PROF.DR. SC.FATMIR TERZIU
Aspektet gjeografike janë cilësuar module ushqyese në poezi. Këtë në gjuhën e De Luze e kuptojmë si një hapësirë që lidhet me tendencën njerëzore të përshtatshmërisë me natyrën. Këtë tendencë e gjejmë edhe tek poezitë e shumta të Andi Meçajt. Por në poezinë e tij “Qyteti” moduli ushqyes tingëllon ndjeshëm. Meçaj, që në poezinë e tij, e realizon këtë përshtatshmëri me asonancën, tingëllimin e harmonishëm e shohim kuptueshëm: “Dalin tre zonjusha/nga toka,/tre fantazma/zbresin nën det,/kafshët/njollosen gjak,/bërtasin/me zëra fëmijësh,…”. Andi i sheh këto bashkëtingëllime si një arsye ndërlidhëse mendimesh që formojnë hapësirën. Për të duket qartë se një parim organizues është përsëritja e tingujve brenda njësisë poetike, vargut, njësisë kompozicionale, strofës dhe në të shumtën e rasteve në tërë poezinë e tij. Edhe pse ne mund ti quajmë figura të përsëritjes, nga roli që ata luajnë në poezinë e Meçajt, japin një tendencë të lehtëlidhëshme mes idesë së tij dhe pamjeve imagjinare të realitetit ndodhës dhe rrethues që krijohen nga mbartja e mendimeve të tij.
Por në poezinë e Meçajt, përsëritja tingullore nuk është qëllim në vetvete. Në aspektin gjuhësor të poezisë së tij fjala përsëritet duke e marrë atë ashtu siç është në pozicionin e parë, dhe duke e vendosur në një pozicion të ri. Tek Meçaj kjo lloj përsëritje është në më të shumtën e rasteve me ndryshim të pjesshëm, me ngjashmëri dhe me kundërvënie. Dhe ajo që bie në sy është ndoshta një mangësi e spikatur rastësisht se nga ana kuptimore përsëritjet nuk shprehin të njëjtën gjë, për shkak të lidhjeve të reja në të cilat vendosen, ose të kontekstit që u jep një kuptim të ri përpos vlerave që Meçaj i jep vargut të tij si një pjesë e domosdoshme në këtë poezi: “…thikat/kullojnë duar,/bien erë parfum,/parfum/veshur peliçe,/dhe zëra/foshnjash/që ulurijnë/bukur.”
Një kontrast tjetër sjell Meçaj tek “GJURMË NË BRAKTISJE”. Onomatopeja, që vjen nga greqishtja onoma – emër, poeme – bëj – krijoj, shihet si një figurë e realizuar qartë dhe në rolin e duhur. Duke qenë një poet që zhbiron natyrën edhe “zhurma” e imitimit që ka në bazë imitimin e këtyre zhurmave të natyrës dhe të qenieve të gjalla është një model në poezinë e tij: “Në këtë rrugë ka gjurmë hapash,/disa të vogla, të mëdha,/disa gjysma, të reja disa./Po t’i ndjekësh do të të shpien te shtëpia/e braktisur në fund të rrugicës./Do të hapësh derën, ose do të hysh me një/të shtyrë brenda, është e kalbur si kujtimet./Do të të mbysë kolla nga pluhuri i harresës,/mos u shqetëso nuk je i sëmurë, mikrobet/i varrosën bashkë me njerëzit./Do të shohësh copëza qelqesh dhe dritare/të shkatërruara nga koha, dikur frynte/dhe i përplaste ato. Do të shohësh/tavolinën këmbëthyer, ndoshta/nga pesha e pjatave ndër vite,…”
Por ajo që e bën më të shëndoshë këtë lloj poezie është epifora, që në të njëjtën gjuhë, pra në gjuhën greke nga e ka edhe origjinën tingëllon si shtesë, një përsëritje në fund të vargjeve. A nuk e realizon këtë Meçaj me mjeshtëri? Ja lexo këto vargje dhe shiko se si shtesat në fund të vargjeve kanë domosdoshmëri të saktë: “…kolltukët e shqyer nga mola,/dërrasat e dyshemesë të shkulura/dhe tavanin e ciflosur nga lagështira./Vazhdo nëpër kuzhinë, pas saj ndodhet/dhoma e gjumit, atje do të shohësh/shtratin e madh, tashmë/përtokë, të gjunjëzuar,/dikur ky oaz dashurie, falte lumturi./Do të shohësh mure të bardhë,/korniza të çrregullta që ekspozojnë fotografi/të zbehta çastesh, dikur kanë qenë frymë brenda/rrobave dhe shpirtrave të tyre./Ec dhe do të shohësh gjurmë, tinguj, tik-tak-un/e orës varur në komodinën e vjetër, dollapin/e teshave, me kostumet dhe fustanet e çngjyrosura,/dikur shkëlqenin më shumë se dielli./Vazhdo të haposh, të lësh gjurmë/në historinë e braktisjes, dikur,/ndoshta dikur edhe ty do të të vizitojë dikush.”
No comments:
Post a Comment