Dy
janë format më të njohura dhe më të hershme të dramës të njohura që nga
antikiteti e deri më sot. Ato janë: tragjedia dhe komedia. Në tragjedi trajtohen veprime serioze, kurse në komedi
veprime qesharake.
Tragjedia është vepër e tillë dramatike
në të cilën personazhi kryesor, duke luftuar për idealet dhe qëllimet e tij të
larta shoqërore, bie në luftë dhe humbja e tij shkakton, sipas Aristotelit,
teoricienit të parë të tragjedisë, “ndenjën
e frikës dhe të mëshirës” duke bërë
spastrimin e ndjenjave të shikuesve,
e cila quhet katarzë (gr. kátharsis
sipas kathaírō – pastroj). Heroi i
tragjedisë shquhet për karakterin dhe vullnetin e tij të fortë, për
këmbëngulësinë në bindjet e veta dhe vendosshmërinë në luftën e tij të pakompromis kundër forcave kundërshtare.
Si bartës i drejtësisë dhe i virtyteve të larta njerëzore ai është mishërim i
aspiratave të popullit duke qenë gjinjë në konflikt me forcat e errëta
shoqërrore. Vdekja e tij shkaktohet nga i ashtuquajturi faj tragjik, të shkaktuar
në momentin e hutisë, mashtrimit dhe gënjeshtrës nga personazhet e tjera ose
nga ndonjë mosmarrëveshje. Fundi tragjik është çmimi i fundit të cilin ai e
paguan me jetë. Tragjedia pati ndikim të madh te masat popullore për ralizimin
e lrisë, drejtësisë etj., për çka flijohen individët duke mbrojtur ligjet e
pashkruara, të cilat janë shprehje e vullnetit të hyjnive, duke iu kundërvënë
ligjeve të shkruara të cilët ua imponojnë arrogantët dhe sundimtarët e vrazhdë,
uzurpatorët ose tiranët. Në këtë luftë derdhet gjak dhe vdesin individët të
cilët, me vdekjen e tyre, shkaktojnë ndjenjën e frikës dhe të
tmerrit. Por jo të gjitha vdekjet shkaktojnë ndjenjën e njëjtë: vdekja
e personave negativë shpesh sjell deri te fitorja në skenë, kurse vdekja e
heronjve pozitivë, iedalë, shkakton pikëllim te shikuesit (kështu, p.sh. te
“Hamleti” çasti tragjik është mbështetur në fatin e Ofelisë dhe në vdekjen e
Hamletit dhe Laertit, ku shikuesit përjetojnë dhembje dhe mëshirë, kurse në
vdekjen e xhaxhait të Hamletit dhe në vdekjen e nënës e cila pi gotën me verë
të helmuar dedikuar Hamletit ose Laertit, shfaqet një lloj lehtësimi te shikuesit
dhe ndjenja e dënimit të drejtë si dëmshpërblim për tragjedinë e shkaktuar).
Tragjikë janë ata persona të cilët
vdesin në skenë duke u sakrifikuar për qëllime morale dhe ideale të larta.
Tragjedia lulëzimin më të madh e
përjetoi në kulturën antike greke në shekullin V p.e.s. Sipas mendimit të
Aristotelit, ajo lindi nga ceremonitë kushtuar hyut Dionis ashtu që korifeu në
këngët korale ndahej nga kori dhe recitonte vargje të pavarura dhe zhvillonte
bisedë me korin. Emërtimi tragjedi vjen nga fjala greke trágos, që do të thotë cjap dhe ōdé,
këngë, nga këndej me siguri në atë
kohë anëtarët e korit mbështilleshin me lëkurën e cjapit, duke i prezantuar
përcjellësit mitikë të Dionisit. Sipas gojëdhënës greke themlues i tragjedisë
konsiderohet Tespisi, kurse tragjedianët më të mëdhenj grekë janë: Eskili (525-456) i cili ka shkruar
rreth 90 tragjedi, nga të cilat janë ruajtur të plota: “Lutëset”,”Persët”,“Të shtatë kundër Tebës”,” Agamemnoni”,”Koeforet”,”Eumenidet” që janë pjesë përbërëse të trologjisë “Orestia”. Eskili bëri shumë për përparimin e skenografisë, luajti si aktor, pastaj
si regjisor, mësues i korit dhe i valles, i shkurtoi këngët e vjetra korale,
futi aktorin e dytë kurse nga Sofokliu mori aktorin e tretë. Sofokliu (496-406) në gjininë e tragjedisë
ka qenë shumë më prodhimtar se Eskili. Sipas dëshmive të autorëve antikë, ai ka
shkruar rreth 123 tragjedi, nga të cilat kanë mbetur të plota, si drama
satirike “Ihneutët (“Kërkuesit e gjurmëve”). Nga 115 veprat e tij, nga të cilat njihen vetëm titujt,
kanë mbetur diçka më tepër se një mijë fragmente. Nga Sofokliu njihen këto tragjedi:
“Edipi në Kolonë”,”Elektra”,”Trahiniet”,”Ajaksi”,”Antigona”, “Edipi mbret”. Të
gjitha subjektet e tragjedive dhe të dramave satirike, Sofokliu i merrte nga
mitologjia dhe legjendat e ndryshme. Burim i pashtershëm, si për shkrimtarët e
tjerë, ashtu edhe për Sofokliun, kanë qenë poemat e Homerit. Sofokliu futi
aktorin e tretë dhe me këtë tragjedia greke mori formën e saj përfundimtare, zmadhoi numrin e njerëzve në kor prej 12
në 15, por e zvogëloi rëndësinë e mëparshme
të tij në ekzekutimin e tragjedisë: kori
te Sofokliu nuk merr pjesë drejpëdrejt në veprim, por luan rolin e vëzhguesit pasiv dhe të përcjellësit
të veprimit, pa ndikim të madh në të.
Krijoi tema të rëndësishme dramatike dhe figura monumentale dramatike (Edipi,
Antigona, Jokasta, Klitemnestra), të cilat do t’i përpunojnë më vonë
dramaturgët e mëvonshëm. Filozofi grek Aristoteli në “Poetikën” e tij shkruan: Sofokliu p.sh. thoshte se ay i paraqiste njerëzit si duhet të ishin,
ndërsa Euripidi i paraqiste ashtu si
ishin” (Aristoteli, Poetika, Rilindja,
Prishtinë, 1968, f. 96). Tragjedian i madh grek ka qenë edhe Euripidi (485-406). Nga veprat e tij kanë mbetur 18 dhe disa fragmente. Ndër tragjeditë e tij
përmenden: “Medeja”, “Elektra”, “Hekuba”, Ifigjenia në Tauridë”
etj. Euripidi ka qenë shumë i larmishëm
në përdorimin e mjeteve skenike: futi prologët të cilët shikuesve para dëgjimit
dhe shikimit të tragjedisë u shpjegonin veprimin e tragjedisë, pastaj futi
monoditë dhe duetet (nërfutje të kënduara), e theksonte mjaft muzikën me çka
konsierohet si nismëtar i melodramës.
Si shihet tragjedia e vjetër greke kishte karakter ceremonial. Tematika e saj
është marrë nga mitet, kurse në shfaqje kori ka luajtur rol shumë të
rëndësishëm. Rolet i luanin aktorët të cilët mbanin maska. Pjesët kryesore të tragjedisë sipas Aristotelit ishin: prologu
(gr.prólogos – fjalë, të folur në fillim, parathënie), pastaj episodi (gr. epeisódion, hyrja e
aktorëve kah kori) që shënonte pjesën
dialogjike midis këngëve korale, stasimën (gr.stásimon, këngë që
këndohet duke qëndruar në këmbë) dmth. këngë korale midis pjesëve
dialogjike dhe eksodën (gr. éksodos- dalje)
është pjesa e plotë e tragjedisë, pas së cilës s’ka më këngë korale, pra,
eksoda paraqet këngën dalëse në fund të tragjedisë. (Aristoteli, Poetika, Rilindja, Prishtinë, 1968, f.52). Dialogët në tragjedi
recitoheshin, kurse këngët këndoheshin në përcjellje të valles dhe muzikës të
cilën e komunikonte vetë poeti. Me kalimin e kohës tragjedia e humbi karakterin
ceremonial, roli i korit është më i vogël ose s’ekziton fare, kompozicioni i
saj është më i lirë, kurse tematikën mitike e zëvendëson tematika historike ose
tematika e kundëthënieve aktuale shoqërore. Po sipas Aristoteli tragjedia përbëhet prej gjashtë elementeve: fabulës, karaktereve,
mendimit, skenës, të folurit dhe melopesë
(muzikës).
Komedia – si edhe tragjedia është një
lloj i dramës e cila u zhvillua nga ceremonitë popullore. Këtë e dëshmon edhe
vetë fjala kōmōdía e cila u krijua nga fjala kômos që do të thotë
procesion i gëzueshëm dhe fjala ōdé – këngë. Edhe komedia lindi
dhe u zhvillua në Greqinë e lashtë. Origjina e saj është në shfaqjet e
gëzueshme popullore që përcillnin me këngë e valle proçesionet për nder të hyut
të verës e të gëzimit, Dionisit ose Bakut. Lulëzimin e saj më të madh e arriti
në Athinë. Komediografi më i njohur ka qenë Aristofani (445-385), komediograf grek nga Athina. Nga 44 komeditë e tij janë ruajtur vetëm 11 dhe disa fragmente: “Aharnianët”, “Kalorësit”, “Retë”, “Grerëzat”, “Paqja”, “Zogjtë”, “Lisistrata”, “Themsmoforiet”, “Bretkosat”,
“Gratë në parlament” dhe “Pluti”. Sipas Milivoj Sollarit, komedia
e Aristofanit, për nga elementet e jashtme strukturore ngjan me tregjedinë.
Edhe në të rol me rëndësi luan kori, i cili, megjithatë, paraqet, për dallim
nga kori tragjik, një bashkësi fantastike (shpendët, bretkosat, retë). Në
kompozicionin e saj rol të rëndësishëm luan parabaza (gr. parábasis –
hyrje, të drejtuarit kah komosi; teprim,
shkelje), kënga e mesme drejtuar
publikut, dhe agoni (gr. agón – luftë,
garë, shqyrtim), garim i dy akterëve të dramës në të cilën njëri
zakonisht përfaqëson mendimin e autorit.
Komedia greke ka ndikuar në zhvillimin e komedisë në
të gjitha letërsitë evropiane. Veç tjerash ajo ka ndikuar edhe në zhvillimin e
komedisë romake, përfaqësues kryesor i së cilës në letërsinë romake është
Menandri (rreth 342-292 p.e.s.. Komedinë e tillë, në të cilën mungon kori,
kurse tamatika që trajton ajo është ajo e jetës private, të cilën e ka imituar
komedia romake, e cila përmes Plautit (254-184) do të ndikojë në zhvillimin e
komedisë deri në ditët tona. Tipi i tillë i komedisë krijon një varg të
karaktereve tipike (koprracin, thumbonjësin, mburracakun, dashnorin) dhe të
raporteve tipike (zënka midis babait dhe djalit, dashuria e plakut ndaj vajzës
së re) të cilat zgjidhen në mënyrë tipike (robi dinak me këtë rast ka rol të
nëndësishm).
Në
komedi përqeshen dhe vihen në lojë të metat njerëzore dhe shoqërore. Në të
luftohen dukuritë e shëmtuara në shoqëri duke përqeshur (tallur) çdo gjë që
është negative në jetën njerëzore dhe në shoqëri: marrëzitë (budallallëqet)
njerëzore, mendjemadhësinë, lakminë dhe etjen për pushtet, paturpësinë,
koprracinë, egoizmin, kokëboshësinë. Nga kjo komedia që nga fillimet e saj ka
qenë më afër relitetit duke depërtuar më thellësisht në jetën e rëndomtë
njerëzore. Ajo ka luajtur rol mësimor dhe edukativ, sepse duke i treguar njerëzit
dhe jetën si s’duhet të jenë, ajo i ka kujtuar shikuesit t’u shmangen cilësive
të këqija dhe të çlirohen nga të metat personale (vetjake). Edhe koncepti i së
qeshurës është mjaft i papërcaktuar. E qeshura s’është qëllimi i komedisë, ajo
është mjet me të cilin shërohen dhe shmangen cilësitë e këqija të njeriut. Të
përqeshësh do të thotë të kritikosh. Në të duhet të ketë frymë për t’u
përqeshur ndonjë dukuri dhe qeshja është gjykim – sikundër që nganjëherë vici
nuk është vetëm mendjehollësi e zbrazët, por është shpotitës, mendjemprehtë dhe
dinak, drejtuar në shkatërrimin e disa ekstrvagancave në shoqëri, kështu edhe
të qeshurit në komedi ngjitet nga shakaja deri te humori, përmes ironisë,
alegorisë dhe sarkazmit deri te satira e ashpër. Përqeshja e dukurive negative
në shoqëri arrihet me anë të paraqitjes komike të këtyre dukurive. Komike është e gjithë ajo që paraqet
disharmoni midis mundësive reale të një personi dhe të pretendimeve, dëshirave,
vendimeve të tij. Komik është p.sh. frikacaku i cili mbahet për trim; koprraci
i cili flen në arkën e parave, dhe gjithmonë ankohet se do ta pësojë nga
varfnjakët; sahanëpirësi i cili, si
njeri, duhet ta ketë dinjitetin e njeriut, kurse ai përulet, bëhet servil,
puthador; atdhetari i rrejshëm ose filantropi, i cili është vetëm me fjalë, e
në të vërtetë është vetjak dhe mizantrop; filozofi i ngathët i cili mbahet i
ditur e në të vërtetë është bosh etj. Komikja mund të jetë e llojeve të
ndryshme. Kur ka për qëllim vetëm të shkaktojë të qeshur, atëherë ajo është e
qeshur e zakonshme (shakaja), e cila
shpesh mund të kalojë në shaka të trashë ose në farsë, kur përqeshen të
metat fizike dhe shpirtërore, kur cilësitë normale dhunshëm karikohen, kur
krijohen skena vulgare, ose përgjithësisht kur komikja paraqitet në formën e
pashije, në formën e tepruar artistike. Llojin e pastër të komikes e kemi
atëherë kur dobësitë e ndryshme të njeriut paraqiten si pjesë përbërërse
normale njerëzore dhe sipas kësaj edhe duhet pranuar si të tilla: pa njëfarë
krenarie, s’ka as dinjitet etj. Prej këndej njerëzit e paraqitur në këtë formë
të komikes janë mjaft realë, të afërt me shikuesit ose lexuesit, shpesh simpatikë.
Megjithatë, kur cilësitë negative të ndonjë individi ose të një dukurie janë aq
të shprehura dhe aq të rëndësishme sa zhdukin çdo gjë që është njerëzore te
njeriu, atëherë e qeshura shndërrohet në satirë,
dmth. në mohimin e atij individi dhe dukurie (patriotizmi i rrejshëm i cili
kalon në tradhti nacionale). Nëse disa cilësi negative te disa individë janë
thjesht dobësi të rëndomta njerëzore dhe nuk janë të zhvilluara në masë të
madhe, dhe këta individë kanë edhe disa cilësi pozitive dhe vuajnë edhe vetë
për shkak të metave, atëherë komikja shndërrohet në humor dmth. në raportin e këtillë të shkrimtarit ndaj këtyre që t’i
qeshë, por edhe në të njëjtën kohë edhe t’i dojë duke shprehur për ta simpati,
si ndaj njerëzve të cilët kanë dobësi, por kanë edhe virtyte, andaj edhe për
këtë shkak humori quhet edhe “e qeshur
me lot”.
Komedia dallon nga tragjedia edhe me
thurjen kompozicionale. Në komedi numri i personazheve zakonisht është më i
madh, veprimi është më i ndërlikuar dhe më i gjallë, thurja përbëhet prej disa
intrigash, kurse pesonazhet janë më të natyrshëm, më afër jetës sesa në
tragjedi. Veç kësaj shthurja është përherë e lumtur, çdo gjë përfundon me
qetësimin e kundërthënieve të shumta dhe me fitoren e parimit të arsyes në
jetë. Madje edhe kur pëson thyerje në ndërmarrjet e tij edhe personazhi
kryesor, kjo konsiderohet si përfundim i lumtur, sepse kanë pësuar falimentim
parimet negative në jetë (rrena, dyftyrësia, koprracia, krenaria, fryrja,
jonjerëzia etj.) dhe kanë fituar arsyeja, e drejta, nderi etj.
Sipas gjërësisë së objektit të cilin e
trajton ose sipas mënyrës së krijimit të komikes, komedia ndahet në disa
nënlloje: komedia e intrigës ose e situatës, komedia e karakterit ose komedia psikologjike, komedia zakonore ose shoqërore.
Në
komedinë e inrigës interes kryesor
paraqet thurja, e cila zakonisht mbështetet në mosmarrëveshje, huti, pakujdesi
dhe habi. Veprimi merr kthesa më të papritura, kurse intriga është e ndërlikuar
dhe e ngatërruar. Komiciteti arrihet më së shumti duke e vënë personazhin në
situata qesharake (p.sh. një personazh flet me një personazh për të cilin
mendon se është ndonjë personazh tjetër), prandaj kjo komedi quhet edhe komedi e situatës).
Në
komedinë e karakterit përqeshen
veset e individëve, të cilët kanë arritur në shkallën e pasionit: koprracia,
mburracakëria, fryrja, dyftyrësia. Këto vese e vënë në lëvizje gjithë veprimin
dramatik, dhe bartësit e tyre në fund të komedisë përqeshen ( K.Floqi “Zi e më zi”, “Nder e qytetni”, “Burri-burrë”
etj).
Në
komedinë
zakonore paraqiten zakonisht në mënyrë satirike të metat e tërë
shoqërisë dhe të grupeve të veçanta dhe të klasave shoqërore, andaj këto komedi
konsiderohen si komedi më të rëndësishme shoqërore (K. Floqi ”Kundërshtarët e prikës” etj.). Komedia
përpunon tema të rëndësishme shoqërore, psikologjike dhe morale. Kjo ka qenë
aktuale në të gjitha kohërat dhe duke i falënderuar karakterit të saj themelor ka
qenë më tërheqëse nga të gjitha format dramatike. Ajo ka ndryshuar gjatë
shekujve varësisht nga struktura e shoqërisë dhe e ngjarjeve historike. Edhe në
aspektin e origjinës nuk mund ta lokalizojmë (vendosim) në një vend dhe në një
kulturë. Edhe komedia, si edhe veprat e tjera letrare, janë krijuar në mjedise
të ndryshme dhe se në fushën e komediografisë ndikimet janë shumë
më të mëdha sesa në format e tjera letrare.
Në
mesjetë u zhvillua një tip i veçantë i dramës e cila lindi në bazë të
ceremonive fetare kristiane. Liturgjia kishtare gradualisht merr formë
dramatike në dialogje, në këngëtim dhe me ndryshimin e situatave dramatike,
respektivisht të skenave të veçanta, dhe shkallëshkallë ndahet nga ceremonia në
shfaqje të pavarura dramatike. Shfaqjet e tilla quhen misterie ose mirakle,
moralitete.
Në to përpunoheshin ngjarje nga mitologjia biblike, në veçanti nga jeta e
krishtit, kurse personazhet respektivisht ngjarjet nga jeta e shejtnorëve të
veçantë ose martirëve. Në fillim drama kishtare shfaqej në brendi të
kishës, kurse më vonë në fushë të hapur, para besimtarëve të shumtë, që te ta
të zgjohen ndjenjat religjioze (fetare) dhe forcimi i dogmave fetare. Shfaqjet
e këtyre dramave zgjatnin disa ditë dhe në to merrnin pjesë një numër i madh i
njerëzve, sepse në shfaqjen “Vuajtja e
Shpëtimtarit tonë” është dashur
të përfshihen të gjitha mundimete krishtit dhe të paraqiten dramatikisht.
Shpesh në dramat e tilla përfshiheshin edhe skena nga jeta e përditshme dhe
elemente komike, në gjuhën e popullit.
Sipas
modeleve klasike janë shkruar shumë komedi në kohën e renesansës, duke iu
përmbajtur rreptësisht modeleve të vjetra. Mirëpo, modelet e tilla të komedive
erudite dhe tradicionale nuk u përgjigjeshin ndryshimeve në shoqëri dhe
njerëzve me pikëpamje krejt të reja. Dhe si kundërshtim i komedive të tilla, në
Itali u zhvillua njëlloj tjetër i komedisë i mbështetur në teatrin e zhvilluar
popullor, e ashtuquajtura commedia dell’arte (komedia del arte), kryesisht me karakter popullor e me aktorë
profesionalë, të cilët bashkoheshin në shoqëritë e para teatrore. Personazhet
ishin të fiksuar (p.sh. koprraci plak-Pantallone,
Pulçinela – dinak, Harlekini – llupës etj.), mbanin maska (maschere) të cilat i karakterizonin. Dialogët zakonisht
improvizoheshin në bazë të përmbajtjes së përshkruar më parë, skenarit
(it. canovaccio-kanovaço). Commedia dell’arte gjatë kohës së ekzistencës së saj
(shekujt XVI-XVIII) rrit repertorin e motiveve, situatave dhe pesonazheve,
zgjëroi interesin për komedinë dhe ndikoi mjaft në veprat e mëvonshme
komediografike.
Veç dramës në kuptimin
e ngushtë të fjalës,
shpesh përmenden edhe disa lloje të veçanta të dramatike, të cilat mund të
kuptohen si nënlloje të dramës ose të komedisë, por edhe si lloje të veçanta
letrare. Në këto
lloje ose nënlloje të dramës bëjnë pjesë: melodrama, drama muzikore që ka edhe nëndarjet e saj (operën, operetën dhe baletin),
farsa dhe vodëvili.
Melodrama
– sipas
gr. μέλoς - këngë dhe δρãμa - veprim, është
dramë sentimentale (me vrasje, rinjohje, rreziqe të fshehta, brejtje
ndërgjegjesh, dashurive të shfrenuara) e përcjellë me muzikë. Pra, është dramë
me këdim dhe muzikë. Personazhet e saj janë të idealizuara, të cilët pas shumë
psherëtimash, lotve dhe situatave patetike çdo gjë mbaron me lumturi. Njihet
edhe me emërtime si: lojë teatrore me muzikë, pjesë nga jeta popullore etj.
Drama
muzikore – është lloj i dramës ku muzika është mjeti themelor i
shprehjes. Në këtë lloj të dramës
përmenden: baleti, opereta dhe opera.
Baleti
(fr.ballet, it.balletto) – formë skenike në të cilën veprimi dramatik paraqitet përmes valles me përcjellje të
muzikës. Përmbajtja në balet merret nga legjendat ose përrallat popullore. (“Halili e Hajria” e Tish Daisë, “Cuca e maleve “e N. Zoraqit etj.)
Opereta
(it. opretta – operë e vogël) – është formë
muzikore-skenike me karakter zbavitës dhe komik, në të cilën teksti vendevende
shprehet me të folur, kurse pjesërisht këndohet. U krijua në Vjenë, ku një varg
kompozitorësh duke filluar nga J. Shtrausi, F. Shopeni (krijues i operës së
parë), operën e përvetësojnë edhe kompozitorë të tjerë si p.sh. ZH. Ofenbahu në
Pariz, njëri nga kompozitorët më të mëdhenj të operës.
Opera
(it.opera nga lat. opus, operis –
vepër) dramë muzikore në të cilën
teksti shprehet ekskluzivisht me mjetet muzikore vokale intrumentale. Baza
tekstuale e operës quhet libreto. E tërë përmbajtja
komponohet për t’u kënduar. Personazhet i këndojnë rolet e tyre, kurse kënga e
tyre përcillet me muzikë. Këtu zakonisht paraqiten dy autorë: shkrimtari i cili
e shkruan tekstin (libreton) dhe kompozitori i cili e bën përpunimin muzikor (“Mrika” e Prenk Jakovës etj.).
Farsa
(fr. farce nga lat.farcire: plotësoj) – është lloj letrar në teatrin
mesjetar francez. Farsat janë pjesë të shkurtra me karakter të theksuar komik.
Ato janë shfaqur si meslojë në shfaqjen e misterieve, me qëllim të ndryshimit
të tonit të zbavitjes së publikut midis dy veprave serioze, me personazhe mjaft
të karikuara, kurse thurja ndërtohet mbi mosmarrëveshjet midis personazheve. Me
gjasë nga këtej e ka emërtimin kjo gjini, i ngjashëm me mimin antik. Më vonë
farsat janë luajtur si tërësi të pavarura. Ato shquhen për shkathtësinë e
theksuar dramatike: shquhen për veprimin e gjallë, plot situata të shpejta dhe
të papritura. Përveç efekteve të jashtme në të janë të theksuara vijat e
karakterit të personazheve me çka kjo i afrohet komedisë.
Vodëvili
(fr. vaudeville) – është pjesë e
vogël teatrore me një përmbajtje të lehtë komike, shpesh me një akt. Vodëvilin,
sipas rregullit, e përcjell melodia e thjeshtë e lehtë, e afërt me këngën
popullore. Në shekullin e tetëmbëdhjetë shkrimtarët fillojnë t’inkudrojnë si
kuplete në pjesët me karakter komik (comédie à vaudeville ose opopéra-comique
en vaudeville) etj.
Pastorala
(it. dramma pastorale) – është
formë e dramës e cila lindi në shekullin XVI në itali. Në të përfshihen
elemente të cilat e lidhin me idilën, respektivisht me eklogën, ku si
personazhe kryesore janë barinjtë dhe bareshat të cilat përmes dialogëve dhe
këngës trajtojnë problematikën dashurore. Tematika e saj është
idilike-sentimentale. Temat e saj më të shpeshta janë: gjithfuqia e dashurisë,
kthimi i pranverës, gëzimi i jetës fushore, kënaqësia në gjueti etj. Veprimi i
saj zhvillohet në një ambient idilik, arkadik, kurse personazhet janë barinj
dhe baresha të maskuara të cilat duhet të jenë simbol i rendit dhe i jetës së
vërtetë, që i kundërvihet jetës së rrejshm mondane...
