Tregim
Doku me jakën e bardhë të këmishës hedhur mbi të. Ishte kryetari i këshillit të fshatit ku më kishin emëruar. Nuk e di pse, por që në takimin e parë, ai njeri nuk më pëlqeu. Ndoshta, ngaqë kur më uroi mirëseardhjen, nuk mori mundimin të më jepte as dorën, por veç një buzëqeshje, një tundje të kokës, të cilat, që të dyja, mu dukën sa për të kaluar radhën. Lëre pastaj, kur nisi të më jepte udhëzime e këshilla. E vuri veten në rolin e drejtorit të arsimit. Të lumtë, Azem, thashë me vete, të lumtë! Vazhdo, s’kam ç’bëj, kur fati më hodhi në këto gërxhet e tua, në këta rripa, këta përrenj dhe pranë kësaj gështenje të madhe, mbirë mu këtu te dera e shkollës, që të kall tmerrin, që s’të lë më shumë se dy-tri orë të takohesh me diellin…
Isha djalë qyteti. Kurrë më parë, nuk isha larguar kaq larg nga shtëpia. Dhe, kurrë nuk e kisha menduar se, me të mbaruar universitetin, më priste një fat i tillë. Prej rinisë së hershme, më ishte ngulitur një mendim se shkolla ku do të shërbeja unë, do të ishte pranë ndonjë burimi e, aty rreth e qark, do të kishte pjeshkë, kajsi, e fiq, pra jo në majë të malit dhe, ngjitur me të, ajo e tmerrshmja gështenjë. Domosdo, edhe Azemi, si bir i kësaj krahine të egër, do të kishte diçka prej saj. Më kot përpiqej që me kostumin e dokut dhe me jakën e bardhë të këmishës mbi të, të zbutej sadopak, të hiqej si më i qytetëruar.
Me kohë mësova se ai dikur kishte dashur një vajzë, një Bardha Gurakuqi, që kishte qenë zooteknike këtu dhe që ajo s’i ishte përgjigjur dashurisë së tij. Sa herë që këmbehesha me Azemin në rrugë a diku tjetër, më kujtohej ajo dashuria e pafat e tij dhe, të them të drejtën, sepse më vinte mirë që nuk e kishte fituar, që vajza e kishte refuzuar. Paska dashur gocë qyteti! Eh, or katundar i dreqit! Midis tij dhe meje ishte po ajo ftohtësia e fillimit dhe s’di sa do të kishte vazhduar kjo, sikur atë natë të mos kisha shkuar te Musai, furrëtari i fshatit. Më kishte ftuar i vëllai i tij dhe po ai më priti. Ishte një djalë me trup mesatar, kaçurrel dhe me mustaqe pis të zeza, tepër të holla. U përqafuam. Tek dhoma e miqve, pashë në qoshen e djathtë, ulur pranë zjarrit, Azemin dhe në anën tjetër Musanë. Që të dy ishin përqendruar drejt televizorit. Më përshëndetën paksa me kokë e përsëri në punë të tyre. U përpoqa të këmbeja fjalë me vëllanë e Musait, po dhe ky sytë atje i kishte hedhur. Ç’të ishte ky emission kaq interesant? Në ekran jepeshin pamje të një ferme bujqësore e flitej më tepër për blegtorinë. Në një çast spikerja zuri në gojë emrin e një vajze, të cilën s’e dëgjova mirë, po ja, sakaq u pasqyrua në ekran portreti i saj, një portret vërtet i bukur e i qeshur.
-Bardha, more, Bardha jonë!- shpërtheu Musai.- Bardha Gurakuqi, për besë!
Bardha Gurakuqi, thashë me vete. Në çast mu kujtua vajza që pati dashur dikur Azemi. Një emër të tillë kishte dhe ajo. Shpejt u bë e qartë se për të po flitej. Se ajo ishte atë çast në ekranin e televizorit. Hodha sytë shkarazi nga Azemi. I shkreti, sikur kishte ngrirë në vend.
-E po kjo pikë e zezë!- tha vëllai i Musait,- Na del dhe Bardha tani në televizor. Sikur s’e njohim ne!
-Pse, si e njeh ti?- ia ktheu Azemi.
-Si e njohim! – tha tjetri me qesëndi, duke futur ndërkohë gishtërinjtë nëpër kaçurrelat e vet. – Po e njohim… ti, kryetar, e ke njohur më mirë. Thonë se e ke njohur në shumë anë.
-S’po të kuptoj,- tha Azemi.
-Dale, o ti,- iu kthye Musai të vëllait,- mos merr si pushka e jevgut, po ngrihu e na merr tepsinë.
Bëhej fjalë për lojë filxhanësh. Atij që i binte të tërhiqte tamam atë filxhan që mbante unazën fshehur nën të, i jepnin dënime të ndryshme: të pëlliste, të hingëllinte a të cicërinte.
-Kjo është fjalë me mend, – tha Azemi e duke qeshur vazhdoi: – Hajde, ta bëjmë këtë mësuesin e ri të hingëllijë njëherë si kalë.
-Ç’fat të kem,- ia ktheva ftohtë.
-Që ti je pa fat, ironizoi Azemi, e ke deklaruar vetë. Apo jo? Nuk ke dashur të vish në fshatin tonë. Vend i egër, ke thënë, natyrë e egër, njerëz të egër. A e mohon dot!
Më erdhi inat, po ç’të bëja! Ç’t’i thosha atij njeriu, që m’u duk atë çast, edhe dy herë më i egër sesa në takimin e fillimit?
Ashtu kisha menduar, por ç’hynte tani ky muhabet? Vetëtimthi m’u shfaq portreti i asaj vajzës që e kishte refuzuar. Ta ka luajtur zotin, thashë. Kushedi se si do t’i jenë dukur, së gjorës, fjalët e tij?
-E vërtetë është,- tha vëllai i Musait, që më dha një goditje të lehtë në bërryl. Ai sikur kishte vendosur të sulmonte atë natë Azemin.
-Çfarë?- pyeti Azemi.
-Se të gjithë jemi me nga pak fat.
-Ç’do të thuash?
-Dua të them se edhe ti, kryetar, je me pak fat, se përndryshe ajo Bardha, që doli e u zhduk për 2-3 minuta në atë pasqyrë, do të ishte këtu, këtu në fshat.
-E pra,- ia pati Musai sikur të shkundej prej një gjumi të thellë,- dashurinë tuaj e mori vesh i gjithë fshati. Si u bë ajo punë, or burrë?
Të lumtë goja, Musa, thashë me vete. Azemi uli kokën, sikur dikush ta kishte qëlluar papritur në zverk.
-Burra jemi të tërë këtu,- në të tijën Musai,- e i këmbejmë dy fjalë si burrat,… apo jo kryetar?
-Nuk di ç’dashuri na paska marrë vesh fshati?!- tha ngadalë Azemi.
-Tuajën, ore,- këmbënguli kaçurreli.
-Le që mirë bëre që hoqe dorë, kryetar. Mua sesi më dukej ajo. Më ngjallte dyshime edhe nga veshja, bile. Pak bishtpërdredhur, ë…- foli Musai, si për t’i dhënë zemër Azemit, që vërtet s’po ndihej mirë.
-Veç ishte e bukur, o lalë, e bukur…
-E bukur është edhe dëbora në mal, po e dhjesin qentë.
-Mjaft de, të shkretën,- kërceu Azemi,- mjaft… Sakaq, i vëllai Musait vazhdoi në të tijën: – E kam parë, e kam parë njëherë në përrua, lakuriq, ashtu siç e pati bërë nëna dhe…
-Dhe, ja burrash,- e shtyu Musai,- Azem, bëre mirë që hoqe dorë prej saj…
Azemi po turfullonte. Damari në të majtë të tëmthave gati po i dilte vendit.
-Thashë, të mos e zgjasim, por ju s’dihet ku do ta sosni vrapin. Doni ta dini të vërtetën? E pra, unë e kam dashur atë vajzë dhe e kam dashur shumë. Nuk hoqa unë dorë, Musa, jo. Jemi burra dhe burrash të flasim. E doja atë vajzë, e doja sa… Vendi nuk është për betime të tilla, por kur ta do e vërteta, e nëqoftë marrëzi, le të dalë. E doja me jetën time. Nuk është fjalë librash. Po e deshe dashurinë, o duaje ashtu o… Në më donte ajo, këtë nuk e dija, e s’mund ta dija. Goja e saj nuk më pati thënë gjë, mirëpo, si fillim, dashuria ka ca shenja. Veç, a ka burrë nëne që i zbërthen saktë ato shenja të uruara? Nejse… Unë shpejtova dhe e shpreha atë çka ndjeja. Fjalët që ia thashë, i pata thënë dhjetë, njëqind, njëmijë herë me vete. Ishin fjalë zemre. Për to, dëshmon ajo, vetëm ajo, dhe gështenja e madhe tek shkolla. Degët, degët dhe gjethet e saj, edhe sot e gjithë ditën, pëshpërisin ato fjalë, aq të ëmbla ishin…
-O zot!- bëri Musai nëpër buzë.
Vëllai i Musait dhe unë s’po guxonim të shihnim në sy sho-shoqnë.
-Atë ditë Bardha nuk më tha as po, as jo. Ndoshta kështu veprojnë të gjitha vajzat. Ndoshta, nuk është e thënë që, me t’i shfaqur ti dashurinë, të të hidhen në qafë. Se, vëllezër, drejt me thënë, ç’u bë?! Mirë, shumë mirë deri këtu. Veçse ajo nuk më ktheu përgjigje për ditë me radhë. Nganjëherë, kjo kohë pritmërie të bëhet e ëmbël, të bëhet e dashur, edhe pse herë-herë ndër të, të kap inati dhe revolta. Të bija pre e kësaj ëmbëlsie të rreme, apo t’i kërkoja përgjigje sa më shpejt? Apo, duhet t’ia thosha dhe njëherë tjetër? Edhe mund ta bëja këtë. Nuk ishte punë hunde… Shpejt ndërroja mendje. U thashë, më kishte vënë poshtë ajo ëmbëlsi e rreme. Përgjatë ditës, kur këmbeheshim rastësisht, përshëndeteshim lehtë dhe i buzëqeshnim njëri-tjetrit. Pra, ende shenjat, ende shenjat që s’po kishin vlerë më. Megjithatë, në mbrëmje, shtrirë atje në dhomën time, portretin e saj e mbaja mu tek qepallat. Nuk renditja asnjë arsye, asnjë shkak që ajo të më refuzonte. Nëse, do të ishte për “jo”, patjetër duhet të ma kishte thënë me kohë. Një “jo” pas kaq ditësh, sinqerisht do të ishte tmerr. Shikoni, jeni burra vetë. Nëse dashuria veç të tjerave të bëhet pjesë e gjumit, pjesë e ëndrrave, kërkon kurorën e fitores. Përndryshe, urrejtja të varet mu në cep të syrit. Zgjatja po bëhej litar. Ajo duhet të vepronte. Ç’më takonte mua, ishte bërë dhe qëndronte tani mbi dorën e saj. Ne njiheshim prej gati dy vitesh. Sektori i zooteknikës, i drejtuar prej saj renditej në krye të punës. Vajzë qyteti ishte, thjesht qytetare, por për pasionin e saj ndaj këtij profesioni, linte pa mend deri dhe profesorët e universitetit. Si këshillë fshati, pra nga letrat dhe opinionet, e mbuloja unë. Çdo të thoshte kjo varësi? Asgjë, asgjë, u betohem. Ishte varësi pune, detyre. Kurrë, kurrë nuk mendoja që nisur prej kësaj varësie… Madje, mund t’u them se një kërkesë për transferimin e saj, e pata miratuar pa kurrëfarë ngurimi. Kot u hodhëm në këtë degë. Nuk jam prej asaj “ane” unë, dhe, qofsh ti Musa, qoftë dhe yt vëlla dhe mësuesi, duhet të më besojnë. Eh, kjo gjendje: as mirë as keq nuk mund të vazhdonte pa cak.
Një ditë të hëne, me autobusin e linjës për të ardhur në fshat, mua aty, e mbaj mend për bukuri, përballë bustit të Kristoforidhit, në krah të teatrit, hipi një djalë i gjatë, flokëverdhë. Të mos ia hamë hakun, shumë simpatik. Bënte çmos të tërhiqte vëmendjen e dikujt. E kalova lehtazi këtë veprim të tij, por pa dalë ende në rrugën nacionale, e kuptova qartazi se i gjithë veprimi i tij, shkonte për tek Bardha. Tashmë, ai po vepronte haptazi fare, dhe në stacionin e fundit, ku unë me Bardhën duhet të zbrisnim për të marrë më tej në këmbë maloren e dushkajës, ai e mbërtheu prej krahu vajzën. Diçka u tha midis tyre. Unë dëgjova vetëm kaq:
-Flasim të shtunën, kur të kthehem,- i tha Bardha.
“Flasim të shtunën” përsërita duke i penguar fjalët nëpër dhëmbë…
-E sheh, e sheh, o lalë,- tha i vëllai i Musait.
-Ruhu nga femrat e bukura,- filozofoi Musai.
-Prit, o, prit,- ia ktheu Azemi,- e pra ç’t’iu them, vëllezër? E merrni vesh, besoj. Nuk bëra zë. Po pse, a ka burrë që mund të flasë në një gjendje të tillë? Përgjigjen e dashurisë e mora, të bukur përgjigje, e bashkë me këtë të keqe edhe një të keqe tjetër, po kaq të madhe, fyerjen. Po, po, ajo as më pak as më shumë, më kishte fyer. Kur e kishte punën kështu, pse, me çtë drejtë më kishte mbajtur kaq kohë? Unë nuk iu luta, nuk iu bëra baltë, si dhe nuk e kërcënova, por thjesht i pata shprehur ç’ndieja për të. Pse, për mendimet a ndjenjat e tua tregohesh aq i përkorë, kurse ato të tjetrit as që i llogarit fare?
Ah, të lutem shumë, kështu jo! Nejse, aty s’ishte vendi për këtë muhabet, e unë vazhdova rrugën. Ajo m’u gjend shpejt në krah, por, copë t’iua them, më dukej sikur po e mbaja në kurriz.
Ishte dimër dhe një shi i ftohtë s’kishte reshtur qysh në mëngjes. Hymë në dushkajë. Aty ishte mbretëria e dimrit; erë, shi, ftohtë. Nuk e di se pse e ktheva kokën prapa dhe, të them të drejtën, u befasova. Ai flokëverdhi po na ndiqte pas.
-Po vjen ai djali,- i thashë asaj.
-Cili djalë,- tha ajo pa kthyer kokën.
-Flokëverdhi.
-Unë s’kam gjë me të,- tha ajo e u përskuq deri në majat e veshit.
Po më çudiste kjo mungesë kuraje tek ajo. Pse të vepronte ashtu? Mos vallë i vinte keq për mua? E nëse kështu, kujt i duhej kjo djall mëshire. Kërkoja të vërtetën prej saj, vetëm të vërtetën. Ka raste që mëshira është më e poshtër se fyerja. Doja që ajo të fliste, prandaj vazhdova në timen:
-Mos më rri larg,- i thashë,- se këtu ka edhe ujqër.
-Të lutem, mos bëj shaka,- më tha.
-Vjet në këtë kohë, me sytë e mi kam parë nëntë…
-Çfarë nëntë, çfarë nëntë, Azem?
-Nëntë ujqër. Ishin ndarë tre e nga tre e, të dërrmuar nga uria skërmitnin lëkurët e pemëve. Lëkurat e pemve, e jo njerëzit. Prandaj nxito.
Ajo ndaloi e trembur. Të ftohtit, shiu, era të shkonin deri në palcë.
-Të presim atë djalin,-këmbnguli.
-E pse? Ti s’ke gjë, apo jo? Pastaj, ai që është nisur këtej, e ka vënë rrezikun në sy.
-Unë do ta pres.
-Prite,- i thashë.
-E presim bashkë, Azem,- m’u lut.
Unë vazhdova rrugën. Hapat e saj nuk po i dëgjoja më dhe diku ndalova. Ajo rrinte atje poshtë, vetëm, në shi. Era ia dha me ulërimë dhe ajo u tremb. Ndoshta iu bë si ulërimë ujqish e ndërkohë ia nisi vrapit jo, për nga unë, por për teposhtë… për nga ai.
-Azem, të lutem!..
Unë nuk doja ta dëgjoja më. Drejt, vëllezër, kam ndier dhimbje që kurrë nuk kam mundur ta shpreh dot. Pse, pse të më ndodhte mua? Ç’gjë të ligë, të pandershme pata bërë? Kurrë…kurrë… E dëgjova përsëri zërin e saj lutës, “Azem, Azem!” Por sakaq era që vërshëlleu më me dhunë, ia rrëmbeu zërin dhe ia hodhi tutje në humnerë. Shpejtova dhe e mbajta frymën, ja mu aty, nën atë gështenjën e madhe. Me të, me të të pranishme pata shpallur dashurinë dhe ja, po në praninë e saj po e digjja përfundimisht…
Ai psherëtiu, rënkoi. Po bëja çudi, a kisha përballë vërtet Azemin!..
…Ka kaluar goxha kohë. Shpesh kur jam i ngeshëm, kur kam pushim, shkoi e rri nën gështenjën e madhe. Jam bërë mik me të. Në të shumtën e herës, vetvetiu, duke qeshur i kërkoi asaj të më tregojë fjalët e Azemit, fjalët e tij që patën shprehur dashurinë. Mbaj vesh! Është e pamundur. Fëshfërima e gjetheve dhe e degëve është tepër e zorshme për t’u zbërthyer.
