Shumica nga gjuhe te treta. Shume nuk e kuptuan dhe ia hodhen fajin perkthimit te tjere nxoren perfundimin se ne te vertete eshte nje autor i veshtire. Por kesaj here ai vjen i plote ne nje perkthim te vertete duke e lene lexuesin te zbuloje universin e tij letrar. Franc Kafka vjen per lexuesin shqiptar me vellimin Vepra e plote ne prozen e shkurter ku perfshihen te gjitha tregimet novelat skicat fragmentet shume syresh te pabotuara me pare ne vendin tone. Vepra keto qe vijne fale shqiperimit te perkthyesit Ardian Klosi. Libri u prezantua mbreme ne ambientet e Teatrit te Metropolit ku nder te tjera aktori Timo Flloko lexoi pjese nga vepra e Kafkes si Heshtja e sirenave Poseidoni Kulla e Babelit Nje mesazh perandorak etj. U shfaq gjithashtu edhe filmi Keshtjella mbeshtetur mbi nje prej veprave me te njohura te shkrimtarit. Per ta sjelle Franc Kafken ne shqip eshte bere nje pune kolosale e cila nis qysh ne vitin 1990 per tu finalizuar plot 20 vjet me vone. Vepra prej 525 faqesh perfshin 86 krijime ne gjini te ndryshme te botuara para dhe pas vdekjes se shkrimtarit. Disa nder titujt qe mund te shfletojme ne kete permbledhje jane Pershkrimi i nje lufte Pergatitje dasme ne province 3 variantet Refuzimi Rroba Rruga per ne shtepi Te ndihesh fatkeq Femije ne rrugen e fshatit Demaskimi i nje mashtruesi Fatkeqesia e beqarit Vendimi Kaldajisti Shnderrimi Para ligjit Mesuesi i fshatit Vellavrasje Ura Nje vizite ne miniere E verteta per Sanco Pancen Leter babait Emblema e qytetit Nje artist urie Ne sinagogen tone Hulumtimet e nje qeni Bashkeshortet Nje grua e vogel Jozefina kengetarja ose Populli i minjve etj. Libri eshte i shoqeruar edhe nga nje kronike jete dhe nje pasthenie e perkthyesit Ardian Klosi i cili nga njera ane permes te dhenave autobiografike dhe nga ana tjeter permes rrugetimit te Kafkes ne shqip e ndihmon lexuesin te hyje ne universin e shkrimtarit e ta kuptoje ate. Ai informon lexuesin per jeten e shkrimtarit per prejardhjen e tij familjare studimin punen ne nje shoqeri sigurimesh udhetimet shoqerite dhe se fundmi semundjen e tij qe i mori jeten ne nje moshe ende te re. Te gjitha keto hedhin drite mbi nje sere krijimesh te Kafkes si Leter babait apo Shnderrimi etj. Perkthyesi na ofron edhe nje fakt kurioz nga jeta e shkrimtarit cek me origjine hebreje per marredheniet e tij me femrat. Te gjitha tentativat e tij per lidhje te qendrueshme me to rezultuan te deshtuara. Ne te gjitha leterkembimet Kafka shprehte friken nga afrimiteti dhe lidhjet. Frika e tij me e madhe ishte se mos i vidhnin naten te cilen ai e shfrytezonte per te krijuar.
Klosi shpjegon edhe formulen e ndjekur per botimin e ketij vellimi ne shqip. Sipas tij botimi ndjek kritere filologjike duke u respektuar variantet qe pergatiti per shtyp vete Kafka per ato proza qe u botuan dhe doreshkrimet autentike per pjeset qe la te pabotuara te renditura kronologjikisht sipas kohes se krijimit. Ai thote se per botimin ne shqip referimi baze ka qene Botimi kritik i Kafkes nje veper e pergatitur ne vitet 80 nga nje grup filologesh dhe dijetaresh gjermane te letersise ku regjistroheshin te gjitha shkrimet e tij sipas rendit kronologjik. shte respektuar ortografia dhe pikesimi origjinal madje ne aparatin shoqerues botohen edhe frazat a pjeset te cilat Kafka i ka hequr me pas. Ne kete forme vjen edhe Vepra e plote ne prozen e shkurter. Klosi nder te tjera nuk le pa permendur meriten qe ka miku i Kafkes Max Brod ne mbijetesen e kesaj vepre. Iu desh te dilte perkunder nje amaneti duke mos permbushur kerkesen e Kafkes per djegie te veprave te tij pas vdekjes. Ishte ky vendim i Brodit qe shpetoi vepren e Kafkes dhe i nxori ne drite bashke me tri romanet I humburi Procesi dhe Amerika pas vdekjes se Kafkes. Ishte ky vendim fatlum qe solli deri ne ditet e sotme vepren e nje prej shkrimtareve me te diskutuar te letersise se shek. XX vepra e te cilit eshte analizuar nen driten e shume shkollave letrare. Kafka ne Shqiperi
Si lexues i Kafkes ne Shqiperi ke pasur nje fatkeqesi dyfishe. Se pari je nisur ta gjykosh kete shkrimtar si perfaqesues te nje moderniteti dekadent para 90-s me frike adhurim te fshehur largim pas 90-s me respekt pa kufi dhe pa dijeni diktuar nga te tjeret. Se dyti literatura dytesore per Kafken ne rreth 80 vjet qysh se i dha famen Brodi eshte rritur ne menyre galopante kendveshtrimet dhe interpretimet kane krijuar shkolla me vete eshte e pamundur tu shpetosh atyre sidomos kur kerkon ndihme pasi futesh neper labirinte ku te duket se vete nuk e gjen dot rrugedaljen. Ndaj e quaj fatkeqesi natyrisht ne thonjeza. Sepse ky handikap eshte po aq edhe iluzion. Ai mund te lihet teresisht menjane dhe ti vihesh leximit te Kafkes sikur te mos e kesh njohur kurre me pare kete autor dhe te mos kesh degjuar asgje per te. Do tua keshilloja te gjitheve kete menyre leximi sidomos te rinjve. Kafka eshte perkthyer jo pak ne keto 20 vjetet e fundit menjehere pas renies se censures. Ka bere nje pune te levdueshme sidomos Gjergj Vlashi ndoshta edhe perkthyes me te rinj. Megjithate nuk jane te pakta rastet kur Kafka eshte perkthyer nga gjuhe te treta nje praktike sot e palejueshme kur behet fjale per gjuhet e medha te kontinentit tone qe kane perkthyes te kualifikuar. Edhe kjo ka qene nje arsye qe me nxiti ne kete sipermarrje. Ne shqiperim domethene qysh ne punen pergatitore perdora pikerisht qasjen qe u cek me lart ate te zhveshuren nga cdo paragjykim. Kenaqesia ishte e jashtezakonshme. As nuk mund te krahasohej p.sh. me leximin e Metamorfozes ne moshen e gjimnazit kur detyroheshim ta fshihnim librin jo me vetem nga shoket e dyshimte te klases dhe mesueset paditese por edhe nga prinderit. Nderkaq Metamorfoza ose me sakte Shnderrimi nuk kishte asgje politike madje ideologet tane kane qene vertet shume naive sepse proza si keto fare mire mund te interpretoheshin si tehuajtje e njeriut ne sistemin kapitalist si revolte e shkrimtarit ndaj ketij sistemi etj. Ndaj leximi i pandikuar i Kafkes eshte i vetmi qe te lejon te hysh i carmatosur ne boten e tij. Vetem keshtu mund te hyhet. Leximi i Kafkes sipas metaforash qe ky i paska pasur nder mend dhe qe tani ti sugjerojne te tjeret eshte as me shume e as me pak por shkaterrim i leximit domethene i kenaqesise se vecante.
Shijoni keshtu per shembull vetem gjuhen ne qofte se ju lodhin te tjerat. Maks Brodi shkruan diku Merrni vetem gjuhen e tij Gjuha e tij eshte e paster si kristali ndersa ne siperfaqe nuk veren ndonje perpjekje tjeter pervecse deshires per tiu pershtatur objektit. E megjithate nen pasqyren e hijshme te ketij lumi te kthjellet gjuhe rendin endrra vizione me nje thellesi te pamatshme.
Alma Mile
