TERESINKA PEREIRA
Presidente e "Shoqatës Botërore të Shkrimtarëve dhe Artistëve"
NJË POET UNIVERSAL NGA SHQIPËRIA *
HËNA PËRMBI RËRË
Nudo nënë hënë
vallzon edhe qeshë...
Paska sy të kaltër vdekja
edhe flokë të verdhë
Vall, kush psherëtin
për ty në Moldavi?
A s'më thua, e ke nënë...
ç'bën ajo tani?
O, si qeshka vdekja
Këtë natë nën hënë!
...Ç'e le nënën tënde
kur ishe pa ngrënë...
Askujt nuk i dhimbsesh
nudo buzë detit
Veç hënës së mjerë
edhe një poeti
Riza Lahi
Nuk është vetëm një poezi e Riza Lahit, por kjo është gjithashtu edhe këngë e kompozuar nga kantautori Mihallaq Andrea.
Mihallaq Andrea
Kombinimi i poezisë me muzikën, është një nga gjërat më tradicionale të letërsisë dhe kjo vjen nga "jarcha" mesjetare me origjinë arabe ( mbase autorja bën fjalë për "jaret", që ndeshen të cilësuara kështu edhe sot në trevën shkdrane – shën.përkth.).
Ne në Portugali u themi " Cançào de amigo", që janë këngë të dashurisë. Sipas strukturës lirike , është zëri i një vajze të re që qanë dhe thërret nënën e vet për t' treguar të fshehtën, se i dashuri i saj është larguar përtej. Kjo poezi e Lahit ka vargje më shumë, është më lirike dhe më e sofistikuar se sa "Jarcha"- t e kohëve të shkuara, por sërish, ajo kap të njëjtin kulm dhe karaktere, paçka se autori ka shtuar edhe figurën e vdekjes për ta bërë më dramatike.
Poeti lirik, shkruan gjithmonë duke patur në mëndje ndonjë muzikë . Kjo, sepse lirika poetike, nga natyra e saj, është vetë një këngë. Poeti shprehë emocione të thella dhe muzika i merr vargjet dhe i shpie në nivele më ta larta të ndjeshmërisë. Rabintronat Tagora thotë në një vënd se muzika e ndjen pafundësinë e saj në ajër; poezia e ndjen këtë në tokë dhe në ajër, sepse fjalët kanë kuptimine tyre te e ecura, kurse melodia i merr ato me vete nëpër ajër.
Poezia "Tigreshat" gjithashtu është shumë melodioze dhe metafora duket qartë: tigreshat janë gra lozanjare që joshin burrat. Është një poezi delikate , e gëzuar , vërtetë, ku poeti përshkruan tigreshat - gratë : "…Tigresha/Me gëzof të trashë/me sy të ëmbël", mandej : "Tigresha/Dinake,tër plane/me kthetra fshehur/Tigresha/Dinake,tër plane/me kthetra ngrehur". Por ja, andej nga fundi, tigreshat bëhen më humane, sepse ato janë:
"Tigresha që qeshin
Tigresha që qajnë
Tigresha plot shpresa
Siç janë tigreshat:
Si deti të gjëra
Si lumi me shkumbë..."
Mandej poeti e fut veten në të njëjtën skenë me tigreshat, si një burrë që ka frikë të përziehet me `to:
"Tigresha që kam patur frikë t'u afrohem
Megjithëse më kanë dashur shumë..."
David Stone
Rima tingëllon ca si gazmore, por ky detal është pa efekt. Poeti amerikan David Stone thotë në veprën e tij " Pegasus Manifesto":" Poezia hapë një fushë të gjuhës e cila është e paarritëshme me fjalët / objekt të shoqërisë". Unë jam dakord me `të. Poetët mund të përdorin shoqërinë dhe imazhet gazmore, por ata duhet të jenë shumë të kujdesëshëm dhe t'u shmangen abuzimeve me `të. Personalsiht , unë bëj çmosin t'u shmangem rimave, me sa mund. Unë e shmang edhe humorin, gjithashtu, sepse është shumë e vështirë tam bash atë në nivelin e temës poetike. Sigurisht që poezia e ka një kombsi. Një vjershë gjithmonë vjen e injektuar me një lloj culture.
Poetët amerikanë janë shumë të pastër në vënien e theksit te ndjenjat apo opinionet e tyre. Kjo është nja karakteristikë e mirë dhe mua më pëlqen dhe, duke jetuar prej kohësh me ata, edhe unë shkruaj kështu. Megjithatë, kur unë shikoj të njëjtën gjë në poezinë e shkruar në Evropë, unë vë lentet e mia skeptike dhe kërkoj qëllimet e tyre. Unë e di, se sensi i humorit shkon për shtat vetëm atje ku ai është rritur. Për këtë shkak, unë jam shokuar, kur kam lexuar këtë poezi të shkruar nga Riza Lahi:
PLAKA IME
Kishte flokë të derdhur,
lëkurë të lëmuar,
gojë të turpëshme,
dhëmbë të bardhë
dhe sy.
Flokët nisën t'i thinjen.
I mbeti lëkura e lëmuar
goja e turpëshme
dhëmbët e bardhë
dhe sytë.
Lëkura iu rudhos.
I mbeti goja e turpëshme
dhëmbët e bardhë
dhe sytë.
Goja nisi t'i ndyhej.
I mbetën dhëmbët e bardhë
dhe sytë.
Dhëmbët nisën t'i bien.
I mbetën sytë.
Sytë
kur gërhas në gjumë
më shohin me dhimbje.
Kur e kam lexuar për herën e parë këtë poezi, on line, i shkruajta Rizait këtë koment:" Më vjen keq për gruan tënde". Por mendoj se ai nuk më ka kuptuar. Është çështje kulturash. Si mund të jetë një "gojë e paturp"? Mandej poezia u botua prap në librin:"Hanibal Ante Portas"** dhe, po thoja me vete, mbase është OK për atë ( gruan e tij). Për më tepër, nuk është puna ime se çfar relatash ka ai me të shoqen…
Opinioni im është se kjo poezi nuk është e keqe , por mizore.
Poeti amerikan Eric Cheat më shkruante në një email:"Për mua, një poezi është një farë kryqi në mes të një fare dhe të bombe me sahat. E kam fjalën te efektet që krijojnë , por jam I bindur që nuk bën që këta efekte të krijohen në mënyrë të menjëherëshme, por nga pak e nga pak".
Për këtë poezi, edhe unë po thoja me vete:
"Kjo poezi, "Gruaja ime", është një bombë me sahat.
Ajo do të pëllcasë ,sapo gruaja e Rizait do ta lexojë atë në anglisht."
TERESINKA PEREIRA
Presidente e "Shoqatës Botërore të Shkrimtarëve dhe Artistëve"
* Poezitë e cituara në këtë esse nga autorja që i la kexuar në anglisht, po i japim nga origjinali shqip (sh.p.)
**Lahi, Riza: Hanibal Ante Portas. Botimet " Ada ", Tirana 2011
****
Shtëpia botuese “ADA” këto ditë nxori në qarkullim vëllimin “Hannibal Ante Portas”të autorit të njohur Riza Lahi. Libri lluksoz përmban poezi, dy tregime dhe dy reportazhe që autori i ka përzgjedhur vetë nga krijimtaria e tij voluminoze. E veçanta e këtij libri prej 178 faqesh që dhe kushton 1000 lekë ose 10 euro, është se ai është i tëri në gjuhën angleze por, jo vetëm kaq. Lahi, duke qënë anëtar i Shoqatës Botërore të Poetëve, u ka dërguar kohë pas kohe poezitë e tija të përkthyera nga vetë ai, një grupi selektiv të kësaj shoqate me mbi 1700 antarë në tërë rruzullin, grup ku e kanë përfshirë edhe atë. Dhe, disa nga këta kolegë, apo edhe të tjerë jo antarë të këtij grupimi të përzgjedhur, në shënjë dashurie për vjershat e dërguara nga Tirana, i kanë përkthyer ato në gjuhën e tyre amtare.
Dhe shtëpia botuese “ADA”, ashtu siç kanë ardhur ata poezi tanimë në forma të tjera, i ka botuar në këtë vëllim, secilën krahas variantit anglisht dhe, sigurisht, shoqëruar me foton dhe CV e shkurtër të dashamirësit të poezisë së autorit tonë , tanimë me 30 libra të botuara, me autorësinë e tij apo shqipëruar nga ai prej gjuhës angleze.
Kështu në këtë vëllim do të gjeni poezi të Lahit shkruara me heroglife japoneze, indiane, gërma cirilike … në tetë gjuhë të ndryshme, si japonisht, rusisht, sllovakisht, indisht, kastelano, rumanisht, spanjisht, turqisht…
Mes emrash poetësh shumë të njohur në shkallë globi, si presidentja e Shoqatës Botërore të Poetëve Teresinka Pereira, Adolf P. Shvedchikov, Pavol Janik, Kae Morii, Patricia Garza Soberanis, Harish K Thakur, Ernesto Kahan ( zv President i “ World Academy of Arts and Culture”, professor në universitetet e Argentinës, Israelit, Perusë, Rep Dominikane, Meksikos, SHBA dhe Spanjë) Baki Ymeri ndodhen edhe emrat e vajzave të reja që kanë përkthyer përkatësisht në rumanisht dhe turqisht, Mona Agrigoroaeiei – Bukuresht dhe poetesha e eseistja shqiptare Sidita Vitoja.
Libri ka vlera të veçanta të prezantimit të poezisë dinjitoze bashkëkohore shqiptare , por edhe të botës së ditëve të sotme në Shqipëri; ca më ndryshe se ç’është paraqitur nëpër botë politika shqiptare dhe njerëzit e saj.
Me rastin e këtij botimi, ja se çfarë kanë dërguar në Tiranë…
ADOLF SHVEDCIKOV, PhD, Litt.D - RUSI
My dearest friend Riza Lahi! Unfortunately the happiness is very rare guest in our cruel life, and I am so glad that you may look with the optimism at the beginning of New Year 2012! Your beautiful book makes the first childish steps, it feels how hard and sometimes sharp are the stones scattered around the world! But it feels also that somewhere in this desert appeared the first strong sprouts of friendship! I am sure that your book after the first steps in 2012 will run faster and faster and you will give many moments of genuine pleasure to many readers in the future! Be lucky. I am glad that your Mom made such a good gift to all people who understand and like poetry! Friendly yours, Adolf Shvedchikov
SALLI BEJKER , AUTORE E SHQIPËRUAR DY HERË NË SHQIPËRI, QYTETARE NDERI NË TROPOJË - LONDËR
When Riza Lahi sent me a copy of his book I was reminded of this quote.
This is the age of science, of steel -- of speed and the cement road. The age of hard faces and hard highways. Science and steel demand the medium of prose. Speed requires only the look -- the gesture. What need then, for poetry?
Great need!
For there are souls, in these noise-tired times, that turn aside into unfrequented lanes, where the deep woods have harbored the fragrances of many a blossoming season. Here the light, filtering through perfect forms, arranges itself in lovely patterns for those who perceive beauty...
Dr. HARISH K. THAKUR, INDI
Hats off to your creative talent..
Your best at defining pain, agony, loneliness, and the suppressed wishes,
Your piece, “Shkodra pictured on bullets” is a diamond for my journal. Hope
our relation will endure in future.
Warm regards
Dr. Harish K Thakur - Poet, Critic, Story writer, Researcher. Shimla -India.
MARILY A. REYES ( MAR) LITT.DR)
Riza,
I read your poem “Shkodra pictured in bullets” earlier and it made me cry.. I finished it and had to get up for a while and take fresh air.. that poem went deep inside my soul..
Later I came back and read the rest.. I was happy in a way, to see that was long time ago..but still hurts......
You were able to paint with words the pain surrounding you....you made mi vizualize it all.. how terrible...
My friend.. what a poem you wrote!!! a narrative poem that tells a sad story...
I'm honored you shared it with me.
Thanks you
Marily
Marily A. Reyes (MAR) (Litt. Dr.)
Executive Director/President
The Cove/Rincón International, USA
Executive Director/President
The Cove/Rincón International, USA
Libri, botuar vetëm në 500 kopje, mund të gjëndet duke kontaktuar me Shtëpinë Botuese, ose drejtpërdrejtë me autorin në këtë adresë e-maili rizalahi@yahoo.com
