Shkenca
e letërsisë si edhe shkencat e tjera, shërbehen me lloje të ndryshme shkrimesh
për t’i njoftuar lexuasit me hulumtimet dhe me rezultatet e veta. Në këto lloje
më të njohura janë: shënimi, artikulli, shqyrtimi dhe studimi (monografia). Të
gjitha këto forma shërbehen me metodën e njëjtë: me metodën e argumentimit, por
dallojnë për nga madhësia dhe gjërësia e objektit të cilin e hulumtojnë. Metoda
e argumentimit qëndon në atë që një çështje të zbërthehet në pjesët e saj
themelore (analiza); pastaj këto pjesë karakterizohen dhe vlerësohen me anë të
argumenteve: shembujve, fakteve, krahasimeve, kundërthënieve etj. Për t’u vërtetuar
dhe shpjeguar raporti i ndërsjellë i tyre dhe, në fund, nga e tërë kjo të
nxirret përfundimi si gjykim mbi këtë çështje (sinteza). Për këtë arsye secili
nga këto shkrime përbëhet prej hyrjes, përpunimit dhe përfundimit.
Më
të vogla për nga vëllimi nga të gjitha këto shkrime janë shënimi dhe artikulli.
Në artikull diskutohet (shkruhet) ose për ndonjë çështje të vogël, ose vetëm
për një aspekt të ndonjë çështjeje më të madhe, ose jepet vështrimi i
përgjithshëm për ndonjë çështje më të madhe (paraqitja e ndonjë vepre letrare,
vlerësimi i kompozicionit të ndonjë romani, vështrimi i përgjithshëm për ndonjë
shkrimtar), kurse në shënim edhe më ngushtë përcaktohet një çështje me
theksimin e ndonjë të dhëne karakteristike dhe të re.
Shqyrtimi
është më i madh për nga vëllimi nga artikulli dhe hyn në vlerësimin e një çështjeje.
Derisa për artikulli mjafton ndonjë dije e përgjithshme mbi çështjen e caktuar,
për shqyrtimin nevojiten hulumtime paraprake të gjera dhe të thella të objektit
dhe mbledhja e kujdesshme e materialit. Shkrimtari i shqyrtimit e dokumenton
atë pohim; prandaj në shqyrtim është e zakonshme që në tekst, në vërejtje të
shënohet i tërë materiali argumentues (dokumentues).
Studimi
është shqyrtim i vëllimit më të madh në të cilin shkrimtari flet për ndonjë
çështje më të madhe: për jetën dhe veprën e një shkrimtari, për një epokë të
tërë letrare, për zhvillimin e një gjinie letrare gjatë një shekulli, ose për
më shumë decenie, për ndikimin e një letërsie në tjetrën etj. Kur studimi
merret vetëm me një problem të tërësishëm, ose me një problem special shkencor,
ose vetëm me një shkrimtar, duke u përpjekur që sa më hollësisht ta shtrojë
lëndën të cilën e hulumton, atëherë ai quhet monografi.
