Nga SIMON SEBAG MONTEFIORE, New York Times:Aventura perandorake e Putinit në Siri

Në qershor 1772, forcat ruse bombarduan, sulmuan dhe kapën Bejrutin, një kështjellë në brigjet e Sirisë Osmane. Rusët po mbështetnin aleatin e tyre, një despot të pamëshirshëm arab. Kur u kthyen vitin tjetër, ata pushtuan Bejrutin për gati gjashtë muaj. Atëherë si tani, ata gjetën politikën siriane në një kazan grindjesh etnike-fraksioniste, të cilat ata u përpoqën për të lehtësuar me topa dhe barut të nxehtë.

Sot, Presidenti Vladimir V Putin ka shumë motive në Siri, por ne duhet ta kemi parasysh vizionin e Rusisë për misionin e saj tradicional në Lindjen e Mesme, dhe se si ajo e informon mendjen e Kremlinit. Dhe jo vetëm të Kremlinit: Zëdhënësi i Kishës Ortodokse të Rusisë tha se ndërhyrja e zotit Putin ishte pjesë e “rolit të veçantë që vendi ynë ka luajtur gjithmonë në Lindjen e Mesme.”

Lidhjet Rusisë në rajon janë të rrënjosura në rolin e saj të vetë-caktuar si mbrojtëse e krishterimit ortodoks, të cila ajo pretendon se e ka trashëguar nga perandorët bizantinë pas rënies së Kostandinopojës në vitin 1453 – pra nga “carët”. Carët e prezantuan Moskën jo vetëm si një Romë e Tretë, por edhe si një Jeruzalem i ri, dhe mbrojtës i të krishterëve në Ballkan e në botën arabe, e cila, duke përfshirë edhe Vendet e Shenjta të Jeruzalemit, u sunduan nga osmanët pas vitit 1517.

Fshatarët e devotshëm besuan para se të vdisnin ata duhet të bëjnë pelegrinazh në Jeruzalem dhe të lanin qefinët e tyre në Jordan. Deri në vitin 1917, carët bekonin ujërat e “Jordanit” çdo janar 6, në Moskë, ose më vonë lumin Neva.

Ndërhyrja e parë e madhe e Rusisë filloi më 1768. Kur Katerina e Madhe hyri në luftë me osmanët, dhe Count Aleksei Orlov, i vëllai i të dashurit të saj Grigory, lundroi flotën e tij në Baltik e nëpër ngushticën e Gjibraltarit për të organizuar kryengritjet në Mesdhe. Duke rekrutuar admiralë skocezë, Orlov asgjësoi flotën otomane në Chesme, pas së cilës rusët përkohësisht dominuan Mesdheun Lindor.

Ndërkohë, në Egjipt dhe Siri (e cila shtrihej në Libanin dhe Izraelin e sotëm), arabët e fuqishëm Ali Pasha dhe Dahir el-Umeri, kishin bashkëpunuar për t’ua marrë Damaskun otomanëve, por pastaj e humbën atë. Të dëshpëruar, ata iu afruan Orlovit dhe Catherines, të cilët ranë dakord për t’i mbështetur ata në këmbim të posedimit të Jeruzalemit. Anijet e Orlovit bombarduan qytetet siriane, duke pushtuar më në fund Bejrutin.

Ata u larguan më 1774, kur Rusia braktisi aleatët e saj sirianë në këmbim të koncesioneve otomane mbi Ukrainën dhe Krimenë. Megjithatë një bazë ruse në Mesdhe ruse ishte tani një qëllim strategjik i tyre: Catherina dhe partneri i saj Princi Potemkin aneksuan Krimenë, ku ata themeluan flotës Detit të Zi, pastaj u përpoqën të negociojnë për një bazë në Menorca.

Pasardhësit Catherinës e panë veten si kryqtarë, ku Rusia ishte e destinuar për të sunduar Konstandinopojën dhe Jeruzalemin. Në fund të fundit ishte kjo aspiratë – dhe një përleshje mbi Kishën e Varrit të Shenjtë midis ortodoksëve të mbështetur nga rusët dhe e priftërinjve katolikë të mbështetur nga francezët- që çuan në Luftën e Krimesë.

Humbja ruse më 1856 bindi Alexander II dhe carët e fundit të tërhiqen në përdorimin e forcës ushtarake për të dominuar Jeruzalemin, duke preferuar diplomacinë dhe mënyrën e butë. Por gjatë Luftës së Parë Botërore forcat ruse pushtuan Persinë veriore dhe vërshuan në Irakun otoman, gati e morën Bagdadin. Në vitin 1916, ministri i jashtëm Nicholas II, Sergei Sazonov, negocioi Traktatin Sykes-Picot-Sazonov, i cili premtoi Rusisë Stambollin, pjesë të Turqisë dhe Kurdistanit, dhe një pjesë të Jeruzalemit – një perandori në Lindjen e Afërt e prishur nga Revolucioni Bolshevik.

Sovjetikët ateistë trashëguan një version laik të këtyre ëndrrave: Në Potsdam në vitin 1945, Stalini kërkoi një “kujdestari” mbi Tripolin, Libi, dhe njohu më vonë Izraelin, duke shpresuar në të dy rastet se do të fitonte një bazë mesdhetare. Ajo u hodh poshtë, por Lufta e Ftohtë e bëri Rusinë një fuqi të Lindjes së Mesme, duke mbështetur Gamal Abdel Naserin e Egjiptit me 50.000 këshilltarët sovjetikë.

Deri në ndërhyrjen e fundit, rasti më i afërt kur Rusia u përfshi në beteja ishe ai Luftës izraelito-egjiptiane nga viti 1967 deri në vitin 1970, gjatë së cilës pilotët sovjetike u përballën me izraelitët. Kur pasardhësi i Naserit, Anwar Sadat dëboi rusët, ata kultivuan një treshe diktatorësh, Muammar el-Kadafit në Libi, Sadam Huseinit në Irak dhe Hafez al-Assadit në Siri. Të tre, duke drejtuar regjime të pamëshirshme dinastike mafioze prapa fasadës së partive socialiste, planifikimit qendror dhe kultit stalineks të individit, u kthyen shpejt drejt mirëbërësve të tyre të rinj: Gjeneral Asadi dhe kolonel Gadafi u fotografuan rregullisht në përqafime me ngrohtësi vëllazërore me sekretarin e përgjithshëm sovjetik Leonid Brezhnev. Dhe gjenerali Assad, i trajnuar si pilot në Rusi, i dha Moskës akses në bazën e saj detare Tartus, tani baza e fundit aktive e tij në rajon.

Pas rënies së Bashkimit Sovjetik në vitin 1991, ndikimi rus u shemb dhe Moska arriti të durojë me hidhërim ndërhyrjet perëndimore që shkatërruan Husseinin dhe kolonel Gadafin. Tërheqja amerikane nga rajonit ia dhuroi zotit Putin, i cili e sheh veten në një traditë të pandërprerë të udhëheqjes ruse dhe pushtetit personal, kombëtar perandorak nga carët deri sot, mundësinë për të zvogëluar prestigjin amerikan dhe të projektojë Rusinë si arbitër të domosdoshëm në botë. Shpëtimi i i djalit të Asadit, Bashar, duke luftuar opozitën dhe shtetin islam përputhet me luftën e Rusisë kundër xhihadistëve çeçenë që u dyndën me pankartat e zeza të kalifit – dhe suksesi do të dëshmojë fuqi ndaj Iranit dhe Turqisë, ku Rusia dikur kishte treguar muskujt.

E thënë kjo, zoti Putin mund të arrijë të kanalizojë Catherinën dhe të tregtojë ndikimin sirian për t’iu dhënë fund sanksioneve perëndimore dhe për të siguruar aneksimin e Krimenë – sepse këto shqetësime të organizimit të spektakleve ushtarake përbëjnë mbijetesën politike të zotit Putin. Në disa mënyra, mbrojtja e tij ndaj autokratit të Sirisë është një mbrojtje ndaj autoritetit të vet kundër rebelimit. Formula e pushtetit në Rusi është kjo: autokraci në Kremlin në këmbim të sigurisë dhe prosperitetit në vend, lavdisë jashtë vendit – dhe tani për tani të paktën, ka magji në eksitimin e kësaj aventure orientale, një “Beau Gesté” e përshtatur për televizion me bombarduesit Sukhoi.

Kur Aleksandri II nisi luftërat ekzotike aziatike, një nga ministrat e tij, Count Valuev, shkroi, “ka diçka erotike në të gjitha gjërat në kufijtë e largët”. Moskës i mungojnë burimet për ta zëvendësuar Amerikën dhe do të gjejë në Siri një moçal, por rusët ndjejnë se një Rusi e madhe perandorake ka qenë gjithmonë një lojtare në Lindjen e Mesme – dhe guximi merr shumë peshë në këtë botë të egër.

Përktheu: Skënder Buçpapaj

Fëmijëria – Prozë nga ARTHUR RIMBAUD

Ky idhull, sytë të dhe flokët të verdhë, pa prindër apo farefis, më fisnik se në përrallë, meksikan dhe flaming; mbretëria e tij, parajsë blu dhe e gjelbër, shtrihet në plazhet e famshme, me valët pa anije, me emra mizorisht grekë, sllavë, keltë.

Në buzë të pyllit, – lulet prej ëndërre dridhen, pëlcasin, bëjnë dritë, – vajzat buzëportokalle, – me gjunjët e ngulur në përmbytjen e kulluar që vërshon nga livadhet, lakuriqësi që verbojnë, hidhen lart dhe vishen me ylberët, me florën dhe me detin.

Zonja të rënda që vërtiten në tarracat pranë detit; foshnja dhe gjigantë, të zes dhe madhështorë nën myshkun gri në të blertë, bizhuteri mbi dheun e majmë të korijeve dhe kopshtieve , – nëna të vogla dhe motra të mëdha me sytë plot pelegrinazhe, sulltanë, princesha me sjellje dhe zakone tiranësh, femra të huaja të vogla dhe njerëz butësisht të pakënaqur.
Çfarë mërzie, koha e “trupit të dashur” dhe “zemrës së dashur”.
II

Është kjo, vogëlushja e vdekur, prapa trëndafilishteve. – Nëna e re e ndjerë zbret shkallëve. – Kaloshini i kushëriut kërkëllin në rërë. – Vëllathi (është në Indi!) aty, kundruall perëndimit të diellit, në lëndinën e karafilëve. – Pleqtë të cilët qenë varrosur në këmbë në bastionin e manushaqeve.
Luzma e fletëve të arta rrethon shtëpinë e Gjeneralit. Ndodhen në Jug. – Për të arritur në hanin bosh merrni rrugën e kuqe. Kalaja është vënë në shitje, grilat janë hequr. – Prifti do të ketë marrë çelësin e kishës. – Rreth parkut, kullat e vrojtimit janë pa frymë njeriu. Gardhe janë kaq të larta sa ju mund të shihni vetëm majat shushuritëse. Brenda tyre, nuk ke asgjë çfarë të shohësh.

Livadhet shtrihen drejt kasolleve pa kangjela, pa rrethoja. Kanali shkarkues është hapur. Oh Rruga e Kryqit dhe mullinjtë e shkretëtirës, ​​ishujt dhe rrotat!

Lule magjike lëviznin. Shpatet e përkundnin. Qarkullonin kafshë të një hijeshie të pabesueshme. Retë dendësosheshin mbi detin e thellë të krijuar nga një përjetësi lotësh të nxehtë.
III

Në pyll është një zog, kënga e tij ju ndal dhe ju bën të skuqeni.

Është një orë që nuk bie kurrë.

Është një luginë pa asnjë fole bishash të bardha.

Është një katedrale që zbret në liqen dhe ngjitet.

Është një karrocë e braktisur në imshtë, ose që zbret nëpër rrugë me vrap, e pazbukurime.

Është një kompani e vogël aktorëve në kostume, që ia beh në rrugë përmes durëve të pyllit.

Është, më në fund, kur ju jeni të uritur dhe të etur, dikush që ju dëbon.

IV

Unë jam shenjtori, duke u lutur  në tarracë – ashtu si kafshët paqësore që kullosin deri në detin e Palestinës.

Unë jam dijetari i ulur në poltronën e errët. Degët dhe shiu përplasen në dritaren e bibliotekës.

Unë jam një udhëtar i rrugës së madhe që përshkon pyjet xhuxhe: zhurma e jazeve i mbulon të gjithë hapat e mi. Unë vështroj përmes dushit të artë perëndimin e diellit.

Unë jam vërtet fëmija i braktisur në mol, i cili turret drejt detit të hapur, shërbëtori i vogël që merr rrugën, balli i të cilit prek qiellin.

Shtigjet janë të ashpra. Gunga janë të mbuluara me fshesë. Ajri është i nderë. Siç janë zogjtë dhe burimet! Nuk mund të jetë tjetërgjë veçse fundi i botës më tutje.

V

Le të më japin me qira këtë varr të bardhë, me anësore çimentoje – sa më thellë nën tokë.

Unë mbahem me bërrylat e mi në tavolinë, llamba i ndriçon shumë fuqishëm këto gazeta të cilat jam aq idiot sa t’i rilexoj, këta libra të marrë.

Në një distancë të stërmadhe mbi sallonin tim nëntokësor, mbijnë shtëpitë, mblidhen mjegullat. Balta është e kuqe ose e zezë. Qytet monstruoz, natë e pafund!

Pak më lart ka kanalizime. Në anët, vetëm trashësia e globit. Ndoshta hendeqe blu, puse zjarri. Ndoshta mbi këto rrafshe takohen hënat dhe kometat, detet dhe zjarret.

Në orët e hidhura imagjinoni sferat e safirit, prej metali. Unë jam mjeshtër i heshtjes. Pse na u dashka pamja e një gardhi që hapet në qoshe të qemerit?

Përktheu: SKËNDER BUÇPAPAJ

Rënia e Murit të Berlinit (video) – John F. Kennedy: Ich bin ein Berliner 26 Qershor, 1963

“Ich bin ein Berliner”, është shprehja e famshme e shqiptuar në gjermanisht nga Presidenti i SHBA John F. Kennedy më 26 Qershor 1963 në Rudolph Wilde Platz përpara Bashkisë së Schöneberg-ut, që asaj kohe ishte selia e bashkisë së Berlinit Perëndimor, përpara 450 mijë gjermanëve, 22 muaj pas ndërtimit nga sovjetikët të Murit të Berlinit për të ndaluar masat e emigracionit drejt Gjermanisë Perëndimore. VOAL e sjell të gjithë fjalimin e President Kennedy në shqip me rastin e 26 vjetorit të rrëzimit të Murit të Berlinit.

——-

Unë jam krenar që kam ardhur në këtë qytet si mik i kryetarit të nderuar të bashkisë suaj, që ka simbolizuar në gjithë botën shpirtin luftarak të Berlinit Perëndimor. Unë jam krenar që po vizitoj Republikën Federale me Kancelarin tuaj të shquar i cili për shumë vite është duke udhëhequr Gjermaninë drejt demokracisë, lirisë dhe progresit. Për të ardhur këtu jam në shoqërinë e miku tim Amerikan, Gjeneralit Clay, që ka qenë në këtë qytet gjatë momenteve të mëdha të krizës dhe do të vijë përsëri nëse është e nevojshme ndonjëherë.

Dy mijë vjet më parë mburrja më krenare do të qe të deklaroje se je qytetar romak (civis Romanus sum). Sot, në botën e lirë, mburreja më kryelartë është të thuash: “Jam një Berlinas” –“Ich Bin Ein Berliner.”

E vlerësoj përkthyesin që është duke përkthyer gjermanishten time.

“Ka shumë njerëz në botë që me të vërtetë nuk e kuptojnë – ose të paktën ashtu thonë, se cili është ndryshimi midis botës së lirë dhe botës komuniste. Le të vijnë ata në Berlin. Ka disa që thonë se ‘komunizmi është e ardhmja’. Le të vijnë ata në Berlin. Janë disa në Europë e gjetiu që thonë se për ta është e mundur të bashkëpunosh me komunistët. Le të vijnë ata në Berlin. Dhe janë disa të tjerë që thonë se, po, është e vërtetë se komunizmi është system i djallit, por të lejon që të bësh progress ekonomik. Lass’ sie nach Berlin kommen. Le të vijnë ata në Berlin.

Liria ka shumë vështirësi dhe demokracia nuk është një sistem i perfekt, por ne kurrë nuk kemi ndërtuar mure që t’i mbajmë njerëzit tanë të rrethuar, të izoluar e të ndarë. Ne nuk jemi të detyruar kurrë që të ndërtojmë mure per t’i penguar njerëzit tanë që të lëvizin lirisht.

Dua t’ju them, në emër të bashkatdhetarëve të mi, të cilët jetojnë shumë milje larg në anën tjetër të Atlantikut, që janë shumë larg nga ju, por ata janë krenarë, sepse ndajnë me ju, edhe në distancë, historinë e këtyre 18 viteve. Unë nuk di asnjë vend, asnjë qytet, që paçka se është i rrethuar për 18 vitesh, jeton me vitalitetin, forcën, shpresën dhe vendosmërinë e qytetit të Berlinit Perëndimor. Ndërsa ky mur është demonstrimi më i qartë dhe i gjallë i dështimeve të sistemit komunist, që e sheh e gjithë bota dhe që ne nuk e pranojmë me asnjë çmim, ashtu si tha edhe Kryetari juaj i bashkisë, ky mur është një shkelje dhe ofendim jo vetëm ndaj historisë, por edhe kundër njerëzimit, sepse ndan familjet, ndan burrat dhe gratë, vëllezërit dhe motrat, ndan një popull që dëshiron të jetë i bashkuar.

E vërteta e këtij qyteti është e verteta e Gjermanisë dhe paqja e vërtetë në Evropë nuk mund të jetë e sigurt kurrë, për deri sa njërit prej katër gjermanëve i mohohet e drejta elementare e njeriut të lirë, që është e drejta të ketë mundësi të vendosë vetë për fatin e tij.

Gjatë këtyre 18 viteve paqe dhe mirëbesim, ky brez dhe kjo gjeneratë e gjermanëve ka fituar të drejtën të jetë e lirë, ku përfshihet edhe e drejta e bashkimit të familjeve dhe kombit të tyre në një paqe afatgjatë e të qendrueshme, me vullnetin e mirë të të gjithë njerëzve. Ju jetoni në një ishull të mbrojtur të lirisë, por jeta juaj është pjesë e së tërës. Atëhere lejomëni, si një miku juaj që jam, t’ju kërkoj t’i ngrini sytë e të shihni përtej rreziqeve të së sotmes, shpresat e së nesërmes, përtej lirisë të qytetit të Berlinit, dhe lirisë të Gjermanisë, për lirinë dhe progresin në të gjithë botën, përtej këtij muri ditën me paqe dhe drejtësi, përtej nesh, vetes sonë për të gjithë njerëzimin.

Liria është e pandashme. Dhe kur një njeri i vetëm është i skllavëruar, asnjë nuk është i lirë. Kur të gjithë të jenë të lirë dhe ne shpresojmë që të vijë ajo ditë kur ky qytet të bashkohet në një, edhe ky vend, edhe i gjithë kontinenti i Europës në një botë me paqe dhe me shpresë. Kur më në fund ajo ditë do të vijë, dhe do të vijë patjetër, banorët e Berlinit Perendimor do të shfaqin në mënyrë të përmbajtur kënaqësinë se ishin në vijën e parë të frontit për gati dy dekada

Të gjithë njerëzit e lirë, kudo qofshin, ngado ku jetojnë, janë qytetarë të Berlinit, dhe prandaj, edhe unë si një qytetar i lirë, ndihem krenar dhe e them me mburrje: “Ich bin ein Berliner”. – Se unë jam një Berlinas. /Shqipëroi Elida Buçpapaj

 Shqipëroi Elida Buçpapaj

Nevila Nika: Ka dokumente për përdhunimin e femrave në burgjet e diktaturës

Nika: Alida Hisku tha të vërtetën!

“Ka dokumente që faktojnë përdhunimin e femrave në burgjet e diktaturës”. Kështu shprehet historiania e njohur dhe ish-drejtore e Arkivit të Shtetit, Nevila Nika në një intervistë për Opinion.al. Sipas saj, në kohën e diktaturës, gratë në biruca edhe janë përdhunuar, edhe pse shton se ‘jo gjithcka faktohet, pasi askush nuk ishte i interesuar të linte gjurmë”. Për denoncimin e këngëtares Alida Hisku, Nika thekson“Alida Hisku tha të vërtetën!”.

Nika shkon edhe më tej kur tregon se në kohën kur ishte drejtore e Arkivit të Shtetit (2008-2013) nga Burgu i Sigurisë së Lartë që ndodhet pranë ka dëgjuar ulërimat e grave që dhunoheshin.

Ajo çka ka nxitur sërish debate kohët e fundit është dhuna në kohën e komunizmit. Kjo mori shkas nga një interviste e Alida Hiskut e cila thoshte se ishte përdhunuar nga hetuesit brenda në biruce… Ju keni studiuar për aëe periudhë të historisë. Si mendoni a ka ekzistuar ky fenomen….pra a përdhunoheshin gratë e arrestuara?

 Ju faleminderit juve që më dhatë këtë mundësi për të dhënë edhe une mendimin tim. Lexova intervisten e znj. Hisku dhe e përgezoj për guximin dhe qytetarinë e saj për të denoncuar publikisht një prej krimeve më të shëmtuara të periudhes së regjimit komunist, atë të dhunimit të grave e vajzave në burgje e kampe internimi.

Ka kaluar gati një çerek shekulli nga rënia e regjimit dhe shumë pak është folur për fatin e gruas shqiptare në atë periudhe.

Znj. Hisku ka treguar të vërtetën!

Edhe pse Kodi Penal dhe ai i Procedures Penale nuk e parashikonte përdorimin e tortures fizike e psikologjike, të gjithë ne tashmë e dimë se ato janë përdorur masivisht në vendet e dënimit. Raste si ai i znj. Hisku ka patur, pasi jo të gjithë ata persona që kanë punuar në organet e drejtesisë të asaj periudhe kanë vepruar konform ligjeve të kohës. Përdorimi i torturave nga më të ndryshmet ka qene norme si për grate ashtu edhe për burrat.

Ju kujtoj këtu se në vitet e para të pas luftës, në mjaft burgje të vendit qelite ishin të përbashketa, pra burra e gra në një qeli.

Disa artistë që e kane jetuar atë periudhe por edhe kanë qenë të dënuar e kanë mohuar, si Maks Velo për shembull. Ndërkohë të tjere e kane pohuar. Si shpjegohet ky diversitet mendimesh?

Mendime të ndryshme midis artistesh apo ish të burgosurish politike është krejt normale të ketë. Gjykoj se ata që e mohojnë e kanë gabim, fenomeni ka ekzistuar, sidomos për ata mbi të cilet rëndonin akuza me karakter  politik, por nuk perjashtohen edhe ato për krime ordinere.

Cilat kane qene format kryesore të presionit që ushtroheshin ne diktature ndaj të burgosurve politikë?

Forma më e rëndomtë e presionit ka qenë familja, të afërmit të dashurit e personit të arrestuar. E njejta gjë ndodhte edhe me familjaret jashtë mureve të burgut e kampit. Frika injektohet në të gjitha variantet, dëbimi, internimi, largimi nga puna, shkolla etj etj.

A ka dokumente që vërtetojnë përdhunimin? Nëse jo dokumente, ndonjë fakt tjeter që e bën të besueshme këtë dëshmi?

Dokumente ka, jo për të gjitha rastet kuptohet sepse askush nuk ishte i interesuar të linte gjurme, qoftë edhe për rrahjet shtazarake që ju bëheshin gjatë hetuesise. Kuptohet se sot mbas kaq vitesh është e vështirë ta provosh me fakte shkencore, pra nga mjekë e laboratorë kriminalistike se çfarë ka ndodhur.

Në këto kushte jemi para faktit se vetëm dëshmitë e të mbijetuarve të atij ferri janë dëshmi e gjallë e të pakundershtueshme.

Unë, kam punuar për shume vite në Arkivin Qendror Shteteror (tek Burgu i Sigurisë së Lartë) dhe  ende sot kujtoj me dhimbje ulerimat e një gruaje që vinin nga burgu i Tiranës.

E pra kane kaluar shumë vjet por nuk mundem ta harroj.

Së fundi dua të shtoj se gruaja shqiptare ka vuajtur të tilla ngjarje edhe në vendet e punes e kudo. Me gjithe fjalet e mëdha për emancipimin tone, jeta e një gruaje ne Shqiperine e para ‘92 nuk ishte fushe me lule.

Enver Hoxha në vitin 1947 arrestoi 1394 studentë (dokument)

Në listën e 33 drejtuesve të qeverive shqiptare, prej vitit 1912 deri më sot, Enver Hoxha ishte kryeministri i 22-të. Ai e mbajti këtë detyrë nga 23 tetori 1944 deri më 19 korrik 1954, plot 9 vjet, 9 muaj e 26 ditë. Në librin e tij “Historitë e 33 kryeministrave të Shqipërisë”, gazetari dhe pedagogu Roland Qafoku i jep të njëjtën hapësirë edhe diktatorit shqiptar Enver Hoxha, si edhe drejtuesve të tjerë të shtetit shqiptar. Veçse ai e përdor shumë rrallë përcaktorin “diktator”.

Qafoku merr në shqyrtim vetëm periudhën gjatë së cilës ai kreu detyrën e kryeministrit. E nga sa rezulton, duken si vitet më të zeza të diktaturës. Mijëra të burgosur, të dënuar, të pushkatuar, pasuri të konfiskuara… Ajo çka të bie në sy është goditja e inteligjencës nga ana e Hoxhës, janë me qindra mësuesit, profesorët dhe studentët e arrestuar e burgosur me firmën e tij. E ndërsa numri i burgjeve dhe kampeve shtohej, Enver Hoxha forconte pushtetin e tij, shkruante kujtime dhe shtonte komoditetin për familjen e tij…

ENVER HOXHA, KRYEMINISTRI I 22-TË I SHQIPËRISË

Ato që kanë ndodhur në 10 vitet e Enver Hoxhës kryeministër do të bënin edhe Hitlerin të skuqej. E shndërruan atë në një diktator që as Shqipëria e as Europa nuk kishte parë. Hoxha instaloi regjimin më të egër diktatorial që ka parë jo vetëm vendi ynë, por edhe Europa, në bilancin e të cilit numërohen 100 mijë shqiptarë të pushkatuar, dënuar me burg, internuar dhe përndjekur, në një popullsi që në 1944-n ishte 1 milion banorë dhe në 1990-n ishte 3.2 milionë banorë.

KRYEMINISTËR QË NË 1 VIT ARRESTOI 1394 STUDENTË

Terrori që kishte përfshirë gjithë Shqipërinë kuptohet me disa shifra me shumë kuptim. Vetëm në vitin 1947, në të gjitha burgjet e vendit kishte 1449 të burgosur. Prej këtyre ishin 836 mësues, 433 profesorë dhe habia është se mes tyre ishin edhe 1394 studentë! Vetëm në maj të vitit 1947 u arrestuan 129 studentë që vazhdonin studimet jashtë Shqipërisë, se në Shqipëri nuk kishte universitet.

KRYEMINISTRAT QË VRAU ENVER HOXHA

Maliq Bushati u pushkatua si kriminel lufte. Kostaq Kotta u rrëmbye në Greqi dhe vdiq nën tortura në Burgun e Burrelit. Ibrahim Biçaku u dënua në fillim me vdekje dhe pas asaj që u quajt tolerim, dënimi iu bë 17 vjet burg dhe vdiq pastrues i banjave publike. Mehmet Shehu ishte bashkëpunëtori më i afërt, pasardhës në detyrë dhe cilësohej njeriu më besnik, u gjet i vdekur në dhomën e gjumit dhe për të cilin ka dyshime të forta se është vrarë në një komplot. Janë 4 kryeministra për jetët e të cilëve, në një formë apo tjetër, akuzohet direkt Enver Hoxha. Por, prisni!

Në listën e hartuar nga Hoxha si kriminelë të luftës dhe nëpërmjet së cilës u kërkonte shteteve të huaja t’i kthenin në Shqipëri ishin edhe ish-kryeministrat: Ahmet Zogu, Shefqet Vërlaci, Mustafa Kruja, Rexhep Mitrovica, Fiqiri Dine, Mehdi Frashëri, Eqrem Libohova. Enver Hoxha është personazhi që gjatë ushtrimit të detyrës së kryeministrit u vranë 3 kryeministra dhe u kërkua vdekja për 7 të tjerë, pa llogaritur këtu vitet e burgut për të tjerë. Dukej se për Hoxhën viktima të sigurta ishin ata që dikur e kishin ndihmuar atë më shumë. Ibrahim Biçaku e kishte punësuar si shitës në firmën e tij “Flora” dhe Eqrem Libohova i kishte dhënë bursën për të studiuar në Francë, e futi në punë në konsullatën tonë në Bruksel dhe e punësoi në Liceun e Korçës. E megjithatë, këta të dy ishin viktimat më simbolike të Hoxhës.

TË KEQEN E NUREMBERGUT

Më 1 mars 1945, gjykata speciale për krimet e luftës, dha 17 dënime me vdekje, 8 të përjetshme, 10 me 30 vjet burg dhe 23 persona të tjerë me 2 deri në 20 vjet burg. Por çfarë kishin bërë dhe cilat ishin pasojat e këtyre të dënuarve me vdekje, me burg? Për të kuptuar këtë mjafton të kujtojmë se Gjyqi i Nurembergut në Gjermani dha 10 dënime me vdekje për drejtues të lartë të Reihut të Tretë të Hitlerit. A mund të krahasohen me dënimet me vdekje në Shqipëri?

VOAL : Letrat e Ernest Koliqit: ‘Si e futa arsimin shqip në Kosovë dhe mora në punë Lasgush Poradecin e Gjergj Kokoshin’

Nga letërkëmbimi mes ERNEST KOLIQIT dhe Karl Gurakuqit

ERNEST KOLIQI: “N’botën shqiptare, s’e kuptoj pse un njifem si intrigant, shpirt-keq, e shum kush m’urren pa pasë folë kurr me mue”

Atje ku ishte nuk i mungonte gjë. Jeta studimore e kërkimore i shkonte mbarë, jepte mësim, bënte hulumtime…, por për ERNEST KOLIQIn ishte e papranueshme që të quhej tradhtar në vendin e tij. Ishin vitet ’50 dhe tashmë në Shqipëri ishte vendosur regjimi komunist. Shkrimtari ERNEST KOLIQI ishte shpallur “armik”. E duket se kjo ishte brenga e madhe e shkrimtarit. Këtë na e tregon një letërkëmbim mes tij dhe Karl Gurakuqit, mikut dhe bashkëpunëtorit të tij, përgatitur nga Dhurata Shehri dhe Agron Gjekmarkaj, botuar në revistën kritike “Letra”, botim i Departamentit të Letërsisë pranë Fakultetit të Historisë e Filologjisë, Tiranë. Në këtë letërkëmbim, Koliqi na shfaqet zemërhapur, teksa i tregon mikut të tij çka e shqetëson. Si për të qetësuar veten, ai radhit në njërën syresh gjithçka ai kishte bërë në të mirë të arsimit në kohën kur ishte ministër gjatë periudhës së pushtimit italian…

ERNEST KOLIQI, Asdreni, Lasgush Poradeci, Tefta Tashko Koço, Lola Gjoka, Mikel Koliqi, Koço Tashko
Romë, 16 – 3 – 1951

I dashuni Karl

Më ka ra në dorë me kohë letra e jote. Petraqi (Petraq Vuçani – shënim i redaksisë) me gojë më vuni në dijeni për punët e atyshme. Ai Ty të don. Or e ças ia ban profesori tha këtë, shkoi aty, foli kështu. Më kallzoi qi kujdesesh për ta. Të falem nderit q’i don, i këshillon e i përkrahë. Thueju të mos merrem me politikë pa krye studimet. Kanë kohë se kur me e prishë gjakun vetes. Tashti t’ia venë menden mësimeve, bukuris së natyrës e t’artit, grave (me masë). Politika e mplakë njerin para kohe. Ata t’a ruajnë sa më gjatë atë thesar qi asht rinia. Mue e ty, mjerisht na shpëtoi doret. E po themi vetëm doret! Artikujt të tuj, jo vetëm pranohen, por kërkohen. E ke për ne asht botue ai i pari.

Ky i dyti, qi i çove Ismailit (Ismail Verlaci – shënim i redaksisë), do të botohet në numrin e ardhëshëm.

Për punën t’ande s’asht nevoja qi të më porositish m’u kujdesue. E kam përher para sysh. Shpresoj me vjetin e ri akademik diçka do të bahet. Mos shpreso përpara, veç më baftë Zoti mrekulli. Ndër këto dit do të këthehem në Relazioni Culturali ku tash prap asht emnue nji mik i em. Jam gzue shum për Spiron: njiherë për operacionin qi i shkoi mirë e mbandej për rregullimin (ashtu si mund u bante) të pozitës së tij shkollore. Për Pashkë po shkoj në Rapallo: mësimet do t’i rifilloj me 3 prill. Sivjet kam zhvillue kët argument: “La poesia di Naim Frashëri e gli influssi orientali nella letteratura albanese”. U detyrova të lexoj historinë e letersis persiane e vjershat (në nji anthologji frengjisht ba mirë) të Hafizit e të Rumiut….
I fola Ismailit dhe më premtoi qi për Pashkë do më kujtojnë të shamet e belbacukvet të gjuhës shqipe nepër radjo të Tiranës e të Londrës (me më sha mue janë d’akord) e shkrimesh epileptike të mistrecave qi çohen në majë të gishtave edhe trashojnë zanin për m’u dukë politikan serjoza, nuk më bajnë mu as të nxeh as të ftoftë. Ndërgjegjen e kam të qetë. Kam krye gjithmonë detyrën si Shqiptar i mirë në rrethanat më të vishtira, tue ia vu menden substancës së shqiptarizmit, jo dukjes. Ata qi më njofin mirë e dijnë se akuzat qi më drejtohen janë krejt pa themel. Ti je nji prej atyne qi më je gjetë pranë si bashkëpuntor në rasat më kritike. Ti e din mirfilli se gjatë kohës s’eme këshilltarët italjan nuk pijshin uj. Pregatitme tekste, vendosem njëherë e mirë mbi terminologjinë shkollore, themeluem Institutin e studimeve Shqiptare edhe komunistat tue i ndrrue natën emnin e mbajtën, permirësuem gjendjen e mësuesve e të profesorve, çuem arsimtarë ndër klinika e sanatoriume. Kryefjala e jonë kje (në nji kohë në të cilën italjanët zotnojshin): kultura shqiptare mbi të gjitha. Dërgova studjoza me mbledhë lajme historike në të gjitha degët e bektashinjvet, nisa studentë ndër male me mbledhë pasunin folklorike, futa xhakona në Kosovë para lirimit, konviktorë vendas me libra shqip. Sa dhe si ministër, mora rishtas në shërbim Lasgush Poradecin e Gjergj Kokoshin të pushuem nga predecesori e u dhaç rrogat e mbrapambetuna. Lirova nën garanci personale, mbas nji konflikti t’ashpër me gjeneral Guzonin para të cilit asokohe dridhej mbarë Shqipnija, Tajar Zavalanin – Vasil Andonin – Mihail Zallarin. Mora në sherbim Abaz Ermenjin sa këtheu nga Greqia (mos ta merrshim në sherbim do të shkonte qyshë atëherë në Ventotene). Vasil Andonin, në kundërshtim me mendimin e të gjithë shefave të ministris, e emnuem drejtor konvikti në Prishtinë kur u lirue Kosova. Nisëm me përgjegjësi personale, pa ardhur ende udhëzime të përgjithshme nga Roma për tokat e lirueme 200 mësues e profesorë në Kosovë e u përpoqa me i vu themelet arsimit shqiptar para se të dihej formula me të cilën Kosova do t’i këthente Shqipnisë. Asokohe në Romë flitej me lanë për 10 vjet, s’paku, gjuhën slave në shkolla e n’administratë. Atë qi bam për vendin e gjuhës shqipe në shkolla shum kush e din. Mirpo, me mija vetësh i shërbyen italjanvet pa kundërshtue (kundërshtimet filluen kur Italia shifej qartas se po humbte luftën), me qindra mija vetësh u pasuruan e përfituen – e sot “tradhtar” mbetem vetëm unë: Unë e solla Italinë, unë desha t’a çrrënjosi shqiptarizmin (tue botue tekste shqip), unë vetëm u pasunova, unë shtypa intelektualët. Unë e dërrmova arsimin tue ngranë si katallanjt nji profesor në çdo mëngjes, dy mësuese në drekë e nji drejtor konvikti ferlik të pjekun në hell në darkë. A jam i zoti, a s’jam? Unë i vetëm me ba të gjitha këto punë? Kur e mendoj, fryhem si bibani prej krenis (sidomos kur më kujtohet se kapa telefonin e i thashë Musolinit): urdhno e merre Shqipnin, pse po t’a shes me çmim të lir! Edhe Musolini mbas telefonatës s’eme erdh e e mori?! A jam i zoti!

Shëndet e të mira ty e zojës
ERNEST KOLIQI

ERNEST KOLIQI, Asdreni, Gjergj Fishta dhe Lasgush Poradeci me orkestrën “Rozafat”, 1938

Romë, 9 korrik 1955

Karl shum i dashun,

Tash sa dit kam këtu në tryezë para syve letrën t’ande më 19. VI. Jo pritesa, por mungesa e lajmeve të mira më kanë shterngue t’a vonoj përgjigjen. Por t’i kapim punët për s’mbarit! Si mos me më ra ndër mend për Ty, lum Karli? Ti m’njef e din, se jam i prirun kah miqsia e marrëdhënia e përzemërt: kurrë s’kam dhanë shkak qi kush të prishet me mue: kur mujta, nuk u kurseva me ba ndera të njoftunit dhe të panjoftunit. Mirpo, n’botën shqiptare, nuk e kuptoj pse un njifem si njifarë berberi, si intrigant, shpirt-keq, mizuer, e shum kush m’urren pa pasë folë kurr me mue. Ata qi dikur m’ishin afër e sot janë largue dhe qi gja s’lanë pa trillue kundra meje në katër anët, më morën në mëni kot, pa asnji arsye konkrete. Pyet: shka u bani Ernesti?? S’kanë me ditun të përgjegjen me arsyen konkrete. E përditë shtohen ata qi më sulmojnë. Zyrat, italjane, amerikane, inglize etj janë plot (kush para) me raportue sidomos kundra meje: mason, aventurier, agjent zyrash sekrete çarlatan etj. etj. Nji amerikan, tash nja dy muej më tha: “e dini pse shumica e Shqiptarvet ju lufton: pse s’munden me ju kuptue, tue kenë ju, për sa merr vesh vetë më i oksidentalizuemi ndër shqiptarë”. Kjo cilsi s’asht vetëm e imja po e të gjithë shkodranve. Ai amerikani më njifte vetëm mue. Po sikur të njifte D. Lazrin, P. Bernardinin, Ty etj do të kishte dhënë nji gjykim ma kolektiv. Duket se jemi ndryshe prej tjervet, Karl i dashun, e ata burrnin t’onë e kanë mëni si mizat farën e kuqe. “Vetëm me Lahutën e Malcis s’bahet Shqipnia”, paska thanun nji intelektual tash së fundi. Po shka kanë me Padër Gjergjin e shkretë?! Ai n‘vorr, Lahuta e Malcis e dbueme nga rradhoi i veprave letrare të Shqipnisë! Duen qi as emni mos t’i përmendet. Kemi vojt mbrapa lum miku e s’di si do të përfundojë kjo punë por ti tashma se 35 qi njifemi, gjithmonë më ke kuptue, më ke përkrahë, më ke dashtë! E si mos me t’kujtue? Ndër të paktët qi mendoj fjalë kuptimi e çmimi, më nxisin më trimnojnë mos me lëshu udhën fort marrëzisë të letërsis shqipe, je Ti e t’falem nderit për fjalë ngushlluese, të cilat më kanë ra si balçem në zemër të mbushun me idhni prej ngjarjeve të fundit. Petraqi ndoj send do të ket kallzue, duket se tue drashtun hovin e marrzis prej Blokut mbasi që u fal me përdhunë në Komitet, tue prekë me dorë edhe simpatinë e amerikanve e të italijanve për këtë grup politik serios e faktiv, janë akordue element partish të ndryshme dhe qysh në nesër e kaluene prej Ameriket në Turki, ç’prej Francet e n’Egjipt e ca kanë nis nji fushatë shpifjesh e shkarkimesh kundra eksponentavet të B.l (Bllokut Kombëtar Indipendent- shënim i redaksisë) e sidomos kundra meje. Motive kryesore të propogandës së tyne: – Populli Shqiptar, Gjomarkajt, Verlacin, Kolbibën, Koliqin i njeh tradhtarë e kurrë s’ka me lanë të kthehen në Shqipni. Pra kush i mbështet si parti humb kohë e mih n’uj. Ernesti është vu si kulçedër te dera e Ministris së Jashtme italjane dhe nuk len askend m’u avitun. Favoret, mbështetjet, nderat, ndihmat, e asaj ministrije derdhen në familje ndër vllazën e ndër ilaka të tijn. Qe për shembull, tash nji vjet monopolizuen bursat për ilaka t’vet e për kunatin Vuçani e për nji frat, Çeskun e Gilbertin. Studenta tjerë presin tue vuejtë ndër kampe nëse këta të laureumit me kohë, në pafundsi e ndenjën tue u argtue me bursë qi kurrkush nuk guxon të lypi pse Ernesti këcen mbi ta me furi, tue mendue me ia lanë ilakave t’vet deri sa të plaken.

-Po t’u hiqte Ernesti me Gjonmarkun e Verlacin nga dera e Min. së Jashtme, të gjithë patriotët shqiptarë bahen miq të Italis. (Sa fort, lum Karli, asht shtue dashunia për Itali në këto kohnat e fundit, edhe ti çuditesh! Parashutistat qi Bloku thotë (e thonë amerikajt, jo Bloku) se kryen punë të shkelqyeshme tue qindrue 18 muej në terren, kurse grupet e partive t’jera nuk mujtën me punue klandestin as dhetë dit rresht, mbetën, po, do ndër male të Verit, por aty vranë, prenë, plaçkitën, dhunuen, dogjën e poqën. (Gjon Gjinaj ka pushkatue nja 5 spiuj komunista e Ndue Pjetër Gjomarkaj vrau kushurinin, Bardhok Bibën, shtyllë e komunizmit ndër male të Veriut, e këta këtu, qi ma fort simbolizojnë komunistat se ne shfrejnë në asi lloj akuzash!).

-Kush del në Jugosllavi si emigrant asht individ i turbullt qi kërkon aventura politike: natyrisht ata qi dalin në Greqi (e qi gjysma sa dalin prej Shqipnije, shkojnë të nënshkruhen ndër organizata vorioepirjote janë patriota antikomunista. (Dom Lazri, i shkretë thonte në Vjenë: “Shkon Klisura (Këlcyra – shënim i redaksisë) tu ministri Jugoslav e Shqiptarët thonë se shkoi me ba politikë; shkoj unë, e ata thonë se shkoj me ba spijunazhe! Atëherë, për me ba politikë u dashka me kenë toskë e mysylman; pse gegët e katolikët kenkan të gjithë spijuna!? Kjo Fushatë, bje sot, bje nesër, filloi me dhanë frytet e veta. Italjant patën përshtypjen se, tue ndihmue tepër Blokun po t’hujn e turisin tepër tjerët. Kështu shpjegohet kriza e jonë në fillim të vjetit, shkurtimi i subvencjoneve, fillue prej italjanvet me zanë miq të rij të cilët, tue ruejtë ata qi zgjodhen deri tash, e duen Italin e politikën e saj mesa dreqi njerin e bekuem…
Nderime e t’fala Hannit edhe prej mbarë familjes
s’ime, e cila ju kujton të gjithve me mall. Gilbertit
të fala e urime! Ty dashamirësisht të përqafoj
Ernest.

Ish Komandanti i UÇK-së dëshmi tronditëse, si ra në kurth grupi i luftëtarëve në Kumanovë

Maqedonia do të tronditet javëve të ardhshme nga një ish-komandant nga Kosova i cili ka pranuar të flas për “Zhurnal” për të gjitha informacionet në lidhje me grupin që u përlesh më 9 maj në Lagjen e Trimave në Kumanovë.

Ky ish-komandant i UÇK-së fillimisht flet se ka dëshmi tronditëse se si një pjesë e madhe e grupit janë manipuluar nga elitat politike dhe shërbim sekret në Maqedoni për idealin e Shqipërisë së Madhe.

Ky grup nuk ka qenë grup mercenarësh të paguar, por njerëz të idealit të çështjes kombëtare si Begë Rizaj i cili ka luftuar me paramilitarët serb të Arkanit, pastaj komandant Sokoli i cili ishte njëri ndër organizatorët kryesor të luftës së UÇK-së në Maqedoni, ish komandanti nga Kosova.

Ish-komandanti flet për dëshmi tronditëse për kurthin ndaj grupit duke u shprehur se opinioni do të dëgjoj gjëra “që mendja e njeriut nuk mund t’i paramendojë” dhe se si një numër i madh i të kosovarëve janë motivuar që të shkojnë në Maqedoni për idealin e lirisë, ndërsa janë tradhtuar nja njerëz të caktuar.

Ai ka prova të fuqishme për manipulimin që i është bërë grupit 6 muaj para se të ndodh konfliktin në Kumanovë.