Nga Julian BARNES, fitues i çmimit Man Booker Prize 2011
Nuk jam shumë i interesuar në ditët e mia shkollore. Dhe nuk ndiej ndonjë nostalgji për ato ditë. Por shkolla është vendi ku kjo filloi, kështu kam nevojë të kthehem shkurt te ca rastësi të cilat janë rritur në anekdota, kam nevojë të kthehem te ca kujtime të përafërta, të cilat koha i ka shfytyruar në diç të sigurt. Nëse nuk mund të jem i sigurt më për ndodhitë aktuale, unë mund të jem të paktën i saktë me përshtypjet e mbresat që ato fakte kanë lënë. Kjo është më e mira që unë di të përdor.
Atje ishim tre prej nesh, dhe ai tash bëri të katërtin. Nuk kishim pritur të shtonim numrin tonë të mirë: grupazhet dhe palët kishin ndodhur shumë kohë më parë, dhe ne tanimë ishim duke filluar ta përfytyrojmë ikjen tonë prej shkollës nëpër jetë. Emri i tij ishte Adrian Finn, një djalosh i gjatë, i druajtur, i cili në fillim i mbante sytë përdhe dhe mendjen për vete. Për një ditë a dy, ne pak e vumë vëmendje në te: në shkollën tonë kishte pak ceremoni mirëseardhjeje, bënim vetëm të kundërtën e kësaj, induksionin ndëshkimor. Ne sapo e regjistruam praninë e tij dhe pritëm.
Mësuesit ishin më të interesuar në te nga ç’ishim ne. Ata duhej ta zbulonin zgjuarsinë e tij dhe arsyen e disiplinës, të vlerësonin sa kishte qenë më herët i mësuar mirë, dhe nëse ai kishte mundësi ta tregojë “materialin e diturisë”. Në mëngjesin e tretë të atij sezoni shkollor të vjeshtës, kishim orë historie me Joe Hunt-in Plak, i dashur përdhunshëm në rrobën e tij tre-pjesëshe, mësues sistemi i kontrollit i të cilit varej në mbajtjen e mërzisë së mjaftueshme por jo të tepruar.
“Tash ju do të kujtoheni se unë kërkova prej jush të lexoni paraprakisht rreth sundimit të Henry VIII.” Colini, Alexi dhe unë i hodhëm një sy njëri tjetrit, duke shpresuar që pyetja nuk do të lëvizte lehtë, si mizë peshkatari, të zbriste në njërën prej kokave tona. “Kushdo të pëlqente të ofrojë një karaakterizim të epokës?” Ai tërhoqi përfundimin e vet prej syve tanë të shmangur. “Mire, mbase, Marshalli. Si do ta përshkruash ti sundimin e Henry-t të VIII-të?”
Lehtësimi ynë qe më i mafh se kureshtja jonë, pasi Marshalli ishte një i matur që nuk di – asgjë i cili e kishte të munguar zbulimin e injorancës së vërtetë. Ai kërkonte ndërlikueshmëritë e mundshme të fshehura në pyetje para se përfundimisht ta gjente një përgjigje.
“Atje kishte trazira, zotëri.”
Një shpërthim i të buzëqeshurit me vetëkënaqësi mezi të kontrolluar, Hunt buzëqeshi pothuajse vetvetiu.
“Do kujdesesh, mbase, ta shtjellosh më hollësisht?”
Marshalli e pohoi me kokë një miratim të ngadaltë. Ndonëse ca me zgjatje, pa se aty nuk kishte kohë për maturi. “Unë do të thoja atje kishte trazirë të madhe, zotëri.”
“Finn, pastaj. A je i zoti në këtë periudhë?”
Djaloshi i ri ishte ulur një rresht para dhe nga ana ime e majtë. Ai nuk kishte treguar reagim të dukshëm për idiotësitë e Marshallit.
“Jo, vërtet, zotëri, jam i frikësuar. Por atje është një vijë e mendimit sipas të cilës krejt çka vërtet mund të thuhet për ndonjë ngjarje historike – edhe për shpërthimin e Luftës së Parë Botërore, për shembull – është se “diçka ndodhi”
‘Eshtë atje ajo vijë, vërtet? Mirë, kjo do të më vër mua jashtë punes, apo jo?’ Pas ca qeshjeje lajkatuese Joe Hunt Plaku fali plogështinë tonë të pushimit dhe na mbushi mbi poligaminë e kasapit të mbretërisë.
Në pushimin tjetër, unë e kërkova Finnin jashtë. “Jam Tony Webster” Ai shikonte në mua me kujdes. “Vijë e madhe për Hunt-in.” Ai dukej të mos e dinte për çka e kisha fjalën. “Rreth diçka ndodhi”.
“Oh,Po. Unë isha më parë i zhgënjyer ai nuk e ka kapur atë.”
Kjo nuk ishte çka ai ishte marrë me mend ta thotë.
Hollësia tjetër që unë sjell ndër mend: ne tre, si një simbol i lidhjes tonë, mbanim orët e dorës me fytyrë kthyer brenda kyçit të dorës. Kjo ishte një paraqitje e jashtme, natyrisht, por mbase dhe diçka më tepër. Kjo e bënte kohën të ndjehej si një diçka personale, bile sekrete. Ne pritëm që Adriani ta vinte re gjestin, dhe ta përcillte veshjen, por ai nuk e bëri këtë.
Vonë atë ditë – apo mbase ditën tjetër – kishim orë të dyfishtë të gjuhës angleze me Phil Dixon, një mësues i ri ardhur pikërisht poshtë prej Cambrisdge. Ai pëlqente të përdorte tekste bashkëkohore. Dhe do të hedhte jashtë sfidat tona të papritura. “Lindja, dhe Çiftimi dhe Vdekja” – kjo është çka T. S. Eliot thotë se është e gjitha. Ndonjë pyetje? Ai njëherë e krahasoi një hero të Shakespeare-it me Kirk Daglous-in në Spartacus. Dhe unë sjerll ndër mend si, kur ishim duke e diskutuar poezinë e Ted Hughes, ai vuri kokën e tij në një anim pedant e zyrtar dhe mërmëriti, “Natyrisht, ne të gjithë pyesim çka do të ndodhë kur ai të mbetet pa kafshët.” Nganjëherë, ai na drejtohej si “Zotërinj/” Natyrisht, ne e admironim.
Atë pasdite ai nxori një poezi pa titull, pa datë dhe pa emër autori, na dha dhjetë minuta ta studiojmë, pastaj kërkoi përgjigjet tona.
“Do të fillojmë me ty, Finn? Trego thjesht, çfarë ti do të thoje për çka bën fjalë kjo poezi?”
Adriani shikonte lart nga tavolina e tij. “Për Erosin dhe Thanatosin, zotëri.”
“Hmm. Vazhdo.”
“Seksin dhe vdekjen,” vazhdoi Finni, sikur kjo nuk kishte mundësi të ishte me pakuptimësi për rreshtin mbrapa të cilët nuk e kuptonin Greqishten. “Apopër dashurinë dhe vdekjen, nëse ju parapëlqeni. Parimi erotik, gjithsesi, ardhur në konflikt me parimin e vdekjes.Dhe ajo që pason nga ai konflikt, zotëri.”
Unë me sa duket isha duke u dukur më shumë i impresionuar nga sa Dixoni i shëndetshëm mendonte.
“Webster, na e sqaro më tej.”
“Unë pikërisht mendova kjo ishte një poezi për një buf hambari, zotëri.”
Kjo qe njëra prej dallimeve në mes ne treve dhe mikut tonë të ri. Ne ishim para së gjithash duke u pshurrur, përveç kur ishim serioz. Ai ishte para së gjithash serioz, përveç kur ishte duke u pshurrur. Kjo na merrte pakëz kohë ta bënim atë jashtë.
Adriani e lejoi veten të jetë i futur në grupin tonë, pa e pranuar se kjo ishte diçka që ai e kërkoi. Mbase ai nuk e kërkoi. Ai as i ndryshoi pikëpamjet e tij t’i vinte në akord me pikëpamjet tona. Në lutjet e mëngjesit ai do të dëgjohej të bashkohej në reagimet derisa Alexi dhe unë thjesht aktronim fjalët. Dhe Colini parapëlqente dredhinë satirike të palljes entuziaste të pseudo-fanatikut. Ne të tre i konsideronim sportet e shkollës një plan kripto-fashist për shtypjen e seks-nxitjes sonë. Adriani iu bashkua klubit skermë dhe bëri kërcim të lartë. Ne ishim ndërluftues e pjesëmarrs të rrahjes ton-shurdhër; ai erdhi te shkolla me klarinetin e tij. Kur Colini denoncoi familjen, unë e përqesha sistemin politik, dhe Alexi bëri vërejtje filozofike për natyrën e perceptuar të realitetit. Adriani mbajti këshillën e tij – për herë të parë, sidoqoftë. Jepte përshtypjen se besonte në gjërat. Ne poashtu besonim – kjo ishte pikërisht se ne dëshironim të besonim në gjërat tona vetiake, më tepër se ç’ kishte qenë vendosur për ne. Prandaj edhe për atë se çka mendonim për skepticizmin tonë spastrues.
Shkolla ishte në Londrën qendrore, dhe ne çdo ditë prej qyteteve tona të vogla udhëtonim deri tek ajo, duke kaluar nga një sistem kontrolli tek tjetri. Mbrapsht pastaj, gjërat ishin më të thjeshta: më pak para, jo pajisje elektronike, pak diktaturë mode, as të dashura.
Nuk kishte asgjë që do të na shkëpuste nga detyra e jonë njerëzore dhe birnore e cila ishte të studiojmë, të kalojmë provimet, të përdorim ato kualifikime për të gjetur një punë, dhe pastaj ta vëmë së bashku një mënyrë pakërcënueshëm më të plotë nga ajo e prindërve tanë, të cilët do ta aprovojnë, derisa privatisht e krahasojnë me jetët e tyre të mëhershme, të cilat kishin qenë më të thjeshta, dhe prandaj superiore. Asgjë nga kjo, natyrisht, nuk ishte deklaruar ndonjëherë, Darvinizmi i sjellshëm social i klasave të mesme angleze ngeli gjithnjë i nënkuptuar.
“, Prindërit, bastardë shkërdhatash” Colini u ankua një të Hëne në mesditë. “Ti, kur je i vogël, mendon se ata janë OK, pastaj e kupton se ata janë tamam si…”
“Henry iVIII-të,Col?” sugjeroi Adriani. Ne ishim duke filluar ta përdornim sensin e tij të ironisë, poashtu faktin që kjo mund të kthehej kundër nesh gjithashtu. Kur na ngacmonte, apo thërriste për seriozitet, ai më drejtohej mua si Anthony, Alexi do të bëhej Alexander, dhe Colinin padiskutim të shkëlqyeshëm e shkurtonte në Col.
“A nuk hifhërohesh nëse babai im do të kishte një gjysmë dyzine me gra?”
“Dhe do të ishte pabesueshëm i pasur.”
“Dhe do pikturohej nga Holbeini.”
“Dhe Papës do t’i thoshte të qërohej.”
“Ndonjë arsye e veçantë pse ata janë FB-as?” Alexi e pyeti Colinin.
“Unë dëshirova që ne të shkojmë te parku zbavitës. Ata thanë se kishin për ta kaluar fundjavën duke punuar në kopsht.”
Tamam: bastardë shkërdhatash. Përveç Adrianit, i cili dëgjonte për denoncimet, por rrallëherë bashkohej. Dhe megjithatë, kjo na dukej ne, se ai kishte më tepër arsye se shumica. Nëna e tij kishte dalë jashtë vite më parë, duke e lënë babain e tij të përballej me Adrianin dhe motrën e tij.
Shënime për autorin:
Julian Barnes është autor i dhjetë novelave të mëhershme, duke përfshirë Metroland/Toka e Metros, Flaubert’s Parrot?Papagalli i Flaubertit, A History of the World in 10 1/2 Chapters/Historia e Botës në10 1/2Kapituj , dhe Arthur & George/Arturi dhe Gjorgji; tre libra me tregime të shkurtra. Cross Chanel/Kanali Kryqezor, the Limon Table/Tryeza e limonit, dhe Pulse/Puls. Dhe poashtu tre përmbledhje gazetarie. Letters from London/Letra prej Londre, Something to Declare/Diçk a për ta deklaruar dhe Pedant in the Kitchen/Pedant në kuzhinë.
Vepra e tij është përkthyer në më shumë se tridhjetë gjuhë. Në vitin 2011 ishte shpërblyer me çmimin David Cohen Prize for Literature. Dhe tash sapo e mori çmimin Man Booker Prize.
Jeton në Londër.
Nga anglishtja: Zymber Elshani
*Pjesë nga libri THE SENSE OF ENDING, që sapo fitoi çmimin Man Booker Prize 2011
