoi Muhamedi me agjërim dhe urdhëroi muslimanët për këtë gjë, pasi me vete kjo ditë mbart edhe një kujtim shumë prekës. Në këtë ditë, tërë meshkujt e familjes së Pejgamberit u vranë në Qerbela, përveç Ali Zejd Abedinit, i cili ishte ende shumë i vogël. U vra Hyseni, nipi i Pejgamberit, të cilit i këndohej kënga që Kryegjysh Dede Reshat Bardhi recitoi në TVSH dhe kush e dëgjoi s’mund ti mbante dotë lotët. Recitimi i bukur, vargjet prekse, kujtesa fenomenale e një burri të vjetër, të gjitha këto mu ngulitën në mëndje dhe fillova të ushqej një simpati për Kryegjyshin Dede Reshat Bardhi. Mezi prisnja rastin ta shija dhe ta takoja për ti shperhur tërë simpatine time.

Rasti, ky mbret i fatit, e solli të takohem dhe bisedoj gjatë me Shënjtërinë e tij. Ka qënë shtator i vitit 1994 kur u takova me Kryegjyshin në Lumalas të Korçës. Kryegjyshi ishte mik i Tahir Shahollarit*** ashtu si edhe unë. Tahiri, njihet si ‘enciklopedisti’ i Lumalasit ose « Gazeta e Lumalasit » i cili di dhe njeh gjithëçka që ndodh në fshat dhe për rreth. Më falni se po kaloj jashte teme por do t’ju tregoj vetëm një rast për Tahirin që do t’ju shokojë.

Kryeplaku i fshatit Lumalas ka qënë dhe vazhdon të jetë miku im më i mirë në Korçë, Feridum Shahollari (Dume), një nga njerzit më të mirë që ka tërë Fusha e Korçës dhe që e duanë dhe e respektojnë të gjithë ata që e njohin, qofshin të majtë apo të djathtë! Në Lumalas shërbeja si Komandant i Bat. Avio-Teknik dhe përgjigjesha gjithashtu edhe për 950 m pistë ku ulej dhe ngihej dy herë në javë avioni taksi i shoqerisë ajrore amerikane MAF me pilotë Gene Kongdon dhe Lonnie Hall. Në kodrën midis Melaçanit dhe Lumalasit, në krah të Furrës së Gërqeles, ishte ngritur kompleksi i ndërtesave të Bat. Avio-Teknik, në një vënd mjaft piktoresk, rrethuar me një baçe të madhe me dru frutorë dhe një tendë plotë me pjergulla. Atje pata mundesinë të rrisja dhe një tufe të vogël me shqerra (qingja) dhe të hanim mish të pjekur dhe të pinim raki pothuajse çdo ditë me miqtë e shokët. Jetoja vetëm dhe flija po aty në zyrën time që prej dy vjetësh. Një natë me humbi një shqerrë, menjëherë telefonova Dumen i cili më tha, « Në këtë fshat kurrë s’ka humbur asgjë dhe kurrë nuk mbahet mënd të jetë vjedhur gjë. Shqerra jote do të jetë ngatërruar me ndonjë kope dhe besoj se nesër i zoti mund ta sjellë në aviacion. » Fjalët e Dumes më hoqën merakun por sidoqoftë e ftova të vinte të më takonte dhe mbase të pyeste dikë që kishte kaluar me bagetitë afër baçes sime. Ai nuk përtoi dhe erdhi e më takoi. Pas pak më tha, « nëse ke merak deri nesër, ne mund ta gjejmë që sonte me një të pyetur se ku është qingji jot? » I çuditur e pyeta sesi mund ta gjenim aq lehtë ? ! Dumja thirri një ushtarin tim dhe i tha të shkonte të lajmëronte Tahir Shahollarin i cili nuk vonoi dhe erdhi menjëherë. Tahiri filloi të bëjë nje llogari të vogël ; « Sot delet e Xhikut kanë kaluar afër baçës tënde në orën 6 :30 dhe në orën 7 :00 kaluanë edhe delet e Dashit të cilit i shpëtuanë dy dele dhe hynë në baçën tënde, kur ato dolën nga baça me siguri që janë ndjekur nga qingji jot. Shkoni dhe pyesni Dashin. Unë u ngrita menjëherë por Dumja më mbajti dhe më tha, « Pse bëhesh merak, nesër ta sjell vetë Dashi qingjin këtu. » Vërtetë të nesërmen Dashi ma solli qingjin!

Por le të vazhdoj tregimin për Shënjterinë e tij, Kryegjyshin. Ndërsa unë po shkoja tek Tahiri, Dede Reshat Bardhi po dilte nga kopshti i tij. Ai shoqerohej nga Babai I Turhanit dhe një person tjetër që do të emrohej Baba i teqesë së Melçanit, ndërsa unë shoqërohesha nga një shok imi që ishte konvertuar në një kristian tre vite më parë. Prinderit e tij kishin qënë bektashi, ashtu si edhe të mijtë.
Pasi shkëmbyemë fjalët e para në rrugë, e ftova Dede Reshat Bardhin të pinim një kafe tek baca ime të cilën ftesë ai e pranoi me kënaqësi, kështu që ne u ndodhëm në kodrën e Lumalasit në verandën e bukur që ishte pjesë e Aerodromit të Lumalasit, nën pjergullat të mbushura plot nga ku dukej më shumë se gjysma e Fushës së Korçës si në pllëmbë të dorës. Rrugës deri atje, Dede Reshat Bardhi ju ngjit më këmbë si të gjithë neve, ju luta të vinte me makninë por më tha, « Do përdorja makinën nëse edhe ju të gjithë do të vinit me makinë.»

Bëmë nga një kafe për të gjithë por më parë morëm nga një gote me dhallë të freskët. Shërbyeme edhe rrush Afuzali dhe Sulltanina (rrush pa fara).

Gjatë bisedës shoku im I tha Kryegjyshit se, “Agimi lexon shumë..."
Babai më pa një copë herë me vëmëndje dhe befas më pyeti. " Ja, të pyes ty Agim, a e ke lexuar Naim Frashërin?” Ju përgjigja se neve e kishim të detyruar në shkollë që të lexonim veprat e tij dhe të mësonim përmëndësh disa nga vjershat e tij. “Po mirë, vazhdoi pyetjen Shënjteria e Tij,  Naimi ka shkruar shumë për fenë, ato nuk jua jepnin juve ti lexonit, çfar ke bërë ti për ti mësuar edhe ato pjesë të hequra?” Nuk ju përgjigja pasi nuk kisha bërë asgjë. E ç’mund të bëja unë?! Pastaj ai filloi të recitojë Qerbelanë e Naimit:

"Frat, o more lum' i shkretë
Mos këndo po qaj;
Derth lot e rënko për jetë
Mos qesh paskëtaj!
Se Hysen' e Fatimesë
Me farët të tij,
E vrau komb' i pabesë,
Kombi faqezi...
Hyseni desh njerëzinë,
Dhe për të u vra,
Per të shpetuar njerinë,
Ra në Qerbela...
Imamët' dymbëdhjetë,
Nga der'e Aliut,
Hoqn' e vuanë ndë jetë,
Për nder të njeriut ...

Ja Hysen, Ja Ali...
Ja Ali, Ja Imam!"

Pasi mbaroi Qerbelanë na tha se edhe 'Bagëti e Bujqesi' qe sakatosur nga regjimi komunist dhe ne nuk i dinim ato strofa dhe vargje qe flisnin për Perëndine dhe ne çast filloi të na i recitonte, vargjet e çensuaruara, aq bukur sa të gjithë ngrimë duke e dëgjuar, sa ndoshta, edhe zogjtë mund të kenë ndalur për momentin këngën e tyre! Kur mbaroi recitimin, i entusjazmuar e duartrokita fortë, po ashtu bënë të gjithë të pranishmit.

Ai takim me Dede Reshat Bardhin ka lënë kaq shumë bresa të pashlyeshme në mëndjen dhe shpirtin tim sa nuk mund ta harroj kurrë. Ai do të na befasonte me gjithëçka që na tregonte. Kur më pyeti për besimin tim, ju përgjigja se prinderit e mij ishin bektashinj pa i treguar për besimin tim. Pastaj pyeti shokun tim i cili kishte fshehur kryqin që mbante në qafë. Shoku ju përgjegj se besonte në një Zot! Kryegjyshi na i mbërtheu sytë të dyve gjatë dhe më në fund na u drejtua,

"Djemtë e mij! Feja nuk ka aq shumë rëndësi në jetën e njeriut sa zemra e mirë e tij. Njeriu duhet të jetë i hapur, i ndershëm dhe i vërtetë në çdo gjë që bën e thotë edhe sikur të ketë për këtë pasoja të papëlqyeshme.
Dua t'ju tregoj një histori për këtë, por më parë dua të bëj një pohim, unë kam katër sy!

 Një herë e një kohë një shqiptar orthodoks me zemër jo të mirë vari në gjoks një kryq për ti dhënë fat dhe shkoi në Greqi si kurbetçi por kur grekët mësuanë se ai ishte shqiptar e përzunë. Kryqi i tij nuk bëri asnjë punë tek kryqtarët grekë. Më pas ai shkoi në Turqi por edhe atje nuk i shkoi fare pasi turqit e morën për grek dhe e përzunë. Më në fund fati e hodhi në Arabinë Saudite ku njëlloi si në Greqi dhe Turqi nuk i shkoi mbarë dhe përfundoi lypsar rrugëve. Një ditë tepër i uritur i afrohet një teqeje dhe pasi e fshehu kryqin nën këmishë ju lutet disa dervishëve që ti japin për të grënë. Dervishët i thanë se që të futet në teqe duhet të merrnin lejën e babait të teqesë. Pasi i thanë babait ai ju dha urdhër që ta sjellin para tij. Shqiptari shtërngonte kryqin nën këmishë dhe nëpër dhëmbë lutej ti jepnin ushqim. Babai e veshtroi gjatë dhe e pyeti pse nuk punonte. Shqiptari i tha se nuk gjente dot punë dhe nëse teqeja ka nevojë për puntor ai ishte gati të bënte çdo gjë...Dëgjo! Ju drejtua babai. Unë kam nevojë për puntorë por jo për njerëz që fshehin fytyrën e tyre. Ne do të japim bukë por jo punë. Shqiptari i zënë ngushtë e pyeti babain se pse ja thoshte ato fjalë pasi ai nuk e fshihte fytyrën...Atëhere babai i tha se ai kishte katër sy, me një palë shikonte si të gjithë çdo gjë që duket dhe me një palë shikonte çdo gjë që fshihet. Shqiptarit i dogjën këto fjalë dhe e shtërngoi akoma më shumë kryqin sa kryqi i çpoi dorën dhe i doli gjak. Dora i dhëmbi dhe e hoqi nga kryqi dhe këmisha e hapur ja nxorri në pah atë kryq. Shqiptari i zënë ngusht rrinte kokë varur. Babai ju dha urdhër dervishëve që ta ushqejnë dhe ti japin rroba për të veshur. Shqiptari pasi hëngri mirë dhe u vesh mirë, hoqi kryqin nga qafa dhe e futi në xhep. Babai erdhi ta shikojë. Pasi i fërkoi me dhëmbshuri kokën e pyeti se ku e kishte kryqin. Shqiptari i tha se e kishte futur në xhep dhe se do ta flakte pasi ai kryq nuk e kishte ndihmuar...Babai i revoltuar ju kthye, Nuk ta ka fajin kryqi por zemëra jote. Atë kryq do ta mbash në gjoks pasi është shënje e besimit tënd, atë besim që ti duhet të mos kesh turp e frikë që ta tregosh. Pastro zemrën."
Këtu Kryegjyshi e mbaroi tregimin dhe ne ngelëm pa fjalë. Tregimi i Hirësisë së Tij ishte një mësim i mirë për ne..

 Kur ai u ngrit për te ikur na tha, "Djemtë e mij! Dua t'ju lë juve një këshillë qe na i ka lënë i Pari i Bektashinjve dhe që është amaneti i tij për tërë neve që vazhdojmë rrugën e Tij. Po ju them ato fjalë që Haxhi Bektashi i tha Sulltan Ohranit:

"Po të jesh shpirtërisht me mua,je pranë meje edhe sikur të ndodhesh në Jemen.Po të mos jesh shpirtërisht me mua,je në Jemen edhe sikur te ndodhesh pranë meje!"

Shënim:

* Bektashismi duhet të kete lindur në viti 1249 në Nishabur në Anadoll dhe themeluesi i këtij sekti ishte Haxhi Bektash Veliu. Kur Haxhi Bektashi ishte rreth 18 vjeç vendosi që ti dedikonte jetën e tij Zotit dhe bëri disa udhëtime në Kinë, Indi dhe Tibet ku ra në kontakt me besime të ndryshme si Induism dhe Budismi. Aty ra në kontakt me idetë e tyre panteike dhe filloi të kundërshtonte idetë strikte të Suni Muslimanëve. Pas këtyre udhëtimeve Haxhi Bektashi shkoi në Mekë (ku mori emrin, titullin Haxhi) dhe gjithashtu vizitoi dhe Jeruzalemin dhe varrin e Krishtit. Këto udhëtime influencuan shumë në besimin e Haxhi Bektashit. Kur u khtye mbrapsht në Anadoll me idetë për një trup dhe shpirt paqësor filloi të formonte një interpretim të Islamit më shpirtëror dhe më liberal. Në Anadoll ndërtoi dhe teqenë e parë. Idetë e tija liberale patën shumë sukses në zonat e Ballkanit; Shqipëri, Bullgari, Greqi dhe Bosnjë. Misionari i parë Bektashi që erdhi në Shqipëri erdhi rreth viteve 1370 dhe quhej Sari Satltik. Ky erdhi në Shqipëri nga Korfuzi dhe për të kaluar më kollaj vishej me rrobat e priftit Orthodox. Bektashismi në Shqipëri u përhap më shumë ne kohën e jeniçerëve, të Krishterët Shqiptarë e kishin më kollaj të ktheheshin në Bektashinj sepse të paktën kjo fe ishte më shumë e përngjashme me Krishtërimin.

** Ashure në gjuhen arabe do të thotë dhjetë, pra, është e dhjeta ditë e muajit Muharem që është muaj i parë muslmiman dhe që fillon rreth 16 Qershorit (nuk është fikse).

*** Tahir në shqip do të thotë zemërpastër.

III  Bektashizmi & Sari Saltik

Në vitin 1925, Ataturku me ligj, ndaloi dhe mbylli teqetë bektashiane në Turqi. Në vitin 1929, Kongresi i Tretë Bektashian në Korçë vendosi që qendra e Kryegjyshatës Bektashiane të vendosej në Shqipëri ( mbasi ishin bërë bisedimet disa vjeçare me Sali Njazi Dede e qeverinë shqiptare të Zogut dhe të Turqisë). Kryegjysh u vendos të ish sërish Sali Njazi Dede, i cili ka vlera të veçanta në privilegjin dhe në respektin e madh që i bëri Shqipërisë dhe shqiptarëve për vendosjen e Kryegjyshatës Botërore Bektashiane në Tiranë. Ai bashkëpunoi me qevrinë e asaj kohe për ligjin mbi fenë. I dha dimesion të ri bektashizmit në Shqipëri dhe mardhëniet e bashkëpunimin me teqetë në rajon dhe në botë. Ishte krijues i talentuar me mjaftë shkrime. Më 28 nëntor të vitit 1941, Sali Njazi Dede për shkak të mos nënshkrimit prej tij të aktit të kapitullimit të Shqipërisë nga Italia fashiste, (jo ashtu sic bënë klerikët e feve të tjera shqiptare), e vranë mizorisht bashkë me dervishin e tij Azizin. Ai mbetet një figurë e lartë e bektashizmit në Shqipëri dhe në botë.

Po kush ka qënë i pari që solli Bektashizmin në Shqipëri?

Sari Saltik (Salltëk)

Në takimin që pata me Dede Reshat Bardhin në Lumalas të Korces do mësoja dhe një sekret që i përket vëndvarrimit të Sari Sallëkut në afërsi të Fush Krujës. Hirësia e Tij Haxhi Dede Reshati më tha, "Ti që shkon në Lezhë, këtheu një ditë atje dhe shiko një mrekulli, shtatë degë të qeparisit mbi kokën e varrit të Tij kanë formën e shtatë arkivoleve. Atje janë shtatë qiparisa por varri i Tij ndodhet nën qiparisin e shtatë!"

Varri i Sari Salltekut në afërsi të Fush-Kruje nuk njihet si varr. Atë e dinë vetëm pak vetë që është varri i të dërguarit të Haxhi Bektashit, themelusit të Bektashizmës.

Evlia Çelebi, emeri i tij i vërtetë qe  Mehmed, i cili jetoi në shekullin e XVII dhe që udhëtoi në shumë vënde të botes,  Sari Salltëkun e konsideron një "Christian monk" (një murg Kristian), i cili ndërtoi skeletin e Bektashizmit mbi bazën e asketizmit. Ndërsa historiani i shk. XX Frederick Hasluck e konsideron Sari Salltëkun një Shenjt dhe mbartës të nje kulti të veçantë te Fiseve Tartare nga Krimea i cili shpërndau këtë kult nëpër Ballkan, Europe, Azi dhe Afrikë. Legjenda thotë se Sari Saltik kishte dhe një vëlla tjetër që ishte kristian, shenjtin Anton, që kishte vdekur para tij.

Në shumë legjenda Sari Salltëku identifikohet me disa shënjetorë kristianë si, (Shën Gjergji, Shën Ilia, Shën Nikolla, Shën Simoni, Shën Naumi  (në afërsi të Pogradecit) dhe Shën Spiridhoni). Po sipas legjendës, trupi i tij u varros në shtatë qefine (arkivole) që u varrosën në shatë vënde të dryshme të Ballkanit ku për nder të tij u ngritën shtatë tyrbe të cilat edhe sot ekzistojnë. Ato gjenden një në fshatin Blagaj, një në Mostar, një në Krujë, një në Kaliakra, një në Anadollin Perëndimor,  një në Anatolia  dhe një në Ýznik të Tyrqise.

Por siç është i ditur fenomeni “Teqe e Sari Salltëkut” mes Shqiptarve është një fenomen mjaft i njohur, gjë që na le të besojmë se përhapja e hershme e Bektashizmit mes trevave Shqiptare nuk ka patur të bëjë me një Sari Salltëk por me disa misionerë bektashinj të cilët janë identifikuar me një person të vetëm. Ky është mendim i shumë studjusëve shqiptarë te Bektashizmit.
Por, të predikoje Bektashizmin në Shqiperinë Kristiane dhe të pushtuar nga kolonializmi fetar fanatik Sllavo- Greko - Latin e që perjetonte dhunën e tyre inkuizitore kishtare, ka qënë e pamundëshme në Shqipëri saqë, legjenda e Sari Salltëkut tregon se:

Sipas historianit H. Inalxhik, "Sari Salltuku … i veshur me rasë murgjish të krishterë, predikonte Bektashizmin nëpër kishat e Ballkanit ne shekullin e 13-të. Sariu ishte një student i poetit Ahmed Jusufi të cilin e kishte një udhëzues të lartë shpirtëror në rrugën e tij të Haxhi Bektashit."

Burime të ndryshme na thonë se Sari Sallteku vdiq diku në Ballkan dhe vdekja e tij është kthyer në një legjendë dhe mister. Shumica e vëndeve të Ballkanit kanë caktuar nga një vënd i cili quhet Varri i Sari Salltekut! Edhe Shqipëria nuk bën një përjashtim, por përkundrazi, sipas shumë historianëve, është pretendeti kryesor.

I së njëtit mendim se Salltëku është varrosur në Shqipëri është edhe "Türkiye'de Vakif Abideler ve Eski Eserler" i Vakiflar Genel Müdürlügü Yayinlari: Ankara, 1972" në volumin e IV.

Shenjëtori Sari Salltek, sipas një legjende që qarkullon në forma pak të ndryshuara në shtatë vënde të botës, është vrasësi i dragoit me shtatë kokë i cili kishte rrëmbyer dy vajzat e mbretit për ti ngrënë!

Krushqit, Zakonet Komike e “Delikate” të Ditë-Natës së Dasmës

Mjalti, sheqerkat, orizi, dhuratat e çmuara, zakonet e qerasjes e të urimit, “dackat” për dhëndrin dhe vargjet e improvizuara, dollitë dhe nusërimi.
Dasmat shqiptare sikurse edhe ceremoni të tjera apo rituale të jetës, karakterizohen nga tipare krahinore, tipare disa herë aq të ndryshme, saqë përbëjnë habi tek krushqit e tjerë. Por, martesat e të rinjve nga krahina të ndryshme si dhe lëvizjet

Nga Floart-PRESS

e shumta të popullsisë kanë bërë që ritualet e tyre të afrohen gjithnjë e më tepër, të japin dhe të marrin. Porosia e “prindërve” se “vajza duhet të mësojë zakonet e shtëpisë së burrit që të mos turpërohet”, e kanë një fillesë që në mënyrën e nisjes së jetës së përbashkët bashkëshortore, madje, që kur nusja “bën këmbë”. Por, nga ana tjetër, shqiptarët që nuk janë karakterizuar si popull liberal në pranimin e zakoneve të mikut , gjithnjë e më tepër po e humbasin këtë tipar dhe po “tolerojnë” mes tyre. Zakoni i tjetrit gjithnjë e më pak shkakton rrudhje buzësh, e gjithnjë e më shumë, buzëqeshje e kureshti. Sepse, jemi më interesant duke qenë të ndryshëm dhe ia vlen të mbetemi të ndryshëm...

Labëria, krushqit “duel” me fjalë
Në zonën e Labërisë, në fillim të këtij shekulli, tradita ka qenë që zakonisht, nusja e dhëndri nuk njiheshin me njëri- tjetrin. Fjalën e martesës e jepnin prindërit e tyre. Ditën e dasmës, krushqit vinin me kuaj për të marrë nusen ( me armë apo jo, sepse shkrehja e armës kur merrej nusja, ka qenë zakon në disa krahina). Nusja vinte hipur mbi kalë, me kokën të mbuluar me duvak, dhe kalin ia jepte babai, ishte pjesë e pajës së saj. Kur nisej me krushqit për në shtëpi të burrit, zakoni ka qenë që ta shoqëronte një mashkull nga familja, zakonisht vëllai i vogël. Kishte dhe nuse që vishnin fustan të bardhë e vello, por tradita ka qenë çitjane të kuqe atllasi ose mëndafshi dhe xhoke të qëndisur e të shndritshme, shami me temina dhe kokën të mbuluar me duvak. Flokët dhe gishtat i lyenin me këna. Menuja tradicionale ka qenë mishi i pjekur në hell, bagëti pra, me yshmer, një gatim me miell misri, gjalpë të pjesë të brendshme bagetie.
Organizimi i dasmës bëhej nga një djale i ri i fisit, i ngarkuar prej të zotit të shtëpisë, që kujdesej për mishrat në hell, cilësinë e pjekjes së tyre, gatimet, sistemimin e miqve në tryeza etj. Gratë dhe burrat uleshin mbi shilte të mira, në dhoma të veçanta. Kënga e vallja nuk pushonin deri vonë, e rakia derdhej lumë. Një zakon shumë karakteristik i kësaj zone ka qenë, kur krushqit shkonin të merrnin nusen, zakoni e donte të ishin prezent njerëz shumë të zgjuar e të shpejte në të menduar, sepse aty hidheshin batuta , ose kunja me njëri- tjetrin, nga ana e njerëzve të nuses dhe dhëndrit, që hidheshin e priteshin sa nga njëra anë në tjetrën dhe që ishin të krijuara aty per aty dhe që donin përgjigje të shpejtë. P.sh.
Njerëzit e nuses: Nusja jonë e mirë, e mirë, dhëndëri si kec i shtrirë
Njerëzit e djalit: Dhëndëri ynë kallëp sapuni, nuseja surrat majmuni
Kështu ka qenë tradita, këto ishin pjesa më me humor e dasmës, ku duhej të krijoje vargje bukurie për nusen e të ulje dhëndrin apo këngë trimërie për djalin e të ulje nusen. Në një pjesë të jugut ka qenë zakoni, që nusja natën e parë duhet të flinte jo me dhëndrin, por me një fëmijë të vogël, djalë, nga fisi i tij, sepse në besimin popullor, kështu nusja do të lindte djem. Në një pjesë tjetër, nusja e dhëndri mbylleshin në dhomë për 3 orë dhe tërë këtë kohë përpara derës së dhomës së tyre, fisi këndonte e kërcente, thurrnin vargje humoristike, që i flisin me zë të lartë, duke ngacmuar dhëndrin e nusen, e kështu vazhdonte derisa pas ca orësh këndonin: A na bëre gjë o dhëndër-o? Dhe dhëndri duhet të dilte jashtë me një copë të bardhë të lyer me bojë të kuqe, për të simbolizuar virgjërinë e nuses së tij ( ishte bojë, jo gjak)

E drejta zakonore shqiptare, martesat me shpërblim, kurorë dhe rrëmbim
Në Labëri, martesa me provë nuk njihej

Një institut i rëndësishëm i së drejtës zakonore familjare, i njohur që nga kohët më të lashtë ka qenë paja e nuses. Në fshatrat shqiptare ku sundonte varfëria, paja ishte e kufizuar kryesisht me punime dore prej leshi (çorape e veshmbathje tjetër) që merrte me vete nusja. Sipas librit “E drejta zakonore e Labërisë” paja përbëhej nga sendet vetjake të nuses, prandaj ato ishin pasuri vetjake e saj. Në Shqipërinë e Veriut, paja e nusës përfshinte edhe prikën. Në Labëri paja përgatitej nga shtëpia e burrit. Babai i dhëndrit së bashku me babanë e nuses shkonin në pazar dhe i blinin rrobat e nuses, që nga këpucët (zakonisht 2-3 palë) e deri tek shamia e kokës. Kjo normë e pashkruar e së drejtës zakonore ka vepruar kudo në Shqipëri e në Kosovë.
Gojëdhëna popullore e fshatrave të Labërisë tregon se format e martesës të njohura nga e drejta zakonore familjare kanë qenë martesa me kurorë, martesa me shpërblim dhe martesa me rrëmbim, kurse martesa me provë nuk njihej. Edhe në Kanunin e Skënderbeut nuk njihej martesa me provë. Martesa me rrëmbim, një nga format më të lashta e më të përhapura kudo, praktikohej në Labëri ashtu si edhe në Malësinë e Veriut e në zona të tjera malore të vendit. Martesat me rrëmbim nuk kanë qenë dukuri shqiptare, por kanë ekzistuar që nga kohët më të lashta dhe janë praktikuar në Greqinë e vjetër, Romën e lashtë, etj. Për martesën me rrëmbim dëshmon veç të tjerash edhe dërgimi i krushqve të armatosur për të marrë nusen.

Zona e Korçës: Bukë me qiqra për nusen që të jetë pjellore
Korça i ruan traditat e saj të lashta edhe sot e kësaj dite, ndoshta më shumë sesa disa qytete të tjera. Atmosfera e dasmës fillon që një javë para, të hënëën. Fillojnë përgatitjet, njerëzit janë nga s janë vijnë dhe çdo natë bëjnë darkë, mblidhen të gjithë. Të mërkurën merret paja e nuses dhe në shumicën e rasteve i mbledhin të gjithë fëmijët e mëhallës që të shkojnë të marrin pajën. Kur niset makina, hedhin sheqerka dhe oriz. Më pas, bëhet adeti i zënies së bukës me qiqra. Të gjitha gratë mblidhen në dhomë rreth e rrotull dhe këndojnë dhe fëmijët e shtëpisë e shtypin nganjëherë qiqrën dhe më pas gratë fillojnë të zënë bukën dhe e lënë të vijë deri të nesërmen në mëngjes. Të enjten, çupat me mësallkat e reja venë të shpien bukën në furrë.
Të premten, zakonisht nusja mbledh shoqet dhe e festojnë. Gjithashtu të premten shpihet kungulli me verë nga nusja. Pastaj të shtunën është dasma e nuses dhe të dielën, dasma e dhëndrit. Kur shkojnë dhëndri me të afërmit të marrin nusen të dielën, i vëllai i nuses ose një nga djemtë e shtëpisë që kanë caktuar të kryejë këtë detyrë, i vë lulen dhëndrit në xhep dhe kur takohen, vëllai i jep një dackë në faqe dhëndrit (me demek që dhëndri t ia mbajë mirë motrën, ta ketë parasysh dackën që ka ngrënë) dhe dhëndri i fut në xhep para vëllait të nuses në këtë moment. Më pas, para se të ngrihen të gjithë dhe të marrin nusen, vllami (i bërë si vëlla)hedh para dhe të gjithë i shikon në dysheme që i mbledhin ku ranë e ku s ranë. Gjithashtu, vllami i ndron dhe këpucët nuses, i vesh këpucë të reja me porosi. Kur jashtë dëgjohet boria e makinës, nusja përcillet dhe e gjithë mëhalla ka dalë jashtë që ta shikojë. Kur hyn nusja tek dera, i vënë dy bukë me qiqra nën sqetull (që nusja të jetë pjellore) dhe vjehrra ia bën gishtin nuses me mjaltë, bën kryqin lart te dera që të bekojë shtëpinë dhe të jetë e ëmbël. Ortodoksët e kanë zakonin që vënë kurorë në kishë, ndërsa myslimanët i vënë unazat në shtëpi, kur venë të marrin nusen, dhe krushkat këndojnë: Epo këto krushkat moj,/ sa të mira moj, sa të mira/ na e mbushen çupën/ me lira moj me lira/...

Zona e Shkodrës: Byrekun e bën vjehrra, por quhet “i nuses„
Familja ia nis përgatitjeve muaj përpara, në radhë të parë me rrobat e nuses. Një javë para dasmës mblidhet gjithë fisi çdo natë tek djali, është një atmosferë e paparë. Ndërkohë që vajza është te dajat deri tre ditë para dasmës. Çifti dy-tre javë para dasmës nuk është i lejuar të shihet. Të enjten shkojnë ca gra të fisit të djalit tek nusja për ta parë dhe po ashtu, për t i çuar dhuntinë: Kjo përmban fustanin e nusërisë dhe çdo gjë që mund t i duhet ditën e dasmës. Po ashtu dhe dhuratat për familjen e nuses dhe për nusen, nga farefisi i djalit. Po të njëjtën ditë, pasdite, shkojnë ca gra tek familja e djalit me dhurata për gjithë fisin e djalit nga familja e vajzës. Të premten në darkë ose të shtunën vinë ca njerëz të djalit të marrin pajën e nuses. Këtu burrat janë brenda, ndërsa familja e nuses vë çdo gjë brenda në makinë. Në momentin që burrat dalin dhe duan të hipin në makinë, gjejnë një çun të vogël në makinë, i cili (sipas zakonit) nuk zbret nga makina pa i dhënë para. Burrat provojnë në fillim me pak para dhe e pyesin: „Të mjaftuan?” Dhe djali i vogël, natyrisht nuk zbret, derisa të ketë duart plot me para. Të premten çojnë nusen në parukeri dhe në darkë vinë të gjitha shoqet e nuses me dhurata. Të shtunën, familja e vajzës ka përgatitur dasmën në të cilën është i ftuar vetëm, kurse gjithë të tjerët janë njerëzit e vajzës. Kërcejnë, hanë, pinë… (fustani i nuses është ndryshe nga ai i ditës që vjen). Të dielën që me natë, nusja shkon sërish në parukeri, që të ketë një pamje tjetër. Kurse djalit i sjellin berberin në shtëpi, i presin flokët (zakon) i heqin mjekrën. Pastaj, e ëma i vë kollaren dhe i vesh xhaketën. Afërsisht në 10.00 mbërrin djali me të tijët që të marre nusen. Normalisht kanë orkestër me vete, kërcejnë tek shtëpia e vajzës. Ndërsa ca burra, ndër ta dhe dhëndrri, janë brenda. Vjen momenti për të dalë nusja. Nga shtepia e nxjerr vëllai dhe daja (nëse nuk ka vëlla një djalë xhaxhai). Tek oborri del dhëndrri dhe merr nusen nga krahu. Kur mbërrijnë tek shtëpia e dhëndrrit, i mbulojnë me oriz e karamele. E ëma i pret tek dera me bukën, që ta vërë nën dorën e nuses dhe me mjaltin. Ngjyen gishtat e nuses në mjalt dhe lyen cepin e derës. Më vonë i vënë nuses një çun të vogël në prehër të cilit ajo i jep një kokërr mollë dhe një palë çorape. Në vazhdim, çifti është vetëm, derisa të fillojë “dasma” e vërtetë. Ata mbërrijnë me vonesë si gjithmonë. Në dasmë ka shumë- pak njerëz dhe shoqëri të vajzës. Në momentin që çifti kërcen, i mbulojnë me para. Ajo që ka ngelur nga mbrëmja është e çiftit pastaj. Në mëngjes, nusja çohet në 5.00 të përgatisë kafenë për vjehrrën dhe vjehrrin. Dhe po ashtu tërhollë byrekun, (edhe pse në shumicën e rasteve nuk di dhe në fakt ajo vetëm sa i prek petët dhe në të vërtetë, e bën vjehrra). Pastaj, kur vinë njerëz, u thonë ”Byreku i nuses”.

Zonat e Tepelenës, shumë harxhe në ushqim dhe shumë romuze
Dasma në zonat rurale është një eveniment i rëndësishëm, që kërkon përgatitje dhe përkushtim. Ftesat nuk ekzistojnë, sepse miqve u çohet fjalë me lajmës. Proekupimin më të madh e ka përgatitja e ushqimit. Hapi i parë është zgjedhja e mishrave, që duhet të jenë kryesisht desh kopeje dhe llogaritet gati 1/2 -1 kg për mik të ftuar. Hapi i dytë është rakia, ajo duhet të jetë e fortë dhe llogaritet të jetë minimumi dy litra për person. Sa për pjesën tjetër të ushqimit, nuk ka shumë rëndësi. Nqs janë plotësuar këto kushte, krijohet ideja që dasma po nis mbarë. Më pas zgjidhen personat që do të pjekin mishin në hell dhe këta duhet të jenë ekspertë, ndryshe miqtë do të jenë të pakënaqur. Më pas, bëhet plani i uljes së miqve. Shtrimi bëhet në dy anë, në një anë gratë dhe në një anë burrat. Të krijohet ideja, që dasma është vetëm ngrënia dhe vajza që martohet, është thjesht një kukull, këto momente që zëri nuk i dëgjohet dhe e qeshura kurrsesi nuk zë vend në fytyrën e saj. Dasmën e hap i zoti i shtëpisë ku uron të gjithë për ardhjen dhe e mbyll fjalën "Ua shpërblefsha në fëmijët tuaj".
Dollinë e parë duhet ta marrë krushku më i freskët i familjes dhe përgjatë natës, dollia vazhdon sipas një riti të vjetër, ku askush s ka të drejtë ta prishë, përndryshe kjo mund të çojë në përmbysjen e tavolinës dhe dasmës gjithashtu. Bejtet janë pafund dhe këtu. Burrat tregojnë kush është më i fortë dhe më i zgjuar. Nqs dikush nuk mund të pijë aq sa i kërkohet ose nuk di ta kthejë bejten, ai nuk është “burrë” ato momente aq sa do të përflitet. Këngët janë ato polifonike të traditës, ndërprerë tek-tuk nga orkestra, që duket se ka thjesht rol plotësues. Dhe dasma vazhdon deri sa më të fortet të mposhten.
Pas dasme, të hënën, gjithe miqtë duhet të pinë kafe nga nusja ku do ta darovitin dhe urojnë për jetë të lumtur. Më pas hapet paja, ku një i afërm do të tregojë se ç ka sjellë nusja dhe dhuratat për njerëzit e burrit. Ndryshe ndodh në qytet. Dasma rrjedh normalisht si në gjithë qytetet e Jugut, e hareshme me këngë, valle ku çifti është qendra e vëmendjes dhe këngët, vallet, romuzet gjithçka u dedikohet atyre.

Sot
Në ditët e sotme dasmat janë bërë pak a shumë si jashtë shtetit...dasma elegante me dekor, me ushqim të veçantë dhe më pak tradicional.

Postuar nga FLOART-PRESS

http://www.gazetakritika.net/Forumi/index.php?itemid=1141