DY FJALË LEXUESVE PËR ENCIKLOPEDINË SHKENCORE TË AKADEMISË SË SHKENCAVE DHE ARTEVE SHQIPTARO-AMERIKANE
Nga Flori Bruqi
Botimi i parë “Enciklopedisë” për akademikët e Akademisë së Shkencave dhe Arteve Shqiptaro-Amerikane, besojë që sadopak do të plotësojë një zbraztësirë që u hetua vite me radhë në zhvillimin e shkencës, kulturës dhe letërsisë shqiptare, më qe një doracak të tillë biografik e bibliografik më parë deri me tash nuk kishte ekzistuar.
Me kalimin e kohës, sidomos pas ndërrimeve të mëdha që ndodhën kudo në botë, Evropë, edhe në Ballkan, përkatësisht në vendet ku jetojnë, krijojnë dhe veprojnë shqiptarët, zhvillimi i shkencës, letërsisë, artit etj., mori hov si kurrë më parë.
Viti 1995 shënonte vitin e parë të themelimit të Akademisë së Shkencave Shqiptaro-Amerikane në New York, ndërsa viti 2001 shënonte pesë shekuj të letërsisë së shkruar shqiptare.
Më këtë rast, i shtyrë nga data madhore 28 nëntor 1995 e fillimit të një shkence bashkëkohore si dhe të një letërsie artistike në njërënanë, si dhe përpilimit biografik dhe bibliografik të “Enciklopedisë” së ASHASHA, me siguri do e përcjellin disa dobësi të natyrës objektive( shkencëtaret,shkrimtarët që jetuan dhe jetonin në trojet etnike shqiptare dhe në migrim ende nuk ishin zbuluar sa duhet) në anën tjetër, iu përkushtova hulumtimit, përpunimit, dhe korrigjimit të biografive, për t’u dhënë lexuesve në duar versionin e parë” Enciklopedinë biografike dhe bibliografike të akademikëve në ASHASHA- AAAS”.
Detyrë e botimit të këtij libri për Akademiket në ASHASHA, është dhe mbetet mundësisht regjistrimi i të gjithë shkencëtarëve shqiptarë dhe të tjerë në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Malin e Zi, Luginën e Preshevës, Çamëri dhe Diasporë, duke u ndalur vetëm në të dhënat konkrete mbi jetën dhe veprimtarinë shkencore dhe letrare të akademikëve në ASHASHA-AAAS, në mënyrë që të mundësohet lexuesve, e në radhë të parë nxënësve, studentëve, mësuesve, arsimtarëve dhe profesorëve të letërsisë, arteve dhe shkencëtarëve për t’u njohur me krijuesit shkencor, letrar shqiptarë , etj. përkatësisht me veprat e tyre shkencore dhe letrare.
I vetëdijshëm për rëndësinë e këtij doracaku informative, për numrin bukur të madh të autorëve që dhanë kontribut të pashembullt në ngritjen e kështjellës së diturisë në mjekësi,ekonomi, jurispondencë kombëtare dhe ndërkombëtare, në letërsi etj.,jemi ndalur tek disa studiues të ASHASHA-AAAS, që mendojë, janë të domosdoshme të thuhen me rastin e botimit të këtij libri.
Shkencëtarët, shkrimtarët shqiptarë,për shkaqe të njohura u detyruan të shpërngulën në Evropë, Amerikë, Australi etj., qoftë nga regjimi komunist në Shqipëri , qoftë edhe nga represaliet sllavo-komuniste në Jugosllavi si dhe në kohën e egër të sundimit të Sllobodan Millosheviqit në Serbo-Sllavi..
Veprat e shkencëtarëve dhe shkrimtarëve shqiptar të ASHASHA- AAAS-it, të shumtën e rasteve u botuan jashtë atdheut, nëpër gazeta dhe revista, kudo në shtetet e Evropës, Amerikës, Azisë, Afrikës e deri në Australinë e largët. Shumica dërmuese e tyre u botuan nëpër të përkohshme, e shumë pak si libra me vete.
Gjithë këto të dhëna flasin për një popull të pafat gjatë historisë tonë të bujshme. Varfëria dhe mjerimi i përcillte shkencëtaret dhe shkrimtarët shqiptarë në vende të ndryshme të botës. Si do që të jetë, ato rreze drite që lëshuan veprat e tyre, edhe pse autorët nuk arritën t’i ngrohin as t’i ndriçojnë, ato kurrë.
Drita e tyre gjithnjë e më shumë, me kalimin e kohës, pas vitit 1995, u bë edhe më e forte, edhe me ndriçuese duke i botuar studimet e tyre në revistën shkencore të ASHASHA-AAAS-it “Dituria”.
Gjykuar sipas burimeve të kohës (arkivit të akademisë së ASHASHA-AAAS-it në New York) gjetën vend të gjithë akademikët ( aq sa mundëm ti sigurojmë biografitë dhe bibliografitë e tyre), të cilët në një mënyrë ose tjetër, lanë gjurmë në shkencë, letërsi dhe art deri në ditët e sotme, edhe nëse gjatë jetës së tyre nuk arritën t’i botojnë studimet apo krijimet e tyre shkencore, letrare, artistike në libra të veçantë.
Pas vitit 1995,përkatësisht shkencëtarët dhe letrarët bashkëkohorë shqiptarë, pa dallim ku u shkrua dhe u botua, në këtë “Enciklopedi”… do të zë vend të merituar duke përfshirë këtu gjithë ata akademikë që botuan ndonjë vepër shkencore apo letrare, pa hyrë në vlerat e tyre shkencore, letrare e artistike.
Kur është fjala për shkencëtarët dhe shkrimtarët që veprat e tyre i shkruan dhe i botuan në gjuhë të huaja(në vendet ku jetuan dhe jetojnë), jemi përpjekur që titujt t’i shënojmë në origjinal dhe të përkthyer.
Ndërsa shkencëtarë dhe shkrimtarë tanë,edhe pse jetuan dhe krijuan në rrethana të caktuara, ata identitetin e tyre kombëtar e dëshmuan me veprat e tyre, me përmbajtjet e veprave, me personazhet, me ambientin, e madje edhe me deklaratat e tyre së janë shqiptarë.
Gjatë shkrimit të këtij doracaku për 5 vjet pandërprerë më kanë përcjellë edhe probleme të ndryshme në grumbullimin dhe sistemimin e të dhënave.
Mirëpo falë konsultimit të një literature të gjerë, kam arritur që pak a shumë, në mënyrë informative t’i njoftojë lexuesit shqiptar edhe më gjerë, me një numër të madh krijuesish shkencorë ( mbi 100 shkencëtarë të AAAS-it ) që shkruan dhe botuan librat e tyre , përkatësisht që lanë gjurmë gjatë shekullit XX dhe XXI, qoftë jashtë truallit amë, qoftë edhe në token e të parëve, ku edhe zë fill krijimtaria shkencore, letrare e artistike e shqiptarëve.
Shpresojë që botimi i këtij doracaku informative do t’i gjejë lexuesit e vet, përkatësisht do t’u dali në ndihmë në radhë të parë lexuesve, nxënëseve e studentëve, mësuesve e arsimtarëve, për t´i njohur më mire dhe më për së afërmi gjithë ata që shkruan dhe botuan, së paku një libër shkencor, libër me vjersha apo tregime, dramë apo roman, kritikë apo studim letrar.
Në fund, me rastin e këtij botimi të këtij libri, u bëj apel gjithë shkencëtarëve, krijuesve të AAAS-it që e gjejnë emrin e tyre në këtë doracak si dhe atyre që për shkaqe objektive nuk kanë hyrë në libër, e që kanë botuar ndonjë vepër shkencore apo letrare deri më 31 dhjetor 2019, që të m’i dërgojnë të dhënat biografike dhe bibliografike, sipas kritereve shkencorë dhe letrarë, në mënyrë që kur ky libër të botohet dhe do të dal në shitje (24.03.2020) t’i bëjmë korrigjimet, plotësimet me fakte të reja, sidomos me ato që mungojnë, në mënyrë që libri t’u shërbejë dashamirëve të shkencës dhe letërsisë si nevojë e domosdoshme në shkollim të ultë apo të mesëm, universitar apo pasuniversitar përkatësisht në jetën e përditshme,për të fituar një pasqyrë reale për gjithë atë që u krijua në literature shqiptare në AAAS.
Ky apel vlen për të gjithë krijuesit shqiptar (të AAAS-it) kudo qofshin, e sidomos për ata që krijojnë jashtë trojeve etnike shqiptare, të cilët në këtë njëzetvjeteshin e fundit janë të shumtë.
Pikërisht shënimet për këta krijues(shkencëtarë, letrarë etj) do ta plotësonin këtë doracak, i cili do t’u shërbente mu këtyre krijuesve për t’u rrëfyer njerëzve ku jetojnë për të arritur në fushën e shkencës,letërsisë dhe artit shqiptar kudo që ndodhën shqiptarët.
