Gjuhësia shqiptare, në të gjitha periudhat e historisë shqiptare, ka injoruar në shekuj fakte si këto më poshtë dhe është marrë me diskutime pa bukë kur vjen fjala për historinë e gjuhës shqipe dhe historinë e gjuhëve të fqinjëve. Ajo ka anashkaluar dhe vazhdon të anashkalojë me ndërgjegje në institucionet e saja këto të vërteta.
I.
Origjina e rrënjëve, parashtesave, brendashtesave dhe prapashtesave në gjuhën greke
ana- Parash. greke ana- < angl. anew. Shembuj: αναγέννηση, αναγέννησις. anemo- Lat. anima = gr. άνεμος = angl. wind, ger. Wind. Nim = nem = win < shq. vjen. Lat. anima = ger. Atem < ger. atmen. Ger. ausatmen = gr. αποπνέω. Shih -pn-, -pne- te Etimomologji - Lojra leksikore në gjuhën greke, anemo- te Etimologji – lojra leksikore në gjuhën greke. ap-, apo- Parash. greke. Shq. ‘ai është’ > angl. out, out-, holl. uit, uit-, ger. aus, aus-, gr. apo, ap-, apo-, ec-, ecto-, ek-, eks-, ekso, ekso-, ekto-, lat. a-, ab-, abs-, e-, ef-, ex-, nor. av, av-, ut, ute, shq. jashtë, jashtë-, sued. av, ut, rus. od-, ot-, vi-. Shembull: gr. αποπνέω.
arch- , archi- Parash. greke = lat. origin < …. From Latin archi- < Ancient Greek ἀρχι- (archi-) < ἄρχω (archō, “to begin, to lead, to rule, to govern”). Fjalw tw formuara me ndihmwn e gr. arch-, archi-: angl. archangel, archbishop, archdeacon, archdean, archdemon, archdevil, archdiocese, archdruid, archduke, archenemy, archfiend, archrival, archnemesis, gr. vj. ἄρχω. E kryera ἦρχα = έρχο- te έρχομαι, < gr. διέρχομαι = ger. durchkommen < lat. inter + angl. come, ger. kommen < -men < shq. vjen. auto- Shq. ai > gr. vj. αὐτός, gr. e re αυτός.
-vain-, -van-, -van < shq. vjen > gr. ανεβαίνω, -βαίνω, διαβαίνω, έκβαίνω, επεμβαίνω σε, επιβαίνω, επιβαίνω σε, καταλαβαίνω, κατεβαίνω από, παραβαίνω, παρεμβαίνω σε, προβαίνω σε, συμβάν, συμβαίνω, υπερβαίνω, υπερβαίνω. Shih vargun -mpain-, pigain-, -vain-, -vgain-.
-val- βάλ si angl. fall, ger. fallen. It. compiere > angl. complete > it. completare, lat. compleo. Angl. complete > angl. comply > angl. compel > angl. repel > angl. expel, lat. expello, gr. εκβάλλω > gr. βάλλω > gr. αποβάλλω. Gr. απόβλητα - ger. Abfall, shq. plehra. Fjalë të prejardhura nga gr. βάλλω: gr. αμφιβάλλω, αναβάλλω, αποβάλλω, βάλλω, εκβάλλω, επιβάλλω, καταβάλλω, μεταβάλλω, περιβάλλω, προβάλλω, προσβάλλω, συμβάλλω, υπερβάλλω. Njëlloj edhe etimologjia e gr. απελαύνω. Për gr. διαβάλλω shih shpjegimin tonë për angl. devil, it. diavolo.
Shih –ple- te Etimologji - Lojra leksikore në gjuhën latine dhe ato neolatine.
-vasi Element fjalëformues në gjuhën greke, që rrjedh nga shqipja ‘vë, vendos < shq. vjen’. Gr. σύμβαση = gr. συμφωνία = angl. convention = angl. conviction = angl. confidence. Krhs. angl. base, basis = gr. βαση, angl. pose = gr. βαση, angl. pose = lat. pono. Gr. βαση = angl. foundation, it. fondazione. Lat. pono < shq. vjen. Shih -vain-, -van-, -van dhe –vatis te Etimologji – lojra leksikore në gjuhën greke. Fjalë të prejardhura: gr. βάσει, βάσεις, βάση, βασίζομαι, βασιζόμενος, βασίζω, βασικά, βασικός, σύμβαση, συμβατικά, συμβατικός, συμβατός, συμβατότητα. -vatis < -vain- < shq. vjen. Gr. παραβαίνω > gr. παράβαση, παραβίαση > παραβατις. Shih sllav. –vatij: rus. виноватый. Fjalë të prejardhura: gr. παραβατις, συμβατικός.
-vgain- < shq. vjen > gr. βγαίνω (από). Shih vargun -mpain-, pigain-, -vain-, -vgain-.
vio- Fjalë – rrënjë greke = lat. bio- = fr. vie. Fjalë të prejardhura: gr. βιογραφία, βιογραφικό, βιομηχανία, βιονικός, βιοπορισμός, βίος, βιοτεχνολογία, βιοχημικός.
-dhe-, -dho, -theto Gr. συνδώ = shq. lidh njëlloj si angl. sun - gr. ilios. Gr. συνδώ, συνδέομαι > gr. σύνδεσμος > gr. δεσμός. Gr. συνδώ > skrt. sandhi. Gr. συνδώ, συνδέομαι > gr. δέω > skrt. dhā. Njëlloj dhe angl. synthesis, gr. σύνθεση. Shih –theto. te dhā te Lojra leksikore në sanskritisht.
dhjer- Parash. greke. Lat. > angl. through, -through, ger. durch, durch-, gr. διερ-, lat. trans-, it. tras-, tra-. Fjalë të ndërtuara me parash. greqishten dhjer-: gr. διεργασία, διερεύνηση, διερευνητικά, διερευνητικός, διερευνώ, διερμηνέας, διερμηνεία, διερμηνεύω, διέρχομαι. Ger. durchkommen = gr. διέρχομαι. Gr. διερωτώ < it. interrotto. Gr. διερωτώ, it. interroto > angl. interrogate, it. interrogare > gr. ερωτώ > gr. επερωτώ. Shih through, -through, ger. durch, durch- te Etimologji – Lojra Leksikore në gjuhët gjermanike, inter, inter-, intero-, intra, trans-, tras-, tra- te Etimologji – Lojra Leksikore në gjuhën latine dhe ato neolatine, antár te Etimologji – Lojra Leksikore në gjuhën sanskrite.
εισ- Parash. greke. eis- njëlloj si parash. in- në gjuhën latine dhe ato neolatine me kuptimin ‘në, brenda’. Shih vargun e shqipes jam te Kodi i Shqipes. Shembull: gr. εισπνέω.
eks-, ekso- Parash. greke. Shq. ‘ai është’ > angl. out, out-, holl. uit, uit-, ger. aus, aus-, gr. apo, ap-, apo-, ec-, ecto-, ek-, eks-, ekso, ekso-, ekto-, lat. a-, ab-, abs-, e-, ef-, ex-, nor. av, av-, ut, ute, shq. jashtë, jashtë-, sued. av, ut, rus. od-, ot-, vi-.
ek-, ekto- Parash. greke. Shq. ‘ai është’ > angl. out, out-, holl. uit, uit-, ger. aus, aus-, gr. apo, ap-, apo-, ec-, ecto-, ek-, ekto-, eks-, ekso, ekso-, ekto-, lat. a-, ab-, abs-, e-, ef-, ex-, nor. av, av-, ut, ute, shq. jashtë, jashtë-, sued. av, ut, rus. od-, ot-, vi-. Shembull: gr. εκπνέω
eliko- < helic-, helici-, helico-, helix- = angl. cycle, it. ciclo. Fjalë të ndërtuara me gr. ελικό-: gr. ελικόπτερο. Shih pter. e- dhe eks-, volu dhe helix angl. evolution - gr εξέλιξη angl evolutional - gr εξελικτικός angl evolutionary - gr εξελικτικός angl evolutionism - gr εξελικτισμό angl evolutionist - gr εξελικτικός em- 1. Parash. greke me kuptimin ‘brenda’. Shih vargun e shqipes jam te Kodi i Shqipes. Shembuj: gr. εμβάζω, εμβαπτίζω, εμβάπτιση, έμβασμα, εμβυθίζω, εμπνέω, etj. εμ- 2. Parash. greke me kuptimin e pj. moh. latine in (parash. lat. i-, il-, im-, in-, ir-) Shembull: gr. έμμεσα . en- Shq. një, ger. ein, gr. énas, it. uno, lat. uni > angl. unite > gr. ενώνω
epi- = shq. mbi < … > gr. ἐπί.
the-, them-, themat-, thes-, thet-, -theto Fjalë rrënjë greke, që rrjedh nga shqipja them, ka marrë kuptimin ‘vë, vendos’. Shih thesi te Etimologji – lojra leksikore në gjuhën greke ku shpjegojmë sesi gr. thesi ka marrë kuptimin angl. position. Këtej rrjedh dhe barazimi kuptimor ang. pose – gre. theto. Fjalë të ndërtuara me gr. θέτω: gr. αναθέτω, ανασυνθέτω, αντιθέτω, αντιθέτω, αντιπαραθέτω, αποθέτω, αποτίθεμαι, διατίθεμαι, εκθέτω, επιθέτω, καταθέτω, παραθέτω, συνδέω, συνθέτω, τοποθέτω. Njëlloj angl. synthesis, gr. σύνθεση. Shih vargun -dhe-, -dho, -theto. Shih -stasi, -stasis, tein-, -tein- në gjuhën greke, -stain-, -stin, -tain-, -tend-, -tens-, -stand, -stend te Lojra leksikore në gjuhët gjermanike, -tahn-, -tjag-, -tjazh- -tjan-, -tas-, -tjashç te Lojra leksikore në gjuhët sllave. Shih vargun star, stat, stay, stel dhe nënvargun stat (-sist-, -sista, -sistan-, -siste, -sisti, -sisto, sta, sta-, -stacy, stad-, stagn-, stain, -stan, stan-, stand, stas-, στάσ-, -stasi, -stasia, -stasis, -staso, -stat-, στατ-, static, -static, stath, σταθ-, ste-, -ste, stead-, sted, -sten-, stet-, -sti-, -stin, -stit-, --stitute, -stitution).
thesi Fjalë rrënjë greke, që rrjedh nga shqipja them, por që ka marrë kuptimin ‘vend’. Angl. preposition > gr. πρόθεση, angl. position > gr. θεση, ku angl. position < angl. pose = lat. pono < shq. vjen, ndërsa angl. site < shq. është. Kemi të bëjmë me lojë fjalësh. Etim. gr. θέση është anagramë me angl. side, site, ger. Seite, lat. situs, etj. Ky varg rrjedh nga shq. është, ishte. ishte, lat. est, angl. is, ger. ist. Gr. θέση 1. gr. θέση = angl. site < shq. është, 2. gr. θέση = shq. them thashë, etj. Shih vargun the-, them-, themat-, thes-, thet-, -theto te Etimologji – lojra leksikore në gjuhën greke. Fjalë të prejardhura: gr. υπόθεση. iper- = angl. over < … > gr. υπερβάλλω, υπερβολή.
ipo- = lat. sub. < … > gr. υπόθεση.
ivi- Element fjalëformues në greqisht dhe në fjalët e prejardhura me kuptimin ‘i ri’. Shih juv-, juven- te Lojra leksikore në gjuhët latine dhe neolatine. Shembuj: gr. vj. Ἥβη, gr. e re ήβη.
-kalipto- < angl. cover. Gr. κάλυψη, κάλυμμα; καλύπτω. -ma- Gr. κάλυμμα. Shih –psi- (κάλυψη). -me- < angl. diminish < … > gr. μειώ, μειώνω, μείωση, ύφεση. Shih –min-, -nahme, -nehm- te Lojra leksikore në gjuhët gjermanike dhe –men-, -min- te Lojra leksikore në gjuhët latine dhe neolatine, -manj-, men-, -mni- te Lojra leksikore në gjuhët sllave.
-mes- < shq. vjen > -met- > it. mettere, lat. mitto > it. intromettere, lat. intromitto > it. intromesso > gr. μέσο, it. mezzo. Gr. μέσο > gr. μέσα. Shih -met- te Lojra leksikore në gjuhën latine dhe ato neolatine.
-mni-, -, vin-, -we- si te gr. μυημένος, ger. Eingeweihte, sloven. novinec, çek. věcene.
-mpain- < shq. vjen > gr. μπαίνω. Shih pigain-, -vain-, -vgain-.
neo- Parash. greke. Shih nov-, novo-, novi- te Lojra leksikore në gjuhët latine dhe neolatine. Fjalë të prejardhura: gr. Νεοζηλανδός, Νεολιθικός, Νεοϋορκέζος, νέο-, νέος, νεογέννητο, νεογέννητος, νεογνό, νεοεκλεγμένος, νεοκλασσικισμός, νεοκλασσικός, νεολαμπής, νεονύμφων, νεοπρένιο, νεοπροσληφθείς, νεοσσός, νεοσυσταθείσα, νεοσύλλεκτος, νεοφώτιστος, νεό-ανακαλυφθείς, νεό-ναζί, νεόνυμφοι, νεόπλουτη, νεόπλουτος, νεότερος, νεότητα, νεόφυτος, νήπιος.
-para- 1. < shq. bërë, heb. bara, fr. faire, it. fare. Fjalë të ndërtuara me –para-: gr. αναπαράγω, παράγω. para- 2. = shq. para > gr. παραβαίνω, παρακινώ. Gr. παραβαίνω > gr. παράβαση, παραβίαση, παραβατις.
-pausi < angl. pose, lat. pono < shq. vë, vendos < … > gr. αναπαύομαι, ανάπαυση, παυση. Shih it. pausa.
-pel- gr. απελαύνω – angl. expel. Shih angl. appeal - it. appello. Shih -pel- te Lojra leksikore në gjuhët gjermanike.
piesi, -piesi- Alternime bërë – vjen: angl. compression - gr. συμπίεση, angl. decompression - gr. αποσυμπίεση, angl. pressure - gr. πίεση ku pi < shq. vjen. Shih vargun e shqipes vjen te Kodit i Gjuhës Shqipe. Shih -pre-, pre-, -pri- te Lojra leksikore në gjuhën latine dhe ato neolatine, –pre- te Lojra leksikore në gjuhët gjermanike. it. compresso (inf. comprimere) – gr. συμπιέζω it. decompresso (inf. decomprimere) – gr. αποσυμπιέζω it. premuto ?! (inf. premere) – gr. πιέζω it. represso (inf. reprimere) – gr. καταπιέζω (καταπνίγω) it. soppresso (inf. sopprimere) – gr. καταπιέζω pigain- < shq. vjen > gr. πηγαίνω. Shih –mpain-, -vain-, -vgain-.
-pla-, plo- si –ple te angl. complex < … > gr. διπλάσιος, διπλός. Shih –pel- te Lojra leksikore në gjuhët gjermanike. Shih vargun bol-, ful-, fil-, -fil-, –pel-, -pl-, -pla-, -ple-, pli-, -plo-, plu-, pol-, viel, viel-, vol-.
-plek- Lat. similis > angl. simple, lat. simplex. Lat. similis < sim = il. Lat. simplex > -plex-, -plex > angl. complex, complexity, complice, complicity;
Du-, tri-, quadru- + plex > angl. duplex, triplex, quadruplex
Plex- > angl. flex, fold, ply, veil; angl. ply, fr. plier, it. piegare, lat. plico, rum. pleca, spanj. plegar. Lat. plico > lat. applico, circumplico, complico, displico, implico, interplico, replico. Fjalë të prejardhura në greqisht: εμπλέκομαι, εμπλεκόμενος, εμπλοκή, μπλέκομαι, μπλέκω, ξεμπλέκω, περιπλέκω, περιέπλεξα, πλέκω, συμπλέκω. Shih vargun -ple, plec-, plect-, -plex, -plexity, -plexus, pli-, -pli, plic-, -plic, -plicat, plici-, -plicit, -plicate, -plication, -ply te Etimologji – lojra leksikore në gjuhën latine dhe ato neolatine.
-plir- < it. valore, shq. vlerë < … > gr. πληρώνω > gr. αναπληρώνω.
-pn-, -pno Gr. ξυπνώ = ger. wecken < it. svegliare < angl. eve, it. veglia < lat. vigilia < shq. vjen gjallë > it. evangelo, shq. ungjill. Fjalë të prejardhura: gr. ξύπνα, ξυπνάω, ξύπνημα, ξυπνητήρι, ξυπνητός, ξύπνιος. Shih we- te Etimologji – Lojra në gjuhët gjermanike, ve-, -ve-, vi- te Etimologji – Lojra në gjuhën latine dhe ato neolatine, –πνώ te Etimologji – Lojra leksikore në gjuhën greke, uyan- te Etimologji – Lojra leksikore në gjuhët altaike, bu-, -bu- te Etimologji – Lojra leksikore në gjuhët sllave.
-pn-, -pne- Element fjalëformues: –pne- < shq. vjen. Shih vargun e shqipes vjen te Kodi i Shqipes. Ger. ausatmen = gr. αποπνέω, aus, abs = apo, men = pn, pne < shq. vjen. Ger. aus(at)men) > ger. atmen, njëlloj si gr. εκπνέω. Gr. εκπνέω = angl. expire (pne – pir). Shih –men- te Etimologji - Lojra leksikore në gjuhët gjermanike.
ανα- + -πνέ- + -ω > gr. αναπνέω
απο + -πνέ- + -ω > gr. αποπνέω = ger. ausatmen.
εισ- + -πνέ- + -ω > gr. εισπνέω = ger. einatmen.
εκ- + -πνέ- + -ω > gr. εκπνέω > gr. πνέω. Krhs. ger. Atmen – ger. Wind.
εμ- + -πνέ- + -ω > gr. εμπνέω > gr. εμπνέομαι, έμπνευση, έμπνευσης, εμπνευσμένος
-poi- < shq. bëj. Fjalë të ndërtuara me gr. ποιώ: gr. απλοποιώ, ελαχιστοποιώ, ενοποιώ, περιποιώ, πιστοποιώ. αγιοποιώ, προσωποποιώ, ρευστοποιώ, στερεοποιώ, συνειδητοποιώ, σχηματοποιώ, τροποποιώ, τυποποιώ, υγροποιώ, υλοποιώ,χαροποιώ, χρησιμοποιώ -poiisi < shq. bëj + prapash. –isi. Fjalë të ndërtuara me gr. ποίηση: gr απομυθοποίηση, αποσταθεροποίηση, αυθεντικοποίηση, πιστοποίηση, ποίηση. -poios shih –poi-. Fjalë të ndërtuara me gr. ποιός: gr. βαρελοποιός. -poll- gr. απόλαυση – angl. applause. -por- < lat. porto < shq. mbart, bart < shq. barrë < shq. bërë. Angl. dispersion – gr. διασπορά, angl. transport – gr. διαπορθμεύομαι. Shih port-, -port-, -port, portat- te Lojra gjuhësore në gjuhën latine dhe ato neolatine. -psi- < -pto-. Gr. αποκάλυψη, κάλυψη, shih –pto-. -pter- < -per- < shq. bërë. shih gr. ελικόπτερο te eliko-. -pto- < -per < shq. bërë, it. fare, fr. faire > gr. αποκαλύπτω, καλύπτω, κάμπτω .
-sil- sil = col: gr. συλλέγω = angl. collect.
sim- = com: gr. συμπαγής = angl. compact.
stal-, stil-, stol- Këto elemente fjalëformues janë pjesë e vargut më të plotë të Kodit të Gjuhës Shqipe star (star, ster, stir, stor, stur, stra, stre, stri, stro, stru), stay (stab, staj, stap, stay, step, stop, stup, stav, styv), stat (-sist-, -sista, -sistan-, -siste, -sisti, -sisto, sta, sta-, -stacy, stad-, stagn-, stain, -stan, stan-, stand, stas-, στάσ-, -stasi, -stasia, -stasis, -staso, -stat-, στατ-, static, -static, stath, σταθ-, ste-, -ste, stead-, sted, -sten-, stet-, -sti-, -stin, -stit-, --stitute, -stitution), stel (stal, stel, stil, stol, stul). Shih stare, sto te Etimologji – lojra leksikore në gjuhën latine dhe ato neolatine. Fjalë të prejardhura: gr. αποστέλλω, σταλάζω, στάλαξη, στάλα, στέλνω, στήλη, στέλλω. Shih stal, stel-, -stel-, -stil-, stul- te Etimologji – lojra leksikore në gjuhët gjermanike, stal-, stil-, stol- te Etimologji – lojra leksikore në gjuhën greke.
-stasi, -stasis, tein-, -tein- < angl. tend < angl. extend < … > gr. vj. τείνω > gr. ἐπιτεινω, προτεινω, συντονος, προτείνω, ὑποτεινω > gr. ἀνάστασις, απόσταση, πρότασης. Shih -stain-, -stin, -tain-, -tend-, -tens-, -stand, -stend te Lojra leksikore në gjuhët gjermanike, -stendo-, -stens-, -stin-, tendo, -tendo, -ten-, -tent-, -tin- te Lojra leksikore në gjuhët latine dhe neolatine, -tahn-, -tjag-, -tjazh- -tjan-, -tas-, -tjashç te Lojra leksikore në gjuhët sllave. Shih vargun star, stat, stay, stel dhe nënvargun stat (-sist-, -sista, -sistan-, -siste, -sisti, -sisto, sta, sta-, -stacy, stad-, stagn-, stain, -stan, stan-, stand, stas-, στάσ-, -stasi, -stasia, -stasis, -staso, -stat-, στατ-, static, -static, stath, σταθ-, ste-, -ste, stead-, sted, -sten-, stet-, -sti-, -stin, -stit-, --stitute, -stitution).
top-, -topia, -topic-, -topism, topo-, -topy Gr. τόπος – it. posto (anagrama). Shih -pon-, -pos- te Lojra leksikore në gjuhët latine dhe neolatine. Gr. τόπος > parash. gr. topo-, τοπο -. Gr. τοποθεσία < τοπο- + -θεσία, ku gr. θέση = angl. site < shq. është. Shq. është + vargun ar, at, ai, yll > vargun star, stat, stay, stel që tregon ‘qëndrim’. Shih stare, sto te Etimologji – lojra leksikore në gjuhën latine dhe ato neolatine. Gr. τόπος > gr. τοπικό ‘lokal’, prandaj > tipik, angl. typical, gr. τοπικός. Fjalë të prejardhura: gr. επιτόπιος, μνημείο, σχέδιο τοπίο, τοποθέτηση τοπικά, τοπογραφικό, τοπογράφος τοπικιστικός, τοπογραφώ τοπικό, τοποθεσία τοπικός, τοποθετημένος τοπιογραφίατοπιογράφος, τοποθετώ τοπογραφία, τόπος τοπογραφικό, τοπωνύμιο.
trepo 1. gr. τρεπω = angl. bend (anagrama) < vargu i shq. vjen. Shih Kodin e Gjuhës shqipe. trepo 2. < ger. treiben, angl. drive < vargu i shq. vjen. Shih Kodin e Gjuhës shqipe > gr. προτρεπω ( < ger. vorantreiben). tropi, trofi Lat. vertere – skrt. vṛttiḥ ‘ushqim’, gr. τροπή ‘kthesë’ - gr. τροφή ‘ushqim’. Fjalët triumf dhe trofe flasin për një psikologji hajdutësh, që ka mbizotëruar në kokën e atyre që krijuan gjuhët në shekullin e 16-të, pra të Iluministëve Evropianë. Lidhja etimologjike mes angl. triumph – angl. victory, ger. triumphieren ‘triumfoj’ - holl. vieren ‘festoj’, holl. vieren – ger. feiern > ger. Feier ku fe, ve te ger. feiern, holl. vieren = fe te angl. feast, it. festa > it. festeggiare kanë lidhje me angl. eve, fr. veille, it. vigilia dhe it. evangelo, vangelo, shq. ungjill, etj. Kemi një mpleksje mes një miti biblik si ardhja e Krishtit me reminishenca barbarësh, të cilët jetesën e tyre e mbështetnin dhe vazhdojnë ta mbështetin vetëm te lufta dhe plaçkitja. Kështu shpjegohet lidhja etimologjike mes gr. τροπή ‘kthim’, gr. τρόπαιο, angl. trophy ‘trofe’ dhe gr. τροφή ‘ushqim’, τρέφω, τρέφομαι, τροφοδοτώ ‘ushqej’.
Shih barazimet e timologjike:
angl. construct – ant. angl. destruct. Shih -stro-, -stru- te Etimologji – lojra leksikore në gjuhët gjermanike.
angl. destroy – gr. καταστρέφω
gr. στροφή ‘kthim’ – ger. Sterben ‘vdekje’
angl. catastrophe - gr. καταστροφή
angl. turn – gr. στρέφω, τρέπω, τρέπομαι
angl. return – gr. επιστρέφω
Shih vargun e elementeve fjalëformues troph-, -trophically, -trophic, tropho-, trophous, -trophs, -trophy te Etimologji – lojra leksikore në gjuhët gjermanike.
-fer- Gr. φέρω, -φέρω -φερθώ, -φέρνω, lat. fero < … < shq. bërë. Fjalë të ndërtuara me gr. fero: gr. αναφέρω, αποφέρω, διαφέρω από/με, διαφέρω σε , εισφέρω σε, ενδιαφέρω, ενδιαφέρομαι για , επαναφέρω, επαναφέρω σε, επιφέρω , καταφέρω , καταφέρομαι εναντίον , καταφέρνω να, καταφέρνω να , μεταφέρω , ξαναφέρω σε, ξαναφέρνω σε , παραφέρομαι , περιφέρω, περιφέρομαι, προφέρω,, προσφέρω, συμφέρω, συμπεριφέρομαι, συνεισφέρω, υποφέρω, υποφέρω από. Shih fero te Etimologji - Lojra leksikore në gjuhën latine dhe ato neolatine. fev- Gr. -φεύγω -φύγω –φευχθώ < it. fugge ( fuggire), lat. fugo < … < shq. vjen. Fjalë të ndërtuara me gr. fev-: gr. αποφέυγω, εκφέυγω, καταφεύγω σε, ξεφεύγω από, προσφεύγω σε, υπεκφεύγω. -fon- vargu -fthon-, -fthongos, fon, phon-, -phon-, son-, -ton, -von-, zvon-, zvuk. Fjalë të ndërtuara me gr. –φωνώ, -φωνήσω, -φωνηθώ: gr. αναφωνώ, διαφωνώ με/μαζί/προσ, προσφωνώ, συμφωνώ με. φθόγγος, δίφθογγος -fraz- Gr. –-φράζω -φράσω –φραστώ njëlloj si angl. –port, –press, it. –port-, –presso, lat. –port-, –pressum < … < shq. bërë. Fjalë të ndërtuara me gr. –φράζω: gr. εκφράζω, εταφράζω από ... σε ..., παραφράζω. -chomai Element fjalwformues nw greqisht = angl. come, ger. Kommen. Shih –men te Etimologji – Lojhra leksikore nw gjuhwt gjermanike (ger. kommen). -choro It. –gere, -gre- = lat. –here, horreo = gr. – χωρώ = < shq. bëj, bërë. Gr. προχωρώ ‘përparoj’ njëlloj si shq. përparoj < gr. προ-, para + -χωρώ, it. fare, shq. për- = shq. bëj, bërë. Shih prapash. foljore në italisht –are, -bare, –care, -cere, -ere, -fare, -gare, -gere, -here, -ire, -mare, -mere, -pare, -piare, -vare, që rrjedhin nga shq. bërë, heb. bara, it. fare, fr. faire. προ-, pro- + -χωρώ > gr. προχωρώ – angl. progress, lat. progredior
προσ-, fr. proche + -χωρώ > gr. προσχωρώ – angl. adhere; fr. approcher, lat. appropiare, shq. afroj
κατα- + -χωρώ gr. καταχωρώ – lat. ingredior
προσ- + -φέρω > gr. προσφέρω – angl. offer
angl. hurry = imp. it. corri (inf. correre). Krhs. lat. abhorreo, gr. αναχωρώ, αποχωρώ, καταχωρώ, οπισθοχωρώ, προχωρώ, προσχωρώ, στεναχωρώ, υπαναχωρώ, υποχωρώ. Shih edhe gr. αποσύρομαι.
-ώνω Prap. folojore greke si te gr. ενώνω.
II.
Huazime në greqisht
gr. αγαντάρω - it. agguantare
gr. αγκαζάρω - fr. engage
gr. αλεγράρω – it. allegrare, rallegrare
gr. βιράρω - it. virare
gr. βολτάρω - it. voltare
gr. μπουλούκι ‘turmë’ - angl. bulk
Gr. μπουρμπουλήθρα – angl. bubble, burble
Gr. μπουτάρω - angl. boot
Gr. μπράβο - it. bravo
Gr. μπράντι - angl. brandy
Gr. μπρασελέ – fr. bracelet
Gr. μπριγιάν - fr. brilliant
gr. μπρόκολο – it. broccoli
gr. μπρούντζος - angl. bronze
gr. μπρούτζος - angl. brass
gr. μπύρα - angl. beer, ger. Bier, it. birra
gr. στέικ - angl. steak
gr. αμπαλάρω - fr. emballer
gr. γουστάρω, γούσταρα/γουστάρισα ( < it. gustare, shijoj: γουστάρω το γούστο) pëlqej, dua
gr. zουμάρω ( < angl. zoom + -άρω) zmadhoj
καλμάρω[6] ( < it. calmare) qetësoj
gr. κορνάρω, κόρναρα/κορνάρισα (it. corno, bri + -άρω) i fryj bririt, i bie burisë.
gr. κορτάρω[7], κόρταρα/κορτάρισα ( < it. corteggiare) flirtoj. Shih κάνω κόρτε, ερωτοτροπώ, φλερτάρω.
gr. κριτικάρω, κριτικάρισα, κριτικαρίστηκα ( < it. criticare[8]), kritikoj.
gr. μαϊνάρω[9], μαϊνάρισα, ( ,< venec. mainar, det. ul poshtë) liroj, zgjidh.
gr. μποτιλιάρω[10], μποτιλιάρισα, μποτιλιαρίστηκα, μποτιλιαρισμένος ( < angl. bottle, bottleneck, zihet / bllokohet rruga nga lëvizje makinash, zihet / bllokohet hyrja nga lëvizja e njerëzve) bllokoj.
gr. παρκάρω, πάρκαρα/παρκάρισα, παρκαρισμένος ( < angl. park,) parkoj.
προβάρω, πρόβαρα/προβάρισα ( < it. provare) provoj.
gr. ραφινάρω[11], ραφινάρισα, ραφιναρίστηκα, ραφιναρισμένος ( < angl. refine) filtroj, distiloj.
gr. ρεγουλάρω, ρεγουλάρισα, ρεγουλαρισμένος ( < angl. regularize, it. regolarizzare), rregulloj.
gr. ρενονσάρω ( < fr. renoncer) heq dorë.
gr. ρετουσάρω, ρετουσάρισα, ρετουσαρισμένος ( < fr. retoucher) ritushoj (një foto).
gr. ρεφάρω, ρεφάρισα ( < fr. refaire, it. rifare), ribëj.
gr. ρισκάρω, ρισκάρισα ( < angl. risk, fr. risquer, it. rischiare) rrezikoj
gr. σοκάρω, σόκαρα/σοκάρισα, σοκαρίστηκα, σοκαρισμένος ( < angl. shock) shokoj, trondis.,
gr. σοτάρω, σόταρα/σοτάρισα, σοταρίστηκα, σοταρισμένος ( < fr. sauté, skuqur në tigan) tiganis, skuq në tigan.
gr. σουτάρω[12], σούταρα/σουτάρισα ( < angl. shoot) gjuaj, shutoj (topin)
σοφάρω[13], σοφάρισα ( fr. chauffeur, shofer) drejtoj
gr. σπεκουλάρω, σπεκουλάρισα ( < it. speculare) spekuloj
gr. τρατάρω[14]/τρατέρνω, τράταρα/τρατάρισα (fr. traiter, trajtoj; bien traiter trajtoj mirë) qeras, ofroj.
gr. τρενάρω, τρέναρα/τρενάρισα (it. trainare, tërheq pas) vonoj
gr. φιγουράρω[15], φιγουράρισα (it. figurare, figuroj) shfaqem, dukem
gr. φιλτράρω, φίλτραρα/φιλτράρισα, φιλτραρίστηκα, φιλτραρισμένος ( angl. filter) filtroj
gr. φρεσκάρω[16], φρέσκαρα/φρεσκάρισα, φρεσκαρίστηκα, φρεσκρισμένος ( < it. fresco; raffrescare, rinfrescare), freskoj, ripërtërij, rinovoj.
Clirim Xhunga
