Dosja Demaçi : Persekutimi i shqiptarëve në kohën e Rankoviqit (1948-1968)

 

       Sipas Akademik Hakif Bajramit,PHD

Në qershor të vitit 1948, pas acarimit të raporteve politike në mes të Beogradit dhe Moskës, Partia Komuniste e Jugosllavisë u përjashtua nga organizata e partive të shteteve komuniste ”Informbyro” dhe me këtë rast prishen marrëdhëniet e BRSS dhe aleatëve të saj, me Jugosllavinë e AVNOJ-it. Në këtë situatë Shqipëria mbajti anën e organizatës: informbyro, dhe mbetja e saj në pozitat pro – sovjetike bëri që t´i prish marrëdhëniet e “mira” që kishte me RFPJ-në nga viti 1945.

Ndonëse gjatë periudhës 1945-1948 pozita e shqiptarëve në Kosovë dhe në viset tjeta etnike ishte shumë e rëndë, prishja e marrëdhënieve Jugosllavi – Shqipëri, vetëm sa e ka nxitur edhe më shumë përkeqësimin e pozitës së tyre. Regjimi jugosllavë i drejtuar nga binomi Tito – Rankoviq, duke e shfrytëzuar këtë situatë, riaktualizoi projektet antishqiptare të Vasa Çubrilloviçit (të marsit 1937 dhe fillim nëntorit 1944) për asgjësimin, asimilimin apo shpërnguljen me dhunë të shqiptarëve nga trojet e tyre etnike.

Kjo politikë shtetërore antishqiptare që kishte nisur akoma pa përfunduar mirë lufta e dytë botërore (1944), në këtë periudhë mori përmasa të reja gjenocidale. Vetëm në vitin 1948 regjimi komunist, arrestoi dhe nxori përpara gjyqit 306 shqiptarë, të akuzuar për vepra penale kundër shtetit. (1)

Pasi që Shqipëria u përcaktua për “informbyronë”, regjimi i Tito – Rankoviqit të gjitha kuadrot shqiptare në Kosovë, që konsideroheshin si armiqë të Jugosllavisë, i cilësonte si ”informbyroistë”. OZNA-a / UDB-a famëkeqe përmes bashkëpunëtorëve të saj shqipfolës, me kohë kishte krijuar një dosje të veçantë, duke i vënë në syrin e përgjimit rreth 120 000 shqiptarë.

Një dosje të tillë UDB-a kishte hapur edhe për Xheladin Shyqyri Hanën, luftëtarin e orëve të para kundër nazifashizmit, ish-anëtarin e KNÇK-së, njërin nga bashkëautorët e hartimit të dokumenteve bazë të Konferencës së Bujanit dhe së fundi drejtor i gazetës “Rilindja”. Atdhetari Xheladin Hana, u arrestua në mënyrë sekrete, kinse po dërgohej me shërbim diku, ndërsa brenda mureve të OZN-së/UDB-së i bëhej presion që të tradhëtonte bashkëveprimtarët e tij të idealit. (2)

Mirëpo Xheladin Hana nuk u gjunjëzua për anjë moment para presioneve dhe torturave çnjerëzore të kriminelëve udbash. Meqë Xheladini i qëndroi torturave mizore, xhelatët e Tito-Rankoviqit, më 15.12.1948 ia shuan jetën mizorisht. Më 15 prill 1949 arrestohet nënkryetari i qeverisë së Maqedonisë Nexhat Agolli nga Dibra e Madhe dhe pas dy javësh (saktësisht në natën e 27-28 prillit 1949) mbytet nga torturat mizore të UDB-ës.

Ndërsa përndjkeja dhe numri i të persekutuarve shqiptarë shtohej pamëshirshëm gjithandej viseve etnike shqiptare, të mbetura padrejtësisht jashtë kufijve të Shqipërisë londineze, në maj 1949 në një ekspeditë ushtarake – policore të drejtuar nga udbashët: Çedo Topalloviç dhe Çedo Mijoviç, synohej arrestimi i Kryetarit të Frontit Popullor krahinor: Rifat Latif Berisha, nga fshati Berishë, i njohur për urtësi e qëndresë kombëtare (3) por në atë moment nuk arritën ta kapin Rifatin. (Rifat Berisha ishte njëri nga organizatorët e Konferencës së Bujanit, në të cilën u zgjodh edhe nënkryetar. Nuk u pajtua kurrë me tradhëtinë që iu bë vendimeve të Konferencës së Bujanit – që pas LDB-së Kosova t´i bashkohet Shqipërisë. Për këtë edhe Rifati u vu në shënjestër të OZN-ës / UDB-së.).

Rifat Berisha meqë nuk pranoi t´i binte në dorë regjimit gjakatar të Titos, zgjodhi qëndresën deri në vdekje. Në këtë situatë Rifatit iu bashkuan edhe bashkëluftëtarë të tjerë. Njësiti përbëhej prej gjashtë vetash krejtësisht nga djemë të familjes Berisha: vëllezërit Rifat, Mustafë e Islam Berisha, Brahim Berisha i biri i Islamit dhe Halit dhe Jahir Berisha kusherinj të parë të tyre. Ky njësitë i prirë nga Rifati, më 17 maj 1949 u gjend i rrethuar tradhtisht në fshatin Gajrak nga i zoti i shtëpisë Ismail Gajraku (ku ishte strehuar).

Në një dokument thuhet se Rifat Berisha me bashkëluftëtarët e tij “luftoi një ditë të tërë. Në orën 10 të natës, Rifati me njësitin e tij sulmuan rrethimin e trefishtë të udbashëve, por mbasi çanë dy rrethimet e parat, ra i vrarë.” Rifat Berisha gjatë kësaj beteje të përgjakshme, u vra së bashku me tre bashkëluftëtarët: Islam, Mustafë e Brahim Berishën, ndërsa Halit e Jahir Berisha, ndonëse të përgjakur, arritën të dalin nga rrethimi dhe i shpëtuan vdekjes. (4)

Në dimrin e acartë të vitit 1950 në zonën kufitare me Shqipërinë, vritet atdhetari Sabaudin Gjura nga Shipkovica e Tetovës. (5) Një fat të tillë e pësoi edhe Isuf Torozi nga Dibra e Madhe, anëtar i Komitetit të Partisë në Dibër. Torozi u arrestua nga organet e UDB-së në vitin 1949, si njeri me pikëpamje nacionaliste, dhe e pamëshirshëm udbashët e Titos e mbytën mizorisht në tortura.  Në mars të vitit 1949 ishte arrestuar dhe më pas është zhdukur pa gjurmë Cenë Shyqriu nga Gjakova.

Në vitet e para pas përfundimi të luftës së dytë botërore, në Kosovë dhe në viset tjera etnike shqiptare nën pushtimin e Jugosllavisë, llogaritet se regjimi titist, ka likuiduar rreth 49.000 shqiptarë. Në Kosovë janë likuiduar në forma të ndryshme 28.400 shqiptarë; në viset shqiptare në Maqedoni 7 000 shqiptarë; në viset shqiptare në Mal të Zi 8300 shqiptarë; ndërsa 5000 shqiptarë të tjerë janë likuiduar nëpër viset tjera, si të marrë peng nga OZN-a gjegjësisht UDB-a. (6)

Në këto rrethana për t´i shpëtuar përndjekjeve, burgosjeve dhe likuidimeve fizike, shumë shqiptarë janë detyruar të shpërengulen nga trojet e tyre stërgjyshore.

Dihet mirëfilli se, vitet 1949-1966, të cilësuar si ”koha e Rankoviqit”, ishin vitet më të rënda për popullin shqiptar, në historinë e pas luftës së dytë botërore. Gjatë kësaj periudhe Lëvizja Kombëtare shqiptare ishte e organizuar në shumë forma, si: vazhdimësia e veprimtarisë së LNDSH-së nga grupe të ndryshme me emërtime tjera, “informbyroistët“, organizimi i grupimeve nga Sigurimi shqiptarë, kundërshtimi i rekuizitave “otkupit”, kundërshtimi i asimilimit të shqiptarëve në turq dhe luftimi i marrveshjes xhentelmene Tito – Qyprili 1953 për shpërnguljen e shqiptarëve në Turqi, luftimi në forma të ndryshme i kolektivizimit etj.

OZN-a përkatësisht UDB-a gjatë viteve 1945 – 1948 zhvilloi një luftë  të pakompromis, për shkatërrimin e organizatës patriotike shqiptare “Lëvizja Nacional – Demokratike Shqiptare” (LNDSH) dhe të grupimeve tjera ilegale shqiptare. Dhe në vazhdën e kësaj fushate, ky shërbim persekutoi dhe burgosi mijëra shqiptarë edhe pas vitit 1948.

– Kështu, në fillim të vitit 1949, në gjyqin e Qarkut në Prishtinë, dënohen 9 anëtarë të LNDSH-s, si: Xhavit Gafurri (djali i patriotit të shquar Nazmi Gafurri), Ahmet Malisheva, Rexhep Kurteshi, Menduh Maksuti, Enver Shala, Mehmet Pozharani, Safie Feta, Igballe Cuni dhe Karolin Fraki.

– Po në këtë Gjykatë denohet edhe grupi i Drenicës i përbërë nga 6 anëtarë të Lëvizjes, si: Hasan Jashari-Likoci, Mehë Zeqiri, Dan Zeqiri, Qerim Rrypi, Halim Rrypi dhe Sylë Berisha. (7)

– Gjatë vitit 1950 u denuan edhe disa grupe të LNDSH-së dhe veprimtarë tjerë që e kundërshtonin aksionin e rekuizimeve “Otkupit” dhe veprimet diskriminuese ndaj shqiptarëve në çdo lëmi të jetës.

– Më 3 nëntor 1950 në Gjykatën e Qarkut në Prishtinë nga Kolegji i Tupit gjykues: Arif korapi, kryetar i kolegjit dhe nga gjyqtarët porotë: Ali Abdullahu dhe Ismail Xhemaili, si dhe të procesmbajtësit Abdyl Doda, pas disa seancave gjyqësore (më 19.IX.1950, 10.X.1950, 1.XI.1950 dhe 2.XI.1950) në “emër të popullit” dënohen anëtarë të  organizatës “Bashkimi Shqiptar”: Konstandin Vasilaca – Skënder Skënderi, oficer i armatës shqiptare, me 15 vjet burg të rëndë; Xhemë Latë Sadriu, me 8 vjet burg të rëndë; Hajrullah Gorani, me 6 vjet burg të rëndë; Hamdi Devolli, me 8 vjet burg të rëndë; Rashit Gorani, me 8 vjet burg të tëndë; Ramë Geca, me 3 vjet burg të rëndë ; Ymer Fazliu, me 2 vjet burg të rëndë. (8)

– Në shkurt 1950 u burgos grupi i LNDSH-s “Lidhja e Prizrenit” i formuar në gjashtëmujorin e dytë të vitit 1949. Ky proces gjyqësor mbahet në Prishtinë nën kryesimin e gjyqtarit Shukri Begiq nga Pazari i Ri. Me këtë rast denohen: Shaban Derguti dhe Mustafë Nixha me nga 20 vjet burg të rëndë, Shaban Mazreku dhe Hafez Jakupi poashtu me nga 20 vjet burg të rëndë, Bitër Dehalla, Tomë Mjeda dhe Zekë Bajraktari me nga 17 vjet burg të rëndë, Nezir Hoti me 15 vjet burg të rëndë dhe Ismet Dehiri me 3 vjet burg të rëndë.

– Në grupin e dytë të LNDSH-së ”Lidhja e Prizrenit” denohen: Arif Hoxha me 12 vjet burg të rëndë, ndërsa me nga 3 vjet burg të rëndë denohen:Zeki Ahmeti, Isuf Dellova, Islam Fisheri, Zenel Kabashi, Gjokë Spaqi, Ibrahim Gashi, Ramiz Rexhepi dhe Shahide Kabashi, Shemsedin Gashi, Rexhep Hoti, Malush Duraku, Halim Voci , Bajram Dehiri, Mustafë Derguti, Maliq Gashi e shumë të tjerë. (9)

– Në 6 muajt e parë të vitit 1950, për sabotim të mbledhjes së rekuizitave “Otkupit” dhe me akuzën si bashkëpunëtorë të Sigurimit shqiptar, në Prishtinë dhe Prizren dënohen: Rizan Bajram Xhoxhaj, nga Vërmica e Prizrenit, Sefer Tafil Elezkurtaj dhe Ibish Avdi Rizanaj nga fshati Zhur, Xhafer Selmani (Vërmicë), Hajdar Bytyqi (Piranë), Nazif Hoti (Krushë e Madhe – i ati i Mr.Ukshin Hotit), Hamit Nuredini, Sali Mehmeti, Haki Malushi, Xheladin Gashi, Vesel Gashi, Avdyl Kryeziu, Ali Kryeziu, Zenun Kryeziu, Mahmut Abazi, Isa Dina, Qamil Qollaku, Xhafer Idrizi, Afil Afezi, Enver Beluli, Gani, Avni e Naim Zajmi, Muhedin Hadri, Halit Qollaku, Bije Vokshi, Lutfi Spahiu dhe Arif Randobrava. (10)

– Po atë vit në Prishtinë burgoset dhe dënohet grupi i dytë i Drenicës i përbërë prej 11 anëtarësh të LNDSH, si: Ibrahim Tahiri, Hysen Hyseni, Sylë Mulliqi, Osman Beqiri me nga 10 vjet burg të rëndë, Smajl Ferizi dhe Milazim Hyseni me nga 7 vjet burg të rëndë, Hajredin Sadiku, Nebi Nuredini dhe Fetah Bogiqi me nga 5 vjet burg të rëndë, Rashid Obria dhe Hamit Hoda me 15 vjet burg të rëndë (ky i fundit në burg u zbulua se ishte në shërbim të UDB dhe u bojkotua plotësisht nga anëtarët e LNDSH-s).

– Asokohe u dënua edhe Hasan Rema nga Gjakova, me 17 vjet burg të rëndë (z.Rema kishte qëndruar 3 vjet i arratisur në Shqipëri dhe pastaj Sigurimi shqiptar e kapi  dhe ia dorëzoi UDB-së në Kosovë!)

– Në vitin 1950 në Gjyqin e Qarkut në Pejë dënohet edhe grupi prej 9 vetash i  LNDSH-s: Sylë Mehmeti i Rugovës, Sali Kelmendi i Ruhotit, Ali Fetahu i Veriqit, Bekë Tafili i Ruhotit, Ramë Bislimi i Nabërxhanit, Gani Kastrati i Pejës, Salih Hasani dhe Sylë Shala nga Peja, Fatmir Goranci i Gjakovës dhe Ramë Isufi i Lubeniqit… Këtë vit u dënuan edhe: Sami Peja, Ibrahim Berisha, Musa Gjuka, Faik Basha, Qazim e Enver Berisha e shumë të tjerë.

– Në vitin 1951 në Gjykatën e Qarkut në Prishtinë u dënuan 11 anëtarë të LNDSH-s nga Mitrovica (të arrestuar në shtator 1950). Ky grup përbëhej nga: Bejtulla Sahiti nga Gushefci, Hajrullah Halili nga Doberlluka, Sinan Alija nga Broboniqi, Imer Ajeti nga Koshtova, Avdyl Haliti nga Rahova, Shefqet Kamberi nga Broboniqi, Zejnullah Mehmeti nga fshati Lip, Zejnel Shabani nga Mikushnica, Hajzer Ferizi nga Qabra, Zeqir Rashidi-Rashica nga fshati Studime dhe Bislim Fazliu nga Vidishiqi.

– Gjatë vitit 1952 në Gjyqin e Qarkut në Prishtinë dënohet grupi i tretë i LNDSH-s nga Drenica, si: Qazim Zogu, Hamdi Gruda, Bajram Dervishi, Abdullah Cakiqi, Isuf Cakiqi, Jakup Biçinca, Smajl Hoxha, Shaqir Hoxha, Idriz Obrija dhe Milazim Gradica (11).

– Në vitet 1949-1953 në Kosovë dhe në viset tjera shqiptare u dënuan më qindra vite burgim edhe shumë veprimtarë të tjerë (në grupe dhe veç e veç) si: Ramiz Osmani, Shefki Osmani, Nuhi dhe Musli Osmani, Zylfi Musliu, pastaj Hamdi Gashi, Ramadan Rexha, Raif Halimi – Cërnica, Xhemil Fluku, Mark Gashi, Ramë Sejdia, Rexhep Dajkoci, Bajram Alija, Rexhep Presheva, Ali Aliu – Presheva, Adem Elshani, Fazli Bega, Kadri Halimi (etnolog), Qamil Luzha, Rexhep Balidemaj (ushtarak nga Martinaj i Gusisë), Mulla Zekë Berdynaj, Omer Qerkezi, Rexhep Rifati, Brahim Gashi, Haxhi Sylejmani, Bajram Zuka, Xhemë Lah Gashi… e qindra të tjerë (12) dhe për të ndriçuar veprimtarinë e tyre kombëtare kërkohet një studim i veçantë.

– Po në vitin 1953 burgoset dhe (sipas aktakuzes K.nr 76/53) denohet grupi i anëtarëve të LNDSH-së nga Llapi: Sabit Kapiti-profesor i Gjimnazit në Besianë (ish-Podujevë), Ibrahim Demolli, Xhafer Meta, Nexhmi Sejdiu, Fetah Babatinca, Jusuf Humolli, Shaban Zhjeqi, Shaban Shala, Nuhi Gashi dhe Isuf Ismaili. Atdhetari Shaban Shala mbytet nga torturat e UDB-së. (13)

– Gjatë Aksionit famkeq për mbledhjen e  armëve (1955/1956), në Prizren u organizua një proces gjyqësor, kundër grupit të Njazi Malokut. Në fakt Procesit të Prizrenit i parapriu një proces tjetër politik (korrik 1955) i ashtuquajtur “grupi i shehëlerëve” prej 14 vetësh, të cilët qenë akuzuar për lidhje me Komitetin Shqiptar në Romë dhe për bashkëpunim me Sigurimin shqiptarë. Në këtë proces qenë përfshirë: Sheh Myhedini, sheh Rama, sheh Hasani (i cili në rrethana enigmatike vdes), Qazim Gojani, Hysen Prushi, Din Zhubi, Bekë Haxhija, Hajredin Vuçiterna, Muhedin Miftari, Dërgut Ekremi, Sinan Dërguti, Qazim Miftari etj.

Në procesin e Prizrenit, në saje të aktakuzës së përpiluar nga prokurori Publik Radoslav Cerovçanin, të mbështetur tërësisht në montimin e “fakteve” nga UDB-a, më 12-19 korrik 1956 (në fshehtësi nga opinioni) u mbajt procesi gjyqësor në Gjykatën e Qarkut në Prizren, dhe me këtë rat u denuan: Njazi Maloku me 12 vjet burg të rëndë; Sedat Dida u dënua me 5 vjet burg të rëndë; Shani Hoxha me 4 vjet burg të rëndë; Demush Cahani me 5 vjet burg të rëndë; Ibrahim Moni me 3 vjet burg të rëndë; Rexhep Muhadri me 2 vjet burg të rëndë; Hasan Bajrami me 2 vjet burg të rëndë; Muhamet Emini me nga 2 vjet burg të rëndë dhe Sali Mehmeti (Meta) me 9 muaj burg të rëndë. (14)

– Për aktivitete patriotike, kundër regjimit titist, në vitin 1955 në Tetovë dënohet mësuesi Mehmet Gega, Muharrem Jusufi dhe Abdulla Kalishta me nga 10 vjet burgtë rëndë. Në vitin 1956 me burgime të rënda dënohen disa intelektualë tjerë nga Tetova dhe Gostivari.

– Më 1957 denohen edhe 8 anëtarë të LNDSH-së në Prishtinë: Rexhep Latif Abdullahu, Qemal Novokazi, Shemsi Perani, Rexhep Parteshi, Ibrahim Galimuna, Islam Mumxhiu, Vehbi Ruva dhe Kadër Deva. Të gjithë këta denohen me burg në kohëzgjatje prej 2-12 vjet burg të rëndë me përjashtim të Islam Mumxhiut, i cili lirohet.

– Po këtë vit burgoset dhe dënohet grupi i dytë 9 anëtarësh nga Prishtina: Nusret Novokazi, Rashid Krasniqi, Osman Krasniqi, Emina Krasniqi, Nikë Kajtazi, Ibrahim Binaku, Fehmi Henci, Neki Shehu dhe Mazllum Novokazi.

– Në vazhdën e ndjekjeve të atdhetarëve të LNDSH-së, në Shkup burgoset dhe denohet grupi 14 anëtarësh nga Tetova, Gostivari, Dibra e Ohri: Raif Malaziu, Sherafedin Agai, Adnan Agai, Abaz Dukagjini, Burhan Pasholli, Abdurrahman Taravari, Remzi Pustina, Eshref Hoxha, Naxhi Purde, Abdylaziz Taravari, Mevaip Purde, Rifat Palloshi, Hadi Imami dhe Zeqir Lisi (15).

Në vitin 1957, pas aksionit të armëve, kur u intensifikua numri i të shpërngulurve shqiptarë, Metush Krasniqi si udhëheqës i organizatës “Partia Revolucionare për Bashkimin e Tokave Shqiptare me Shtetin Amë” së bashku me veprimtarët tjerë të kësaj organizate, përmes veprimeve konkrete, shpërndarjes së trakteve dhe bisedave të drejtpërdrejta me qindra familje shqiptare, arritën të ndalojnë shpërnguljen nga trojet e tyre stërgjyshore.

Në fund të vitit 1958, UDB-a i bjen në gjurmë aktivitetit të ksëaj organizate dhe me këtë rast arrestohet Metush Krasniqi me disa bashkëveprimtarë. Pas katër muaj hetimesh, prej 1-7 mars 1959 në Gjykatën e Qarkut në Gjilan u mbajt gjykimi i 6 anëtarëve të “Partisë Revolucionare…”.

Trupin gjykues e përbënin: Ratomir Patërnogiq – kryetar, Mustafa Hoxha-gjykatës, Vehbi Mehmeti, Sejfë Sherifi e Tuna Tomiqi – anëtarë, ndërsa aktakuzën e përfaqësonte Tahir Ibrani – prokuror i Gjyqit të Qarkut në Gjilan. Në bazë të “provave” të nxjerra gjatë hetuesisë dhe akuzave të prokurorit Tahir Ibrani, më 7 mars 1959, trupi gjykues i të pestëve, në “emër të popullit” dënoi:

– Metush Krasniqin, me 18 vet burg të rëndë;

– Mark Gashin e Sejdi Kryeziun me nga 10 vjet burgim të rëndë;

– Mehmet Nuredin Dermakun me 2 vjet burg të rëndë;

– Qemajl Kallabën e Mehmet Ajetin me nga një vit e gjysmë burg të rëndë. (Aktgjykimi K.nr.19/59, 7 mars 1959) (16)

– Më 20 shkurt 1958, Gjykata e Qarkut në Pejë, me trupin gjykues Iso Omeragiq, kryetar i Gjykatës së Rrethit në Pejë, nga gjyqtarët porotë: Pavle Armush, Mirko Spasiq e Shaqir Zogaj, dhe procesmbajtëse Stojana Vukoviq, nënpunëse e kësaj gjykate, në bazë të aktakuzës KTO nr.95/57, në “emër të popullit” i  denoi: Muhamed Brovinën me 12 vjet burg të rëndë, Adem Krasniqin me 7 vjet burg të rëndë, Gjon Shtufajn me 7 vjet burg të rëndë, Besnik Kocin me 9 vjet burg të rëndë dhe Hidë Dobrunën me 5 vjet burg të rëndë. (Aktgjykimi K.nr. 149/57) (17)

– Më 19 nëntor 1958 për herë të parë UDB-a e burgos atdhetarin Adem Demaçi me arsyetimin, se ka“ vepruar armiqësisht kundër rregullimit shtetëror dhe shoqëror të RFPJ-së, dhe se është angazhuar për shkëputjen e territorit të Kosovës dhe bashkimit të saj me Shqipërinë.” Aktakuza është përgatitur nga udbashët: M.Mihajlloviq, Mom(o)çillo Çanoviq, Vojisllav Mihajlloviq me dëshmitë e dëshmitarëve shqiptarë: Fahredin Gunga, Din Mehmeti, Ali Aliu, Zekereia Cana etj(18), ndërsa është realizuar nga prokurori Radovan Bullajiq dhe zëvendësprokurori Mirosllav Llazareviq. Dhe në bazë të aktakuzës PPQ nr.14/59 19.02.1959, në Gjykatën e Qarkut në Prishtinë nga trupi gjykues Dragutin Kallugjeroviq dhe gjykatësit porotë: Mehmed Kalaveshi, Riza Voca dhe Qazim Bajgora., më 17 mars 1959 u mbajt procesi gjyqësor kundër Adem Demaçit, i cili sipas nenit 117 paragrafi 1 i LP dhe sipas nenit 16, paragrafi 1 i LP, në “emër të popullit” ju shqiptua denimi në kohëzgjatje prej 5 vjetësh burgim të rëndë. (19)

– Në shkurt 1959, sipas aktakuzës K.nr.29/59 të datës 19.02.1959, në Gjykatën e Qarkut në Prizren gjykohen: Aziz Spahiu, Hasan Berisha, Reshat Hadri dhe Durak Pasuli. (20)

– Në vitet 50-ta në Kosovë dhe në viset tjera etnike, vepronin edhe disa grupime ilegale politike, sipas programit të LNDSH-së, e  këto ishin:

1. Vatra Kosovare Nacional-Demokratike Shqiptare” (VKNDSH);

2. Grupi Demokratik Shqipar Kosova (GDSHK);

3. Grupi Shqiptar Revolucionar i Maqedonisë (GSHRM);

4. Grupi Demokrat-Indepedent Shqiptar i Kosovës (GDISHK);

5. Grupi Veteranët e Luftës Shqiptare – Rezistenca Malësore (GVLSHRM);

6. Shoqëria Demokratike Shqiptare “IsmaIl Qemali” (SHDSH – “I.Q”);

7. Lidhja e Vardarit – Besa Demokratike Shqiptare (LV-BDSH) dhe

8. Lidhja Shqiptare e Sharrit (LSHSH) (21)

Në verën e vitit 1960 zbulohet grupi i LNDSH-së “Votra Kosovare Nacional – Demokratike Shqiptare” i drejtuar nga Shahin Voca nga Shala e Bajgorës. Kjo organizatë u themelua me 6 gusht 1952, ku aktivitetin fillimisht e zhvilloi në Gjimnazin e Mitrovicës dhe në shkollën e Stantërgut, për t´u shtri brenda një kohe në Prishtinë, Besianë (ish-Podujevë), Gjilan, Prizren, Shkup e Tetovë, Pejë, Burim (ish-Istog) etj. Brenda 8 vitesh “VK-NDSH-ja” në gjiun e vet organizoi 387 anëtarë besnik. Me rastin e zbulimit nga UDB-a arrestohen dhe dënohen 21 anëtarë, prej tyre 4 veta denohen në Gjyqin ushtarak të Zagrebit. (22)

Gjykata e Qarkut në Prishtinë dhe ajo në Prizren i dënuan “në emër të popullit” 17 anëtarë të këtij grupi si: Ragip Sadikun, Bajram Gashin, Hasan Rexhën, Bislim Fazliun, Muharrem Hysenin, Luz Pacollin, Nuhi Pretenin, Bilall Ramën, Hilmi Badallajn, Ali Isufin, Rraman Jasharin, Ramë Dibranin, Niman Shalën, Sinan Sinanin, Musli Rexhepin, Ibrahim Metajn dhe Niman Kajtazin. Ndërkaq në Zagreb më 25. 02. 1961 në bazë të Aktgjykimit nr.IK 21/60, gjyqi ushtarak i denon: Emin Fazliun me 8 vjet burg të rëndë, Baki Dullovin me 2 vjet e 6 muaj, Mehmet Trepçën me 2 vjet dhe Hilmi Ajvazin me 9 muaj burg të rëndë. (23)

Në vazhdimësinë e organizimeve politike ilegale dhe të qëndresës shqiptare përgjithësisht, në fillim të viteve të 60-ta u organizuan tre intelektualë të asaj kohe: Kadri Halimi, Ali Aliu dhe Ramadan Hoxha, të cilët në vitin 1952 dhe 1954 veç kishin përjetuar vuajtjet në Goli Otok dhe në kazamatet tjera jugosllave. Këta tre atdhetarë duke e ndjerë në shpirt përditshmërinë e vuajtjeve që i bëheshin shqitparëve jashtë kufijve të Shqipërisë londineze, nuk deshën të rrinin duarkryq, kështuqë në maj të vitit 1960, pas një sërë takimesh vendosën ta themelojnë një organizatë ilegale, të cilën pas shtrirjes në terren, përkohësisht (deri në mbajtjen e Konferencës së Përgjithshme) e quajtën – “Komiteti Revolucionar për Bashkimin e Tojeve Shqiptare në Jugosllavi me Shqipërinë” (KRBTSHJSH) (24)

Kjo organizatë pas konsolidimit të radhëve të saj dhe përgatitjeve për aksione të ndryshme në janar 1961, UDB-a përmes informatorëve shqiptarë i zbulon dhe i arreston disa pjestarë të organizatës. Arrestimet e pjesëtarëve të kësaj organizate filluan më 25 janar 1961 në Gjilan, në Preshevë, në Ferizaj, në Prishtinë e në Shkup. Për t’iu shmangur arrestimeve dy drejtues të organizatës: Ali Aliu dhe Ramadan Hoxha për mës shumë se dy muaj kaluan në ilegalitet, duke u strehuar në baza të shumta në fshatrat e Lipjanit, Shtimjes, Suharekës, Gjilanit, të Preshevës e të Karadakut. Mirëpo në fillim të prillit 1961 në rrethana tradhtie, Aliu Aliu dhe Ramadan Hoxha arrestohen në fshatin Maxherë të Karadakut dhe më 2 prill sillen në Burgun e Prishtinës. Nga kjo organizatë UDB-a burgosi 32 anëtarë të saj dhe qindra shqiptarë të tjerë mori në pyetje dhe i keqtrajtoi brutalisht.

Pas kryerjes së hetimeve të të arrestuarit u dënuan në gjyqet e qarkut në Prishtinë, në Gjilan dhe në Vranjë të Serbisë. Në Prishtinë, ku gjykimi u mbajt nga 14-19.IX.1961 – kryetar i trupit gjykues qe Tahir Ibrani, ndërsa prokuror Ramo Vodopiq, mysliman nga Mali i Zi. Gjykimi u mbajt, mu ato ditë kur në Beograd zhvillonte punimet Konferenca Themeluese e shteteve të painkuadruara. Në këto gjykime u dënuan: Kadri Halimi -7 vjet e 6 muaj burg të rëndë,  Ali Aliu – 8 vjet, Ramadan Hoxha – 8 vjet, ndërsa prej 1-5 vjet burg të rëndë u denuan: Hasan Dumani, Zenel Hajrizi, Beqë Heta, Hyrije Hana, sheh Tefik Mustafa, Zeqir Hajrizi, Banush Ademi, Enver Tali, mulla Nuredin Xhemajli, Sadri Imeri, Nuredin Aliu, Haki Agushi, Ali Xhelili, Amir Gashi, Mafak Ahmeti, Ramiz Ahmet – Cernica (delegat i Konferencës së Prizrenit-1945, ku kundërshtoi me ngulm ripushtimin e Kosovës nga Serbia, vërejtja ime), Ilmi Ferizi, Favzi Aliu, Selman Hasani, Ramadan Rexha (ish i burgosur), Tefik Haxhiu, Jahi Ajeti, Hetem Ajdini, Asllan Marevci, Jetish Depca, Miftar Mustafa, Sabri Marevci, Bajram Kokolari dhe Zahir Sakipi. (25)

Në vitin 1963-64 Simboli i qëndresës shqiptare Adem Demaçi formoi: “Lëvizjen Revolucionare për Bashkimin e Shqiptarëve“ (LRBSH) dhe në kuadër të saj kanë vepruar Komiteti i Prishtinës, i Pejës, dhe Komiteti  i Gjakovës. LRBSH gjatë kësaj periudhe kishte kryer shumë aktivitete kombëtare, por në qershor 1964 UDB-a zbulon aktivitetin e kësaj organizate dhe fillon një fushatë të egër arrestimesh. Pas tre muaj hetimesh intenzive (nëpër duar të UDB-së kaluan mbi 500 shqiptarë) dhe mbi 80 pjestarë të LRBSH-së, në grupe të vogla u nxorën para gjyqit. Gjykimi i dytë kundër themeluesit të LRBSH Adem Demaçi dhe 11 të akuzuarve të tjerë u mbajt më 27, 28, 29 e 31 gusht dhe 1 shtator 1964 në Gjyqin e Qarkut në Prishtinë. Trupi gjykues përbërbëhej nga kryetari i gjyqit Tahir Ibrani, gjyqtari Radomir Stojkoviq dhe porotët: Hazir Haziri, Tefik Shala dhe Nebih Qena. Ndërkaq palën e akuzës e përfaqësonte (përmes aktakuzës Kto-nr.223/64) Mirko Matoviq – prokurori publik i qarkut të Prishtinës (26)

Në këtë gjykim maratonik në “emër të popullit” u dënuan:

1. Adem Demaçi – student i fakultetit juridik, nga Prishtina me 15 vjet burg të rëndë,

2. Sabit Ratkoceri (1939) – jurist i diplomuar (Lupç i Poshtëm) me 11 vjet,

3. Hazir Shala (1934) – Profesor i shkollës normale, (Barilevë) me 13 vjet,

4. Seladin Daci (1933) “muzicient në Radio Prishtinë” (Prishtinë) me 10 vjet,

5. Azem Beqiri (1939) – Nënpunës i entit krahinor për mbrojtjen shëndetësore (Prishtinë) – me 10 vjet,

6. Abdullah (Avdyl) Lahu (1944) – nxënës i kl. së katërt të shkollës Normale, me 10 vjet,

7. Ahmet Haxhia (1932)- farkatar nga Prishtina, me 10 vjet,

8. Xhafer Mamuxhiku (1935) – nëpunës nga Prishtina, me 11 vjet,

9. Dibran Bajraktari (1939) nënpunës nga Prishtina – me 13 vjet,

10. Sabri Novosella (1943) – rrobaqepës nga Prishtina, me 9 vjet,

11. Tefik Sahiti (1930) – infermier nga Prishtina, me 9 vjet dhe

12. Njazi Straja (Saraxhoglliu) (1933) tregëtar nga Stambolli i lindur në Prishtinë, u dënua me 9 vjet burg.

Ndërkaq prej 3-15 vjet burg të rëndë u dënuan edhe këta anëtarë të LRBSH-së:

1. Adem Rukiqi – Verboc, Gllogovc,

2. Abdyl Shala – Loxhë, Pejë,

3. Arif Hoxha – Mitrovicë

4. Arif Ymeri

5. Asim Vula – Gjakovë

6. Avni Lama – Gjakovë

7. Bahtire Berisha – Prizren

8. Bahtir Duraku

9. Bedrush Çollaku – prizren

10. Besnik Koci – Gjakovë

11. Destan Miftari

12. Din Spahia – Gjakovë

13. Ejup Kastrati – Pejë

14. Elhame Shala – prishtinë

15. Emina Rakovica – prishtinë

16. Enver Gerguri

17. Enver Mehmeti

18. Fazli Grajçevci – Tankoc

19. Fehmi Elmazi – Gjilan

20. Ferat Ymeri

21. Gani Msutafa

22. Haki Bejta

23. Haki Gashi

24. Hamdi Obertica – Fushë Kosovë

25. Hilmi Rakovica – Prishtinë

26. Hyda Dobruna – Gjakovë

27. hysen Bukoshi – Prizren

28. Hysen DAci Mitrovicë

29. Ibrahim Stublla

30. Ismet Koshutova – Mitrovicë

31. Isuf Istrefaj

32. Isuf Isufi – Mavriq

33. Kadri Kusari – Gjakovë

34. Myrteza Nura – Gjakovë

35. Mustafë Venehari – Mitrovicë

36. Nezir Gashi – Labjan – Pejë

37. Nimon Podrimja – Caralluk, Istog

38. Mejreme Berisha – Prishtinë

39. Osman Berisha – Puzovfc

40. Qerim Zajmi

41. Ramadan Lahu – Gllamnik

42. Ramadan Shala – Pejë

43. Rashit Rusha

44. Rexhep Elmazi – Gjilan

45. Rexhep Shala – Loxhë, Pejë

46. Remzi Baloku

47. Rrustem Morina

48. Sabit Lahu – Gllamnik, Podujevë

49. Sadik Latifi

50. Sahit Sfeqla – Prishtinë

51. Selatin Novosella – Prishtinë

52. Selman Berisha – Progofc

53. Sylejman Gashi

54. Sylë Shala – Pejë

55. Shefqet Jashari – Strofc, Vushtërri

56. Shemsi Hoxha

57. Shemsi Rudari

58. Tahir Shala, Krushec, Prishtinë

59. Teki Dervishi – Gjakovë

60. Ukshin Shala – Loxhë, Pejë

61. Vesel Bislimi

62. Vesel Shala – Loxhë, Pejë

63. Vezir Zka – Dobrajë, Prishtinë

64. Ymer Mehmetaj

65. Zeqir Agushi

66. Zeqir Gërvalla – Lupçi i Poshtëm, Podujevë

67. Zeqir Heretica – Lupçi i Poshtëm, Podujevë

68. Zeqir Shala – Loxhë, Pejë  (27)

Më 27 Nëntor 1968 Grupi i studentëve në krye me Osman Dumoshin i organizoi demonstratat gjithëpopullore në Prishtinë dhe në disa qytete tjera të Kosovës. Ky grup që veproi sipas programit të LRBSH-së, u arrestua dhe pas katër muaj hetimesh, më 2, 3, 4 e 7 prill 1969, në Gjykatën e Qarkut në Prishtinë u mbajtë një proces gjyqësor kundër tyre. Në këtë proces u përfshi, trupi gjykues i përbërë nga: Nazmi Juniku – kryetar, me gjyqtarët porotë: Beçir Shehi dhe Mehmet Sponca, si procesmbajtës ishte Hysamedin Oruçi, ndërsa Prokuror ishte Sahit Meraku i deleguar nga Peja.

Kjo trupë gjyqtarësh – porotësh më 7 prill 1969 ”në emër të popullit” për shkak të “krimit – propaganda armiqësore nga neni 118  al. 1 e  KP” këta studentë i shpalli fajtorë dhe ua shqiptoi dënimin prej 37 vjetësh burg të rëndë. Me këtë rast studentët: Osman Dumoshi, Hasan Dërmaku, Selatin Novosella dhe Adil Pireva, u dënuan me nga 5 vjet burg; Skënder Kastrati dhe Xheladin Rekaliu me nga 4 vjet burg, ndërsa Ilaz Pireva, Skënder Muçolli dhe Afrim Loxha dënohen me nga 3 vjet burg. (28)

–  Për pjesëmarrje aktive në demonstratën e Prishtinës, u denuan edhe studentët: Asllan Kastrati, me 6 muaj burg; Sylejman Kastrati me 3 muaj burg; Skënder Berisha me 2 muaj, Bedri Novosella, Sylejman Peposhi dhe Halil Qosja me nga 1 muaj; ndërsa Tefik Qitaku dhe Ramadan Ramadani (që të dy rrobaqepës) u dënuan me nga 2 muaj burg.

– Për demonstratën e Ferizajit u denuan: Ali Mehmeti, arsimtar me 1 vit burg, Ismet Ramadani dhe Hasan Abazi (që të dy studentë) me nga 10 muaj; ndërkaq me nga 1 muaj u denuan: Beqir Qerimi, student dhe nxënësit: Sylejman Bytyqi, Hasan Muhaxheri dhe Ekrem Beqiri.

– Për demonstratën e Gjilanit u denuan studenti: Irfan Shaqiri me 1 vjet burg, ndërsa me nga 1 muaj burg u denuan: Beqir Qerimi, student dhe nxënësit: Rexhep Mala, Fatmir Salihu, Ahmet Hoti.

– Ndërkaq për demonstratën e Besianës (ish- Podujevës) u denuan: Hamit Abdullahu (berber) me 1,6 muaj burg; Sabit Syla (student) me 1,4 muaj burg; Haki Sheholli me 1 vjet burg; ndërsa me nga 1 muaj burg u denuan: Hasan Sh.Shala dhe Bahri Shabani, që të dy studentë. Po me nga 1 muaj u denuan edhe mësuesit: Hasan Shala, Xhafer Ejupi, Skënder Hoxha, Shaqir Shala dhe Selatin Vokrri si dhe Nexhip Ejupi e Abdulla Nishevci, që të dy me profesion rrobaqepës.

Më 22 dhjetor 1968 u organizua edhe një demonstratë në Tetovë. Për demonstratën e Tetovës, e cila e aktualizoi çështjen e përdorimit të flamurit shqiptar dhe hapjen e paraleleve të mësimit në gjuhën shqipe, u denuan 170 shqiptarë, ndërsa 54 veta u denuan me mbi 1 vjet burg, jo vetëm nga Tetova por edhe nga Shkupi, Gostivari, Struga dhe Kërçova. Vetëm në gjykatën e Tetovës dhe atë të Shkupit “për vepër penale kundër shtetit” u denuan:

– Mehmet Myrtezani – Gega, mësues me 7 vjet burg;

– Faik Mustafa, student me 5 vjet burg;

– Abdylselam Selami,  mësues, me 1,6 muaj burg;

– Ramadan Sinani, student me 2 vjet;

– Fehmi Rifati, student me 2 vjet burg;

– Abdylmenaf Rystemi, student me 2 vjet;

– Hysni Qemal Sherifi, arsimtar me 1,6 muaj;

– Refki Murati, murator me 2 vjet;

– Nexhmidin Neziri, mësues me 1,6 muaj;

– Ibrahim Rudi, student me 3 vjet;

– Agim Jaka, student me 2,6 muaj;

– Hysenxhevat Kalaishta, student me 5 muaj burg;

– Xhemil Mustafa, student me 5 muaj;

– Arbër Xhafëri, student me 3 muaj;

– Agim M.Xhaferi, student me 3 muaj burg e shumë të tjerë. (29)

Asokohe, pas burgosjeve në Tetovë, pushteti shovinist maqedonas, burgosi e dënojë edhe  shumë të rinjë shqiptar, që nuk ishin pjesëmarrës në demonstrateën e Tetovës. Në Shkup u denua Sejdi Kryeziu me 5 vjet burg, gjoja se ka bërë propagand armiqësore për shkëputjen e Maqedonisë perëndimore dhe bashkimin e saj me Shqipërinë, ndërsa Inajet Bariu u denua me 1 vjet, po për propagand armiqësore. Në Strug u denua Irfan Vlashi me 6 vjet burg, për diversion, Tosun Roçi me 4 vjet burg, ndërsa në Kërçovë u denuan: Syrja Qura, Sali Ramadani etj.

Të burgosurit shqiptarë vitet më të rënda të burgut, i kaluan në burgjet e Idrizovës dhe Velesit në Maqedoni; të Nishit, në CZ të Beogradit, e të Pozharevcit… në Serbi; të Titogradit në Mal të Zi; të Bileqës, Stara Gradishkës, të Lepogllavës… dhe veçanërisht në sinonimin e ferrit të Dantes në “Goli Otok” ujdhes kjo në Adriatikun verilindor në Kroaci (30).

Në këtë ujdhesë të zhveshur e me gurë të thepisur, të burgosurit shqiptarë dhe jo vetëm, përjetuan golgotën, ditët më të tmerrshme të jetës së tyre. Rrëfimet e shumë të burgosurve shqiptarë, që kaluan nëpër ferrin e Goli Otokut, dëshmojnë për një trajtim të egër e mizor, të papërsëritshëm në historinë e njerëzimit. Qëllimi ka qenë i qartë: jo vetëm dëmtimi fizik, por edhe thyerja dhe shkatërrimi i plotë shpirtëror i çdo të burgosuri. Aty është praktikuar rrahja e të burgosurve në mes vete (të burgosurit e vjetër rrahnin deri në alivanosje dhe vdekje të burgosurit e rinj që vinin në këtë kamp famkeq). Pas punëve të rënda e të mundimshme që bënin gjatë ditës, të burgosurit për çdo mbrëmje ishin të detyruar të kalonin nëpër kordonin e gjallë të të burgosurve të penduar dhe të udbashëve të çarkëdisur… Në Goli Otok, pra të burgosurit me karakter të thyer e të përbaltur (tipat më imoral) jo vetëm që “vetëqeverisnin” me krejt kampin, por bëheshin edhe xhelatë të atyre që kishin karakter njerëzorë e të pathyeshëm. Ky burg-kamp famëkeq u bë edhe varr i shumë të burgosurve, në mesin e të cilëve pati edhe shumë shqiptarë.

_____________

Referencat:

1 Shaban Braha – “Gjenocidi serbomadh dhe qëndresa shqiptare (1844-1990) Lumi – Gjakovë 1991, fq.495

2 Po aty

3 Po aty

4 AQSH i RPSSH, F.252/ I,1951, dos.340, M-F 393, fl.36

5 Shaban Braha – “Gjenocidi serbomadh …..”, fq.497/498

6 Gazeta ”Besa”, Stamboll-1974-1975. /Mr.Ethem Çeku:Mendimi politik i lëvizjes ilegale në Kosovë 1945-1981, Prishtinë, 2003, fq.129.

7 Rexhep Bunjaku – “Kosova, besa dhe tradita” Prishtinë 1998, fq.146.

8 Gjykata e Qarkut e KAKM-së në Prishtinë, me 3 nëntor 1950 (Aktgjykimi K.149/50)

9 Po aty / dhe kujtime të Sh.Mazrekut, botuar në revistën “Forumi”, Prishtinë 6 dhjetor 1993, f1.19.

10 H.Susuri – “Rrëfime të Hajdar Bytyqit” – Gurra, Revistë e Vërrinit – Viti I nr.8, dhjetor 1992, fq.27. – Nga shënimet në dorëshkrim të Ibish Avdiut – Zhur 1992.

11 R.Bunjaku – “Kosova, besa dhe tradita”, fq.147.

12 Kadri Halimi – “Prijatarja kombëtarja – e jo ideologjia” – Fejton (2) Rilindja 22 tetor 1994, fq.12. Rrëfime nga Xhemë Lah Gashi – herët a vonë Kosova do të jetë e Shqipërisë”, botuar në revistën “Forumi” nr. 9. 17 janar 1994, fq.18 / dhe Xhafer Shatri – “Pse dergjet në burg Adem Demaqi”, fq.25.

13 Rexhep Bunjaku – “Kosova, besa dhe tradita”, fq.148.

14 Agim Zogaj – “Dosja P – procesi i Prizrenit ’56” Zëri 1998, fq.68 / Ethem Çeku-Shekulli i ilegales…,brezi 81 Prishtinë,2004 fq.224-225

15 R.Bunjaku – “Kosova…”, fq.148.

16 Aktgjykimi K.nr.19/59 datë 7 mars 1959 Gjykata e Qarkut në Gjilan. /Kadrush Sylejmani M.Krasniqi-simbol i qëndreses shqiptare, Prishtinë 1999, 103,106,115 / Ethem Çeku – Shekulli i ilegales…, brezi 81 Prishtinë, 2004  fq.274-276.

17 Ethem Çeku-Shekulli i ilegales…,brezi 81 Prishtinë, 2004 fq. 253-254

18 Aktakuza kundër Adem Demaçit është ngritur në bazë të dëshmive të dëshmitarëve: Zekeria Cana, Ali Aliu, Fahredin Gunga, Adem Gajtani, Avdi Avdiu, Shemsi Osmani, Rafael Sopi, Sabit Ratkoceri, Ismet Bytyqi, Shefqet Popova, Din Mehmeti, Sylejman Drini dhe Xhafer Ruzhdiu.

19 Dr.Hakif Bajrami, “Dosja Demaçi” Brezi 81, Prishtinë 2003, fq.21-60./Aktakuza: PPQ nr.14/59 . 19.02.1959.

20 Aktakuza K.nr.29/59,19.02.1959, Gkykata e Qarkut Prizren /Ethem Çeku-Shekulli i ilegales, fq.236.

21 Emil Kastrioti – Referati – “Mbi historikun e Beslidhjes Kombëtare Demokratike Shqiptare” Donzdorf (Gjermani) 1996, fq.24.

22 Po aty

23 Po aty

24 K.Halimi: Lëvizja për liri s’ka të ndalur (Fejton) – Rilindja 24 tetor 1994, fq.9.

25. Po aty

26. Aktakuza Kto. nr.223/64 e ngritur nga  prokurori Publik Mirko Matoviq dhe Aktgjykimi K.nr.271/64, dt.01.IX.1964

27 Xh.Shatri – “Pse dergjet në burg A.Demaçi?”, fq.71-73.

28 Aktgjykimi K.nr.23/69 i shpallur nga gjykata e qarkut në Prishtinë (7 prill 1969) fq.1-2.)

29 ”Rilindja” 1-3 qershor 1969)

30 Xhafer Shatri – “Pse dergjet në burg Adem Demaqi”, fq.27-28.

Partneriteti Kosovë-SHBA është interes politik e strategjik i çështjes kombëtare shqiptare

 

Prof.Dr.Muhamet Kelmendi

Kosova dhe populli shqiptar kanë perspektivë të sigurt vetëm në partneritet të ngushtë me SHBA-të. Mos ruajtja e këtij partneriteti e dëmton rëndë, jo vetëm Republikën e Kosovës, por edhe tërë çështjen kombëtare shqiptare. Deklaratat e z.Jamey O' Brian dhe te z. Jeff Hovenier për partneritetin SHBA-Kosovë kërkohet të merren seriozisht. Çdo vendim që e rrezikon këtë partneritet të ndërtuar gjatë historisë është antishqiptar dhe rrezikon kombin. Z. O'Brian tha: "SHBA -të e konsiderojnë partnere Qeverinë e Kosovës, aq sa ajo na dëshiron si partner".

Më qarte u shpreh ambasadori i SHBA-ve në Prishtinë, z.Jeff Hovenier: " Ne kemi shpresuar se Qeveria e kryeministrit Albin Kurti do të angazhohet, siç bëjnë partnerët, për të zgjidhur këtë çështje së bashku, në vend se të merren veprime në mënyrë të njëanshme (...). Ne jemi të shqetësuar që Qeveria Kurti nuk e ka bërë këtë. Çfarëdo sugjerimi se gjërat janë në rregull, se ne të gjithë pajtohemi me njëri - tjetrin, nuk është aspak e vërtetë. Ne jemi të shqetësuar dhe të frustruar dhe mendoj se toni i ndihmës sekretarit O'Brian e pasqyron këtë qartë". Pra këtu po shihet qartë se partneriteti është luhatur. Këtu kërkohet që Qeveria e z. Kurti të ulet së bashku me ambasadorin e SHBAve në Prishtinë dhe të koordinojnë çështjen e vendimit të BQK-së mbi valutën serbe. Nuk duhet lejuar që marrëdhëniet të keqësohen më thellë. Modalitete ka mjaftë. Dhe këto modalitete, kërkohet që së bashku me SHBA-të të gjinden dhe të futen në veprim. Kjo i takon Qeveris Kurti që ta bëjë pa vonesë dhe pa hezitim.

Të veprojmë me unitet politik kundër prapaskenave diplomatike që kurdisin plane të rrezikshme drejtë ndarjes faktike të shtetit të Kosovës

 

Dr. Hysni Aliu

Situata është shumë serioze, dhe populli duhet ta din këtë. Ekzistenca e shtetit tonë unitar është në rrezik, dhe në prapaskenë është duke u krijuar një entitet/ republikë serbe në brendi të Kosovës. Kjo nuk mundë të ndalet lehtë, sidomos jo nëse Albin Kurti mbetet i vetëm në këtë betejë. Është koha që ne si shqiptarë të organizohemi kombëtarisht, ashtu siç u organizuam në kohën e ish Presidenti Dr. Ibrahim Rugova, në mënyrë që edhe Quintit ti tregohet që nëse ata dëshirojnë Republike serbe brenda Kosovës, atëherë edhe shqiptarët do të kërkojnë Republikë shqiptare brenda Maqedonisë së Veriut e brenda Serbisë në Luginë e Sanxhak.

Bash siç parashikova në shkrimet e mëhershme, që BE, pra disa vende brenda saj, e tani edhe SHBA, po tentojnë të bëjnë ndarjen de jure të Kosovës nëpërmjet të pranimit të pasaportave të lëshuara nga zyra për Kosovë e Serbisë, dhe që vendimet e Qeverisë Kurti në lidhje me mbylljen e institucioneve paralele serbe dhe ndalimin e dinarit serb në Kosovë si mjet pagese, janë pikërisht si reagim i Qeverisë Kurti dhe Presidentes Osmani në këtë tendencë, ashtu edhe po na del të jetë. Ne fakt tani edhe haptas pasi që krijuan një dramë për shkeljen e të drejtave të njeriut, Lajçak e Kramon takuan përfaqësuesit e serbëve të Kosovës e si për ta vulosur këtë tendencë dhe për ta faktorizuar këtë ndarje de jure të Kosovës, të njëjtën e bën edhe ambasadorët e Quintit në Kosovë. Siç duket teatraliteti i tyre po del në fushë, e as mërrolet e Hovenierit nuk po janë të qëndrueshme, në momentin që po takohet me drejtues të opozitës apo të pakicës serbe të cilët e robëruan këtë vend për 20 vite me radhë. Me ironi po e them, se mos u takuan këta ambasador me udhëheqësit serb për ti qortuar për helmimin e qenëve endacak në veri, apo për të folur për atë se kur po kthehet ushtria serbe apo brigada e veriut në krye me Radoiçiqin. Situata është shumë serioze, dhe populli duhet ta din këtë. Ekzistenca e shtetit tonë unitar është në rrezik, dhe në prapaskenë është duke u krijuar një entitet/ republikë serbe në brendi të Kosovës. Kjo nuk mundë të ndalet lehtë, sidomos jo nëse Albin Kurti mbetet i vetëm në këtë betejë. Është koha që ne si shqiptarë të organizohemi kombëtarisht, ashtu siç u organizuam në kohën e ish Presidenti Dr. Ibrahim Rugova, në mënyrë që edhe Quintit ti tregohet që nëse ata dëshirojnë Republike serbe brenda Kosovës, atëherë edhe shqiptarët do të kërkojnë Republikë shqiptare brenda Maqedonisë së Veriut e brenda Serbisë në Luginë e Sanxhak.Në vend që Bashkësia Ndërkombëtare të kërkonte njohjen de jure nga Serbia për Kosovën, këta po kërkojnë dhe po punojnë për ndarjen de jure të Kosovës. Nëse unë di diçka, atëherë dua të them që Kosova është në rrezik ekzistencial. Dashtë zoti që Kryeministri Kurti të ketë prapa veti ndonjë shtet që mundë të ju vendos stopin këtyre tendencave për ndarjen e Kosovës, ashtu siç i vendosi stopin Gjermanisë në kohën e Trupit. Siç po duket dikujt që është larg nga Evropa po i konvenon një zjarr vënie në Evropë, zjarr vënia e ngjashme me atë në Izrael e Palestinë, apo vendet afrikane, e tash pas Ukrainës zjarr vënie në zemër të Evropës. Pra me një guri mbyti dy zogj, edhe Evropën edhe Rusinë. Uroj të jem gabim, por deri tani i kam parë gjërat me vite më herët.

Qeveria Kurti e para dhe e vetmja që po e dëshmon me seriozitet përkushtimin dhe veprimin për shtet me sovranitet

 

Skender Mulliqi

• 
  

Presidenti serb edhe pse luajti më shumë karta , duke kërcënuar me akte të ndryshme të dhunës ndarjen e Kosovës, kjo nuk ju lejua nga pushteti i Albin Kurtit. Jo që nuk ju lejua , por Kosova për herë të parë shtriu sovranitetin në veri të vendit, ku kjo pjesë vitale e Kosovës për shumë vite ishte shndërruar në Eldorado të pushtetit të Beogradit zyrtar, e mbushur më plotë krime dhe kontrabandimeve të të gjitha llojeve. Vuçiqi i ndeshë në arrë të fortë të quajtur, Albin Kurti, e jo sikur ish pushtetarët të cilët e kishin të zënë kokën më derë dhe bënë lëshime të rënda.

 

Edhe pse po mendohet se e vetmja rrugë për normalizimin e marrëdhënieve Kosovë-Serbi, është dialogu, kështu nuk po mendon pala serbe e cila vazhdimisht po shërbehet me opstrukcione politike dhe po e kërcënon Kosovën më luftë. Se dialogu është rruga e vetme, e tha edhe nënsekretari i shtetit amerikan gjatë vizitës në Shqipëri,Antoni Blinken. Është zor të përfundojë dialogu kur Vuçiqi është duke konsideruar Kosovën provincë serbe, e jo që është shtet sovran dhe i pavarur. Tjetër. Shtypi serb i afërt më pushtetin shkruan rregullisht për “zgjedhjen e problemit kosovar”.Dhe, kjo për arsyen së Kosova po figuron në preambulën kushtetuese si pjesë përbërëse e Serbisë. Kosova bëri gabime të mëdha , edhe pse kishte trysni nga faktori ndërkombëtar , kur pranojë të futët në dialog më Serbinë , pa asnjë kusht të vetëm. E kushti primar është dashur të jetë pranimi i pavarësisë të Kosovës nga Serbia. U pranua që nga bisedimet teknike për normalizimin e marrëdhënieve fqinjësore, të kalohet në bisedime krejt të karakterit politik , e të cilat prekin statusin politik të Kosovës. Serbia gjatë bisedimeve edhe u faktorizua në vend që bota ta dënonte për gjenocid. U pranua nga Grupi i Unitetit plani i decentralizimit të pushtetit lokal, që solli pastaj edhe Asociacionin e Komunave më shumicës Serbe, më kompetenca ekzekutive , të firmosur nga Thaçi dhe Mustafa në Bruksel ne vitin 2013 dhe 2015. Ky kurs politik i gabuar i pushteteve te kaluara në zhvillimin e dialogut më Serbinë, u përmirësua nga Qeveria e Albin Kurtit. Serbisë dhe Vuçiqit nuk po i ecë më kungulli mbi ujë. Presidenti serb edhe pse luajti më shumë karta , duke kërcënuar me akte të ndryshme të dhunës ndarjen e Kosovës, kjo nuk ju lejua nga pushteti i Albin Kurtit. Jo që nuk ju lejua , por Kosova për herë të parë shtriu sovranitetin në veri të vendit, ku kjo pjesë vitale e Kosovës për shumë vite ishte shndërruar në Eldorado të pushtetit të Beogradit zyrtar, e mbushur më plotë krime dhe kontrabandës së të gjitha llojeve. Vuçiqi i ndeshë në arrë të fortë të quajtur, Albin Kurti, e jo sikur ish pushtetarët të cilët e kishin të zënë kokën më derë dhe bënë lëshime të rënda. Vuçiqi nuk ju përmbajt marrëveshjeve të firmosura në Bruksel dhe në Oher, dhe për çudi vazhdon të përkëdhelet nga BE-ja përmes ndërmjetësve në bisedime, Lajçak dhe Borrell, por edhe nga amerikani Eskobar. Serbia shumë është dukë shpresuar në këtë proces , se mos Putin do të fiton luftën në Ukrainë, për ti vu pikë pastaj ndarjes të Kosovës, përmes “Zajednicës” të kamufluar. Edhe pas shumë vitesh të zhvillimit të dialogut bota perëndimore nuk po kërkon nga Serbia të pranon pavarësinë e Kosovës. Madje, ky kurs politikë i BE edhe pse pak ka ndryshuar po vazhdon edhe pas aktit terrorist shtetëror të Serbisë në Banjskë. Shumë padrejtësisht për eskalimin e situatës në veri më masa ekonomike u ndëshkua Kosova, ne vend që kjo ti faturohet Serbisë fashiste. Madje, për çudi janë shtuar zërat që Serbia duhet së më parë të pranohet në BE, e ajo këmbë e krye është orientuar nga Rusia e Putinit. Duket së kanë filluar hilet e Evropës nga e kaluara historike ndaj çështjes shqiptare. Të favorizohet një Serbi me një garniturë kompletë kriminelësh të luftës në pushtet, kjo nuk ka asnjë justifikim .Duket së justifikime janë bërë ndryshimet e planeve gjeopolitike dhe gjeostrategjike karshi Ballkanit ende të trazuar të shteteve vendimmarrëse. Po lejohet që Serbia të vënë vija të kuqe në mos pranimin e planit franko- gjerman, ku në një pikë të planit shkruhet së Serbia të mos e pengon Kosovën të inkuadrohet në OKB dhe në organizmat relevant të Evropës. Sikur në Serbi , Vuçiqi po lejohet që gjithnjë e më shumë ti futë nën kontroll minoritetin serb në veri të Kosovës. Kjo është politikë irracionale e Vuçiqit, për të penguar integrimin e serbeve në jetën politike dhe institucionale të Kosovës. Vuçiqi vetëm sa po jua vështirëson serbëve jetën në Kosovë, e këtë qëllimisht po ja faturon kryeministrit të Kosovës, Albin Kurtit. Largimi i gjithë asaj çka e identifikon pushtetin e Serbisë në Kosovë, siç është edhe largimi i përdorimit të dinarit si valutë, është detyrë kushtetuese që duhet kryer, e nuk është presion ndaj minoritetit serb. Ka mundësi që Serbia këto procese ti ngadalëson, por nuk ka mundësi kurrë ti ndalon.

Ish-zyrtari i lartë i NATO-s, Jamie Shea, u bën thirrje të dyja palëve që të heqin dorë nga retorika nxitëse dhe të përqendrohen te gjetja e zgjidhjes për lirinë e lëvizjes.

 

Në kohën e tensioneve të larta midis Kosovës dhe Serbisë, ish-zyrtari i lartë i NATO-s, Jamie Shea, u bën thirrje të dyja palëve që të heqin dorë nga retorika nxitëse dhe të përqendrohen te gjetja e zgjidhjes për lirinë e lëvizjes.

Shea, ish-zëvendës i ndihmësit të sekretarit të përgjithshëm të NATO-s, porosit Beogradin se përgjegjës për sigurinë në Kosovë është misioni i NATO-s, KFOR, i cili bashkëpunon me Policinë e Kosovës.

Duke komentuar deklaratën e presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, se nëse NATO-ja nuk e bën punën e vet, Beogradi do të ndërhyjë “për të mbrojtur” serbët në Kosovë, Shea thotë:

“Mendoj se NATO-ja duhet t’i tregojë Beogradit se është plotësisht në gjendje të vazhdojë mandatin e saj, që është ruajtja e sigurisë, duke përfshirë edhe serbët, dhe se Beogradi nuk ka asnjë rol në Kosovë, në këtë drejtim”.

Shea shfaq shpresën se nuk do të ketë përshkallëzim të situatës. “Kemi të bëjmë me një luftë diplomatike, e jo luftë ushtarake”, thotë ai.

Tensionet midis Kosovës dhe Serbisë janë rritur në fillim të këtij muaji kur Prishtina ka thënë se do t’i detyrojë serbët që jetojnë në veri – të cilët mbështeten nga Beogradi dhe nuk i njohin institucionet e Kosovës – të fillojnë të përdorin targat e makinave të lëshuara në Prishtinë.

Në shenjë pakënaqësie, disa serbë në veri kanë ngritur barrikada në rrugë dhe Qeveria e Kosovës, me sugjerimin e bashkësisë ndërkombëtare, ka shtyrë zbatimin e vendimit për datën 1 shtator.

Radio Evropa e Lirë: Zoti Shea, Kosovës dhe Serbisë u kanë mbetur edhe pak ditë – deri më 1 shtator – për të gjetur një zgjidhje për lirinë e lëvizjes. Serbia thotë se është duke kërkuar kompromis, por kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, tha të mërkurën se do t’u përmbahet vendimeve të mëparshme për targat dhe dokumentet e udhëtimit. A keni frikë nga përshkallëzimi i situatës në terren, në ditët e ardhshme, në veri të Kosovës?

Jamie Shea: Atje ndodhet KFOR-i. [Mbi] 3.700 trupat e NATO-s në Kosovë janë, padyshim, të vetëdijshme për situatën. Kanë qenë qëkur ka shpërthyer problemi në korrik. Janë vendosur në rrugët kryesore, sidomos në veri, duke mbajtur sytë kah kufijtë dhe duke bashkëpunuar me Policinë e Kosovës. Shpresojmë se nuk do të ketë probleme, nuk do të ketë bllokada në rrugë nga serbët lokalë. Por, jam i sigurt se KFOR-i, duke e ditur afatin e 1 shtatorit, është mirë i përgatitur. Shpresoj, sidomos pas takimit në Bruksel më 18 gusht, të organizuar nga BE-ja, palët [Kosova dhe Serbia] të heqin dorë nga retorika nxitëse. Kam dëgjuar [presidentin serb] Aleksandar Vuçiq të ketë thënë se kosovarët duan që popullata serbe të largohet nga Kosova. Ky është absurditet total. Të gjithë e dimë. Pra, të hiqet dorë nga kjo retorikë, e cila nxeh situatën. Shpresoj po ashtu – derisa i afrohemi afatit të 1 shtatorit – se BE-ja mund të organizojë një takim tjetër midis [kryeministrit të Kosovës, Albin] Kurti dhe Vuçiqit, në përpjekje për të gjetur një lloj zgjidhjeje, sidomos për modalitetet e zbatimit [të vendimeve në terren]. Mendoj se modalitetet e zbatimit janë kyçe, në mënyrë që kriza të qetësohet dhe të ecim përpara.

Prania e NATO-s në Kosovë tregon se “situata nuk është stabile”

Ju keni qenë zëdhënës i NATO-s gjatë ndërhyrjes së saj për t’i dhënë fund krizës humanitare në Kosovë, në vitin 1999. Më shumë se 23 vjet më vonë, për shkak të tensioneve të rritura midis Kosovës dhe Serbisë, NATO thotë se është gati të intervenojë nëse rrezikohet stabiliteti. Sa shqetësuese është kjo?

Jamie Shea: KFOR-i [misioni paqeruajtës i NATO-s] është ende në Kosovë. NATO-ja ka lënë Afganistanin – edhe pse e di se është një rrëfim tjetër. NATO-ja ka lënë Bosnjën, e cila është dorëzuar te BE-ja, shumë vite më parë. Por, NATO-ja është ende në Kosovë. Natyrisht, nuk i ka më 40.000 trupa, i ka [mbi] 3.700. Por, fakti që janë atje, tregon se situata nuk është stabilizuar dhe normalizuar ende tërësisht. NATO-ja në Bruksel duhet të ketë trupa rezervë, që mund të dërgohen shpejt në Kosovë, në rast të krizës. Duhet të ketë një plan evakuimi, po ashtu. Dhe po, si zëdhënës i NATO-s në vitin 1999, unë jam personi i parë që më vjen keq që nuk kemi pasur një zgjidhje përfundimtare midis Beogradit dhe Prishtinës, e cila do të mundësonte që Kosova të bëhej e pavarur në kuptimin e plotë të fjalës, duke u njohur nga fqinjët e saj dhe nga pjesa tjetër e komunitetit ndërkombëtar. Edhe pse, aktualisht, të gjithë ne mendojmë për Ukrainën dhe gjashtëmujorin e nisjes së luftës ruse atje, NATO-ja duhet të mbajë një sy edhe në Ballkan, natyrisht

Trupat paqeruajtëse të NATO-s kanë rritur tashmë praninë në veri të Kosovës. A është ky ndonjë sinjal?

Jamie Shea: KFOR-i duhej ta rriste praninë në veri, për të qenë në gjendje të përballojë çdo problem. Është detyrë e tij të ruajë mjedisin e sigurisë. Kam parë që Vuçiq ka deklaruar se nëse NATO-ja nuk mund ta ruajë paqen, ne, serbët, do ta bëjmë këtë. Jo, faleminderit! Nuk ka nevojë. Mendoj se NATO-ja duhet t’i tregojë Beogradit se është plotësisht në gjendje të vazhdojë mandatin e saj, që është ruajtja e sigurisë, duke përfshirë edhe serbët, dhe se Beogradi nuk ka asnjë rol në Kosovë, në këtë drejtim.

Po, edhe unë desha të ndalem te kjo deklaratë e Vuçiqit. Edhe pse nuk ka asnjë provë se serbët e Kosovës janë të kërcënuar, sa ju shqetëson kjo deklaratë?

Jamie Shea: Siç e thashë edhe pak më herët, e kjo vlen edhe për Albin Kurtin, është e rëndësishme të ulet toni i retorikës, sidomos kur nuk ka bazë, dhe të veprohet në mënyrë pragmatike. Për shembull, pas ngjarjeve të korrikut, kosovarët janë pajtuar të shtyjnë zbatimin e vendimeve deri më 1 shtator, për t’i dhënë kohë hartimit të një strategjie të duhur për zbatim. I kemi ende edhe disa ditë. Unë mendoj se është krejtësisht e arsyeshme që njerëzit që jetojnë si qytetarë të Kosovës, të vozisin makina me targa të Kosovës dhe të kenë karta identiteti [të Kosovës]. Marrim shembull Skocinë, vendin tim, ku ka një autonomi të madhe, por njerëzit ende qarkullojnë me targa të Mbretërisë së Bashkuar dhe kanë pasaporta të Mbretërisë së Bashkuar, pa komprometuar në asnjë mënyrë autonominë dhe kompetencat e Qeverisë skoceze.

Rusia, po ashtu, ka akuzuar Qeverinë e Kosovës dhe aleatët e saj perëndimorë për shkelje të të drejtave të serbëve dhe përpjekje për të nxitur dhunë. Më herët, Moska është akuzuar për nxitje të jostabilitetit dhe trazirave në Ballkan. A mendoni se Rusia mund të ketë pasur dorë në protestat e fundit në Kosovë?

Rusët po ia “shpaguajnë” mbështetjen Serbisë

Jamie Shea: Është vështirë të thuhet. Nga pozita ku jam sot, si akademik, jo si zyrtar i NATO-s, është vështirë ta them këtë me ndonjë provë ose siguri. Por, është e vërtetë që Rusia mban anën e Serbisë. Ajo e ka ndihmuar Serbinë që ta pengojë anëtarësimin e Kosovës në organizata ndërkombëtare, e ka mbështetur fushatën e Serbisë për mosnjohjen e Kosovës… E dimë, po ashtu, që ditëve të fundit ministri i Brendshëm i Serbisë, Aleksandar Vulin, ka qenë në Moskë. Dhe, në kohën kur regjimi i [presidentit rus, Vladimir] Putin është i izoluar ndërkombëtarisht, për shkak të luftës në Ukrainë, shumë pak njerëz shkojnë në Moskë. Është interesante që vendi i vetëm që refuzon t’i vendosë sanksione Rusisë [për shkak të pushtimit të Ukrainës] është Serbia dhe zyrtarët e saj shkojnë e vizitojnë Moskën. Rusia ka shumë, shumë pak miq për momentin. Serbia është një nga vendet e pakta që merret me të. Dhe, unë supozoj se rusët ndihen të detyruar që t’ia shpaguajnë Serbisë këtë, duke i dhënë mbështetje për çështje që lidhen me Kosovën.

Një zyrtar i lartë rus ka thënë më 1 gusht se Rusia mund t’i ofrojë Serbisë mbështetje ushtarake, nëse është e nevojshme. A mund ta inkurajojë kjo Beogradin për t’u bërë agresiv?

Jamie Shea: Do të shpresoja që jo. Është e vërtetë që Serbia, viteve të fundit, ka shpenzuar shumë para në armatim dhe se Rusia i ka dhënë Serbisë disa avionë MiG. Por, Serbia merr pajisje më moderne nga Kina. Kina është furnizuese e konsiderueshme e Beogradit, sidomos me dronë. Dhe, dikush mund të pyetet se përse një vend i vogël si Serbia, që dëshiron të anëtarësohet në BE dhe ka nevojë të zhvillojë ekonominë e tij, shpenzon kaq shumë para për ushtrinë. Por, tani, unë mendoj se Serbia dëshiron të anëtarësohet në BE, është duke negociuar anëtarësimin në BE. Ajo i di kushtet për këtë, në kuptimin e pranimit të marrëveshjeve ndërkombëtare, standardeve, sjelljes paqësore. E di, po ashtu, se NATO-ja ka prani të fuqishme në Kosovë, se KFOR-i është atje. E di edhe për BE-në, që ka rreth 200 anëtarë në misionin e saj në Kosovë, EULEX. Pra, mendoj se po bëhen shumë gjeste, porse, në fakt, kemi të bëjmë me një luftë diplomatike, e jo luftë ushtarake.

Duhet guxim për të bërë paqe

Përse normalizimi i marrëdhënieve midis Kosovës dhe Serbisë po merr kaq kohë? Palët kanë nisur negociatat qysh në vitin 2011.

Jamie Shea: Ne të gjithë e dimë se kompromisi është i vështirë. Shumë pak njerëz shpërblehen për të qenët heronj të kompromiseve. Merrni shembull ish-kryeministrin e Greqisë, Alexis Tsipras, i cili, besoj unë, është figurë e madhe historike, sepse ka bërë paqe me Maqedoninë e Veriut, duke i njohur emrin pas disa dekadave mosmarrëveshje. Ai ka bërë gjënë e duhur. Por, a është kryeministër i Greqisë sot? Ai i ka humbur zgjedhjet. Pra, fatkeqësisht, duhet të pranojmë se paqeruajtësit, pajtuesit, nuk janë gjithmonë njerëzit që shpërblehen. Ka qenë Anëar al Sadat nga Egjipti, shumë vite më parë… Ai ka shkuar në Jerusalem, më 1977, për të bërë paqe me Izraelin dhe është vrarë më pas nga forcat e tij të armatosura. Ky mund të jetë një shembull ekstrem, por duhet shumë guxim për të bërë paqe dhe për t’u shpjeguar njerëzve se përse kauzat nacionaliste nuk janë më në interesin kombëtar. Në anën tjetër, kryeministri Kurti është zgjedhur me shumicë të madhe [votash] dhe Vuçiq, po ashtu, i ka fituar zgjedhjet presidenciale me shumicë të madhe. Pra, të dy ata janë në një pozicion të fuqishëm politik, i cili është i nevojshëm për të bërë paqe… Gjithçka që mund të bëjmë ne në bashkësinë ndërkombëtare, është të përdorim çdo levë që kemi, për t’i shtyrë ata në atë drejtim.

A ka diçka që komuniteti ndërkombëtar mund të bëjë dhe nuk e ka bërë deri më tani, për t’i përafruar palët?

Jamie Shea: Ne nuk mund ta duam paqen më shumë se ata. Ata duhet ta duan vetë. Dhe është e vërtetë që mund të marrë shumë kohë. Për shembull, në rastin e konfliktit midis Izraelit dhe palestinezëve, nuk jemi ende [te paqja]. Por, shembulli i Maqedonisë së Veriut dhe Greqisë [për zgjidhjen e çështjes së emrit] tregon se edhe një mosmarrëveshje mjaft e hidhur, e zvarritur për gati 30 vjet, mund të zgjidhet, kur dy udhëheqësit janë të gatshëm të kenë frymë kompromisi. Pra, ka shembuj që mund t’i imitojmë. Ne duhet t’ia bëjmë të qartë edhe Kosovës, edhe Serbisë se nëse duan të jenë pjesë e BE-së, pjesë e NATO-s – edhe pse Serbia nuk e kërkon anëtarësinë në NATO – ata duhet të sillen si evropianë.

Si e shihni zgjidhjen midis Kosovës dhe Serbisë? Çfarë do të duhej të përfshinte marrëveshja mes tyre?

Jamie Shea: Serbia nuk mund të jetë realisht pjesë e Bashkimit Evropian derisa nuk e njeh Kosovën… [Zgjidhja] gjithashtu duhet ta kushtëzojë ndihmën për Kosovën me vullnetin e saj për të ecur përpara.

Jamie Shea, ish-zëdhënës i NATO-s gjatë luftës në Kosovë ka folur për përvjetorin e 16-të të Pavarësisë së Kosovës, ku ka thënë se 25 vjet pas luftës që la shumë viktima, ai është krenar me të arriturat e Kosovës.

 

“Qartazi, ju keni qenë duke jetuar në një fqinjësi të vështirë, që nuk i ka bërë gjërat edhe aq të lehta për ju. Tani Beogradi thotë që dinari është një valutë zyrtare e Kosovës, si dhe duke mbajtur qasje të tillë që Kosova na takon neve, përkundër që ne nuk e kontrollojmë atë, kjo nuk është shumë e lehtë. Duke i pasur parasysh këto gjëra, ku ju keni nisur nga asgjë, sepse e dini që serbët morrën gjithë dokumentet, ata kanë dëmtuar shumë resurse ekonomike para se të largoheshin. Ata e kanë lënë Kosovën me shumë pak, më tepër si refugjatë që mbërrijnë me pak para dhe vetëm me rrobat që mbajnë në shpinë. Në këto rrethana, mendoj që Kosova ka bërë jashtëzakonisht mirë. Kur unë kthehem në Prishtinë, çfarë vërej? Më shumë hotele të mira, më shumë vetura në rrugë, restorante shumë të mira, më shumë universitete, e të tjera, e të tjera. Sigurisht, ka probleme, mirëpo secili shtet ka probleme, demokracia nuk është asnjëherë perfekte. Por shoh progres”, ka vlerësuar Jamie Shea.

Që nga shpallja e Pavarësisë, e themelimi i Forcës së Sigurisë, Kosova e ka një synim, anëtarësimin në NATO.

Derisa kjo të ndodhë, Shea thotë se duhet edhe pak kohë.

“Ju duhet ta keni konsensusin e të gjitha 32 shteteve anëtare, për t’u pranuar si një anëtar i ri. Por, çfarë unë mendoj se NATO duhet të bëjë, është që të punoj në atë drejtim që Kosova të bëhet një vend anëtar. Nëse mund ta përdor një analogji, është sikur, t’i nuk ke mundësi që të martohesh nesër, por kjo nuk do të thotë që ju nuk mund të shkoni në pushime bashkë, të ndani llogarinë bankare, të mendoni për emrin e fëmijës tuaj të parë. Ju mund të bëni gjëra që janë përgatitje për gjithë këtë, edhe nëse ceremonia e martesës për arsye politike apo administrative nuk mund të bëhet. Unë mendoj që është shumë e rëndësishme që NATO e angazhon Kosovën si partner. KFOR-i është atje, KFOR-i është përforcuar, Gjermania ka dërguar qindra trupa shtesë, shteti im Britania e Madhe ka dërguar trupa, kjo është e mirë, është mirë që KFOR është atje për ta mbajtur sigurinë”, ka deklaruar Jamie Shea për media.

​Dorëzohen dokumentet e para në Institutin e Krimeve të Kryera gjatë Luftës/ Kurti: Po punojmë në padinë për gjenocid

 

Në Institutin e Krimeve të Kryera gjatë Luftës në Kosovë janë dorëzuar dokumentet e para që dëshmojnë gjenocidin e Serbisë.

Kryeministri Albin Kurti tha se dokumentimi i krimeve të luftës ndihmon në parandalimin e përsëritjes në të ardhmen. Pas dorëzimit të këtyre dokumenteve, është bërë thirrje që të dorëzohen të gjitha materialet që qytetarët posedojnë, për të ndihmuar procesin e hetimit të krimeve të luftës.

Shefi i ekzekutivit, Albin Kurti u zotua se po punojnë për adresimin e krimeve gjatë luftës së fundit në Kosovë.

Krahas institucioneve shtetërore, nga sot, dokumentuesit dhe hulumtuesit e pavarur, shoqëria civile, ekspertët e jashtëm, mediat, gazetarët e gjithë qytetarët kanë Institutin që i pret materialet e dëshmitë e mbledhura. Këto materiale do të arkivohen dhe do t’i shërbejnë Institutit në hulumtimin e krimeve të kryera gjatë luftës e kështu që sot ju ftoj që të gjithëve të bashkoheni në këtë nismë shumë të rëndësishme. Qëllimin e kemi të përbashkët për institucionalizimin, mbrojtjen dhe ruajtjen e kujtesës kolektive. Dokumentimi i krimeve të luftës ndihmon në parandalimin e përsëritjes së tyre në të ardhmen. Na ndihmon të ndërtojmë një shoqëri më të drejtë, më paqësore, e po ashtu shërben si një dëshmi e rëndësishme për brezat e ardhshëm të cilët do të vijnë pas nesh”, deklaroi shefi i ekzekutivit.

Drejtori i Institutit për Krimet e Kryera gjatë Luftës, Atdhe Hetemi tha se dokumentet e pranuara sot do të jenë themel për të dërguar një mesazh të fuqishëm se paqja e drejtësia janë vlera kryesore që mbron Kosova.

“Ceremonia e sotme e pranim-dorëzimit të dokumenteve të para nënkupton jo vetëm një hap të rëndësishëm në dokumentimin e krimeve të luftës, por edhe një zotim për të mos harruar kurrë viktimat dhe për të ndërtuar një të ardhme më të mirë në bazë të së vërtetës, drejtësisë dhe paqes së qëndrueshme. Në dy dekadat e fundit, institucione, organizata, individë, gazetarë dhe media, kanë dhënë një kontribut të rëndësishëm duke mbledhur dëshmi dhe duke publikuar materiale për krimet e kryera gjatë luftës në Kosovë. Me këtë akt dëshirojmë të inkurajojmë të gjithë ata që mbajnë dëshmi që të bashkëpunojnë me ne në dokumentimin dhe arkivimin e tyre”, shtoi ai.

Ai theksoi se Instituti është pikë grumbullimi e dëshmive të krimeve të kryera gjatë luftës në Kosovë.

Ndërkaq, kryetari i Këshillit Koordinues të Asociacioneve Familjare të të Zhdukurve të Kosovës, Ahmet Grajqevci tha se rrugëtimi për 25 vjet ka qenë i vështirë në mbledhjen e dëshmive dhe ruajtjen e materialeve.

“Shumë dëshmi e fakte na kanë humbur duke u bartur nga njëri vend në tjetrin vend, duke i ndërruar zyrat, në pamundësi për t’i ruajtur. Por tash zyra jonë do të ofron tërë materialin që e ka për Institutin e Krimeve të Luftës, Gjykatës Speciale dhe gjithëve me rend. Edhe kolegët e mi, të gjithë të cilët kanë mbledhur materiale apeloj që të gjitha organizatat, të gjithë individët, të gjithë qytetarët që kanë fotografi, incizime, e materiale t’i deponojnë në këtë institut, sepse më mirë nuk ruhet dhe punohet askund”, përfundoi ai.

Duke kërkuar drejtësi për ata që kanë urdhëruar gjenocidin dhe ata për ata që e kanë kryer atë, Kurti tha kjo do të ishte rehabilitim për viktimat.

Kurti gjithashtu tha se dëmi më i madh që i bëhet paqes dhe pajtimit në Ballkan janë të cilët e mohojnë gjenocidin.

“Në Kosovë ka pasur gjenocid në pranverën e vitit 1999. Ky gjenocid as nuk harrohet, as nuk falet, as nuk shlyhet, andaj e rëndësishme është drejtësia për urdhërdhënësit, për ekzekutorët në mënyrë që të kemi rehabilitim për viktimat e në të njëjtën kohë është e rëndësishme që të mos mohohet gjenocidi. Sot dëmi më i madh që i bëhet paqes, pajtimit, jo vetëm drejtësisë në rajonin e Ballkanit, janë ata të cilët e mohojnë gjenocidin e kryer në Kosovë ndaj shqiptarëve nga forcat e regjimit të Jugosllavisë e të Serbisë së Millosheviçit”, tha Kurti.

Gjatë luftës në Kosovë, janë vrarë më shumë se 13 mijë persona, janë dhunuar seksualisht rreth 20 mijë gra e ende nuk dihet për fatin e më shumë se 1600 personave.