2012-08-29

Letërsia shqiptare nga lashtësia deri të ajo modernja.

Nga Flori Bruqi


Fillimet e letërsisë shqiptare

Libri i parë shqip që njihet deri më sot është “Meshari” i Gjon Buzukut, i vitit 1555. Por ka të dhëna të drejtpërdrejta dhe të tërthorta që flasin se fillimet e shkrimit shqip e të letërsisë shqiptare duhet të jenë më të hershme se shek. XVI. Vetë trajta e ngulitur e shkrimit dhe e gjuhës në veprën e Gjon Buzukut dëshmon se ajo duhet të ketë trashëguar një traditë para saj. Një dëshmi tjetër e tërthortë vjen prej klerikut frëng Gulielmi i Adës (1270-1341), i cili shërbeu për shumë kohë (1324-1341) si kryepeshkop i Tivarit dhe e njohu nga afër jetën e banorëve të këtyre trojeve.

Në një relacion me titull “Directorium ad passagium faciendum ad terram sanctam”, dërguar mbretit të Francës, Filipi VI Valua, në vitin 1332, Guljelmi ndër të tjera shkruan: “Sado që arbrit kanë gjuhë të ndryshme nga latinishtja, prapëseprapë, ata kanë në përdorim dhe në tërë librat e tyre shkronjën latine”.

Po ashtu Marin Barleci në veprën e tij “Rrethimi i Shkodrës (De obsi-dione Scodrensi), botuar në Venedik më 1505, thotë se ka pasur në dorë kronika që flasin për rindërtimin e atij qyteti të shkruara, sipas tij, in vernacula lingua, d.m.th në gjuhën e vendit. Kurse historiani kalabrez Xhakomo Marafioti njofton më 1601 se në Kalabri arbëreshët i kanë arbërisht shërbesat fetare dhe as latinisht, as greqisht. Kuptohet se këtë traditë ata duhet ta kenë marrë me vete nga Shqipëria, sepse nuk mund ta krijonin vetë aq shpejt në kushtet e mërgimit të tyre të rëndë.

Deri më sot njihen vetëm tri dokumente të shqipes së shkruar në shek. XV ose diçka më herët.

I pari dokument i shkruar në gjuhën shqipe është “Formula e pagëzimit” dhe i takon vitit 1462. Është një formulë e shkurtër fetare e shkruar shqip, brenda një teksti latinisht, të hartuar prej kryepeshkopit të Durrësit, Pal Engjëllit, bashkëpunëtor i ngushtë i Skënderbeut. Në qarkoren që u dërgon vartësve të tij të klerit katolik, ai lejon që prindërit shqiptarë, në rast nevoje, kur nuk mund t`i pagëzonin fëmijët në kishë, mund t`i pagëzonin vetë duke përdorur këtë formulë: Unte paghesont premenit Atit et birit et spertit senit. (Unë të pagëzoj në emër të Atit e të birit e të shpirtit shenjtë). Kjo frazë është shkruar në alfabetin latin dhe në dialektin e veriut (gegërisht).

Dokumenti i dytë i shkruar në gjuhën shqipe është “Fjalorthi” i Arnold Von Harfit, i vitit 1496. Ky udhëtar gjerman, gjatë një udhëtimi në viset shqiptare, për nevoja praktike të rrugës shënoi 26 fjalë shqipe, 8 shprehje dhe numërorët 1 deri 10, dhe 100 e 1000, duke i shoqëruar me përkthimin gjermanisht.

I treti dokument i shqipes së shkruar që njihet me emrin “Perikopeja e ungjillit të pashkëve”, është gjetur në Bibliotekën Ambroziane të Milanos brenda një mbishkrimi greqisht të shek. XIV. Fragmentet shqip s`kanë lidhje me dorëshkrimin greqisht dhe dijetarët mendojnë se ky dorëshkrim mund të jetë i fundit të shek. XV ose i fillimit të shek. XVI. Ai është shkruar në dialektin e jugut dhe me alfabetin grek.

Shqipja dokumentohet kështu e shkruar që në shek. XV në dy dialektet e saj kryesore dhe me dy alfabete, me alfabetin latin dhe me alfabetin grek. Kjo është një dëshmi se kultura shqiptare dhe jeta shpirtërore konfesionale në Shqipëri zhvillohej nën ndikimin e kulturës latine-katolike, dhe të kulturës bizantine-ortodokse.



Letërsia e vjetër shqiptare



Letërsia e vjetër shqiptare lindi dhe u zhvillua në mesjetë, kur vendi ynë nën zgjedhën osmane, në kushtet e shoqërisë feudale, ku ideologjia sunduese ishte ideologjia fetare. Prandaj edhe përmbajtja e saj është kryesisht fetare. Të nisur nga qëllime atdhetare, shkrimtarët e kësaj periudhe shkruan edhe vepra mësimore e didaktike, si:
"Fjalori latinisht-shqip„ i F. Bardhit , "Gramatika„ e Andrea Bogdanit, madje edhe krijime tërësisht laike si ndonjë poezi e P.Budit, shume vjersha të bejtexhinjve etj.

Atë që s`mund ta bënte letërsia e shkruar, e bëri vetë populli me letërsinë gojore, me krijimet e bukura folklorike, që përbëjnë një monument kulture të pandërprerë gjatë gjithë qenies së tij, që nga kohët më të lashta.

Shkrimi më i vjetër shqip që njohim deri më sot, i përket vitit 1462 dhe libri i shkruar në gjuhën shqipe, me sa dimë deri tani, është "Meshari„ i Gjon Buzukut, botuar më 1555. Ky është libri i parë i shkruar në gjuhën shqipe, por jo libri i parë i letërsisë shqiptare. Letërsi shqiptare të shkruar në gjuhë të tjera ka pasur edhe më parë.

 Vepra më e rëndësishme e këtij lloji është "Historia e Skënderbeut„ e Marin Barletit botuar rreth viteve 1508-1510.

Me letërsi të vjetër shqiptare kuptojmë letërsinë e tre shekujve. Në qoftë se në shekullin XVI u shkrua vetëm "Meshari", në shekullin XVII ai ndiqet nga librat në gjuhën shqipe të Pjetër Budit, Frang Bardhit, Pjetër Bogdanit etj., në Veri.

Një grup tjetër përbën prodhimi letrar që u zhvillua në qendra të ndryshme të Shqipërisë së Jugut dhe të Shqipërisë së Mesme si: në Voskopojë, Elbasan, Gjirokastër dhe Janinë.

Sidomos në shekullin e XVIII dhe në gjysmën e parë të shekullit të XIX, ky prodhim përfaqëson kryesisht shtresat e zanatçinjve, të tregtarëve dhe të fshatarësisë së lirë dhe lidhet me zhvillimin ekonomik e kulturor të qyteteve të këtyre anëve.

Kështu p.sh., Voskopoja gjatë viteve 1720-1770 ishte një qytet i begatshëm me rreth 20.000 banorë, një nga qendrat kryesore ekonomike dhe kulturore të vendit.

Këtu lulëzoi një veprimtari e gjerë arsimore, me kisha e shkolla të shumta; ndër to edhe një shkolle e nivelit të mesëm, e quajtur Akademia e Re, e ngritur nga Bushatllinjtë e Shkodrës. Kishte, gjithashtu, një bibliotekë dhe një shtypshkronjë, të njohura për kohën. Rëndësi të veçantë jo vetëm politike, por edhe kulturore mori Janina sidomos në kohën e Ali Pashë Tepelenës.

Shkrimtarët kryesorë te këtij prodhimi janë Theodor Kavaljoti nga Voskopoja (sh.XVIII). Kostë Beratasi (nga fundi i shk.XVIII), Anonimi i Elbasanit (gjysma e parë e shekullit XVIII), trimi suliot Marco Boçari, peshkopi Grigor Gjirokastriti etj. Veprat e tyre kanë kryesisht karakter fetar ose mësimor, janë fjalorë disa gjuhësh ose përkthime. Ata vetë kanë një formim greko-bizantin , ndaj dhe në shkrimet e tyre përdorin kryesisht alfabetin grek, por pati edhe nga ata, si Anonimi i Elbasanit, Kostë Beratasi, Theodhor Haxhifilipi e ndonjë tjetër, që krijuan edhe alfabete të veçanta të shqipes, duke dashur të vënë në dukje individualitetin e gjuhës shqipe dhe dallimin e saj nga gjuhët e tjera.

Fakt i rëndësishëm i jetës letrare të shekullit të XVIII dhe fillimit të shekullit të XIX është krijimtaria e bejtexhinjve (letërsi shqiptare me alfabet arab) me përfaqësues kryesore: Hasan Zyko Kamberi nga Kolonja; Nezim Frakulla, nga Berati: Zenel Bastari nga Tirana; Muhamet Cami, nga Konispoli; Dalip e Shahin Frashëri, nga Frashëri; Salih Pata e Mulla Hysen Dobraci, nga Shkodra etj.

Një degëzim të veçantë të letërsisë së vjetër shqiptare përbënte letërsia arbëreshe, prodhim i shqiptarëve të emigruar në Itali para dhe pas vdekjes së Skënderbeut.

Kjo letërsi njohu një rrugë të gjatë zhvillimi , që nga shekulli XVI deri nër ditët tona.

Ndër autorët e saj më të dëgjuar, mund të përmendim Lekë Matrënga (1560-1619); Niko Katalano (1637-1694); Nikolla Brankati (1675-1741); Nikollë Filja (1682-1769).

 Një etapë të re në letërsinë e vjetër arbëreshe shënuan veprat e Jul Varibobës (shek XVIII), ku bie në sy jo vetëm origjinaliteti i trajtimit të materialit, por edhe cilësia e lartë artistike, traditë e që u çua pastaj me përpara nga shkrimtarët arbëreshë të Rilindjes Kombëtare (Jeronim De Rada , Dara (i riu), Santori, Serembe, Stratiko etj.).

Ndonëse e kufizuar në tematikë dhe e përfaqësuar me një numër të vogël veprash, rëndësia e letërsisë së vjetër qëndron, në radhë të parë, në faktin se ajo është shprehje e vitalitetit të popullit shqiptar, e qëndresës së tij kundër pushtuesit e kulturës së huaj. Nëpërmjet veprave të kësaj letërsie u ruajt e gjallë dashuria për gjuhën shqipe dhe tradita për shkrimin e saj.


Letërsia shqiptare e Rilindjes Kombëtare lindi dhe u zhvillua si pjesë e pandarë e lëvizjes politiko-shoqërore e kulturore për çlirimin e vendit nga zgjedha e huaj.

Kjo lëvizje, që nis nga mesi i shekullit 19 dhe arrin deri në vitin 1912, quhet Rilindje Kombëtare, prandaj edhe letërsia e kësaj periudhe quhet letërsi e Rilindjes Kombëtare.

Kjo është kryesisht një letërsi patriotike me frymë demokratike e popullore. Tema kryesore e saj ishte dashuria për atdheun dhe popullin, evokimi i së kaluarës heroike dhe lufta për çlirimin kombëtar e shoqëror.

Kushtet historike që përcaktuan zhvillimin e saj, ishin kryengritjet e vazhdueshme kundër pushtuesve osmane, lufta për pavarësi dhe për ruajtjen e tërësisë tokësore të vendit nga synimet grabitqare të imperialisteve dhe të qarqeve shoviniste fqinje.

Letërsia e Rilindjes pati një drejtim iluminist e në periudhën e fundit edhe vepra realiste, por në thelbin e vet ajo ishte një letërsi romantike. Në veprat më të, mira të saj u shprehen ideale të larta kombëtare, malli dhe dashuria e zjarrtë për mëmëdheun, krenaria për të kaluarën e lavdishme të popullit shqiptar dhe ëndrra për ta parë Shqipërinë e lirë, të pavarur e të lulëzuar.

Figura më e shquar e kësaj periudhe është padyshim, Naim Frashëri, autor i poemës "Bagëti e Bujqësi„ i "Historisë së Skënderbeut„ dhe i shumë poezive të tjera patriotike, lirike e filozofike.

 Figura të tjera të shquara janë Jeronim De Rada, A. Z. Çajupi, Gavril Dara i Riu, Ndre Mjeda, Asdreni etj.

Letërsia e Rilindjes shënon një etapë të re në historinë e letërsisë shqiptare. Ajo shënon kalimin nga letërsia me brendi fetare e karakter didaktik, në letërsinë e re shqiptare, në letërsinë e mirëfilltë artistike, duke hedhur në të njëjtën kohë edhe bazat e gjuhës sonë letrare kombëtare.

Letërsia shqiptare në Kosovë prej viteve 19 30-të deri në ditët e sotme.-

Pjesa e letërsisë shqiptare që zhvillohej në Kosovë, kishte afërsisht këto shenja paradalluese: e shkëputur nga letërsia amë dhe nga një pjesë e traditës letrare, ajo pothuajse nuk ishte fare në kontakt me të dhe nuk ishte e informuar për atë që ndodhte në fushën e letërsisë brenda kufirit të shtetit shqiptar. Edhe para luftës, në Kosovën letrare herë pas here ilegalisht, mbase edhe mund të depërtonte ndonjë vepër ose autor nga periudha e viteve 1930, kryesisht përmes atyre pak nxënësve që shkolloheshin aso kohe në Shqipëri.

 Pas luftës, në vitet 1950, krijuesit e parë të letërsisë shqiptare në Kosovë, për mbështetje kishin kryesisht letërsinë gojore (të pasur), fare pak vepra nga fondi letrar i traditës si dhe përvojat e huaja letrare, në radhë të parë ato sllave.

Nga emrat e shkrimtarëve, të cilët e kishin filluar veprimtarinë e vet letrare para luftës, do të përmendim këtu vetëm Esat Mekulin dhe Hivzi Sulejmanin.

Dr.Esat Mekuli u shqua me lirikën e angazhuar shoqërore dhe kombëtare të shkruar gjatë viteve 1930, ndërsa i dyti solli përvojën e parë më serioze në llojin e prozës së gjatë me romanin dy vëllimesh "Njerëzit I" dhe "Njerëzit Il", si dhe "Fëmijët e lumit tim". Para tyre Hivzi Sulejmani do të shkruante disa nga tregimet, që edhe sot tingëllojnë moderne.

Ishte poezia ajo që arriti majat e letërsisë shqiptare në Kosovë, duke filluar nga fundi i viteve 1950 e sidomos me emrat: Din Mehmeti, Fahredin Gunga,Mark Krasniqi, Rrahman Dedaj, Enver Gjerqeku, Azem Shkreli, Ali Podrimja, Besim Bokshi, Eqrem Basha, Sabri Hamiti  etj.

Ndërsa në prozë dallohen: Anton Pashku, Ramiz Kelmendi, Azem Shkreli, Nazmi Rrahmani, Rexhep Qosja, Mehmet Kraja, Mehmet Kajtazi,Iljaz Prokshi,Gani Gjafolli,Rifat Kukaj ,Vehbi Kikaj,Rushit Ramabaja ,Kadrush Radogoshi ,Shyqri Galica,Musa Ramadani ,Naim Kelmendi etj.


Edhe në Kosovë shumë shkrimtarë patën fatin të burgosen, të persekutohen apo të arratisen e të jetojnë jashtë truallit të tyre. Pushteti serb ushtronte dhunën më të egër ndaj intelektualëve që me pushtetin e fjalës përpiqeshin të afirmonin vlerat kombëtare shqiptare. Kështu e pësuan rreptë nga kjo censurë: Adem Demaçi, Ramadan Rexhepi, Kapllan Resuli (i cili pasi u arratis në Shqipëri u burgos edhe këtu) etj.

Krahas letërsisë shqiptare që krijohej dhe botohej kryesisht në Prishtinë, ajo krijohej dhe botohej edhe në mesin e shqiptarëve të Maqedonisë, kryesisht me prozën dhe poezinë e Murat Isakut, Abdylazis Islamit, e më pas, me veprën letrare të Resul Shabanit, Adem Gajtanit, Agim Vincës, Din Mehmetit etj. 

Vlen të përmendet dhe një personalitet i shquar i kulturës, Luan Starova, (shqiptari më i përkthyer sot pas Kadaresë), por shumica e veprave të tij nuk janë në gjuhën shqipe.).


Letërsia moderne shqiptare në diasporë


Edhe pse e zhvilluar në kushte të një izolimi gjeografik e ideologjik, fati dhe perspektiva e letërsisë bashkëkohore shqiptare duhet vështruar në një kontekst dhe më të gjerë gjeografik, d.m.th dhe përtej kornizës ngushtësisht nacionale. Pavarësisht nga zhvillimet brenda Republikës së Shqipërisë, si dhe brenda viseve etnike si: Kosovë, Maqedoni, Mali i Zi, kjo letërsi pati dhe njohu zhvillime dhe në diasporë. Sa i takon zhvillimeve të saj në diasporë, letërsia shqiptare mund të shikohet gjeografikisht brenda dy vatrave:

Vatra historike e diasporës shqiptare: Itali, Greqi, Rumani, Bullgari, Turqi etj.Vatra të reja të diasporës shqiptare: Gjermani, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, etj.

Zhvillimet më të rëndësishme të letërsisë bashkëkohore shqiptare në diasporë ndodhën në Itali, aty ku sot e kësaj dite jetojnë rreth 90.000 arbëreshë, që vazhdojnë të flasin shqipen. Në përgjithësi mund të thuhet se një "rilindje" e letërsisë arbëreshe ndodhi diku rreth fundit të viteve 1950, kur dhe nisi të botohej revista "Shejzat" nga Ernest Koliqi në Romë e më pas revistat "Zgjimi", "Katundi ynë", "Zjarri", "Zëri i Arbëreshëvet", "Lidhja", "Bota shqiptare" etj.

Këto revista ndikuan në krijimin dhe publikimin e një brezi poetësh e shkrimtarësh që shkruan në arbërisht. Veç të tjerash, një pjesë e tyre funksionoi dhe funksionon dhe si shtëpi botuese, duke publikuar kolana të tëra me poezi dhe vepra të tjera letrare.

Ndër shkrimtarët më të rëndësishëm të kësaj vatre duhen përmendur:
Françesk Solano (1914), i njohur me pseudonimin Dushko Vetmo, i lindur në Kozencë.

Pas një periudhe të gjatë qëndrimi në Argjentinë, Uruguai dhe Kili, ku dhe shugurohet prift, Solano kthehet në vendlindje.

Aktiv në shumë fusha të letrave, ai është kryesisht poet, prozator dhe dramaturg. Ndër veprat e tij më të rëndësishme janë: Burbuqe t`egra, 1946, Shkretëtira prej gurit, dramë, 1974, Tregimet e Lëmit, etj.

Domenico Bellizzi (1931), prift nga Frasnita, i njohur me pseudonimin Vorea Ujko, është një ndër trashëgimtarët më të denjë të Jeronim De Radës e Zef Serembes. Ai me poezinë e tij arriti nivele të spikatura të ligjërimit poetik, veçanërisht me veprat: Zgjimet e gjakut, Këngë arbëreshe, 1982, Hapma derën zonja mëmë, 1990 etj.

Karmell Kandreva (1931), poet, bartës i identitetit kombëtar me anë të një ligjërimi poetik origjinal si dhe luftëtar i angazhimit social të arbëreshëve në ruajtjen e gjuhës dhe kulturës origjinale, ka shkruar triologjinë poetike: Shpirti i arbërit rron; Shpirti i arbërit rron. Arbëreshi tregon; Shpirti i arbërit rron. Vuan dega e hershme.

Zef Skiro Di Maxhio (1944), poet, përkthyes dhe dramaturg i shquar. I angazhuar edhe si drejtor i revistës "Bota shqiptare", i shquar për tonin e tij ironik e shpesh sarkastik, ai është autor i rreth dhjetë librave poetikë, ndër të cilat vlen të përmenden: Nëpër udhat e parrajsit shqipëtarë e t`arbreshë. Poemë gjysmëserioze arbëreshe, Orëmira, Për tokën fisnike të Horës etj.

Padyshim që letërsia arbëreshe vazhdon jetën me të tjerë shkrimtarë, shumica syresh të rinj, duke luajtur kështu një rol të rëndësishëm jo vetëm në diversitetin kulturor shqiptar, por edhe atë italian.

Një tjetër vatër e rëndësishme historike, ku kanë lulëzuar shkrimet shqipe që në fundin e shekullit XIX dhe ku jeta kulturore e elementëve shqiptarë ka qenë e organizuar më së miri, është Rumania. Një ndër personazhet më të rëndësishëm të letrave bashkëkohore shqiptare është Viktor Eftimiu (1889 - 1972) , autor i rreth njëqind vëllimeve letrare të shkruara në rumanisht. Mjaft prej veprave dramatike të tij janë ndërtuar mbi bazën e motiveve shqiptare e të fëmijërisë së tij në malet e vendlindjes.

Po aq e rëndësishme sa dhe Rumania në pikëpamje të jetës kulturore shqiptare mbetet edhe Bullgaria, ku janë njohur organizime të hershme të komunitetit shqiptar. Një figurë që vlen të merret në konsideratë nga njerëzit e letrave shqipe, është Thoma Kaçori, i cili shkroi në shqip disa romane e libra me tregime.
Në vatrat e reja të zhvillimít të letërsisë bashkëkohore shqiptare hyjnë ato vende në të cilat emigruan për motive kryesisht politike një pjesë e shkrimtarëve të talentuar shqiptarë, që duke mos u pajtuar me diktaturën dhe duke ndjerë etjen për liri, realizuan në periudha të ndryshme të regjimit komunist eksodet e sforcuara.

Një nga shkrimtarët e diasporës me peshë më të madhe që jetoi e krijoi në Gjermani, është Martin Camaj (1925 - 1992). Vepra e tij hyn në fondin më të shquar të letërsisë bashkëkohore shqiptare.

Ndërsa në Shtetet e Bashkuara të Amerikës zhvilloi veprimtarinë më të madhe studimore e letrare Arshi Pipa (1920- 1997), një ndër punëtorët më të mëdhenj të letrave shqipe, intelektual i shquar, poet, përkthyes, studiues e polemist.

Më 1944 ai dre`tori revistën "Kritika" dhe po këtë vit botoi librin e parë me poezi Lundërtarë. Në SHBA, ku emigroi në vitin 1958, punoi si profesor në disa universitete americane deri sa doli në pension. Si dëshmi e asaj që kishte përjetuar në kampet dhe burgjet komuniste ai botoi në Romë vëllimin me poezi Libri i burgut 1959, dhe më vonë dhe vepra të tjera. Një ndihmesë të jashtëzakonshme Arshi Pipa do të japë dhe në studimet letrare, sociologjike e politike me vepra të dorës së parë, ku operon me metoda moderne studimi.

Si përfundim, mund të themi, se aktualisht po bëhen përpjekje që të gjitha këto baza dhe këta krahë të shkëputur në kohë dhe në hapësirë të letërsisë shqiptare, të komunikojnë dhe të integrojnë mes vetes për ta përcaktuar dhe krijuar saktësisht nocionin letërsi kombëtare në gjuhën shqipe.


Letërsia moderne në Shqipëri

E pasur dhe e bukur është gjuha jonë shqipe, nga e cila ``Bijtë e Shqipes`` krijuan një kult të vërtetë; megjithëkëtë është fare pak e zhvilluar: rrethana historike krejt të posaçme dhe sidomos një sundim i huaj prej më shumë se katër shekujsh i vonuan për një kohë shumë të gjatë çdo farë rilindje kulturale popullit shqiptar të dashuruar për liri.

Do t`i lëmë mënjanë, edhe folklorin, i cili më vete do të mbushte një kapitull shumë interesant, edhe atë sërë të gjatë prodhimesh religjioze që pati filluar qysh në shekullin e XV-të, rëndësia e të cilëve është sidomos gjuhësore; e atëherë do të shohim se pjesa e dytë e shekullit të kaluar shënon shfaqjen e veprave të para letrare,që si me thënë mund të merren për themelet e letërsisë sonë moderne.

Të parët shkrimtarë shqiptarë, fuqitë e tyre intelektuale e morale i vunë në shërbim të pavarësisë së Shqipërisë. Këta janë pikësëpari: Jeronim De Rada, Pashko Vaso Pasha,Naim Frashëri, Zef Skiroi e Gjergj Fishta, veprat e shkëlqyera të të cilëve kanë kontribuar në një masë të madhe për zgjimin e ndërgjegjes sonë kombëtare.

Pastaj vinë: Zef Serembe, A.Z.Çajupi, Faik Konica, Luigj Gurakuqi, Fan S.Noli; që të gjithë dhanë faqe poetike të shenjtëruara me një patriotizëm drithëronjës, disa për të flakur zgjedhën e robërisë së huaj , të tjerët për ta shpëtuar popullin nga fanatizmi fetar në të cilin kishte rënë. Të tjerë merrnin pjesë në krijimin e një jete të gjallë kulturore me anë përkthimesh të kryeveprave më të mira të letërsisë botërore.

Jeronim De Rada (1814-1903), patriark i përnderuar i kolonisë shqiptare të Italisë, botoi disa vepra romantike, si për shembull : ``Milosao`` dhe ``Skënderbeu``,dhe një numër të madh poezish, që të përkujtojnë ritmin e mrekullueshëm të këngëve tona të vjetra popullore.

Në shpirtin e të shpërngulurve të varfër si ky, ai vetë, ka ditur të hedhë farën e një malli të dhimbshëm. Ngjalli nostalgjinë për vendin e lipsur, për ditët e lumtura të dikurshme pranë vatrës familjare në kohën e Shqipërisë fatbardhë.

 Si redaktor i një gazete, për shumë vjet rresht, i së famshmes ``Flamuri i Arbërit``, ai u bë mbrojtësi i guximshëm i të drejtave të paprekshme të popullit shqiptar përpara mbarë botës.

Merita dhe lavdia e mbajtjes , në një shkallë të lartë, të idealit kombëtar në mendjen e shqiptarëve të emigruar në Italinë e Jugut i takon bashkëatdhetarit të tij më të ri, Zef Skiroit (1865-1927).

Le të kufizohemi të zëmë në gojë një lirik të stërhollë ashtu si ka qenë Zef Serembeja. Për shkak të fatit të pashmangshëm që i ra mbi kokë; ai mund të krahasohet me poetin austriak Lenau…


Shpirt ëndërrimtar po si ky, udhëtar i përjetshëm, shkoi të vdesë në një azil,andej tutje, fort larg, në San Paolo të Brazilit.

Në krye të atyre që e kanë zgjuar më fort popullin nga letargjia e tij shekullore, do të ishte e udhës të vinim këtu Pashko Vaso Pashën (1827-1892), nga Shkodra. S

i frymë luftëtare, që dashuronte lirinë, ai u angazhua qysh i ri , në ushtrinë e mbrojtësve të Venedikut të sulmuar prej Austrisë. Më vonë, kur atij iu ngarkua funksioni i lartë i shquar si Guvernar i Libanit, ai shkrojti në një elegji të thjeshtë, të hidhur dhe njëkohësisht të fuqishme , këto fjalë: ``O Shqipëri , e mjera Shqipëri… ``leximi i të cilave shkaktoi derdhjen e shumë lotëve.

Sa për Naim Frashërin (1846-1900), ai është zoti i popullit të vet, luftëtar i pamëshirshëm kundër barbarizmit turk. Librat e tij të shkruara në Stamboll, në kohën kur, sipas shprehjes piktoreske të asaj kohe,``ai ish i mbyllur në kafazin prej floriri të Sulltan Hamitit``- u botuan , megjithëkëtë, në Bukuresht, prej nga u dërguan dhe u shpërndanë pastaj fshehurazi në të gjithë Shqipërinë. Librat e tij u bënë shumë shpejt ungjilli (Breviari) i gjithë shqiptarëve të vërtetë.

Gjithçka ishte Frashëri, mund të përmblidhet me fjalët: poet epik dhe poet lirik. Ai na ka dhënë dy epope kryesore që përbëjnë pjesën kryesore të veprës letrare të tij epike. E para e këtyre të dy epopeve mban titullin ``Qerbelaja``, e dobët mjerisht, për shkak të inspirimit fetar të saj. E dyta, përkundër, ``Historia e Skënderbeut``, e shkruar në vargjet tronditëse, përshkruan tregimin e luftërave legjendare të heroit tonë kombëtar kundër ushtarëve të Portës së Lartë.

Po ai na ka dhënë edhe një poemë lirik: ``Lulet e pranverës``, në të cilën ndjejmë ndikim fare të qartë të një ideologjie orientale tek një autor, i cili megjithëkëtë, është pajisur me edukatë nga më klasiket. Le të përmendim po ashtu një poemë pastoral, ``Bagëti e Bujqësi``, që do të konsiderohet edhe për një kohë të gjatë, në letërsinë tonë, si një nga kryeveprat më të thjeshta të atij lloji, megjithëse nuk pasqyron saktësisht doket e zakonet e jetës sonë bujqësore.

At Fishta (1871) do të ndjekë rrugën e shënuar prej Naim Frashërit. Me gjithë këtë , disa vënë në dukje një ndryshim kryesor që ekziston midis tyre:
Kurse njëri prej tyre, Fishta,i zhvillon subjektet e tij me një frymë regjionalistë shumë të theksuar dhe, me një fjalë veriore, tjetri,Frashëri, e ka marrë përsipër në veprat e tij, të shprehë frymën e tërë popullit shqiptar, pa dallim krahine ose fisi, kështu që njëri humbet nga pikëpamja e shtrirjes atë që tjetri kishte fituar në thellësi. S`duhet të habitemi pra që kryevepra epike e Fishtës ``Lahuta e Malcis`` të mos ia ketë arritur ta zgjojë entuziazmin e përgjithshëm në një kohë kur popullsia e tërë pasionohej për pavarësinë e Kombit.

Vepra e Fishtës me titull ``Mrizi i zanavet`` do të shprehte personalitetin poetik të vërtetë të një njeriu që ka qenë tërhequr në rrugën fetare, dhe poezia e tij elegjiake me emër ``Një luleje pranvere`` do t`i lërë të shfryhen lirisht ankesat dhe ulërimat e dhimbshme të një zemre mirëdashëse, po të vrarë.
Ta përcaktosh këtu se cili nga të dy, Fishta ose Frashëri, është poeti epik më i madh na duket gjë mjaft e vështirë. Por, sidoqoftë, mund të pohojmë, pa frikë se mos gabohemi, se Fishta, poeti ynë satirik më i madh, do të ishte edhe poeti ynë lirik më i madhi sikur shprehja e ndjenjave të tij lirike të mos kishte qenë penguar mjerisht prej disiplinës së rëndë dhe të pamëshirshme të Bijve të Shën Françeskut.

Po të kalojmë tashti në letërsinë e kohëve më të afërta, dafinat e poezisë do t’ia kushtojmë pa ngurim Benjaminit të poetëve tanë: Lasgush Poradecit (1899), poet serioz dhe filozof merite. Vargjet e tij të përpunuara , nuk meritojnë asnjë qortim për sa i përket formës. Me prejardhje nga shtresat e thjeshta të popullit , ai ka ditur të ngrihet përmbi rasat e kësaj jete dhe të jetë artist me tërë kuptimin e fjalës, duke bërë në një farë mënyre ’’art për art’’, dhe duke shprehur në poemat e tij një botë ndjenjash ashtu edhe mendimesh. Ai s’do t’ja dijë nga kufijtë tanë si rrjedhim , inspirimin e tij poetik, ai shkon ta kërkojë jo vetëm në poezinë popullore shqiptare, por edhe në poezinë popullore në përgjithësi. Dhe aty e gjen heroin e romanit poetik të tij, në të cilin dashnori dhe dashnorja s’janë më veçse personifikimi i fuqisë fizike dhe i bukurisë morale.

I riu ynë i ndan veprat e tij në cikle. Le të shënojmë vetëm se poezitë erotike kanë gjetur vendin e tyre në ciklin e katërt. Midis gjithë atyre motiveve që e bëjnë të këndojë kalemin e tij le të shënojmë nostalgjinë e ikjes,’’të ikësh , është të vdesësh ca pak ’’, që poeti ynë e ka ndjerë më shumë se cilido tjetër.
Tre tituj tërheqin vëmendjen tonë në mënyrë të posaçme:’’Gjëmim i anijes’’, ‘’Lundra dhe Flamuri’’dhe ‘’Vdekja e Nositit’’ që përbëjnë kësisoj një trilogji të vërtetë, të cilën do ta përmblidhte lufta e përjetëshme për jetën dhe ku emrat na dalin si simbole:’’barka’’ose’’gjemia’’ është njeriu,’’Flamuri’’ është ideali dhe fundi,’’Lufta’’është ajo e Lirisë. Vija dominuese në Golgothanë e tij do të ishte një aksion i thellë dhe njëkohësisht optimist.

Po le ta themi me plot sinqeritet, në qoftë se Poradeci ngul këmbë për të ndjekur vijën idealiste në të cilin është futur, larg origjinës së tij , frymëzimi i tij s’do të vonojë të shtirret, dhe faji do të jetë i kësaj mosnjohje vullnetare dhe sistematike të realiteteve.

Në qoftë se ekzistojnë boshllëqe tek poetët tanë, të cilët të gjithë pak a shumë, kanë qëndruar larg jetës reale, le ta themi se këto boshllëqe janë mbushur prej prozatorëve tanë, në krye të të cilëve duhet të vëmë Imzot Fan Nolin.
Fan Noli është lindur (1880) përjashta atdheut ku edhe ka jetuar pothuajse gjithmonë. Po kjo nuk e ka penguar që të marrë pjesë të rëndësishme në fatkeqësitë e fatbardhësitë e popullit të tij, me të cilin ai ka mbetur në bashkërendim të afërt. Në stilin e tij poetik, të stolisur ngandonjëherë me humor, por që shpesh ia arrin shkëlqimit dhe patetikut, ai u bë përfaqësuesi i ndjenjave dhe i aspiratave të vëllezërve të tij nga raca. Vepra e tij kryesore ’’Histori e Skënderbeut’’, ashtu edhe përkthimet e tjera që u ka bërë veprave të Cervantesit, të Shakespeare-it, të Ibsenit dhe sidomos i veprës gjeniale të Poes’’Korbi’’, dhe i ‘’Rubairave’’të Omar Kajamit, i provuan Shqipërisë dhe botës letrare se gjuha jonë ka mundësi dhe është e aftë, kur dimë ta përdorim , të shprehë gjithë ndjenjat njerëzore.

Në fund sot një plejadë e tërë të rinjsh po ecën në gjurmët e Mjeshtërve të vet. Kostë Çekrezi, Gj.Bubani, S.Malëshova, Z.Fundo, ia kanë hapur rrugën zhurnalizmit.Tajar Zavalani, me një gjuhë popullore, zgjoi te populli shqiptar bukuritë e letërsisë ruse, me përkthimet nga Tolstoi, Çehovi e Gorki. Ernest Koliqi përkthyes i disa klasikëve italianë, në ‘’Novelat’’ e tij të punuara me një stil mjaft të këndshëm, pasqyron qëndrimin e vet ‘’borgjez’’.
Midis shkrimtarëve që s’janë ende veçse në periudhën e shkrimeve fillestare, disa duan të marrin pjesë në Gostinë e perëndive,ndërsa disa të tjerë, jo aq ambiciozë, kënaqen vetëm duke ngjyer bukën e tyre në çanakun modest të bariut, të fshatarit dhe të punëtorit.

****
Pas Luftës së Dytë Botërore letërsia shqiptare eci në një rrugë mjaft të vështirë e komplekse. Karakteristikë kryesore e kësaj periudhe është shkëputja jo e natyrshme e letërsisë nga tradita e saj dhe ndikimi i fuqishëm, po ashtu jo i natyrshëm, që ushtroi mbi të përvoja krijuese e metodës së realizmit socialist. Veçoria tjetër, mbase më e rëndësishme dhe me pasoja më të rënda, është se letërsia shqiptare do të zhvillohej e ndarë nga një kufi politik brutal dhe kufizimet e një regjimi diktatorial. Kështu do të kemi: letërsi të zhvilluar brenda kufirit të shtetit shqiptar; të shqiptarëve në përbërje të ish Jugosllavisë, kryesisht në Kosovë dhe në Maqedoni, si dhe të shqiptarëve të diasporës.

Këto karakteristika ndikuan fuqishëm në rrjedhën e letërsisë shqiptare në përgjithësi, si dhe në fizionominë, strukturën artistike apo frymëzimin tematik të saj. Gjatë katër dhjetëvjetëshave të parë të shekullit XX e sidomos gjatë viteve `20 e `30 letërsia shqiptare pari një zhvillim të hovshëm dhe të gjithanshëm. U rrit si numri i krijuesve, ashtu dhe numri i veprave letrare të botuara, të cilat u ngritën në një shkallë më cilësore artistike, duke krijuar premisat për një komunikim më të afërt me përvojat e përgjithshme letrare në Evropë. Përmes shkrimtarëve të talentuar, të shkolluar nëpër qendra të ndryshme të Evropës, në letërsinë shqiptare filloi të depërtojë fryma e drejtimeve dhe e ndjeshmërive të reja krijuese letrare të kohës. Siç dihet, gjatë këtij harku kohor shkrimtarë të mëdhenj të letërsisë shqiptare, si: Fishta, Konica, Noli, Poradeci, Koliqi, Migjeni, Kuteli, shënuan disa nga kulmet më të larta të letërsisë shqiptare, në llojet dhe zhanret e gjinive të ndryshme. Në këtë kontekst letrar llojet e gjinisë lirike do të jenë ato që përparojnë, por një hov të dukshëm do të marrin edhe llojet epike, drama, kritika dhe teoritë letrare.

Krejt ky fluks i pasur krijuesish të talentuar të moshave të ndryshme, të nxitur dhe të mbështetur nga shtypi periodik letrar i drejtimeve dhe i shkollave të ndryshme, do të vazhdojë, thuajse po me këtë ritëm dhe gjatë pjesës së parë të viteve 1940.
Për çudi, jehona e hovit të tillë krijues nuk u ndërpre menjëherë pas përmbysjes së pushtimit nazist dhe vendosjes së pushtetit komunist. Pati një tolerancë gjatë ditëve të para të pushtetit të ri ndaj frymës së lirë, liberale në krijimtarinë artistike, e cila do të vazhdojë ta ketë këtë fat edhe për dy-tre vjet. Por siç dihet, tanimë nuk ishte më ai rreth individualitetesh të jashtëzakonshëm krijuesish të viteve`30. Noli e Koliqi do të vazhdojnë të krijojnë nëpër Evropë e Amerikë, por të shkëputur krejtësisht nga letërsia në Shqipëri dhe pa kurrfarë ndikimi mbi të. Lasgushi kishte pushuar së krijuari. Migjeni dhe Fishta nuk ishin më. Nga ky rreth kolosësh të letërsisë shqiptare, vetëm Kuteli do vazhdojë të jetë vazhdimi i natyrshëm i letërsisë së Pasluftës duke botuar sa herë i hiqej çensura. Do të vazhdojnë fare ndryshe krijimtarinë e nisur që më parë: Petro Marko, Vedat Kokona, Shefqet Musaraj, Fatmir Gjata, Sterjo Spasse, Nonda Bulka, Dhimitër Shuteriqi etj. Nga poetët që krijuan në vitet e para të çlirimit dhe që krijimtaria e tyre pati jehonën e entuziazmit kolektiv të këtyre viteve, janë: Aleks Çaçi, Luan Qafëzezi, Llazar Siliqi etj.

Kështu, pas luftës dhe gjatë viteve 1950 do të duket qartë orientimi i ri në fushën e letërsisë shqiptare, si në rrafshin tematik, dhe në atë të përvojave dhe të metodave e prosedeve krijuese. Tematikisht letërsia u përqëndrua kryesisht, në jehonën e lirisë së fituar nga Lufta Nacionalçlirimtare, kurse ngjyrimi i aktualitetit dhe i botës reale u reduktua kryesisht në bardhë e zi. Si përvojë shkrimi, veprat letrare të kësaj periudhe shpesh do të qëndrojnë ndërmjet gjuhës së rrëfimit letrar dhe atij propagandistik. Kryesisht këtë vulë proceduese kanë romanet e para gjatë viteve 1950. Po kaq skematik ishte dhe mendimi kritik zyrtar i asaj kohe, që do ta përkrahte këtë letërsi.

Nga fundi i viteve 1950, e sidomos me fillimin e viteve 1960, pra pas një dekade e gjysmë që nga çlirimi, do të bëhen hapat e parë për ta nxjerrë nga ky shabllon letërsinë shqiptare. Në këtë kontekst duhet përmendur, pikërisht viti 1958, kur Petro Marko do të botojë romanin e tij të parë "Hasta la Vista", që sjell një tjetër tematikë në romanin shqiptar, një tjetër frymë dhe ndjeshmëri në paraqitjen e personazheve (tanët dhe të huajt). Dy vjet më vonë ai do të botoië dhe romanin "Qyteti i fundit" me prirje për të shmangur skematizmin. Pas tij Ismail Kadare boton romanin "Gjenerali i ushtrisë së vdekur" (1962), që, shtegun e paralajmëruar nga romanet e Petro Markos, do ta ngrejë në një nivel ndërkombëtar.

Pas romaneve të dy autorëve të përmendur, gjatë viteve 1960, Jakov Xoxa do të botojë romanin "Lumi i vdekur" që, nga një aspekt tjetër procedura, do të konsolidojë prirjen e romaneve shqiptarë, për të kërkuar rrugë të reja në paraqitjen e botës shqiptare. Pas Jakov Xoxës do të paraqitet Dritëro Agolli me një seri romanesh, Dhimitër Xhuvani, Ali Abdihoxha, Skënder Drini, Sabri Godo, Vath Koreshi etj., ndërsa majën e poezisë lirike do ta zenë Fatos Arapi, Ismail Kadareja dhe Dritëro Agolli, të cilët do të çelin një rrugë të mbarë dhe për një brez poetësh të rinj të talentuar si: Dhori Qiriazi, Bardhyl Londo, Xhevahir Spahiu, Frederik Rreshpja, Natasha Lako etj./

Floartpres,26 maj 2006.

KONKURSET LETRARE, JURITE DHE PROFESIONALIZMI I TYRE



KONKURSET LETRARE, JURITE DHE PROFESIONALIZMI I TYRE

Konkurset letrare, janë bërë forma të realizimit të projekteve të shoqatave të ndryshme, të cilat vënë në krye njerëz filanë, e këta pastaj, realizojnë skena të vlerësimit që nuk lënë vend për pjesëmarrje herëve të tjera. Kjo është bërë traditë tashme artistike, është bërë një far turpi që detyrimisht, intelektualët e përkrahin me duartrokitje dhe luajtje kokash.
Juria përbehet nga njerëz që nuk kanë kurrë kompetencë as dije të mjaftueshme për poezinë, madje të profesioneve që nuk kanë lidhje me artin e lëre më me poezinë- poezinë e kanë hobi etj., janë shkrues tekesh, me të cilët arrijnë lehtë të manipulojnë organizatorët.

Ja se çka bëhet:

Vlerësojnë dukjen dhe jo artin, jo poezinë, jo tekstin dhe ndërtimin e tij;
Vlerësojnë moshën e autorit – sikur janë në dijeni se autori do të vdes që neser në mëngjes ( çka ka rëndësi nëse një autor është i moçëm dhe përballë tij një tjetër i ri, vlerësojeni poezinë jo moshën, ose le të organizohet ndonjë konkurs vetëm për poetë të vjetër );
Vlerësojnë shokun më të ngushtë- me të cilin e ndajnë interesin nëpër konkurse ( në këtë konkurs ti do ta kesh një vend sepse unë jam juri, ama nëse ti do të jesh nesër në një konkurs ma kthen borxhin );
Nuk lejojnë të lexohen publikisht poezitë e konkurruesve, ( thirren në vendime të jurisë, se koha është e shkurtër, numri i madh i konkurrentëve, prandaj poezitë do t’i lexojnë vetëm tre fituesit e konkursit, kjo është e dhimbshme, është krim serik. Sikur të lexoheshin poezitë e të gjithëve, dhe juria përballë publikut të merrte vendime, atëherë filonoidiotizmi nuk do të jepte rezultat )
Për të mbuluar me hi sytë e heshtur, thonë u kemi bërë nga një mirënjohje në nderim të mundit tuaj.
Mbajnë do farë “ kumtesa “shkencore për poezinë, njerëz me profesion gjeografie, ekonomie, biologjie, njerëz me profesion inxhinier të komunikacionit hekurudhor, njerëz profesionist për hedhje nga parashuta etj. etj.).

I kanë rënë në fije që të organizojnë konkurse nëpër data të rëndësishme, data të cilat janë obligim moral, njerëzor e kombëtar që të përkrahen financiarisht, prandaj, tentimi për përfitim në rrethana të tilla, është bërë një vjedhje e meritës, një ndërtim karriere kryekëput pa erë të vlerave të mirëfillta.

Fenomeni i tillë, ka zënë të zhvillohet, pas luftës, meqë më herët ndodhte thuajse e njëjta gjë, me ato garat e recituesve, e dini të gjithë, që mashtrohej para syve publiku dhe fitonin fëmijët e drejtorëve, fëmijët e njerëzve që kishin mundësi të ndërhynin te juria etj.

A duhet të ndodhë kjo gjë?

S’kam nevojë të përgjigjem, por po e zgjeroj paksa me disa fjalë:

“ Kur nuk ka shi edhe breshëri është i mirë “- kjo është shprehja që e kam dëgjuar nga poetë të njohur, të cilët zhgënjeheshin pas përfundimit të aktivitetit në të cili ishin konkurrent, por ata, do të duhej të ngriheshin në këmbë dhe të thoshin, se kjo është dukuri e fëlliqur që duhet ndalë. Por edhe atyre u konvenon dhe u konvenonte heshtja, sepse janë edhe vetë njerëz të veprimeve të tilla.
Këto gjëra janë të ngjashme me atë “ S’ka tjetër pos diktatorit “, prandaj “ S’ka tjetër përveç poetëve të apostrofuar, të cilët tashmë janë të njohur, e për çudi kanë filluar ta njohin edhe vetën në raport me të tjerët “.


Malishevë, më 27.08.2012

2012-08-28

“Shitet shtëpia e Thaçit - 26.300 €”



Shtëpia e re që po ndërtohej në Veternik, e përfolur shumë ka mbetur pa pronarin e saj. Kryeministri Hashim Thac nuk ka vendosur të kaloj tek shtëpia e re që ka dy vite që po ndërtohet dhe gjithcka duket se ecën sipas shijes së tij. Por kjo nuk po i ngutet, e mbase Kryeministri e ka rezervuar pas përfundimit të mandatit.

Pas incidentit në shtëpinë e tij në lagjen Arbëria kur një i ri po përpiqej të vidhte, Kryeministri dhe familja e tij u larguan në lagjen Bregu i Diellit ku për dy vite jetuan në një apartament, pronë e njërit prej deputetëve të partisë së tij. Por në muajt e fundit, Kryeministri është zhvendosur në një shtëpi tjetër përderisa kjo e reja, ende mbetet e pabanuar.

Për blerjen e saj, Kryeministri në deklarimin e pasurisë në AKK pati thënë se paratë i kishte mbledhur nga shitja e shtëpisë në Arbëria dhe marrjen e një kredie prej 100 mijë eurosh. 







Aktivistë të Lëvizjes Vetëvendosje, të martën pasdite, ndërmorën aksionin simbolik “Shitet prona, 26.300 euro” përpara shtëpisë së Kryeministrit Hashim Thaçi.

Vetëvendosje thotë se duke pasur në vëmendje ngutinë e Kryeministrit për të shitur pronat publike të Kosovës me çmime qesharake, veçanërisht ato që përbëjnë sektorët strategjikë, “aktivistët sot i sugjeruan që le të shesë pronat e tij private nëse ka zell për shitje”.

Aktivistja Etleva Malushaj tha se kur flasim për pasuritë e Kosovës, duhet ta kemi parasysh që kompanitë publike nuk janë pronë e qeverisë e as të ministrave e kryeministrit aktualisht janë në te.

“Duke qenë pronë e publikut, pronë e të gjithë neve, atyre që kanë qenë para nesh dhe atyre qe do të vijnë pas nesh, vendimin për privatizim e kompanive publike do të duhet ta merrnin vetëm qytetarët e Kosovës. Për më tepër kjo qeveri nuk ka legjitimitet politik për t’i privatizuar këto kompani nëse i kemi parasysh organizimet qytetare, qoftë reagimet e OJQ-ve, sindikatave, subjekteve politike e grupeve të tjera që e kanë kundërshtuar privatizimin e Distribucionit dhe PTK-së. Gjithë ky organizim shoqëror tregon se qytetarët e Kosovës nuk janë duke u pajtuar me privatizimin e këtyre kompanive publike”, ka thënë Malushaj.

Sipas saj, prona publike është diçka që nuk bëhet private ndërkaq “kompanitë publike do të duhej të ishin kompani të paprivatizueshme. Ato duhet të jenë interes kombëtar, strategjik e interes ekonomik dhe si të tilla duhet të mbesin publike”.

Malushaj thotë se mënyra që kjo qeveri po e përdor për privatizim e kompanive publike, duke i shitur ato sa më shpejtë e sa më lirë, po na bën të dyshojmë se kjo qeveri ka obligime e borxhe të cilat po përpiqe t’i shpaguajë duke e shitur pronën tonë.

“Por, ne i themi kryeministrit dhe ministrave që obligimet e tyre ti kryejnë duke e shitur pronën e tyre private e mos ta privatizojë pronën tonë të përbashkët e të mirën tonë të përgjithshme, për shkak se e mira jonë e përgjithshme, hapësira jonë publike dhe kompanitë tona publike nuk duhet të jenë pre e një qeverie e cila as legjitimitetin më të vogël politik nuk e ka për të qenë aty, e lëre më kredibilitetin për të ndërmarrë aktivitete në emër të qytetarëve të Kosovës”, ka theksuar Malushaj.

Dialogu politik, i pashmangshëm, sfidues



XHAVIT HALITI


Para gati një viti u vura në fokus të kritikave mediatike, kur citova një burim informues, në të cilin thuhej se “qendrat e vendosjes në botë janë duke dërguar sinjale se dhënia e një statusi special, të administruar nga Kosova, do të ishte zgjidhje e problemit të veriut”. Për këtë citim, që nuk përfaqësonte as mendimin dhe, aq më pak, as pëlqimin tim veprues, “u mallkova!”.

Megjithatë, shpallja e të vërtetave “të hidhura” e parakupton këtë pasojë. Ndaj, po marr “rolin e avokatit” për ta mbrojtur edhe rifillimin e dialogut Kosovë - Serbi dhe mund të them se ky nuk mund të shmanget e nuk mund të ketë vlerë pa “ndërhyrjen e diskutimin” në të të politikës.


Përfundimi i mësipërm konsiderohet e quhet i tillë (përfundim) pas parashikimit të premisave nga të cilat rrjedh. Le t’i parashtrojmë: Së pari, Brukseli dhe Uashingtoni, që luajnë “ndërprerjen” e bisedimeve Prishtinë - Beograd, për arsye të zhvillimit të zgjedhjeve të trefishta në Serbi, iu rikthyen me intensitet rifillimit të tyre pas përfundimit të këtij procesi. Presioni i dy kryeqendrave të politikës aktuale sunduese të botës demokratike ishte aq imponues saqë presidenti i sapozgjedhur i Serbisë, nacionalisti Nikoliq, (që nuk “harroi” pa përmendur Kushtetutën e Republikës së Serbisë, që ende vazhdon ta konsiderojë shtetin e pavarur të Kosovës si pjesë të vet), të deklarohej për vazhdimin e bisedimeve Serbi - Kosovë, por edhe të premtonte botërisht angazhimin personal në këto bisedime.

Nikoliq provokoi, duke e ditur që në planet ligjore dhe politike ishte superior në vëmendjen e ndërkombëtarëve përball presidentes së Kosovës. Si çdo provokator në mungesë të suksesit, ai u tërhoq nga premtimi i vet dhe autorizoi Dacicin për t’i rifilluar bisedimet me Thaçin. Së dyti, kryeqendrat perëndimore të politikës botërore, gjendja aktuale në Evropë dhe, sidomos në Ballkan, e shtyn shtetin serb të njihte nivele pariteti; ta pranonte takimin mes kryeministrave. Ky deklarim, që kërkohet dhe pritet të bëhet sa më parë fakt, në fakt, por jo në planet formale (ligjore ndërkombëtare), është njohje faktike dhe pranim botërisht i ekzistencës dhe funksionimit të shtetit të pavarur të Kosovës. Nëse ky argument merret në konsideratë dhe pranohet, atëherë bisedimet mes dy kryeministrave, edhe kur bëhen nën monitorimin ndërkombëtar, nuk mund t’i shmangen dhe as nuk e meritojnë nivelin e negociuesve pa atakuar e diskutuar problemet jetike të karakterit politik.

Duke iu shmangur parashtrimeve të mësipërme, disi teorike, le të dalim te titulli i këtij shkrimi: Dialogu politik në kuadër të rifillimit të bisedimeve Kosovë - Serbi është i pashmangshëm. Atë e kërkojnë Brukseli dhe Uashingtoni, madje e kërkon edhe Beogradi, para se ta krijojë Prishtina. Na takon ne ta kërkojmë dialogun në rrafshin politik, sepse e ka të vështirë ta kuptojë kërkesën për “pavarësinë” ose “autonominë” e veriut të Mitrovicës si “superiore” dhe “kryefjalë” e bisedimeve të pritshme kur ne, Kosova, jemi ende në Kushtetutën e RS-së, pjesë e Republikës së Serbisë.

Por, kjo pashmangësi ka një pengesë të njohur dhe të pakalueshme, që është shpallur dhe mbrohet politikisht dhe institucionalisht në Kosovë; zbatimin e marrëveshjeve të arritura deri tashmë në bisedimet mes dy shteteve. Mendoj se duhet hyrë në bisedimet e kërkuara me Serbinë me aksiomat e afirmuara nga Republika e Kosovës dhe aleatët tanë të afirmuar euroatlantikë: Pavarësia është e njohur; tërësia dhe sovraniteti territorial i Republikës së Kosovës është i padiskutueshëm. Atëherë, le të diskutojmë në rang kryeministrash, duke mbajtur parasysh dhe mbrojtur me argument përparësitë tona. Ndjesia e të voglit na dëmton.

Përparësia jonë është argument i ngritur nga realiteti; një status special i veriut të Mitrovicës mund të jetë i papëlqyeshëm për Deçanin dhe bashkësitë e serbëve në distancë me kufijtë shtetërorë Kosovë - Serbi. Bisedimet e pritshme, pa pretenduar të jenë një zgjidhje, janë një sfidë. Kjo sfidë, duke shmangur elementët dytësore, përballet me Serbinë, BE-në dhe SHBA-në. Është sfidë se kërkohet nga Beogradi, për çudi, nga Nikoliqi nacionalisti serb, që fitoi votat me propagandën anti-Kosovë. Ky “ujk” i shndërruar në qengj bëhet iniciues dhe promotor i rifillimit të bisedimeve. Kam dëgjuar dhe lexuar për “mëkatarë” të shndërruar në “shenjtorë”, por asnjëherë nuk kam besuar se Nikoliqi t’ia kalojë liberalizimit të ish-kryeministrit të ndjerë Xhinxhiq dhe të vazhdojë jo vetëm ta gëzojë postin, por edhe të mbetet i gjallë.

Rifillimi i bisedimeve është sfidë. Ecuria jonë e derisotme është në favor të Kosovës. Me ne janë faktorët politikë më të rëndësishëm kombëtarë dhe ndërkombëtarë. Për herë të parë politikisht dhe botërisht Serbia po hyn në raporte me Kosovën në raporte barazie. Është rasti i parë i përballjes për të qenë dinjitoz, ndaj e kërkon sfidën.

Xhavit Haliti lindi më 8 mars të vitit 1956 në Novo Sellë(shq: fshati i ri) të Pejës, Kosovë, është politikan shqiptar, një ndër themeluesit[citim i duhur] e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.


Ka qenë i burgosur politik, me ç'rast detyrohet të shpërngulet në Zvicër, ku caktohet një nga udhëheqësit e LPK (Lëvizjes Popullore të Kosovës). Në vitin 1993, së bashku me Ali Ahmetin dhe Azem Sylën, caktohet në Sektorin e Rëndësisë së Veçantë, organ i cili kishte kompetenca të bashkërendojë grupet e atëhershme guerile që vepronin në Kosovë.

 Pas bashkrendimit të grupeve, ky Sektor, themelon Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës dhe cakton Shtabin Qendror të UÇK-së (më pas Shtabin e Përgjithshëm). Kohë pas kohe Xhavit Haliti, udhëtonte nga Zvicrra në Shqipëri, ku mbante takime me udhëheqësit e grupeve guerile të UÇK-së, si dhe me zyrtarët e shtetit Shqiptar dhe diplomatë të huaj.

Kishte kontakte direkte apo indirekte me të gjithë eprorët e UÇK-së, sidomos me korrdinatorin e UÇK-së në Kosovë, Nait Hasani. Xhavit Haliti dhe sektori që e udhëheqi u vlerësua shumë lartë dhe efikas në punën e tij.

Gjatë tërë kohës, mbështeti dhe koordinoi furnizimin e rregulltë të njësive të para të UÇK-së, e pas daljes së saj publike, luajti rolin e diplomatit dhe mbrojti luftën e UÇK-së në bisedat e shumtame diplomatët e huaj, si dhe mbajti raportet me zyrtarët e shtetit shqiptar.

 Në Konferencën e Rambujes, u caktua anëtar i Delegacionit. Ishte halë  në sy të pushtetit serb, dhe ndaj tij në Zvicërr u organizua  një atentat, nga i cili shpëtoi pa pasoja, por pësuan disa familjarë të tij.

Pasi nuk ia arritit qëllimit që ta vriste, Serbia, me tërë arsenalin e vet propagandues, hapi propaganda të ndryshme kundër  tij, e kjo vazhdoi edhe pas çlirimit të Kosovës.

Arsimimi

Fakulteti Filologjik, Dega e Letërsisë dhe Gjuhës Shqipe Tiranë dhe Prishtinë.

Veprimtaria

Gjatë viteve 1987–1999 ishte anëtar i Kryesisë së LPK-së
Në vitin 1993 ishte bashkthemelues  i UÇK-së
Gjatë viteve 1993-1999 ishte anëtar[citim i duhur] i SHP të UÇK-së
Që nga viti 1999 është anëtar  i Kryesisë së PDK-së
Që nga viti 2001 është Deputet i Kuvendit të Kosovës dhe anëtar i Kryesisë së Kuvendit të Kosovës në të tri legjislacionet.

Nobeli dhe replika midis Kadaresë e Malcolmit



Malcolm: Gjonlekaj keqinterpreton shkrimin tim për Kadarenë


Artikulli i Gjekë Gjonlekaj ‘Nobeli dhe replika midis Kadaresë e Malcolmit’, që ju e publikuat , është tejet ngatërrestar. Gjithsesi, shkrimi kryen një detyrë të rëndësishme për mua: atë të zgjidhjes së një misteri që më ka munduar për një kohë tashmë.

Kur unë publikova një shkrim të gjatë rreth Ismail Kadaresë, në vitin 1997, në New York Review of Books, unë e mbrojta atë nga disa kritikë jo shumë të sofistikuar si Stephen Schwartz, dhe lavdërova vlerën letrare të punës së tij, të cilën megjithë mend e çmoj lart.

Kritika e vetme që kam bërë ka qenë e nivelit dytësor. Në intervistat dhe kujtimet e publikuara pas rënies së komunizmit, vija re që Kadareja kishte prirje të paraqiste veten sikur të kishte qenë për një kohë të gjatë një ‘disident’ aktiv, i cili konfrontohej me regjimin; unë ofrova disa arsye se pse mendoja që ky ishte një ekzagjerim. Mendova se ajo lloj rishikimi i së kaluarës thjesht nuk ishte i nevojshëm, për dy arsye.

Së pari, sepse duhej të kuptohet që kushdo që jetonte nën atë regjim duhet të bënte kompromise me të, pasi alternativa ishte burgimi afatgjatë ose vdekja; dhe së dyti, sepse vlera artistike e një literature aq madhështore e shpie atë në një hapësirë krejt tjetër, shumë më lart çdo aktiviteti politik.

Në të njëjtën kohë, unë theksoja (ndërsa kundërshtoja kritikat sipërfaqësore të Stephen Schwartz e të tjerëve, të cilët në mënyrë absurde përshkruanin Kadarenë si ‘vegël të partisë’ ose si ‘Zhdanov’) që Kadare kishte shkruar romane – si Gjenerali i ushtrisë së vdekur – të cilat i kundërviheshin thellësisht llojit të ‘realizmit socialist’; po ashtu, shkrova që Nëpunësi i pallatit të ëndrrave ishte një meditim i thellë për natyrën e shtetit totalitar.

Andaj u shtanga, kur dy muaj më vonë pash që New York Review of Books kishte publikuar një letër nga Z. Kadare, në të cilën ai shprehej shumë ashpër ndaj meje, me akuzën që e kisha quajtur një ‘Zhdanov’ (kur në fakt, unë qartazi kisha sulmuar ata të cilët e quanin atë ‘Zhdanov’), dhe përmbante disa keqkuptime të tjera thelbësore në lidhje me shkrimin tim. Duke ditur që Z. Kadare është një njeri inteligjent dhe i thellë, këtë sjellje të tij e kisha shumë të vështirë ta kuptoja.

Për mua dy shpjegime ishin të mundura. Njëra ishte që Kadareja, i cili ka njohuri të shkëlqyera të frëngjishtes, por të kufizuara të anglishtes, kishte lexuar shkrimin me të shpejtë dhe e kishte keqkuptuar gjithë logjikën. Shpjegimi tjetër ishte që Kadareja varej nga dikush tjetër që t’i jepte një përmbledhje të shkrimit, dikush që, edhe po të kishte njohuri paksa më të mira të gjuhës angleze, e kishte të vështirë të përcillte logjikën time ose ta paraqiste atë në mënyrë të saktë.

Mbas leximit të shkrimit të Z. Gjonlekaj, misteri zgjidhet: shpjegimi më i mundshëm është ai i dyti. Më vjen keq që Z. Gjonlekaj mori përsipër në vitin 1997 të krijojë një armiqësi krejt të panevojshme mes meje dhe Z. Kadare. Më vjen keq, po ashtu, që ai vazhdon të ofrojë një version tërësisht të pasaktë të shkrimit tim. Po ashtu, më vjen keq që në shkrimin e tij, të cilin ju e publikuat, ai krijon të njëjtën përshtypje të gabuar të letrës sime të cilën e dërgova si reagim ndaj ankesës së Kadaresë. Asnjë person i arsyeshëm që do lexonte letrën time nuk do arrinte në atë interpretim që ka dhënë Z. Gjonlekaj; çdo lexuesi tuaj që ka interes në këtë çështje do t’ju kisha sugjeruar që ta lexonin letrën vetë.

Në veçanti ndjej keqardhje që Z. Gjonlekaj tenton të rizgjojë një keqkuptim të vjetër, disa vite mbasi u harrua ajo punë. Ethem me krenari që kam kënaqësinë e një marrëdhënieje të mirë me Ismail Kadarenë, dhe kam qenë mikpritësi i tij në Oksford. Unë e konsideroj atë jo vetëm si novelisti më i madh shqiptar, por edhe si një prej shkrimtarëve më të mëdhenj botërorë të ditëve tona, dhe nuk kam dyshim që ai e meriton çmimin Nobel. Ky është një mendim imi i palëkundshëm, mendim të cilin e mbaj sot dhe të cilin e kisha edhe në vitin 1997. Unë besoj që Z. Kadare këtë e kupton. Me keqardhje mendoj që personi i cili arriti të bindë Z. Kadare 15 vite më parë që ta keqkuptojë këtë, akoma provon të bindë lexuesit tuaj që ta keqkuptojnë atë edhe sot






GJEK GJONLEKAJ



Helena Kadare në veprën letrare “Kohë e Pamjaftueshme”, botuar vitin e kaluar në Tiranë, në faqen 340 përmend emrin tim në lidhje me replikat midis profesorit anglez të Universitetit të Oxfordit, Noel Malcolm, dhe shkrimtarit Ismail Kadare. Shumë lexues shqiptarë këtu në New York më kanë pyetur në lidhje me frazën time shqiptarçe “Mos më bij ma”! Disa nuk e kanë kuptuar!

Në letrat amerikane të kulturës Ismail Kadare është emër i njohur për më shumë se tri dekada. Shqiptarët në këtë Kontinent janë kryelartë për veprimtarinë letrare të këtij shkrimtari të madh shqiptar. Gazetat dhe revistat më të njohura të Amerikës kanë shkruar më shumë për krijimtarinë letrare të Ismail Kadaresë vetëm, se për të gjithë shkrimtarët ose poetët shqiptarë së bashku. Botimet në mbështetje të Nobelit për shkrimtarin tonë janë pritur mirë nga shumica e shqiptarëve të Amerikës. Fitoren e Çmimit Nobël për Paqe të Nënës Tereze në vitin 1979 e kujtoj si një prej ditëve më të lumtura të jetës. Çmimi Nobel i Nënës Tereze na dha shpresë se edhe shqiptarët e tjerë mund ta fitojne këtë Kurorë tepër të nderuar. Pra Nëna Tereze hyri me këmbë të mbarë në derën e Nobelit sepse disa vjet më vonë u laurua edhe shqiptaro-amerikani Ferid Murat, për zbulimet e tij të mëdha në fushën e mjekësisë. Për pothuajse tri dekada Ismail Kadare është kandidat serioz për Çmimin Nobël. Botimet në mbështetje të Nobelit për shkrimtarin tonë janë pritur mirë nga shumica e shqiptarëve. Deri në vitin 1997 në shtypin amerikan nuk është botuar asnjë shkrim kundër Ismail Kadaresë.

Shkrimi i parë kundër tij u botua në pranverë të vitit 1997 në revistën amerikane “The Weekly Standard”. Autori Stephen Schwartz në shkrimin e tij i bën thirrje Fondacionit Nobel, që Ismail Kadaresë të mos i jepet Çmimi Nobël. Ai kishte shkruar edhe më përpara kundër tij. Titulli dhe nëntitujt e këtij shkrimi ishin tepër të shëmtuar. Një pjesë e shqiptarëve të Amerikës u shqetësuan për qëndrimin e Stephen Schwartz.

Artikulli i zotit Schwartz ishte i dëmshëm për kombin dhe kulturën shqiptare,sepse ishte botuar në një revistë prestigjioze amerikane. Përveç laureatëve të Nobelit për Paqe për fituesit e tjerë nuk flitet shumë. Pas botimit të këtij shkrimi bëmë disa përpjekje modeste kundër qëndrimit të Stephen Schwartz. Dërguam një telegram Fondacionit Nobël që të mos merret parasysh shkrimi i tij se ato që kishte thënë nuk janë të vërteta,bile ua theksuam se Ismail Kadare është i vetmi shkrimtar i madh botëror që shkruan në gjuhën e Nënës Tereze. Kështu menduam se e mbyllëm këtë kapitull. Por jo, sepse me 6 Nëntor 1997 Noel Malcolm botoi një shkrim në revistën e madhe letrare amerikane: “The New York Review of Books” kundër Ismail Kadaresë. Shkrimi i autorit anglez ishte shumë i gjatë. Noel Malcolm kishte bërë disa krahasime absurde.Në paragrafin e parë të atij shkrimi e cilësonte Ismail Kadarenë si shkrimtarin më të madh të botës komuniste pas Solzhenitsy-it, ndërsa në paragrafin e dytë e krahasonte me Zhdanovin.

U shqetësova shumë për këtë dhe për disa të dhëna të tjera, siç ishte për shembull botimi i poemës “Mësuesit e Atit” (Joseph Visarionovich Stalin) përkthyer anglisht. U brengosa sepse ky shkrim mund të ishte i dëmshëm për fitoren e Çmimit Nobël. Nuk u durova dhe menjëherë e thirra në telefon në Paris dhe i tregova për këto dhe disa vrejtje të tjera të Noel Malcolmit. Nuk kisha dëgjuar kurrë për poezinë që i kishte kushtuar Stalinit. E pyeta Kadarenë për elegjinë kushtuar Stalinit. Po tha Kadare, nuk ngurroi fare. Në atë kohë isha 18 vjeç.U qetësova menjëherë sepse më përpara kisha lexuar një rrëfim intim të nobelistit Andrei Sakharov i cili tregonte se në moshën e tij të re kishte menduar se Stalini është njeriu më i mirë në botë. Ndërsa bisedonim në telefon shfaqa mendimin për ta futur në gjyq Noel Malcolm. Ismail Kadare nuk e pëlqeu idenë time për një veprim të tillë.

Zoti Kadare tha se Profesor Noel Malcolm është mik i madh i Kosovës dhe padia gjyqësore do të ishte e dëmshme për shqiptarët. Një akt i tillë mund të dëmtojë qëndrimin e Profesorit Malcolm për Kosovën. U gëzova shumë për qëndrimin atdhetar e fisnik të shkrimtarit tonë. Atëherë ramë dakord për një replikë në revistën “The New York Review of Books”. Natyrisht se këtë çështje e kishte biseduar me Claude Durand të Shtëpisë Botuese “Fayard” dhe agjentin amerikan të librave Andrew Wylie, me të cilin isha takuar disa herë në New York,sipas sugjerimeve të Kadaresë. Zoti Wylie e adhuronte shumë krijimtarinë letrare të Kadaresë. Bile më kujtohet në një rast kur tha se Kadare është tepër i thellë në mendime dhe lexuesit e rëndomtë amerikanë nuk gëzojnë shumë nga shkrimet e tij. Evropianët janë më të sofistikuar dhe i kuptojnë më lehtë veprat letrare të Kadaresë. Shtëpia Botuese “Arcade” e New York-ut vazhdonte përkthimin dhe botimin e veprave të këtij autori gjigand shqiptar. Me pronarët e kësaj Shtëpie Botuese kisha lidhje të vazhdueshme. Shumë librari të Kosovës kërkonin veprat e Kadaresë dhe për disa vjet mund të kem dërguar mijëra kopje në Prishtinë për shumë lexues të huaj dhe për shqiptarë. Pas vdekjes se Richard Seaver pronar i “Arcade” Publishing u ndërpre totalisht veprimtaria botuese e kësaj shtëpie. Richard dhe Janet Seaver ishin entuziastë se Isamil Kadare një ditë do të fitonte Çmimin Nobël. Disa autorë të cilët i kishin botuar ata kishin fituar këtë Çmim.
Në bashkëpunim me “Arcade” Publishing dhe me Misionin e Shqipërisë në Kombet e Bashkuara organizuam promovimin e “Piramidës” në një prej lokaleve më luksoze të New York-ut,ku morën pjesë personalitete të larta të kulturës dhe diplomacisë botërore në OKB.

Ndërkohë prisnim me padurim replikën e Kadaresë në “The New York Review of Books” e cila u botua më 15 janar 1998. U gëzova shumë për këtë botim! Prej ngazëllimit nuk e lexova me vëmendje. I telefonova që është botuar por iu luta që të më jepte kohë ta lexoja edhe njëherë dhe përsëri do t’i bëja telefon. Pasi e lexova me kujdes për të dytën herë e kuptova se replika e Kadaresë kishte qenë e shkëlqyeshme. Në të njëjtin edicion ishte botuar edhe kundërpërgjigjja e Noel Malcolm. Kadare e kishte goditur aq rëndë profesorin anglez, sa që iu luta tekstualisht me këto fjalë: “Mos i bie ma”. Reagova si një refer në ndeshje boksit. Përgjigjja e Kadaresë ishte shumë e kulturuar dhe argumentet ishin të qëlluara. Shihej qartë nga kundërpërgjigjja se Profesori Malcom ishte penduar dhe tregonte keqardhje për këtë shkrim. Menjëherë e kuptova keqardhjen e Noel Malcolmit dhe indirekt kërkonte falje. Për këtë arsye iu luta Kadaresë të mos e godiste më. Natyrisht se gjuha ndryshon në momentet e ngazëllimit. Me të vertetë ishte një shprehje tipike shqiptarçe e Malësisë së Madhe “mos i bie ma”. Në Kosovë thonë “mos i mësho ma” në jug “mos e qëllo më” ,mos e godit më” e kështu me radhë.

Me rastin e 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë ky titan i Letërsisë Shqiptare dhe Botërore meriton përpjekje dhe përkushtim të veçantë gjithkombëtar për t’ju dhanë Çmimi i Merituar Nobël për Letërsi.

(Autori është ish-gazetar i “Zërit të Amerikës”, aktualisht botues dhe biznesmen në New York)

Mendimi në ecje



ALBIN KURTI





Arbën Xhaferi e kishte për qejf një thënie të Umberto Eco-s për politikën si mendim në ecje. Siç je duke ecur, thoshte Arbëni dhe qeshej, ta vënë mikrofonin përpara dhe duhet të flasësh. Qesheshim të gjithë që ishim me të. Arbëni kishte njëfarë sikleti të brendshëm se çfarë iu desh politika. Kishte një pendim për veten në politikë por edhe një pasion për politikën kombëtare. Ky tension është vetëmohimi. Pa këtë tension nuk do ta njihnim Arbën Xhaferin si politikan. Me këtë tension, Arbën Xhaferi ishte më shumë se politikan. Përmes kësaj distance kritike ndaj politikës ai ishte politikan mbi politikën. Dhe, përmes këtij mohimi të politikës ai ia garantonte substancën asaj.

Arbën Xhaferi ka hyrë me shumë dije në politikë dhe ka prodhuar shumë dije në politikë. Sepse mendimi i tij ka qenë mendim në ecje, mendim që nuk ndalej asnjëherë. Sëmundja që e kaploi njëmend e pasivizoi atë fizikisht, porse mendja e tij u bë më dinamike se kurrë më parë. Ashtu sikurse që në trupin e ngurtë ziejnë pafund atome e grimca tjera me shpejtësi marramendëse, ngjashëm në siluetën e ngadalësuar të Arbën Xhaferit punonte mendja e tij krijuese. Ndonëse i kufizuar dhe i dërrmuar nga Parkinsoni, shkrimet më të mira dhe më të fuqishme të Arbënit ishin pikërisht ato të dekadës së fundit të jetës së tij.

Arbën Xhaferi ka lënë një trashëgimi të pasur dhe ka dhënë një kontribut të paçmuar në politikën kombëtare, mirëpo ai kishte një kapacitet me potencial në rritje që vdekja e tij na e rrëmbeu. Kemi aq shumë tekste e intervista të vlefshme të tij, porse kemi edhe shumë tekste e intervista të tjera të cilat duke mos mundur më t`i bëjë ai, s`i bën dot askush tjetër. Vepra e Arbën Xhaferit është shumë më e madhe sesa jeta e tij. Ama po të rronte edhe ca më gjatë, kjo vepër do të rritej edhe shumë më tepër. Vdekja nuk e mori Arbënin në perëndim të intelektit të tij, por atëherë kur ai po ndriçonte me tërë shkëlqimin e mundshëm. Kjo është arsyeja pse me Arbën Xhaferin fituam aq shumë që e patëm dhe humbëm po ashtu shumë që s`e kemi më.

Të gjithë politikanët kanë mendime. Mendime kanë shumë politikanë. Porse të menduar kanë fare pak politikanë. Arbën Xhaferi të mrekullonte me të menduarit e tij. Vështirë të gjesh ndër shqiptarë politikanë të tjerë, e sigurisht jo vetëm politikanë, që nxjerrin aq shumë margaritarë teksa mendojnë me zë për një çështje a temë të caktuar. Në njërën anë, Arbën Xhaferit nuk ke mundur t`ia ndërrosh mendjen meqë i kishte gjërat të menduara mirë, ndërsa, në anën tjetër, të menduarit e tij të atypëratyshëm ishte brilant si i askujt tjetër. Ecja e mendimit të tij ishte e jashtëzakonshme dhe fascinuese.

Arbën Xhaferi ka qenë më shumë filozofik sesa teorik, më shumë politik sesa ideologjik. Në filozofi, më parë se Platonin e donte Aristotelin, më shumë se Hegelin e donte Nietzschen. Kurse në politikë ishte më pranë Platonit e Hegelit sesa Marksit. Arbën Xhaferi për socialistët ishte tepër liberal, e për liberalët ishte tepër konservator; për konservatorët ishte tepër postmodern, e për postmodernët ishte tepër romantik. Por gjithmonë, dhe gjithnjë e më shumë, ai ishte politikan i fuqishëm i kombit shqiptar që kombin shqiptar e donte të fuqishëm në politikë.

Porosia e Arbën Xhaferit është se Rilindja Kombëtare Shqiptare dhe Lidhja Shqiptare e Prizrenit nuk kanë dhe as që kanë nevojë të kenë alternativë. Bashkimin kombëtar të shqiptarëve ai e shihte si kauzë të drejtë dhe të dobishme si nga këndvështrimi kulturor dhe ekonomik, po ashtu edhe nga ai politik e historik. Arbën Xhaferi thoshte që shqiptarët për ta ndryshuar gjendjen e tyre nuk duhet të ndryshohen ata vetë si shqiptarë që janë. Ndryshimi i situatës së shqiptarëve bëhet duke mos ndryshuar shqiptarët, duke mbetur shqiptarë, duke u bërë e ribërë përherë shqiptarë.

Përgjatë historisë shqiptarëve u janë ofruar solucione nga më të ndryshmet prej të gjitha anëve që ta lënë anash identitetin dhe përkatësinë e tyre, gjuhën e traditën, flamurin e kujtesën kolektive, sepse ashtu përfitojnë paqen dhe mirëqenien. Shqiptarët përgjithësisht nuk ranë asnjëherë në këtë kurth, madje edhe atëherë kur shumica e politikanëve të tyre sharronin thellë. Sot, kur kurthat e tilla vetëm sa ndërrojnë formë për t`u riaktualizuar më kollaj, porosia e Arbën Xhaferit bëhet veçse më e rëndësishme.

Arbën Xhaferi eci dhe mendoi tërë jetën. Tash, gjersa ne ecim, duhet ta kujtojmë me shumë mall njeriun që mendoi aq shumë për të gjithë neve. Ta kujtojmë duke e lexuar dhe duke e mësuar atë. Vepra e Arbën Xhaferit pa dyshim se do të jetë frymëzuese dhe inspiruese për të gjithë neve dhe brezat që do të vijnë pas nesh, për neve si qytetarë e si politikanë, si atdhetarë e si njerëz.

Shteti kunder njeriut








MENSUR ZHABARI

Ngritja e çmimeve të bukës, naftës, energjisë elektrike, furnizimi jo i kënaqshëm me ujë të pijshëm e të pastër, madje numri i madh i të papunëve, janë duke ndikuar negativisht në përsosjen jetësore të shoqërisë sonë moderne. Tash e sa vjet, kosovarët mundohen t’u bëjnë ballë këtyre problemeve, por e kotë. E gjitha është duke ndodhur për shkak politikes së gabuar, ku popullin e vetë është duke e përdor si mjet përfitimesh për nevoja të ndryshme personale, e jo si subjekt për te arritur qëllime. Dhe kjo po na çon drejt një skllavërisë qytetare!

Njeriu si qenie politike është pjesë e qytetarisë aktive të një vendi, ku jeton e vepron aty. Është e nevojshme dhe e domosdoshme të mendojë, të mbajë përgjithësi etike se kë vendosë të përzgjedhë në udhëheqjen e shtetit të tij, në mënyrë që ne si shoqëri politike të kemi një udhëheqësi, e cila do t’i përfaqësojë interesat dhe vullnetin e përgjithshëm të të gjithë qytetarëve, në përgjithësi.

Ne, si një shoqëri demokratike, ku udhëheqësit i zgjedhën vetë për të mirën e përgjithshme të shoqërisë, duket se kjo përzgjedhje nuk ke edhe aq e qëlluar, adekuate, pasi që elita politike po u kushton vërtetë shumë atyre që vet e zgjodhën. Qytetarët paguajnë rrymën. Rrymë s’kanë! Paguajnë ujin. Ujë s’kanë! Eh, çfarë ka i gjori, populli ynë? Këto, dhe probleme të tjera, tregojnë qartë se diçka nuk është ka funksionon ashtu si duhet dhe na bën të mendojmë se për kënd është ngritur shteti e në shërbim të kujt funksionon sot?

Shteti është në shërbim të popullit, dhe si i tillë shërben për nevojat e kërkesat e popullit. Dhe jo populli është në shërbim të një elite të caktuar njerëzish, siç po ndodh tani në Kosovë. Qytetari paguan taksat e të gjitha shërbimet e tjera, ndërsa shteti as që përmbush nevojat elementare të tij. Kjo tregon se qytetari për shtetin, në këtë rast, është skllav. Skllav modern, pavarësisht që punon e paguan taksat e shtetit. Siç vërehet, as këto nevoja elementare, shteti i Kosovës, nuk arrin që t`i përmbushë për qytetarët e vetë. Vërtetë, është për të ardhur keq nga spektri politik i Kosovës, se si vazhdon të manipulojë me paranë e popullit, ku shumica e tyre paguajnë taksat, e mundohen që brenda kushteve ekonomike që kanë t`i përmbushin të gjitha obligimet ndaj shtetit. Kurse, udhëheqja shtetërore, nuk po mund t’i plotësojë as kërkesat e saj minimale.

Atëherë, mua si qytetar më shtyn të mendojë: vallë, pse ne i paguajmë taksat ndaj këtij shteti? Siç dihet, qytetarët tanë taksat i paguajnë që shteti t`i menaxhojë dhe t`i shpenzojë paratë publike për të përmirësuar gjendjen ekonomike e sociale të tyre, t`i ofrojë qytetarit siguri e drejtësi, në funksionimin e gjykatave, si dhe në luftimin e krimeve, në përputhje me rregullat që janë të parapara me ligjet e shtetit, lirinë e lëvizjes. Megjithatë, ky përmirësim i standardit jetësor ende s’po ndodh. Kjo na bën të kuptojmë se paratë e qytetarëve të Kosovës po shfrytëzohen (manipulohen), për përfitime personale të elitave e individëve të caktuar, që u zgjodhën nga vetë populli. Kjo mospërgjegjësi ndaj qytetarëve, dhe manipulimi që shteti ua bën qytetarëve të saj, duke i shfrytëzuar si mjet për përfitim personal.

Ndërsa, lërja anash e pjesës tjetër tregon qartë se Kosova qëndron në një situatë jashtëzakonisht të vështirë, me një udhëheqje e cila qytetarin e trajton si mjet për përfitim, e jo si qëllim për krijimin e kushteve, për një standard më të mirë jetësor.

Pushteti është në shërbim të qytetarëve: "Qeverisja e popullit, nga populli, për popullin", pohonte Abraham Linkoln. Pra, shteti është në shërbim të popullit dhe si i tillë shërben për nevojat e kërkesat e popullit, e jo populli në shërbim të një elite të caktuar njerëzish, ku populli është në shërbim të kësaj elite. Qytetari paguan taksat e të gjitha shërbimet tjera, e shteti nuk përmbush as nevojat elementare të tij.

Në periudhën e feudalizmit bujkrobërit punuan tokat për të siguruar ekzistencën e tyre. Atë prodhim që e kishin arritur detyroheshin që një pjesë të caktuar ta ndanin për feudalin, i cili vazhdonte të shtonte pasurinë e tij dita-ditës, duke marrë nga prodhimet e bujkrobërve. Në këtë mënyrë ndodh edhe tani në periudhën moderne, ku qytetari nga qeveria përdoret si mjet për të paguar taksat dhe pasuria e disa politikanëve dita-ditës shkon duke u rritur. Pasurim në kurriz të qytetarëve të saj!

Kosova pas-Ahtisarit, e pavarur apo federatë ?!

Ardian Zejnaj

ARDIAN ZEJNAJ



Përfundimi i mbikëqyrjes së pavarësisë së Kosovës nga ana e bashkësisë ndërkombëtare, është tregues se objektivat e Planit të ish-presidentit finlandez, Martih Ahtisari, janë "përmbushur", duke e "dërguar" këtë Plan në arkivat e historisë. Kjo do të thotë se nga 11 shtatori 2012, në Kosovë do të krijohet një gjendje e re politike dhe juridike, ajo post-Ahtisari. Më fillimin e kësaj epoke, nënkuptohet se palët do të kenë edhe obligime të reja të cilat, sado që po mohohet publikisht, privatisht po pranohet nga Qeveria e Kosovës dhe ajo e Serbisë, si kohë për një betejë të re diplomatike, e cila do të vazhdojë nga ku kishte mbetur më 18 shkurt 2008, mbi urën e lumit Ibër.



Serbia do të provojë që status-quon trembëdhjetëvjeçare në veri ta shndërrojnë në një gjendje juridike dhe politike të favorshme për serbët (në një lloj autonomie), siç do të angazhohet edhe Kosova, që këtë status-quon ta "shkrijë" nën autoritetin e Kushtetutës së Republikës së Kosovës. Përtej këtij angazhimi apo synimi, nuk ka asnjë arsye që Qeveria e Kosovës të provojë të manipulojë qytetarët e Kosovës se me organizime të festave në Prishtinë, kemi arritur "pavarësinë e plotë" të vendit tonë. Në vend të kësaj, pas 10 shtatorit 2012, institucionet e Kosovës do të jenë përgjegjëset kryesore për gjithë çfarë do të ndodhë më pastaj në dhe përreth vendit tonë (minus veriu i vendit).

Për të pasur pavarësi të plotë dhe sovranitet mbi tërë vendin, Kosova duhet që ta ndryshojë gjendjen e pas 18 shkurtit 2008 në veri, siç do të duhet të ndryshojë në gjithë Kosovën edhe gjendjen juridike dhe politike të vendosur në vitin 1999, mbi bazën e Rezolutës 1244 të KS të OKB-së. Kjo për faktin se, si Plani i Ahtisarit, ashtu edhe Rezoluta 1244, në Kosovë kanë vendosur apo zgjatur një lloj moratoriumi në raportet mes shumicës shqiptare dhe pakicës serbe, ndërsa që Veriun e kanë shndërruar në një "konflikt të ngrirë", ku serbët dhe shqiptarët kanë vazhduar t`i mbrojnë pozicionet e "fituar" pas 12 qershorit 1999, përkatësisht 18 shkurtit 2008.

Prandaj, edhe insistimi i ri i bashkësisë ndërkombëtare për një proces të ri negociator mes Kosovës dhe Serbisë, vetëm sa konfirmon këtë realitet dhe na dëshmon se as Rezoluta 1244, dhe as Plani i Ahtisarit nuk e kishin zgjidhur statusin përfundimtar të Kosovës! Të dy këto dokumente më shumë kanë shërbyer si korniza juridike dhe politike brenda së cilave, në njërën anë janë ndërtuar dhe kanë funksionuar institucionet e Kosovës dhe në anën tjetër i kanë dhenë hapësirë dhe mundësi Serbisë që në veri të Kosovës të zhvillojë dhe menaxhojë institucione paralele serbe!

Kështu që "njehsimi" i Rezolutës 1244 dhe Planit të Ahtisarit në një "zgjidhje" të vetme dhe gjithëpërfshirëse për Kosovën, nuk do të jetë e lehtë dhe as fitore për Kosovën. Procesi i ri negociator me Serbinë, më shumë sesa pavarësi të plotë për Kosovën, do të mund të sjellë një federalizim të vendit tonë, për shkak se vendi ynë rrezikon të ndahet në dy entitete, pavarësisht sa i madh dhe i fuqishëm do të jetë entiteti serb! Serbët tanimë kanë krijuar një entitetin e tyre kulturor dhe religjioz në Kosovë (me lejen dhe insistimin e Qeverisë së Kosovës), dhe u mungon vetëm edhe ai politik (që pritet të krijohet në Veri), për ta kompletuar federalizimin e Kosovës.

Dhe rrjedhën e lumit tani nuk do të mund ta parandalojnë as klishetë patriotike të partive opozitare në Kosovë, sepse edhe LDK-ja e AAK-ja, ashtu si PDK-ja dhe kryetari i saj Hashim Thaçi, që po kërkojnë më ngulm të përfshijnë sa më shumë aktorë vendorë në këto negociata, kanë qenë në pushtet dhe pjesë e bisedimeve të para katër vjetëve në Vjenë, kur bashkërisht e kanë lenë veriun në duart e Serbisë dhe jashtë Pakos së Ahtisarit dhe Kushtetutës së Republikës së Kosovës! Ndoshta e vetmja parti që ka të drejtë morale të flasë për këtë proces për shkak të kundërshtimit të vazhdueshëm, është Lëvizja Vetëvendosje!, por e cila me gjithë retorikën e fortë kundër një procesi të ri negociator me Serbinë, nuk ka ndonjë ide se si duhet kaluar pushteti i institucioneve të e Kosovës përtej lumit Ibër, përveç kërkesës për përdorim të forcës!

Nëse do të ishte zgjidhja për veriun sot kaq e lehtë, atëherë Hashim Thaçi këtë gjë do ta arrinte më 25 korrik 2011, kur urdhëroi ndërhyrjen e Forcave Speciale të Policisë së Kosovës atje, që dogji këtë mundësi të fundit! Pikërisht se nuk na ka mbetur ndonjë alternativë tjetër për të "shkuar" në veri, po ndodhur procesi i ri negociator, i cili synon t`u japë fund mosmarrëveshjeve politike mes Kosovës dhe Serbisë.

Nëse ka një ide tjetër se si mund të rikthehet veriu nën pushtetin e Prishtinës, le të thuhet sa më parë, por jo duke "shitur" patriotizëm të rremë dhe përsëritur frazat e vjetra, se zgjidhja është brenda Kushtetutës dhe Planit të Ahtisarit, ngase asnjëra nga këto dy dokumente, edhe pas trembëdhjetë vjetëve, nuk i ka dhenë zgjidhje status-quos në veri! Veriu i Kosovës vazhdon t`i bëjë rivalitet Republikës së pavarur të Kosovës!

Zgjedhjet e parakohshme (ndoshta) pastrojnë skenën politike?




       ZEJDUSH   KASTRATI


Kosovës, si asnjëherë më parë, i nevojitet një garniturë dhe klasë, krejt tjetër politike, dhe atë jo vetëm sa i përket ekzekutivit, përkatësisht koalicionit momental qeveritar, por në veçanti Parlamentit, por, patjetër, edhe Presidencës aktuale.

Shkojmë radhazi, dhe nëse bëjmë një analizë më të detajizuar të kësaj qeverie, nuk ka vend për mburrje apo lëvdata, as në sferën e proceseve pozitive zhvillimore, por as në aspektin e rritjes së besimit apo shpresave tek banorët e Kosovës, se e ardhmja e tyre do të jetë më e mirë,apo do të sjellë rezultate, të cilat ka kohë që jemi mësuar vetëm t’i dëgjojmë nëpër prononcime e debate mediale ,dhe atë që nga kryeministri Thaçi, ashtu edhe pothuaj gjithë ministrat e zëvendësministrat e shumtë në numër, të kësaj qeverie,por mos të harrojmë edhe të qeverive të mëhershme .

Kjo qeveri, me Hashim Thaçin në krye, i cili s’ka dilemë për momentin,edhe gjatë këtij mandati të tij të dytë,me lojën që po e zhvillon, ai është i pakontestueshëm dhe pa alternativë, se dikush nga skena aktuale politike kosovare do të mund ta zëvendësojë sa i përket përbërjes së këtij kabineti qeveritar,karakterizohen dhe identifikohen me personalitete e individë, që më tepër janë pjesë të klaneve e grupacioneve të caktuara të interesit,të cilët jo vetëm nga disa media që janë përfolur, si aktorë të aferave të mëdha , në radhë të parë atyre korruptive,falsifikimeve, por edhe sa i përket bagazhit profesional,moral e kombëtar , personaliteti i shumicës së tyre,që nga fillimi, ka qenë mjaft i diskutueshëm dhe kontarverz.

Mbi gjysma e kabinetit nën hetime,me një strukturë minoritare brenda këtij kabineti që nuk reflekton besueshmëri dhe kapacitete progresive,në këto momente, kur Kosova po përgatitet për bisedime politike dhe shumë të rëndësishme me Serbinë, e në veçanti çështja e veriut të Mitrovicës ,kërkohet një seriozitet konsensual,besueshmëri tek liderët, dhe në veçanti, një strukturë e re qeverisëse,më pak e shantazhuar, e cila me një platformë të qartë shkon edhe në këto bisedime, dhe pastaj di çka kërkon,pastaj ka guxim të thotë të vërtetën, edhe para popullit të Kosovës por edhe palës serbe, e faktorit ndërkombëtar.

Krijimi i kooalicioneve të reja qeverisëse,që po përfolet ditëve të fundit, në radhë të parë mes PDK-së e AAK-së, nuk paraqet asgjë të re dhe të mirë për Kosovën në këto momente ,por nëse ndodh atëherë, vetëm se do të arrijë që të instalohen disa figura të reja(nga ata të vjetrit), që botërisht dihet se kush janë edhe nga PDK-ja por edhe AAK-ja, të cilët vetëm se do të plotësonin dëshirat e disa njerëzve të caktuar nga këto dy subjekte politike ,por në veçanti do të plotësonin kërkesat e ndërkombëtarëve dhe palës serbe, të cilëve më së shumti po u ngutet dhe nuk po na kursejnë.

Është vështirë të besohet se kërkesës së Thaçit për një koalicion sa më të gjerë, me pjesëmarrjen edhe të LDK-së,hiq liderit të këtij subjekti më të madh opozitar z. Isa Mustafa, që po e kundërshton fuqishëm për momentin një propozim të tillë, nga ky subjekt politik gjinden me “kallaballëk” edhe ish ministra e politikanë tjerë të LDK-së, që do të përkuleshin e pranonin të jenë ministra në kabinetin e Thaçit,duke u thirrur në radhë te parë në presionin nga ndërkombëtarët, por edhe kinse po e bëjnë këtë në interes të vendit.

Kuptohet,futja në bashkëqeverisje edhe e LDK-së,për Thaçin si kryeministër dhe lider numër një në Kosovë, do të thotë fitore dhe poenë politikë,në radhë të parë tek ndërkombëtarët, dhe në anën tjetër, do të bartte përgjegjësinë, tek të tjerët ,sa i përket vendimeve gjatë bisedimeve politike me Serbinë, dhe do të krijonte hapësirë e mundësi që edhe më tepër të përçante dhe defaktorizonte opozitën, edhe ashtu të përçarë e dërmuar, që nga ardhja e tij në pushtet,e që është shkathtësi e tij e veçantë.

Zgjedhjet e parakohshme,më së shumti hëpërhë i nevojiten Parlamentit,si institucioni më i lartë legjislativ i vendit,por s’ka dilemë se përbërja e kësaj garniture deputetësh është ndër më të dobëtit dhe më të papërgatiturit sa i përket edhe kualitetit dhe debatit profesional kuvendor nga sfera e vendimmarrjes,por gjithashtu, fatkeqësisht, shumica e deputetëve, nga të gjitha subjektet, pjesëmarrëse në Kuvendin e Kosovës, ”aksidentalisht”,janë deputetë falë “vjedhjeve industriale” të zgjedhjeve të fundit,por fatlumnisht pa imunitet.

Ka opinione se faktorit ndërkombëtar, dhe Serbisë, po i ngutet për bisedime me Kosovën, me të vetmin qëllim që sa më parë Serbia të behet pjese e BE-së,por është mirë që ne, si Kosovë, bile një herë të jemi ata që të determinojmë dhe kushtëzojmë edhe bisedimet edhe kalkulimet e të tjerëve ,meqë më me rëndësi është që gjërat të shtyhen për një kohë, por që ato të jenë të përgatitura mirë nga ana jonë, por edhe të përfaqësuara sa më denjësisht.

Mbajtja e zgjedhjeve të parakohshme, për Thaçin nuk paraqesin ndonjë problem të madh,që edhe në këto zgjedhje ai të fitojë dhe të jetë i pari, gjë që edhe nuk ka kush që mund ta rrezikojë atë dhe partinë e tij,pastaj edhe faktori ndërkombëtar ka krijuar raporte të tilla, dhe është bindur se vetëm me Thaçin në krye, proceset që duhet të kryhen mund të bëhen realitet, por “difekti”që Thaçit apo disa “të tjerëve” nuk u konvenon, është se (ndoshta) lista e të zgjedhurve nuk mund të përpilohet nëpër oda dhe të dominohet nga “komandantë lokalë” e njerëz të “nëntokës”,por pozitive më e madhe është se tek popullata krijohet një pasqyrë dhe besim që kurajon dhe jep shpresë, edhe para këtyre proceseve që priten të zhvillohen.

Është shansi i fundit që Hashim Thaçi, si njeriu numër një në Kosovë, përkundër kritikave të mëdha që i kanë drejtuar disa edhe publikisht, dhe po i bëhen edhe në këto momente, jo vetëm nga opozita, por edhe nga disa me të cilët po rrinë e po pinë(por tinëzisht), të pastrojë skenën politike me organizimin e zgjedhjeve të reja,të mbështesë idetë dhe projektet që çojnë proceset përpara, të largojë ata që po pengojnë këto procese, me çka me siguri do të krijonte një klimë të re relaksuese në Kosovë, e cila, vështirësitë dhe të këqijat edhe mund të harrohen,e që është edhe obligim i liderit të mirë të një vendi.

Merre si ta marrësh, PDK-ja e Thaçit ka kohë që është futur në zgjedhje lokale dhe atë fillimisht me Ferizajn, Kaçanikun ku edhe doli fituese, e se shpejti me siguri do vazhdohet edhe me Vitinë, Prizrenin, Lipjanin …andaj edhe zgjedhjet e parakohshme parlamentare do të sjellin vetëm gjëra më të mira dhe do të legjitimonin figura dhe personalitete që mbi të gjitha, në radhë të parë, kanë interesin shtetëror, e pastaj atë personal.

Mos të harrojmë,kaptinë në vete është edhe rasti i presidentes, e që është kryekëput në dorë të Thaçit.

Zhbllokimi i procesit të Ligjit zgjedhor që po kushtëzohet jo vetëm nga LDK-ja por edhe subjekte tjera ,gjithashtu kërkon jo “kokëfortësi”,por në radhë të parë pjekuri,sens e respektim të marrëveshjes e cila është kusht edhe për marrëveshje të ardhshme,por edhe fuqizim apo degradim të personalitetit që ka qenë bartës i kësaj marrëveshjeje.

Kosova ka nevojë për koka të reja në skenën politike, e në veçanti me njerëz që kanë besim e mandat nga populli, i cili fatkeqësisht, deri më tash nuk arriti t’i zgjedhë ata që deshi.

Hashim Thaçi këtë mund ta bëjë…

zkastrati@hotmail.com

"Ne nuk e shesim vendin, nuk e shesim Kosovën se jemi nipat e nipit të hamamit të Hyrës...




MUHARREM    NITAJ

Duhet të jesh shumë i padijshëm, aspak politikan dhe ndoshta pak shqiptar, që sot të mos e kuptosh se bisedimet me Serbinë dhe për veriun nuk mund të jenë zgjedhje e klasës politike të Kosovës. Në këtë pjesë të Kosovës sot dhe tani, "haraju srpske bande" dhe pesë ose gjashtë kryeministrat e deritashëm të Kosovës dhe qeveritë e tyre nuk kanë mundur të bëjnë pothuaj asgjë që Kosova të shtrihet edhe në këtë pjesë. Kanë qenë edhe dhjetëra liderë opozitarë dhe parti, që pos llafeve për atdhe dhe liri, për veriun s`kanë pasur bythë të shkojnë as në veri.

Këtij i thonë patriotizëm me sharki në cicë. "Ne nuk flasim me Serbinë dhe për asnjë gjë". Kësaj i thonë me shitë pallavra e me rrah gjoks në odat e dala mode të katundit. "Ne nuk e shesim vendin, nuk e shesim Kosovën se jemi nipat e nipit të hamamit të Hyrës..."

Nuk besoj që sot ka njeri që ka qejf të flasë e të negociojë me Serbinë për çfarë do qoftë. I kam dëgjuar Hashim Thaçin, Isa Mustafën, Albin Kurtin, Blerim Shalën, Ahmet Isufin, Ismet Beqirin e deri të vogëlushët e politikës, të flasin për Kushtetutën, për Ahtisaarin, për Serbinë, për qeverinë, për Nikoliqin e Daçiqin, për veriun, por jo të thonë se ne duhet t`i përvishemi punës seriozisht dhe dhimbshëm ndoshta. Apo të tjerë të thonë se si Hashimi e Ramushi mund të bëhen bashkë për ta shitur veriun, se si njerëzit e kupolës politike paskan ëndrra të negociojnë me Serbinë e për ta falur veriun në mënyrë që ta fshehin hajninë e tyre, por jo të thonë se ndoshta ata mund ta marrin vetëm të mundshmën.

Çuditërisht në disa ditët e fundit disa njerëz kanë ngritur alarmin për rrezikun e madh nga një proces i ri bisedimesh me Serbinë dhe për veriun. Duhet të jesh shumë i padijshëm, aspak politikan dhe mbi të gjitha pak shqiptar ndoshta, që sot të mos e kuptosh se bisedimet me Serbinë nuk mund të jenë zgjedhje e klasës politike të Kosovës. Duhet të mos duash të shohësh asgjë përtej interesit të votës, nëse beson se kapërcimi i këtyre bisedimeve do ta kthejë veriun e vendit nën sovranitetin e Prishtinës. Në këtë pjesë të Kosovës sot dhe tani, "haraju srpske bande" dhe pesë ose gjashtë kryeministrat e deritashëm të Kosovës dhe qeveritë e tyre, nuk kanë mundur të bëjnë pothuaj asgjë që Kosova të shtrihet edhe në këtë pjesë.

Po kaq asgjë kanë bërë edhe katër ose pesë presidentët e vendit, apo tre ose katër legjislaturat e Kuvendit me qindra deputetët e tyre. Kanë qenë edhe dhjetëra liderë opozitarë dhe parti, që pos llafeve për atdhe dhe liri, për veriun s`kanë pasur bythë të shkojnë as në veri. Edhe Hashim Thaçi edhe Ramush Haradinaj, edhe Isa Mustafa edhe Albin Kurti... e dinë saktë se nuk kanë qare as derma pa u ulur edhe njëherë në bisedime me Serbinë, qofshin ato teknike apo politike. Secili veç e veç dhe të gjithë së bashku e dinë,se veriut të vendit duhet t`i vihet pikë dhe nëse ndonjëri prej këtyre nuk do të jetë pjesë e këtij procesi, në rastin më të mirë të mundshëm ka refuzuar ta marrë përgjegjësinë që i takon.

Nëse sot ka një kornizë të përcaktuar nga Komuniteti Ndërkombëtar se nuk ka ndryshim të kufijve, dhe këtë mesazh tashmë e ka marr edhe lidershipi në Beograd, klasa politike e Prishtinës, më në fund do të duhej që ta pranojë botërisht se ka një problem serioz me një pjesë të vendit të vet dhe ta njoftojë populln se bisedimet janë të pashmangshme. Sa më parë dhe sa më hapur të bëhet kjo, aq më mirë e aq më ndershëm për njerëzit që kanë marr guxim ta drejtojnë politikën e këtij vendi. Ambasadori i vendit, qe pa dyshim ka bërë shumë për Kosovën, pak ditë më parë thoshte se shmangja eventuale e bisedimeve për veriun, do të kishte pasoja të rënda për vendin.

Ambasadori britanik, amerikan ose francez, nuk mund ta drejtojnë vendin, por për ata që marrin vesh sado pak, kanë treguar se ku dhe si mbrohet ai. Deklarimet se nuk ka bisedime për veriun, mund të ishin të kuptueshme mbase, sikur veriu i vendit tashmë të ishte pjesë e tërësisë ose sikur ata që flasin ta kishin fuqinë e guximin për ta zgjidhur problemin. Por refuzimi i bisedimeve në emër të një farë patriotizmi të lodhët të tipit "jo nuk ndahet Mitrovica..." ma kujton politikën e Haxhi Qamilit.

Sfida më e madhe që e ka sot Kosova, është veriu i vendit, i cili duket se duhet të mbrohet në tavolinën e bisedimeve dhe jo në fushën e trimërisë. Ata që sot rrahin gjoks se e duan Kosovën, atë duhet ta mbrojnë në "tryezën e bisedimeve" Kundërshtarët e këtij procesi duhet t`i nxjerrin duart nga xhepat e mbushur plot, dhe të jenë pjesë e frontit politik.

Të jenë aty ku mbrohet kjo pjesë e Kosovës, ose të dalin në mal...ose ta pranojnë botërisht se nuk kanë as dije as kurajë të përballen me një proces kaq të komplikuar dhe të lëshojnë rrugë. Po të ishte për qeveritë në Prishtinë dhe në Beograd, veriu mbase edhe mund të mos diskutohej kurrë dhe të lihej ashtu siç është, ku banditët që flasin gjuhë të ndryshme ( serbisht, shqip e anglisht) do të vazhdonin të jetonin në "parajsën e hajnisë". Por tashmë ka disa procese të tjera në Evropën e Bashkuar që nuk iu lënë shumë zgjidhje.

Lidershipi në Prishtinë, këta që janë pro bisedimeve, por edhe kundërshtarët e tyre, duhet që të paktën një herë të bëhen burra dhe të thonë....bisedimet nuk janë në dorën tonë. Nuk është marre të thuhet se ato ndoshta do të përfundojnë me një "autonomi për veriun".

National Aeronautics and Space Administration -NASA: Ja zjarret në Kosovë





Kosova është përfshirë nga zjarret. Për këtë shqetësim nuk reagojnë vetëm partitë opozitare dhe organizatat vendore. Është edhe National Aeronautics and Space Administration -NASA ajo që jep imazhin e një fatkeqësie që po i ndodhë Kosovës.

Një foto e realizuar nga aparaturat moderne të agjencisë hapësinore National Aeronautics and Space Administration-NASA, është postuar në ueb-faqen e kësaj agjencie, ku Kosova shihet në flakë.
This visible image of Tropical Storm Isaac taken from NOAA's GOES-13 satellite shows the huge extent of the storm, where the eastern-most clouds lie over the Carolinas and the western-most clouds are brushing east Texas.
“Disa zjarre kanë shpërthyer në kufirin ndërmjet Kosovës dhe Serbisë e të cilat po paraqesin shumë rrezik”, thuhet në raportin e National Aeronautics and Space Administration- NASA-s. Zjarret në Kosovë janë të përshkruara me të kuqe.

http://www.nasa.gov/


KFOR: Qeveria nuk kërkoi ndihmë

Forca Paqeruajtëse e NATO-s në Kosovë, KFOR, ka hedhur poshtë pohimet e Ministrisë së Brendshme se ka kërkuar ndihmë nga ky mision për të luftuar zjarret që kanë shpërthyer gjithandej vendit.
Zëdhënësi i KFOR-it, Uve Nowitzki, ka konfirmuar se asnjë kërkesë zyrtare nuk ka arritur në KFOR nga ana e Ministrisë së Brendshme. Sidoqoftë, edhe po të bëhej kërkesa, KFOR-i thotë se tashmë nuk i ka helikopterët e nevojshëm për shuarjen e zjarrit, siç i kishte vite më parë.
“Deri në ora 17 [të së martës] asnjë kërkesë zyrtare nuk ka arritur në KFOR nga ana e Ministrisë së Brendshme. Nuk kemi pranuar gjë. Ajo që kemi hasur është kërkesa nga komunat në baza rajonale, kur autoritetet janë takuar me ushtarët tanë,” ka thënë Uve Nowitzki, për GazetaJNK.
Përmes një komunikate dërguar medieve, MPB-ja kosovare ka shkruar se “në mungesë të pajisjeve të mjaftueshme të specializuara për shuarjen e zjarreve, ka kërkuar asistencë nga KFOR-i dhe vendet e rajonit.”

Komunikata ishte dërguar ditën e hënë, si një përgjigje ndaj akuzave të Lidhjes Demokratike të Kosovës, e cila e ka kritikuar qeverinë se është treguar e paaftë për t`u përballuar më gjendjen e rëndë nga zjarret që kanë shkatërruar qindra hektarë pyje në vise të ndryshme të vendit.

Por edhe nëse qeveria do t’i dërgonte një kërkesë formale për ndihmë nga KFOR-i, misioni paqeruajtës ka pak gjasa që t’i dalë në ndihmë, sepse krahas zvogëlimit të numrit të ushtarëve, janë reduktuar edhe kapacitetet e saj në makineri.

“Nga perspektiva jonë, është shumë e rëndësishme që publiku ta dijë se KFOR nuk ka më helikopterët e nevojshëm për shuarjen e zjarrit, siç i kishte [vite] më parë”, ka sqaruar Nowitzki.
Për këtë shqetësim nuk reagojnë vetëm partitë opozitare dhe organizatat vendore. Indeksonline ka raportuar se është edhe NASA ajo që jep imazhin e një fatkeqësie që po i ndodhë Kosovës.
Një foto e realizuar nga aparaturat moderne të agjencisë hapësinore NASA, është postuar në ueb-faqen e kësaj agjencie, ku Kosova shihet në flakë.
“Disa zjarre kanë shpërthyer në kufirin ndërmjet Kosovës dhe Serbisë e të cilat po paraqesin shumë rrezik”, thuhet në raportin e NASA-s.

7 sekretet e errëta të Vatikanit

696 × 534 Search within image Edhe pse është vendi më i vogël në botë, i shtrirë në një sipërfaqe prej vetëm 110 hektarësh, Vatikani ka nj...