Kudo plehra!

Plehrat shihen kudo, buzë detit, në brigjet e lumenjve, në periferitë e kryeqytetit, në portin e Durrësit apo në Shkodër në veri të vendit. Jo vetëm privatët, por edhe drejtuesit vendorë nuk veprojnë ndryshe. Ata i hedhin plehrat kudo. Madje edhe një qytet-port si Durrësi nuk ka një landfill të rregullt. Mbeturinat e më shumë se 200 mijë banorëve hidhen nëpër fusha. Derrat dhe dhitë sorollaten nëpër plehra duke kërkuar ushqim. Shirat krijojnë përrenj me ndotje që shkojnë më pas e derdhen në det. Familjet rome merren me format rudimentare të riciklimit. Ngado sheh plehra që digjen për të marrë skrapin. Ajri dhe uji është i ndotur. Në mbarë vendin ka vetëm dy landfille që plotësojnë kushtet e BE-së. Një në Tiranë dhe një tjetër në veri të vendit, në Bushat.


Por plehrat në Shqipëri vijnë edhe nga importi. Në vitin 2011, sipas të dhënave të Ministrisë së Mjedisit, janë importuar 300 mijë ton mbeturina metalike dhe 20 mijë ton mbeturina plastike për riciklim, kryesisht nga Italia. Kjo është aq sa sasia e mbeturinave që prodhon Tirana në një vit. Doganat shqiptare bëjnë vetëm një kontroll rastësor të këtyre ngarkesave.

Vend pa të ardhme

"Në Shqipëri nuk ka luftë,nuk ka uri.Përsë ikin shqiptarët atëherë?"

Kjo është pyetja e shtuar nga gazeta gjermane Deutsche Allgemeine.

Gazetarja përpiqet të shpjegojë arsyet e vërteta të ikjes së shqiptarëve.

Ajo ka zgjedhur të shkruaj një reportazh për qytetin e Durrësit dhe të Tiranës, 2 metropolet e vendit.

Sipas saj plazhi i Durrësit ngjan me atë të Saint Tropez në Francë, një nga më të bukurit në botë. Në reportazhin e saj ajo përfshin mënyrën e jetesës së shqiptarëve ku shumica e tyre lëvizin me mercedesa.

Gazetarja shprehet që në Shqipëri nuk ka uri por njerëz të papunë dhe të pashpresë.

Në udhëtimin e saj ajo zbulon pjesën tjetër të Shqipërisë. Ajo ndalon në Shkozë, në periferi të Tiranës, ku përballet me vuajtet e qindra banorëve të komunitetit rom, të cilët jetojnë në kushte të mjerueshme.

Ata nuk kanë as ujë të pijshëm, as kanalizime, as energji elektrike dhe as mundësi për të shkolluar fëmijët e tyre. Ky komunitet e mban frymën gjallë duke mbledhur materiale plastike.

Ajo del në përfundimin se janë arsyet ekonomike dhe jo politike që detyrojnë shqiptarët të kërkojnë azil në Gjermani .

Në reportazhin e saj gazetarja gjermane i quan shqiptarët emigrantë

Një ditë në Prishtinë

AGIM GASHI

Me mikun tim Avdullah Rexhen, këto ditë të nëntorit prapë vizituam Prishtinën e bukur.
Duke filluar nga parkingu i Grandit, marshuten e filluam këmbë, për tu ndal në 66.

Aty erdhi edhe mikja jonë Naime Osmani dhe Viktor Rexhepi me të cilët biseduam për disa gjëra kompjuterike.

Pasi pimë kafet filluam ngadal të ecim Prishtinës e të knaqem me ndryshimet të cilat i ka përjetuar Prishtina.Pas fotografimit të Fontanave aty në Sheshin “Edit Durham” , të cilat nga papërgjegjësia jonë ishin mbushur edhe me bërllog e shishe plastike, vazhduam tutje.

Fotografuam lule, ndertesa, libërshitësit. Aty kishte pas tenden edhe “Buzuku”, ku djali i mikut tim të viteve të shtatëdhjeta Avdullah Zemeli, mi dhuroi dy libra të Avdullahut të cilin e lexoj me ëndje.

Vazhduam sheshit “Nëna Tereze” ku hasa në shumë lypsar nga Shqipëria të cilët ka një kohë të gjatë na i ka dhuruar Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama.

Aty n qender u takuam me ekipin e KTV-së, ku Avdullahu mi drejtoi muaj duke u thënë se “ ky miku im është për hajt shumë”!

Pas pyetjeve në të cilat u përgjigja ashtu si dita, u fotografuam me gazetaren dhe kamermanin, të cilët aq më lanë përshtypje me mirësjelljet e tyre saqë luta Zotin të kemi sa më shumë njerz e kuadro të tilla.

Vizita te Grevistët e Fabrikës së tubave të Ferizajit, ishte rrënqethëse, por për këtë vizitë do të shkruaj veçant.

Te Busti i Skënderbeut u ndala dhe shiqova atë mrekulli gjigante por që mu duk se nga sytë e Kryetrimit pikonte loti e nga shtata e Tij ndjehej vrëgllima thua se m thoshte: “Sa keq i keni punt si popull e si shtet”. U fotografuam edhe aty pr t vazhduar te fotot e t humburve t kombit, t cilat foto ishin mbuluar me pisha t mbjellura aty.

Te Busti i Presidentit Rugova, u ndalm m shumë. Duke e vështruar atë Bust, mendja mu kthye te kujtimet e hershme kur babai im nuk kthehej nga ndonjë udhtim pa i sjell ndonj dhuratë, të cilat mi ipte mua e unë drejt e në Barakë.

Kur kishte vdekë Presidenti, babai im se kishte ndal vajin disa ditë.Ai i kishte hapë edhe Ditët e Ngushllimeve ku kishin shkue shumë njerz.

Pas vdekjes së Tij, më tregonte miku ynë e miku i ngushtë i babait, Z.Mehdi Stublla, se babai im i kishte thënë: “Vdekja e Ibrahim Rugoves është tragjedi për ne. Pas tij do të vdes LDK por edhe atdheu”.

 Kështu edhe ndodhi.
Morëm edhe disa foto, i thamë lamtumirë Busteve tona, dhe morem rrugën e Lipjanit.

Sharri,aty ku natyra të imponohet

NGA: ALMA BAXHAKU


Pasi lëmë pas qytet-muzeun e Prizrenit bashkë me historinë e lashtë të tij vazhdojmë udhëtimin drejt Dragashit përkatësisht Sharrit për ta plotësuar mozaikun e bukurive natyrore të Kosovës. Bjeshkët e Sharrit me madhështinë e tyre janë dëshmitare të qendresës së këtij populli të lashtë.

Historia e Komunës së Dragashit daton nga periudha e lashtë e ilirëve. Në këtë trevë jetoi popullata iliro-dardane që u pushtua gradualisht nga Perandoria Romake pas shekullit të II pas Krishtit, e më pas edhe nga ajo Bizantine e Turke, që lanë gjurmë në monumente historike-fetare. Aty janë dy treva me një natyrë piktoreske dhe me majat e larta të Bjeshkëve të Sharrit në një lartësi mbidetare rreth 1000 m, kufizohet me Prizrenin në veri, me Maqedoninë në pjesën jug-lindore dhe me Shqipërinë në pjesën jug-perëndimore. Treva e Opojës e banuar me popullësi etnikisht të pastër shqiptare dhe e Treva Gorës e pastër me goranë ,dy treva me dy etnitete me dy gjuhë te ndryshme dhe me dy kultura të pastërta e të mirëfillta që edhe sot ruhen me një fanatizëm të rrallë.

Për të vërtetuar të përkryerën e natyrës është e domosdoshme vizita në Brod, një fshat që shtrihet në fund të komunës së Dragashit. Bjeshkë të thepisura të prera si me thikë janë aq karakteristike dhe tërheqëse saqë njeriut humbet në horizontin e pikturuar me lumenj nën diellin shëndritës e në freskinë e natyrës. Bjeshka hijeshon me të gjithë potencialet e saj përrallore nga majat e larta e të thepisura, që zbret duke dhënë kështu imazhin e një lugine plot labirinte dhe të papritura, tek lëndinat që gjatë dimrit i lënë vendin bardhësisë së dëborës dhe në verë gjelbërimit. Emocionet janë të forta teksa bëhesh pjesë e magjisë së natyrës. Një ditë vere aty do të ishte e paharruar dhe dëshira për të vizituar dhe për të përjetuar e shijuar sërish ritmet e mrekullueshme të natyrës , është shumë e madhe. Një emocion që do të është vështirë të shprehet me fjalë.

Gjatë kësaj stine Brodi është i vërshuar nga vizitor që duan të kalojnë momente relaksi dhe qetësie, të ulur gjithandej nëpër natyrë, e shume të tjerë duke sfiduar veten me ngjitje në maje të kepit.

Brodi gjithashtu është një ndër vendet më të vizituara për qytetarët kosovar dhe jo vetëm. Është një vend atraksioni në të gjitha stinet për vizitoret që duan të largohen nga jeta e zhurmshme dhe e lodheshme e qyteteve. Së fundi në këtë vend është ndërtuar edhe infrastruktura e nevojshme për skijim, që ka munguar prej kohësh dhe që ka mundësuar që edhe gjatë stinës së dimrit, që Brodi të ketë po aq dhe ndoshta edhe më shume vizitor se në stinën e verës. Aty gjithashtu ka edhe hotele që ofrojnë kushte të mira, për pushime që do të mbahen mend.

Karakteristikë e kësaj pjese janë bjeshkët e thepisura në forma të ndryshme ku pjesa kryesore është maja e quajtur “Kepi i Nusës”. E veçantë jo e zakonshme që nuk mund të gjindet në asnjë pjesë tjetër.

Por, kjo nuk është e gjitha që ofron natyra e kësaj komune. Ajo plotësohet edhe më shumë me Liqenin e Breznës, i cili qëndron si syri i kaltër i natyrës përreth i karakterizuar edhe me bimë endemike. Ky liqe ndodhet në fshatin Breznë, fshat i cili shtrihet rrëzë malit të Koretnikut, në magjistralen Dragash-Prizren rreth 25 km larg Prizrenit. Një befasi e këndshme në mes të këtij peisazhi të mrekullive.

Për të gërshetuar artet e natyrës me ato të njeriut

Komuna e Dragashit veçohet edhe me kulturën e mirëfilltë islame dhe që banorët e saj janë të përkushtuar jashtëzakonisht ndaj këtij religjioni. Shembulli konkret është “Xhamia e Bresanës” e cila njëkohësisht është më e madhja në trojet shqiptare dhe jo vetëm. Ajo ndodhet në fshatin Bresanë, fshat ky i cili shtrihet rrëzë kodrave të Bjeshkëve të Sharrit. Por, ndertimi i kësaj xhamie ka një histori. Banorët e fshatit shiten tokat e tyre për ndertimin e saj, ku ka pasur edhe prej atyre që kanë dhuruar vlera deri në 30000 euro. Prania e kësaj xhamie lë pershtypjen e një vendi me kulturë orientale. Një vijëmsi e xhamiave të lashta të Prizrenit

Së fundi, Bjeshkët e Sharrit janë shpallur park nacional. Aty ka pasuri jo vetëm të bukurive natyrore por edhe një florë të pasur me bimë mjekësore, që kohët e fundit ka filluar t’iu kushtohet rëndësi edhe nga ana institucionale.
Përshtypjet emocionale që fiton njeriu në këtë panoromë piktoreske janë të papërshkrueshme me fjalë, kështu vizita në këto treva është më së e nevojshme.

Saranda, qyteti mes kaltërsisë

Gjendet në jug të Shqipërisë, në gjirin e detit Jon, i cili përmban një sërë plazhesh: ai pranë shëtitores, plazhi i pllakave, plazhi i Manastirit, i quajtur kështu për shkak se në kodrën sipër tij gjendet një Manastir

Udhëtimi ynë i kësaj radhe ndalet në një nga vendet më të populluara të rivierës shqiptare: Sarandë. Qyteti ka marrë emrin e një manastiri bizantin, që quhej në greqisht Agioi Saranta, 40 shenjtorët.

Gjendet në jug të Shqipërisë, në gjirin e detit Jon, i cili përmban një sërë plazhesh: ai pranë shëtitores, plazhi i pllakave, plazhi i Manastirit, i quajtur kështu për shkak se në kodrën sipër tij gjendet një Manastir.

Një tjetër është ai i pasqyrave, sipas vendasve ky emër i është dhënë nga peshkatarët e zonës. Këtu, ngjyra e kaltër pranë bregut, pasohet menjëherë me blunë e thellë.

Paraditeve plazhet janë të mbushura nga pushuesit, që përveç banjove të diellit, apo shëtitjeve më barkë, zgjedhin të freskohen, apo drekojnë në baret dhe restorantet e shumta që gjenden aty pranë. Ndërtime, që në jo pak raste ja kanë prishur bukurinë kësaj perle të jugut. Qëndrimi për natë në Sarandë, në vartësi të kushteve që kërkohen, kushton nga 25-140 euro për nate.

Në pasdite popullohet shëtitorja.

Pushuesit shëtisin, herë duke u ndalur më të vegjlit pranë këndeve të lodrave, herë për të shijuar produktet e shitësve ambulantë. Por edhe për të blerë souvenir, në kujtim të pushimeve në Sarandë.

Për ata që dëshirojnë të zbaviten gjatë natës, në Sarandë ka disa alternativa: pub-e me koncerte live dhe diskoteka. Cocktail pijesh, por edhe gjinish muzikore dhe spektaklesh.

Nëse dëshira për të ndryshuar në Sarandë bëhet e gjallë, atëherë mundësia është spostimi drejt plazheve të Ksamilit, rreth 20 kilometra larg. Rruga është duke u rregulluar, arsye për të cilën duhet marrë parasysh mungesa e komoditetit gjatë udhëtimit. Edhe këtu plazhet janë të shumta, ashtu sikurse edhe ishujt. Për të shkuar atje, vendasit kanë vënë në dispozicion barka. Në Ksamil ka edhe hotele apo shtëpi për pushues.

Përpos plazheve të Sarandës dhe Ksamilit, ka edhe pika të tjera turistike për të vizituar. Njëra prej tyre: Kalaja e Lekursit.

Kalaja gjendet në majën e një kodre të lartë në Sarandë, nga ku mund të shihet qyteti, Ksamili dhe një pjesë e ishujve të tij. Sipas historianëve, i përket shekullit të XVI dhe maja e kodrës ku u ndërtua, u zgjodh enkas për të kontrolluar për sulme të mundshme.

Për t’u njohur nga afër me pjesë të historisë së lashtë vendase dhe monumenteve arkeologjike, një vizitë në Butrint. Nga Saranda nisen çdo një orë autobusë që të cojnë në këtë park. Bileta e transportit kushton 500 lekë, ndërsa ajo e hyrjes varion nga numri i vizitorëve.

Sipas arkeologëve, monumentet këtu përfaqësojnë rreth 2000 vjet histori, nga tempujt helenë të shekullit të IV para Krishtit, deri ne fortifikime mbrojtese otomane të fillimit të shekullit të XIX.

Për shëtitje në natyrë, në mes të gjelbërimit gjendet “Syri i kaltër”. Uji del nga thellësitë e nëntokës, duke i dhënë burimit ngjyrën e kaltër, në formën e një syri, prej të cilit merr edhe emrin. Temperatura e ujit është shumë e ulët, por kjo nuk pengon ndonjë turist të zhytet në ujë për pak sekonda.

Turistët janë të shumtë këtu, shqiptarë e të huaj. Ata lëvizin në pika vështrimi të ndryshme për të shijuar e fotografuar këtë monument natyror.

Luan Kalana : Devolli ,nje vent turistik i ri dhe i panjohur

Dhe ky plis ngahere ish i forte,

shkoi ne Evrope,brodhi ne Azi,

por kudo ,nga floket gjer ne thonjte,

Mbeti Devolli…..

Dritero Agolli.

Vendlindjes tone, Devollit te shtrenjte e te begate,njerezve te saj, te thjeshte e punetore,te mencur ,intelektuale e artiste te medhenj.
[Reportazh i thjeshte me shenime e mbresa, e me realitete, , nje mesazh dashamires per lexuesit qe do ta lexojne jo reportazhin tone,por shkrimin e tyre modest per ato pak fragmente nga jeta e tyre ,por e madhe,qe do te duhej libra te tere per t’i shkruar,pa pershkrime letrare per te qene me realist e i besueshem per secilindo, qe do te jene kureshtare per kete vend te rilindur te begate,treve te pasur e te lashte Ilire , etnike me tradita e vlera historike ,patriotike,kulturore e ,qytetare e artistike te pacmuara te Shqiperise.]
Devoll,Albania,,nje emer i madh,nje vned i begate,dhunti e mrekulise se natyres “mother natyre”, por edhe e dores se njeriut, me pasuri te cmuara natyrore e shoqerore. Ky emer eshte simboli i fushes se saj pjellore,lumi me te njejtin emer si bir isaj qe buron e lodron ne mes te lugines,te rrethuar nga malet perreth,mencuria i ntelektuale i bijeve e bijave te saj, mjeshtra te medhenj bujq e ndertues,me shpirt artisti,qe sintetizohen e simbolizohen me emrin e te madhit,poet te Devollit,Dritero Agolli,homeri i gjalle i Ballkanit por edhe me tej,kolosi i letrave shqipe i kalibrit boteror,nobelisti i se ardhmes.
Rrallë gjen në botë, pale në Europë, vende si Shqipëria ku ndërthurren klimat, relievet e natyra në përgjithësi, ku brenda një dite mund të pushosh në plazhet e bregdetit e më pas ne Alpet, në Theth, në Lurë, në Dajt, në Llogara e në Dardhë e të tjera vende të shumta. Sapo le mbrapa qytetin e bukur te Korces,Parisin e vogel te Shqiperise,ne jugelindje te saj, nepermjet nje autostrade te drejte, hapet porta e nje thesari te pazbuluar. Devolli e Bilishti nje thesar i ri , ku veç natyrës, qe ka punuar disi si mehater duke e bere kete fushe me tre kate ,nje dukuri e ralle e natyres. Edhe truri i njeriut te mencur e duar arte e punetor te madh e kane uruar, e kane gdhendur si një skulptor, e ka ne stolisur si nuse. Të magjepsin e të bëjnë për vete, të duket vetja si në përrallë kur udheton me makine gjate saj,pa le ta shohesh nga majat e maleve te Moraves apo te kodrave te Bilishtit,. Ata që kanë lëvizur nëpër botë, përfytyrimet mund t’i çojnë në Zvicër a në ndonjë vend të rralle e panjohur.
Veç vlerave të rralla e të njohura historike, si shpella e Trenit dhe kalaja e Trojanit, një nga vendbanimet më të hershme të parardhësve të shqiptarëve, ilirët, qe i ndesh ne hapjen e Muzeut Kombetar ne Tirane , ne pavionon e pare te tij te hyrjes te tij. Ne disa botime te zbuluara kohet e fundit, nga ne, ne biblotekat ketu ne amerike ,e ne internet ,pershkruhen midis te tjerave ne nje liber* , nje beteje midis ushtrive te Aleksandrit te madh te maqedonise me ushtrite Ilire dhe qendresa e tyre ne Devoll, duke ruajtur edhe sot emrat Ilire si Gryka i ujkut,mali Trojaneve.mali i Spiljes,e te tjera,Kete e dehsmojne edhe disa emrra me prejardhje Ilire *qe i kane rezistuar qendreses e te asimilimit nga pushtuesit e huaj ne shekuj te gjuhes shqipe,si Bilisht Proger, Tren ,Dardhe,Pilur,Poloske,Qyteze,Areze e te tjere.
Nje studim me vlera ka bere dhe mesuesi veteran i hstorian,i aposionuar,Fari Spaho,qe deshmon per kete vertetesi ne librin”Per vendlindjen” . Spikatin ,,vlerat piktoreske të luginës me lumin i gjelber te Devollit i mbuluar nga te dy brigjet me shelgje e me plepa te larte,i e ujevareve nga malet e Gramozit nje nga malet me te larta te Shqiperis qe me gurgullimen e tij,qe i njgjan nje melodie muzikore,eshte me e forte se e lumenjeve me te medhenj te botes edhe se Nili, se lumenjte e Rusise ,se edhe atyre te Amerikes,sic thote poeti, pastaj zbret ne lugine si nje gushter ,nje lloj hardhuce e madhe, ,e duket sikur e perkedhel fushen derisa del ne gryken e Cangonjit ,ne fushen e Korces .
Me malet përreth ,Moraven ne perendim.Malin e Thate ,me Majen e Ivanit te Madh [se ka e nje maje tjeter nen te me te vogel,Ivanin e Vogel i cili eshte i padukshem qe nga fusha] qendron si nje kulle aeropori ku kontrollon ne veri liqenin e Prespes se Madhe me fshatrat perreth, te dy fushat ,ne perendim fushen e madhe e pjellore te Korces, e ne jugelindje fushen e begate te Devollit duke shndruar . këtë vend begatë, por edhe magjepsës për bukuritë që i shijon syri i njeriut; Nje treve e lashte ilire ,etnike dhe tradita te rralla patriotike e atdhetare per tere shqiperine ne jugelindje te saj. Per te treguar nje pozicion me te plote te treves se Devollit,po shkruajme e per dy viset e tjera te aneksuara shteteve fqinje, si ne veri te saj , serbise [ne vitet trembedhjete te shekullit te kaluar ne caktimin e kufijve te Shqiperise nga fuqite e medha] disa fshatra midis dy Prespave,duke ia prere, si te thuash ne kuptim figurativ e gjeografik ,krahune bishtin shqiponjes,Devollit te quajtur :
Devolli i eperme [ i siperme nje fjale e vjeter shqipe],me banore etnike midis tyre shquhet Resnja ,nje fshat i madh ,ku hume intelektuale e patriote qe kane bere emer edhe ne amerike pa le qe jane ndare e copetuar familje te tera ,ku kane dhene e kane mare me fshatrate tjera si me Rakicken ,Shuecin e te tjera, E pjesa tjeter ne lindje, ne lindje:
Devolli i siperme, ne kufij me Trestenikun e deri ne Vidohove, si Oshanji,Kercishti, Shagu ,Revani e shume te tjere,qe me pas banoret vendas autoktone e tnike shqiptare i shperngulen ne ishujt ne lindje te Greqise e qe andej sollen banore nomade duke ia nderuar edhe emrin fshatrave .
Per kete jane me vlere,deshmite e dokumentat e emigrantit e patriotit ne mergim ne SHBA,,bashkeluftetarit te Fan Nolit ,sekretarit te shoqerise” Vatra”,Adem Kasem [Hysi]Vishocica ,nga fshati me te njejte mbiemer,kur erdhi ne Shqiperi pas pesedhjetevjetesh,i cili nderoi jete ne Tirane vite me pare, Pasi sipari porta e kesaj fortese si te thuash e kesaj keshtjelle te rrethuar me mure gjigande, nga te dy anet,male ta larte nga veriu e nga jugu ,fillon Rezervati Cangonjit. Ku zbulon qe ne hyrje te saj, bukurite magjepse me ato vilat e restorante lluksoze, me ahishten e malit te Moraves ,me pyllinin e geshtenjave te Vranishtite te Bickes, me fazanet e shumte tipike nje specie e rralle, me derra te eger,,me lepuj te egert e te shumte, ne malin e Moraves, i cili ngrihet si nje mur dekori i nje mfitheatri te vjeter, piktoresk qe ndan si nje perde teatri dy trevat me te medhe e me te bukura e jugelindjes teShqiperise,Korcen e Devollin, shume te degjuar per Cardhakun e Gurin e Cjapit,dy ka turistike qe terhheqin cdo dite banoret e korces e te devollit per kampinge e per eskursione.
Nga ana tjeter varg malet e Malit te Thate e ne mes duke e ndare fushen e Devollit si me thike autostrada e re drejt e ne Bilisht per ne Greqi,e cila nga te dy anet esht e mbushur me restorante-hotele e me vila rizort nga me te bukurat qe i ndesh syri i njeriut te rrethuara me plantacione frutore e me fushen e parceluar si nje qilim i gjelbert,duke lene anashmlumin e devollit njehere nga e majte enjhere nga e djathta.,me ura te medhaja. Me tutje pllaja e Dëmbravës me akasjet e shumte e piashat e mbjelle nga dora e njeriut, ,si nje kat i dyte i lugines, ne perendim te fshes,me ujëmbledhësit e saj, plot plantacione me eshta e me mollë; lajthishtja e Moravës plot kokrra të shijshme, Guri i Capit,si perkrenarja e Skendebeut,heroit tone kombetar, ,nje shkemb gjigand natyror sikur e ka sklupturuar dore e njeriut e qe duket si nje obeisk ne lidje te fushes te devollit, me Shën Kostandinin piktoresk me ate burimin me uje te ftohte brisk e ne mes te beharit.;
Dardha piktoreske e me një turizëm të vjeter e te ri , rinovuar e të transformuar me pisten natyrore te skijeve ne malin e Gramozit,ku organizohen kampionatet lokal e kombetar te skijeve. ku vizitori panjohur kur e pa u magjeps gjate vizites se tij ,ku qe te gjitha te ndretuara me pune artisike prej mjeshtrash vendas,me gure e drure te zgedhendur.
Dardha eshte me shume interes per turizmin ,sportistet e per te investuar nga biznesmenet edhe ne berjen e teleferikeve.qe te gjitha me pune artistike,me gur e dre te zgedhendur. Kodrate Trestenikut me pllajën e Llabanicës nje fushe pjellore,me lumin e saj me te njejtin emer, ne kufi me Greqine,E me pas fusha vogeleRakickes e cila ngrihet majave te Malit te Thate si kati i trte i lugines; ku mbillen e kultivohen te gjitha kulturat bujqesore e me dhite malore karakteristike te saj . Ne qender te lugines hapet sipari i nje kopeshti brilant me lule shumenjgjyreshe ,fusha e begatë dhe e bukur te Vishocicës që prodhon edhe karamele sic thone te parët nga mjeshtrat bujq të Vishocicës; burimi i Zalleve në Vishocicë me ujin e ftohtë në piskun e beharit ,Me fushen e saj sportive e te blerte te rrethuar me drure futore e nga plepa te larte qe gati mbulojne qilimn e blerte me degete tyre , S’ka me te bukur pershkrim ne poezi se sa ai i poetit te madh te vendlindjes,bilbilit jo vetem te Vishocices por i tere Shqiperise i talentuari Skender Rusi , cili ka kenduar jo vetem ne plepat e Vishocices e ne lendinat e Korces, por ne tere viset e vendit,sic thote Dritero Agolli ,poezia e tij kendon, vleresimet e tij per te jane te padegjuara ndonjehere e te pa perseritshme.
Me tutje hapet si nje qilim i madh e gjithe fusha qe vendesit e theresin me mburje si fusha me vete si fusha e Progerit e Vranishtit, fusha e Babanit, e Bitinckes dhe Trenit,fusha e Hocishtit dhe e Perparimajt vazhduar pastaj nga fusha e Sulit me kodrat e Koshnices te degjuar per dardhate e saj,,fusha e Bracanjt dhe Dobranjit vazhduar pastai me lugine e Poncares e te Menkulasit,, si nje bace me perime nga me te shumtat, ku behen qepet aq te degjuara ne shqiperi. ,Duke u mbyllur ne fund me fushen e Mirasit e te Cetes ,deri ne kodrat e Arezes e me lart ne Dardhe e qe njgjiten lart deri ne malin e Gramozit nje nga malet me te larta te Shiperise qe gjithnje pothuajse eshte i mbuluar me debore edhe ne vere. Nga andej nga buron lumi Devoll.; Vec lumit gjarperush ,si nje binjake i tij eshte kanali i madh Ventrokut,i hapur me pune vullnetaret nga devollinjte.nga gryka e Trenit,ku rjedh ujim i liqenit te vogel te Prespes, e shkon paralel me te derisa i del siper fushec se korces e qe sherben per ujitjen e saj.
Kush e kush me pjellorja , me e begata, me e degjura,per rekordet ne prodhimin bujqesor ,te rendimeteve te larta te krahasuar me ato boterore,, Do te permendenim Sellcat e Bilishtit e ato të Kapshticës me ata parrenjte malore,me arat e qershite e degjuara te saj, plot e vila rizort me lokale nga më të bukurit në Europë ku njera lugine njgjitet ne fshatin minoritari te Vernikut aq te perfolur per njerezit intelektuale e mjeshtrate mdhenj te zgedhedjes se gurit e te drurit. Tjetra lugine shkon e thellohet e behet me e bukur deri ne doganen e Kapeshtices,me autostraden qeshkon ne Greqi, ecila ka care nje qafe mali te Palegut, ku ne anet e xhades te kap syri vila e restorant rizort sic eshte Taverna Luna aq shume e perferuar per turistet me pronar Adriatikun e Kapeshtices,, .
Vendi i shenjtë Inonisht me teqenë e Kuçit, me teper se nje një rizort piktoresk i magjishëm mes lisave shumevjecare, që çdo ditë është plot ngaesimtarët e të gjithë feve, por edhe me shumë vizitorë nga e gjithë Shqipëria; Liqeni i Prespës së Vogël ku ndahen kufijtë e tre shteteve fqinjë Shqipëri-Greqi-Maqedoni , me peshqit e njohur krapin e me ngjalat që peshkatarët vendas të Shyecit e të Buzëliqenasi të gatuajnë për merak . Bukurite natyrore perqark liqenit ne afersi me shpellen Ilire te Treni, ia vlen qe te behen vila e restorant-hotele per vizitoret e turistet ,mendoj qe di te ishte nje investim me vlere per vendasit e per bissnesmenet.
Supriza më e madhe, vetë qyteti i Bilishtit, i rilindur e i transformuar rrënjësisht me autostradën Cangonj – Kapshticë, me unazën e re që e përshkon nga perëndimi, me bizneset e shumta qe ia vlen te ndalesh e te beshe nje shkrimtjeter intersane vecanerisht per tregetaret vendas e pre ata te huaj,, me stadiumin e ri e modesttete ndertuar keto vite, ekipit Bilish Sporti te fotbollit, aq i degjuar per fitoret ne fushen vendase te cfardo ekipi qofte,, e bëjnë të panjohur e magjepsës ër një banor që është larguar andej prej disa dekadash, pa le për një vizitor. Kanë kaluar shumë shqiptarë jashtë nga dogana e Kapshticës per ne Greqi , legalë po ilegalë prej vitesh, por kur kthehen prej vitesh, nuk i njohin Bilishtin e Devollin. Një portnyje tregtare e lidhëse e Shqiperise me botën ,është dogana e Kapshticës aq e njohur dhe e perfolur jo vetem ne Devoll por ne tere Shqiperin e mbushur me historira te shumte e te dhimbshme te paharuara per cdo shipetar qe ka kaluar andej. Vetë Bilishti është një qendër e madhe tregtare e biznesi ku gjenden shtatë filiale bankash dhe dy fondacione, pa llogaritur zyrat e ndërrimit të valutës.
Qyteti me me pazarin e vjeter e te ri,me ato sokake te ngushte e gurte me kalldrem,qe edhe sot ruajne konstukturimin e qytetit te vjeter,e me shëtitoren piktoreske, me lulishten aq të trëndafiltë e shumëngjyrëshe, me lokalet nga më të veçantit e më të bukurit, ia shtojnë hijeshinë kësaj qyteze te begate e përrallore. Me rrugët e kalldrëmta e të shtruara me asfalt[keto te rejat], me trotuare e me avlli mbuluar me lule dekorative, i bëjnë vilat e qytetit (shtëpi të banorëve), një mrekulli dy- e trekatëshe, mbuluar me tjegulla të kuqerremta e me panele diellore. E pabesueshme, por është fakt, nuk është zbukurim artistik si çdo përshkrim më sipër. Pastërtia është tipar dallues që të bie në sy në këtë qytet me lagje të reja që kanë mbuluar kodrat rrëzë Malit të Thatë, Kokogllavës si në Hollivud në ShBA, edhe vetë banorët e thërrasin Beverhills, në majë të tyre kisha dhe xhamija, të reja e moderne.
Gjatë gjithë kohës më shoqëroi nipi , që ka mbaruar universitetin “Fan S. Noli” të Korçës për menaxher turizmi.
Na fliste me pasionin e një të riu me koncepte të reja prej profesionisti për turizmin duke përforcuar përshtypjet e mia si amator turizimi, i një vizitor ku Devolli e Bilishti mbeten një thesar me vlera të pakrahasueshme për turizmin vetë, por edhe për Shqipërinë, për mediat shqiptare që bëjnë shumë pak për njohjen e hapjen e vendit tonë të mrekullueshëm e tepër të begatë për ne, por edhe për turistët * * *.
Po përse është i dëgjuar ky vend?! Per njerezit e mencur ,intelektuale e punetore te medhenj ,per mesuesit e shumte qe ka nxjere kjo treve e qe ka sot qe kane mbushur tere Shqiperine nga veriu ne juge e ne tere boten pa la edhe ketu e Amerike,per agronomet specialiste e shkencetare,per mjeket e shumte me specialitetet nga me te ndryshmet,per kineastet e shqiperise ,regjizore e operatore ,qe kane bere filma artistike te kalibrit boteror,te Dardhes te Hocishtit, te Progerit e te tjere me pionierin Endri Keko qe bejne berthammen e kinostudios,Shkrimtarin e skenaristit te shume filmave artistike,Teodor Laco, per nje plejade ta paharuar shkrimtare e artiste te medhenj; per grate inteligjente e te bukura , punetore duararta te pashembullta , qe s’kane shoqe ne bote mjeshtre te ralla, qe gatuajne “arin e bardhe” ,buket e byreket aq te degjuar e te shijshem,. Per emigrantet e saj qe kane mbushur boten ne breza e qe po ia ngren famen Devollit e Shqiperise kudo qe jetojne larg atdheut e me punen e tyre kane bere keshtjella neper bote vecanerisht ketu ne amerike. per mjeshtrat bujq e per ata te ndertimit,qe kane bere emer ne Shqiperi e ne bote.
Per shume dukuri te tjera qe do te duheshin libra te tere per t’i pershkruar. je vend i pasur bujqesor e blegtoral por edhe me pasuri nentokesore, si me nikel,aty ku ngrihet sot miniera e Bitinckes dhe e Bilishtit,me qymyrguri ne kodrat e demmbraves,me reren e pasur te qelqit, xhamore , ne kodrat e Zicishit e tepanit,lende e pare per fabriken e qelqit ne Korce,;per gurin gelqeror ngu prodhohet gelqerja ne furrat e Trenit e te Progerit,me impiantin e reres ne lumin e Devollit me gurin e zi e zgedhendjen e tij nga mjeshtrat e Progerit e te Kapeshtices, . Po c’ka e tërheq turizmin e turistet sot?! Për prodhimet artistike të artizanatit: si punimet e drurit, mobiljet, punimet me thupra shelgu per shporta e kanistra nga me te bukurat,për perdet e kortinat nga më të bukurat e të shumëllojshme për dritaret, ballkonet, sallonet; për prodhimin e gunave nga gratë mjeshtre të rrobaqepsive të Bilishtit, për punimin me duar të fanellave e trikove prej leshi, për punimet me grep të grave nga më të përdorshmet, për mjeshtrat skulptorë e gurgdhendës me gurë, me mermer, me mozaikë që stolisin muret jashtë e brenda vilave e lokaleve, për prodhimet bujqësore e blegtorale, si: gruri, misri, thekri, elbi, duhani, patatja, panxhari i sheqerit e asortimentet e gatimet e tyre te shumta ,per pekmezin e Macurishtit nga lengu i panxharit te sheqeriit ,per turshite e shumta te konsrevuara nge me te llojshmet e mete shijshmet, per kultivimin e perimeve ngabcevane artiste burra e gra duaarta, për rritjen e njëblegtorie moderne e mbi baza shkencore, si: lopa, delet, dhitë,e per perpunimin e qumeshtit qe produkti nxjere pas te gjalpit nga kosi ,do te permendim “dhallin”, bira e devollinjeve, qe eshte karakteristik per t’u pire vere kur ke etje e te shijon me shume se nje bire,e produkte te tjera te shumte, -per mjeshterine e gatimit te miellit per buket e per petaniket e shumte qe emrat e tyre s’kane te mbaruar,e qe jane karakterisike ne kete zone ;pa le per turshite teper te shijshme e aq te perfolurae qe jane me interes per vizituret pa le per turistet deri ne embelsirat e shumte ,me mbretereshen e gatimit,bakllavane, -Per kuajt e shpendët, për kultivimin e e peshkut në ujëmbledhës e vaska ku nuk mungon asnjë ditë peshku i freskët,pervec zenies te peshkut te fresket ne liqenin e vogel te Preses nga peshkataret e zot te Shuecit e te Buzeliqenasit,nje tradite kjo e trasheguar ne breza te cilet jane e aritiste te thurjes te koceve e te shavarit.
– Për fruit- evitikulturën me vreshta të reja e me plantacione me mollë, dardha,kumbulla, qershi, ftonj, arra, lajthi, gështenja e për kumbullën e rrumbullakët ose te vendit, që të gjithë janë mjeshtra për nxjerrjen e rakisë, në çdo shtëpi, pra rakinë e Dardhës, Qytezës, Sinicës, Ziqishtit, e të tjera. Anembanë fushës, rrëzë maleve, si një gjerdan i stolisur me gurë xhevairë qëndrojnë madhështorë 43 fshatra, me gjithe Rakickën malore nje fshat me nxenes e prinder arsimdashes ku kam mbresa te pashlyera gjate viteve qe punova atje],, Naten llamburisin dritat e shumta e teduket vetja sikur je ne fluturim me aeroplan e poshte teje nje gjgand dritash si New Yorku per te mos e ekzagjerua,,, me një popullsi të dendur që ua kalojnë qyteteve të sotëm provincialë, me tradita të vjetra e të reja historike-kulturore e artistike e ku dallohen si qyteza te vogla po thuaj se shumica e fshatrave e ku me te degjuarit jane , Cangonji, Bitincka, Treni, Progri, Vranishti, Piluri, Suli,Qyteza,Sinica Areza,Bracanji,Poncara,Tresteniku,Cipani, Mirasi, Vishocica, Kapeshtica, Suli,Zicishti,Babani, Hoçishti, Poloska, Menkulasi vendlidja e shkrimtarit te madh Dritero Agolli, [nje fshat i dashur qe s’do te harroj kurre nxenesit e mij gjate viteve qe isha mesues ne Menkulas]i cili thote qe s’do ta krahasoja as me kryeqytetet me te bukura te botes, etj.
Për të patur një njohje të plotë, nuk duhet harruar poema madhore e poetit me te madh te Shqiperise te koheve te sotme moderne, Dritëro Agollit “Devoll, Devoll!” nje muze i gjalle per devollin, e per tere Shqiperine,vecanerisht ne kete vit jubilar te ditelindjes se tij qe mendojme qe duhet bere me shume jeone jetes e vepres se tij nga ne devollinjte, cila e plotëson imazhin e pasur të Devollit e te devollinjeve,te vendlidjes te shenjte te tij,si dhe botimet e poetëve e -prozatorëve të njohur te vjeter si Sotir Andoni ,Teodor laco,Petraq Zoto e te tjere,e me pas plejada e famshme e poeteve te rinj , -ku ne pedejstal qendron poeti e shkrimtari me i madh i koheve moderne Skënder Rusi,personaliteti me i madh i letrave jo vetem per Korcen por per tere Shqiperine ,me nje krijimtari te pasur e nje aktivitete te gjere si drejtues i shoqates se poeteve te rinj,drejtor i biblotekes te Korces nje nga me te vjetrat e Shqiperise,, -e pas tij,Agim Isaku, Merita Bajraktari, ,sot me banim ne New York, Thani Naqo ne Florida,, Skënder Demolli ne Greqi, Nizami Morava, Arben Shaholli, Pëllumb Pasholli, Oliver Topçiu e shume te tjere te talentuar, ,Pa harruar poetet e sotem, te vjeter e te rinj e te talentuar te periudhes te demokracice ,qe vetem ne keto dite te bardha paten rastin te botohen krijimet e tyre, qe sot jane te shumte dhe e kam te veshtire te permend emra me botimet e tyre ne Shqiperi e jashte. si Eris Rusi,Rosi Theohori, Robert Metolli,HysenCifligu e te tjere [qe mendoj te radhiten edhe emrat e tyre ne kete shkrim modest,,].
Kam mendimi qe do te ishte me shume interes botimi i disa guidave ose broshurave ,fletepalosje te shkurtra me fotgrafi e me harta si guida te mirefillta per cdo turiste vizitor te sponsorizuara nga biznesmenet..
Edhe gazetat modeste “Devolli” “Bilishti” njohese te mirefillta te traditave me te cmuara te devollit e te devollnjeve,,te cilat dita dites po e ritin shtrirjen e tyre ne Shqiperi e ne Amerike me lexues te shumte nga te gjitha mosht, e drejtuar nga publicistet e apasionuar,Ervehe Baruti dhe Kosta Nake dhe nga poetet popullore, Bashkim Gjoza,Endri Fifo, te cilat shërbejne si një guidë për turistët ku do të lexosh për bijtë e saj artistë të mëdhenj, si: Xhon e Xhim Belushi, Luiza Dushku, -aktorja Elida Topçiu (Janushi) e Tearit Kombetar ,me rolet e saj te shumte ne teater e ne kinematografi , ku spikat roli i saj ne komedine “pallti 176″ me rolin e Marjetes,, nje vajze e brishte vishocare qe e nisi karjeren e saj artistike ne fillimet e saj me grupin amator te tearit te Vishocices,mbaj mend kur ajo u njgjit ne skene e grupit tone amator, ajo ishte partnere e rolit tim, Me vone pastaj artisti i popullit Naim Frasheri e zbuloi si nje talent i rralle ‘duke shkuar me pas ne teatri kombetar ne Tirane.
-Këngëtaret e njohur si Ana Goce, Shpresa Spaho,Kastriot Agon, si dhe ne muzikantet dhe valltaret e Vernikut…po nga Vishocica qe me familjen e saj perbente nje berthame te grupi folklorik te Devollit neper festivale,po keshtu mund te flasim edhe ten shkruajme per Hamdie Laska, Sofika Babliku,e shumme e shume te tjera, qe jane njgjitur skena te festivaleve kombetare dhe ne ekranet e televizionit -,e deri ne kengetari i ri popullor Endri Fifo, me ansambli rinor “Devolli”qe ka bere fame e ke bere turne ne ballkan e ne Erope e të tjera.
Me artistet e muzikantet famoze shume te degjuar ne tere Shqiperine,, Me gupet populore e folklorike kerakteristike pre kete zone po thuaj se ne cdo fshat,me grupet e kengeve popullore[iso polifonike ose me te zjere sic i thone banoret e vendas] e me te valleve ,e asaj devollice ne vecanti,si grupi i Ali Kondit ne vranisht,ne Poloske ,ne Bitincke,Trestenik,Miras e te tjere, -me muzikantet e instrumentiste popullore si klarinetistet ,vellezerit Kovaci,Sefka i Cipanit ,Gani Mullamakja ,Fyelli baritor i Avni Hoxhes nje talent i ralle ne Shqiperi,,fisarmonicistet e verber te talentuar Haki Fejziu i Bracanjit,Vaska i Hocishtit te pasuar nga mjashtr te rinj Andrea Balli,Ylber Lame edhe kompozitor ;Alejdin Topciu me vellezeri ,kompozitor edhe dirigjent i degjuar ne shqiperi,,, apo Mandolinatat e Hocishit,Seranatat e Zicishtareve e Progareve e te tjere Të gjitha këto e bëjnë krenar brezin e ri që t’i pasurojë më tej traditat për vendin e lashte te shqipon Këtë e ndjen sapo zbret në tokën shqiptare, në aeroportin modern e modest “Nënë Tereza” [ te nenes te shenjte shqipetare Nobelistes,,e cila eshte simboli per gjthenenat shqipetare e ne mbare boten], të Rinasit ,Tirane e me pas, kur merr rrugët për në Korçë.
Të befason Tirana, kryeqyteti Shqiërisë, i transformuar e në ndërtim, një qytet metropolitan në zemër të Europës ku rritet e zbukurrohet cdo dite,e nesermja e e gjen edhe me te bukur, ku të zhduken të gjitha dilemat për këtë vend të panjohur per te cilen duhen shkrime te gjata per t’i pershkruar bukurite e tyre,. Prandaj bëjnë mirë të rinjtë në internet në websajtet YOUTUB e “facebook” që kanë futur video e shkarkime në faqet Bilishti, “Vishocica Jone” nga Genci Hysi, etj. Ju lumtë!.
Nuk mund te leme pa permendur edhe kontributin e madh qe japin emigrantet me investimet etyre por edhe me popullarizimin e vlerave te kesaj zone te begate ne gjithe boten kudo qe ndodhen ,vecanerisht ne amerike,ashtu sic po bejne edhe shoqatat “Devolli”midis shoqatave te tjera si motra,ketu ne amerike ne Broklin ne New York me kryetar z,Neritan Bejlerin,me aktivitete e shumte qe organizohen si dhe me hapjen se shpejti te shkolles shqipe krahas atyre si motra.S”ka se si mos ndjehesh krenar kur degjon zerin e folese se talentuar te kanalit televiziv shqiptqr ketu ne New York,poetes e shkrimtares se madhe te njohur jo vetem ketu ne amerike por edhe neShqhqiperi ,z.Kozeta Zylo e cila me nje vidio te pergatitura enkas per shoqaten ne TV e tyre,ne shqip, ngre lart vlerat e mergimtareve te Devollit e dashuine e tyre per atdheun e vendlindjen ne mbremjet e festat e shqiptareve . Në mbyllje të këtyre shënimeve, po bëj një rezyme te shkurter:
-Janë devollinjtë, të vjetër e të rinj, me mendje të ndritur e optimistë, me një botë të madhe e të pastër prej artisti, shkencëtari e gjeniu, nuk do ta zmadhoja, që e bëjnë famoz e kureshtar këtë vend të bekuar e të begatë. Janë gazmorë, bujarë, mikpritës të rrallë e të ngjitur që të ofrojnë ndihmë pa i kërkuar [pa haruar mikpritjen bujare e vellazerore qe bene per familjet Kosaovare gjte kohes se luftes,po thuajse ne cdo fshat u hapen me dhjetra dyer per vellezerit e tyre, , një lajtmotiv për turistët e për vizitorët, Një vend i qete e një rekord të pastër për krime, qetësi të garantuar nga rendi , aq domethënëse për të huajt. Nje vend me shkolla te bukura ne cdo fshat, e ku ne qender ngrihet madheshtore shkolla e mesme ,me emrin e degjuar e famos per tere Sqiperine ,gjimnazi i Bilishtit, mesuesit e saj te talentuar ne breza,te cilet me vone u bene pedagoget e Universiteteve te Shqiperise apo edhe mesuese te talentuar edhediaspore ,sidomos ns ShBA, e deri me sot, me studentet e saj te shkelqyer qe kane mbushur e e mbushin edhe sot universitetet e Shqiperise dhe jane nga me te talentuarit, .Takimin e fundit të largimit e lasme me shkollën 9-vjeçare të Vishocicës, një ndër shkollat më të bukura, kompletuar me klasa kompjuteri (e pabesueshme për ndonjë mediokër, më falni), vatër e dijes, e kulturës dhe e artit, me tradita të pasura e të trashëgueshme në breza me drejtorin e saj[ nje ish nxenesi im pare],Pellumb Pasholli,e me nxenesit e saj te veshur si per feste ,qe njgjanin si pellumba ,shpresa e te ardhmes te sigurte qe do ta bejne kete vend edhe te me begate.. E si për t’u larguar, shkuam të pinim një kafe tek mbesa .
Ecnim rrugës lart për në Bilisht, në krye u ndalëm para një pallati pesëkatësh. .
U shtanga, u befasova, por edhe u mbusha me emocione. Është banesa e vellezërve Ervin e Romi, të dy emigrantë në Greqi. Kati i parë garazh për makinat, i dyti një minimarket modern e shumë i pasur me artikuj groserie, katet e tjera apartamente dhe në tarracë një verandë me drurë të gdhendur, anembanë me trëndafila e lule nga më të bukurat, një kopësht i rrallë, që në të ardhmen do ta bëjnë lokal. Ç’tëshkruaj më?! Përballë si një muze i gjallë muret e rrënuar të spitalit të vjetër me të cilin lidhen kujtimet e çdo devolliu e bilishtari.
S’ka se si mos i kujtojmë ata njerëz humanë që janë kujdesur për ne, për fëmijët tanë, si:Vexhi Subashi,Meleqe Babani, Mihal Tase,Albert Hoxha,Njovit Bedulla, Engëls Barbuta, Jani Shano,Dritan Hysi, më vonë Trajko Kamburi, specialisti radiolog injohur në gjithë Shqipërinë Sllavko Kallfa, Marta Kallfa, Sinan Agolli, Vasilika Vllaho, kardiologu i talentuar Festim Bode, deri te më të rinjtë Agim Voci e të tjerë apo infermieret e infermjeret e mamite e talentuara e te pa pertuara tere jetes se tyre qe jane me dhjetra ne Bilisht e ne cdo fshat.
Duke u ndarë nga ky realitet që të befason e të bën për vete, ndjehesh krenar për të djeshmen, për të sotmen dhe për të ardhmen që shndrit në sytë e tyre, veçanërisht e brezit të ri ne Devoll e ketu ne mergim ne Amerike.
Çfarëkënaqësi të pazakontë ndjen kur shikon vajzat shqiptare të Bostonit, devolleshat që përdredhin si lozonjare vallen e bukur “dardhare”, apo djemtë e Bilishtit të Waterburry-t në Connekticat “devolliçen”duke kërcyer si profesionistë të vërtetë. S’ka se si te mos thuash dy rreshta për shkencëtarin më të ri të Shqipërisë, djalin nga Tresteniku, Prof.Dr. Leonard Barollin në Universitetet e Tokios të Japonisë,i cilimori nje ngacmimet prestigjozë botërorë kete vit,për kontributin e tij në shkencat e informatikës .
Nuk do te ishte i plote ky shkrim ne permasat e tija te vogla ,pa permendur te gjithe ata, bij e bija me te mira te inteligjences te qytetit te Korces, qe kane kontribuar me jeten ,punen e vepren e tyre , duke jetuar e punuar ne Bilisht e ne tere fshatrat e Devollit, qe jane pjese e krenarise te devollinjeve e qe kane lene gjurme e kane bere emer,tamam si bijte e tij me pasionin ,talentin e tyre, si mesuesit e shumte pothuajse ne cdo fshat,mjeket,dentistet,e specialistet e te gjitha fushave te ekonomise e te shkences,,artiste muzikante,sportiste,punonjes te kulturese te artit ,ata jane me qindra e qindra per t’i permendur ,ku secili prej tyre mund te shkruaj libra te tera me kujtimet e mbresat e tyre si vellezer te nje familje, ,Sic mud te permendim vetem disa prej tyre,qe i kemi njohur nga afer duke punuar me ta,jo pert’u mburur me fshatrat tone, po per te qene me realiste e te besueshem me lexuesit, si artistet e medhenj te teatrit e te estrades te Korces, Pandi Raidhin,Thimi Filipin,Nazif Piluri, Vani Trako,e Dhimitraq Orgocken si regjizor i grupit amator te teatrit dhe te ansamblit te Vishocices,por edhe shume e shume te tjere, nje maratone emrash pa mbarim.
Duam te theksojme se nje merite te vecante e nje falenderim modest marin nga ne ,gjithe pushtetaret dhe biznesmenet qe kane kontribuar sado pak nga qendra ne baze,eshte ne nderin e tyre, gjate periudhes te demokracise,si devollinj ambicjoze per obligime me te medhaja ne te ardhmen, e bilishtit e te devollit. Më në fund duam t’u urojme të gjithë bashkëvëllezërit tane kudo në botë.shendet e begati e lumturi familjre kudo qe ndodhen ne bote e me shume dashuri e krenari per vendin tone te shenjte e te pazevedesueshem per Devollin e begate,per per Shqiperine tone te shtrenjte. .


*2-Nga nje studim modest historiko- gjuhesor , i bere nga autori, per “Toponiminee toponimet e zones,Devoll.”

Nga Flori Bruqi : Rishikimi i kufijve shqiptar i domosdoshëm

Pavarësia e Kosovës e cila u shpall me 17 Shkurt të vitit 2008 është njohur deri me tani Zyrtarisht nga 111 prej gjithsejt 193 Shteteve anetare te UN-it. Nder këto janë 24 prej 28 shteteve te Bashkimit Evropian si dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës. 





Por shumë shqiptarë, megjithatë, besojnë se pavarësia e rajonit është një përfundim i pashmangshëm. Dhe hapi i parë drejt krijimit të Shqipërisë së Madhe, e cila, me përjashtim të Shqipërisë dhe Kosovës duhet të hyjë në disa zona të Maqedonisë, Malit të Zi, Serbi dhe Greqi.

Kosova, zyrtarisht Republika e Kosovës, është shtet i pavarur në Evropën Juglindore. Shtrihet në qendër të Gadishullin Ballkanik dhe kufizohet në veri me Serbinë, në juglindje me Republikën e Maqedonisë, në jugperëndim me Shqipërinë dhe në perëndim me Malin e Zi. 

Ka sipërfaqe prej 10.887 km² dhe popullsi prej rreth 2 milion banorësh, prej të cilëve afro 300 mijë banojnë në Prishtinë, kryeqytetin dhe qendrën më të rëndësishme të vendit. Shumica dërmuese e popullsisë janë shqiptarë, ndërsa komunitetet tjera përfshijnë serbët, turqit, boshnjakët, romët/ashkalinjtë dhe goranët.

Ka disa vjetë që  “Shtetet Ortodokse të Ballkanit”, Serbia, Greqia, Bullgaria dhe Maqedonia, ndihen të frikësuara nga ideja e krijimit të “Shqipërisë së Madhe”, e cila po qarkullon  si ide në Ballkan.

Sipas asaj që raporton televizioni maqedonas “TV Sitel”: “në rast se SHBA-të do të mbështein Shqipërinë në të gjitha çështjet, siç ishe dhe rasti i Kumanovës dhe nëse BE-ja do të rrijë në heshtje për projektin e ‘Shqipërisë së Madhe’, atëherë shumë shpejt Serbia, Maqedonia, Bullgaria dhe Greqia, do të bashkohen në një ‘Koalicion Ballkanik Orthodoks ’ kundër këtij projekti”.

Frika e një Lufte të Tretë Ballkanike është përmenduar edhe në një  raportë të Agjencisë   CIA, në të cilin theksohet se shtetet e lartpërmendura mund të bashkohen në petkun e ortodoksisë dhe mund t’i shpallin luftë Shqipërisë, çka do të sillte një situatë të përgjakshme në rajon.

Ndarja e Rajonit

Përgatitja për ndarjen e rajonit ishte e gjatë.

 Në vitin 2006, i dërguari special i OKB-së për Kosovën Marti Ahtisari paraqiti një plan ku morën vendimin "për të arritur pavarësinë, shqiptarët do të kufizojnë fuqinë e përfaqësuesve të misioneve të BE-së, OSBE-së dhe OKB-së.

Një vit më vonë, u bënë zgjedhjet, të cilat nuk njihen nga Beogradi dhe nuk u pranuan nga serbët lokalë.

Ish Kryeministri,tash Presidenti i Kosovëz ,z.  Hashim Thaçi me shumë Liderë të tjerë politikë më  dat 17 shkurt 2008, në  Parlamentin e Kosovës ( në mungesë të deputetëve serb) miratoi një deklaratë të pavarësisë.

Disa ditë më vonë, deklarata u pranua nga Shtetet e Bashkuara dhe shumica e shteteve të BE-së. Rusia, Kina, India, Brazili, si edhe Greqia, Spanja, Rumania dhe Sllovakia kanë refuzuar ta bëjnë këtë, duke deklaruar veprimin e shqiptarëve të Kosovës si shkelje flagrante të së drejtës ndërkombëtare.

Sipas rregullave të OKB-së, të drejtën për vetëvendosje të popujve pa shtetësi e kanë vetë shtetasit. Ish kryeministri Vojislav Koshtunica është shprehur se : "Shqiptarët e Kosovës kanë shtetin e tyre kombëtar. Quhet Shqipëri."






Rishikimi i kufijve

Po, kjo është kështu. Shqipëria u krijua në 1912, por kjo nuk solli bashkë të gjithë shqiptarët.

Dhe qysh atëherë autoritetet e këtij vendi kanë bërë thirrje për rishikimin e kufijve në Ballkan. Për shembull, Enver Hoxha ish-udhëheqës komunist i shkroi Stalinit në 1949: "Ne besojmë se Kosova dhe Metohija janë pjesë e kufirit me Shqipërinë, Maqedoninë, popullata shqiptare ... i duhet bashkuar Shqipërinë." Autoritetet e Kosovës kanë mohuar se planet e tyre kanë të bëjnë me bashkimin e Shqipërisë.

 Por këtë duhet ta mohojnë edhe liderët në Tiranë. Por në vitin 2008, në kryeqytetin e Kosovës, në Prishtinë, u botua harta e një Shqipërie të Madhe hipotetike, e cila përfshin zona të gjera ngjitur me gjendjen aktuale të vendeve.

Por përkthimi i kësaj ideje në praktikë duhet të jetë i qëndrueshëm në numrin e minoritetit shqiptar. Në Maqedoni, në mbi gjysmë e një milion shqiptarë (rreth 25 për qind të popullsisë), Mali i Zi - 45 mijë (shtatë deri në tetë për qind).

Në tre komuniteteve në Luginën e Preshevës në Serbinë jugore - 60 mijë. Në Greqi, në Epir - gati 500 mijë (pesë për qind të popullsisë).

 Së fundi, në Kosovë, pas 10 viteve të fundit kanë lënë rajonin një numër i madh serbesh  dhe tani në Kosovë jetojnë më pak se dy milionë shqiptarëve, që përbëjnë jo më pak se 95 për qind të Republikës së Kosovës .

Mbi 500.000 shqiptarët  jetojnë  sot në Itali, Gjermani, Zvicër, Turqi, Shtetet e Bashkuara dhe vende të tjera. Shumë prej tyre kanë shumë ndikim.



Plani shqiptar

Për shembull, ish-drejtori i CIA-s George Tenet, ylli i kinematografisë hollivudiane James Belushi, dhe ish-kongresmeni nga Nju Jorku Joseph Diogardi, anëtarë të pasur të diasporës shqiptare po japin shuma të mëdha parash për të mbështetur një plan global të bashkëatdhetarëve të tyre në Ballkan për një Shqipëri të madhe.

Kjo është kërkesa e shqiptarëve në Kosovë bazuar në faktin se paraardhësit e tyre - ilirët - kanë jetuar në ato vende mijëra vjet.

Por shkenca është një marrëdhënie që provohet. Por dihet se në Pejë një qytet i Kosovës për shekuj (deri 1767) ishte selia e metropolitanisë serbe. Në provincë deri kohët e fundit, ishin vendosur më shumë se 1800 tempujt përfshi dhe manastiret e kishës ortodokse serbe.

Kaq shumë tempuj në një fashë të vogël, ka vetëm në Jeruzalem dhe në malin Athos. Objekti i kërkesës së shqiptarëve është vendosur edhe në jug të Serbisë në Luginën e Preshevës.


Nacionalistët shqiptarë

Nacionalistët në Maqedoninë fqinje pretendojnë gjysmën e territorit, duke përfshirë edhe kryeqytetin Shkup, i cili në kohët mesjetare ishte qendra e shtetit serb, si edhe si një pikë kyçe e shenjtë në të njëjtën kohë e Bullgarisë dhe Serbisë – Manastiri i Ohrit.

Në vitin 2001, shqiptarë të Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare (UÇK) filluan operacionet ushtarake kundër forcave maqedonase. Me ndihmën e Perëndimit konflikti u zgjidh, gjuha shqipe ka status zyrtar në pjesën më të madhe të vendit - në zonat ku folësit e saj janë jo më pak se 20 për qind të popullsisë.

Disa shqiptarë kanë qenë dhe ende janë pjesë e Qeverisë së Maqedonisë.




Në vitin 2005, në një numër vendesh u lejua ngritja e flamurit shqiptar. Në vitin 2008, nën presionin e autoriteteve lokale shqiptare, Maqedonia njohu pavarësinë e Kosovës. Megjithatë, ata vazhdojnë të kërkojnë koncesione gjithnjë e më shumë, dhe disa prej organizatave të tyre bënë hapir thirrje për ndarjen e zonave perëndimore. Qetësia vazhdon ende në Mal të Zi.

Këtu, shqiptarët përbëjnë rreth tetë për qind të popullsisë. Por, duke pasur parasysh shkallën e lartë të lindjeve, pjesa e tyre është në rritje. Pra, ndoshta nuk është e largët ora kur shqiptarët lokal të marrin guximin të sulmojnë zonat e populluara jugore të vendit.



Sa për Greqinë, në vitin 1982, Ministri i jashtëm i Shqipërisë ngriti çështjen e identitetit në "zonat e lashta etnike shqiptare në veri-perëndim," dhe kërkoi diskutimin e problemit "të të drejtave të popullsisë shqiptare dhe qartësimin e kufijve të përbashkët." Dhe në janar të këtij viti, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë refuzoi të miratojë marrëveshjen midis dy vendeve mbi kufirin detar. Në një takim në Kosovë shkruhej parulla: "Nuk ka Kosovë dhe Shqipëri pa Çamëri !".

Çamëria – është pjesë e rajonit të Epirit grek, ku shqiptarët sot përbëjnë shumicën e popullsisë. Sa për Greqinë, në vitin 1982, Ministri i jashtëm i Shqipërisë ngriti çështjen e identitetit në "zonat e lashta etnike shqiptare në veri-perëndim," dhe kërkoi diskutimin e problemit "të të drejtave të popullsisë shqiptare dhe qartësimin e kufijve të përbashkët



Prof.dr. Anja Filimonova :Serbia ne ankth, pas 5 vjeteve Kosova bashke me Presheveven pjese e Shqipërisë Natyrale

“Shqipëria e Madhe” apo siq njihet Shqiperia Natyrale e cila do të përfshijë vec Kosovës edhe Presheven nuk është bash diçka në ajër. Tashmë pesë vjet do të bëhet realitet.

 Kjo do të fillojë një shqiptarizimi të plotë në Ballkan dhe populli serb do të jetë një periudhë prej 25 viteve të ardhshme me një perspektivë të errët..’ ka thene në një intervistë per News-Front prof.dr. Anja Filimonova, eskperte nga Akademia e Institutit te Shkencave per Studime sllavene,.




“Projeki i Shqipërise se Madhe ka marrë një shtysë të re. Duket se Perëndimi ka kaluar nëpër fazën e parë e cila u përfundua në vitin 2008 me shpalljen e pavarësisë së Kosovës, dhe tani ka lëvizur në fazën e pavarësise së forcimit dhe zgjerimit në rajon.

 Kjo është e qartë ndodh në disa nivele dhe në disa drejtime. Në rastin e Serbisë jugore, në komunat Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë, te cilat komuna shqiptare ngadal por sigurt jane drejtuar kahg Kosova..” tha Filimonova.

Sipas ekspertes ruse Filimanova “Ajo qe duhet të shqetësoj aparatin shtetëror është fakti që sistemi arsimor i lidhur me Shqipërinë dhe Kosovën duke përfshirë ketu edhe Medsvegjen , Buanocit dhe Preshven aktulaish ne Serbinë jugore..”

Ka edhe projekte ekonomike që lidhin Serbinë jugore me Kosovën, dhe që përfshin mbledhjet e përbashkëta të zyrtarëve të qeverisjes vendore me të Republikën e Kosovës,ka shtuar studiusja ruse.
‘Projekti më i madh në Shqipëri është zbatuar nga lidh Kosovën me Shqipërinë, e cila tregon në ceremoninë e hapjes së autostradës.

Kufiri mes Shqipërisë dhe Kosovës në fakt nuk ekzistojnë. Kjo mbtetet vetëm një çështje kohe kur territori i Shqipërisë dhe të Republikes se Kosovës që të bashkohen. Mbetet të shihet nëse kjo do të zyrtarizohet, por në të vërtetë do të ndodhë ajo…” ka pohuar ne fund prof.dr. Anja Filimonova.

Projekti amerikan i krijimit të “Shqipërisë së Madhe” po realizohet ndër vite me mjete diplomatike dhe ushtarake.

Ekziston një histori e angazhimit amerikan në rajon, por kur është fjala tek ky projekt, duhet cekur disa detaje kyçe.

Këtu është bombardimi amerikan me NATO-n ndaj Serbisë më 1999, pas së cilës NATO në Kosovë ka dislokuar 50 000 trupa të armatosura mirë.

Këtu është edhe Marrëveshja e Ohrit, projekti i SHBA-së, me të cilin filloi procesi i reformave politike të Maqedonisë përmes ndryshimeve kushtetuese dhe me miratimin e një sërë ligjeve të reja që ofrojnë më tepër të drejta për shqiptarët e Maqedonisë.

Ndërsa, pika e tretë,  është mbështetja e pavarësisë së Malit të Zi dhe Kosovës, me çka është dobësuar Serbia, është realizuar zbërthimi i saj, dhe është arritur një ekuilibër rajonal.

Politika amerikane, me këto angazhime ushtarake-diplomatike, përgatit projektin e “Shqipërinë së Madhe”, thotë analistja Jadranka Poloviq.



Politologia nga Spliti cek rëndësinë e Kosovës si pjesë të Evropës Juglindore. “Juglindja e Evropës, si në të kaluarën ashtu edhe sot, ka një domethënie të rëndësishme gjeopolitike dhe gjeostrategjike, që përcakton të ardhmen politike të rajonit.

E lidhur me Mesdheun, Lindjen e Mesme, malet e Kaukazit dhe Azinë Qendrore, si dhe rajonin e Danubit dhe Evropën Qendrore, ka qenë gjithmonë subjekt i interesave të fuqive të mëdha.

Për shkak të rëndësisë së energjisë në gjeopolitikën e shekullit XXI, kjo hapësirë, ku janë rrugët e rëndësishme të transitit, bëhet një zonë e konkurrencës së fortë të qendrave të pushtetit botëror.

Në fakt, Evropa Juglindore është rruga më e shkurtë transiti midis Evropës Perëndimore dhe zonave të pasura me gaz e naftë në Azinë Qendrore dhe basenit Kaspik, dhe si i tillë është i aftë të bëhet pjesë e lojës së re të madhe gjeopolitike, pra një hapësirë ku ballafaqohen interesat e SHBA-së, Evropës, Rusisë dhe Turqisë”, thekson Poloviq.

Ekspertja kroate shton se projekti i dominimit amerikan në Euroazi në fakt fillon në Evropën Juglindore me Shqipërinë, ndërsa përfundon në Kinë.




Shtetet e Bashkuara gjeostrategjinë e saj drejt Azisë Qendrore e mbështesin në rrjetin e shteteve proamerikane në Evropën Juglindore, si Maqedonia, Shqipëria, Rumania, Bullgaria, Turqia, Greqia, e në kontekstin e fundit edhe Kosova, si dhe shtetet e rajonit Kaspik - Azerbajxhani dhe Uzbekistani – por edhe Gjeorgjia dhe Ukraina, ku siç thotë ajo, përhapet strategjia e unifikimit të amerikanizimit botëror.

“Në fakt, shembulli i Kosovës, si shtet i ri i krijuar nga përdorimi i instrumenteve të politikës amerikane, është një tregues i dominimit të vazhdueshëm të SHBA-së në rajon dhe përpjekjet për të ruajtur udhëheqjen unipolare amerikane jo vetëm në juglindje të Evropës, por në të gjithë rajonin e Euroazisë”, thotë Poloviq, duke shtuar se Kosova mbetet një shembull amerikan në zotërimin e rregullave të demokracisë, tregut të lirë dhe të hapjes për investitorët e huaj.


“Politika amerikane tund të gjitha projektet në Kosovë. Është turp që zyrtarët amerikanë që mundën Serbinë tani privatizojnë pjesët më vitale të ekonomisë së Kosovës”, thotë politologia kroate, e cila nuk pret trazira të reja në rajon.

“Udhëheqësit e lëvizjes kombëtare shqiptare këto ditë thanë se SHBA-ja dhe Rusia kanë rënë dakord për rishikimin e kufijve, në mënyrë që Presheva, Kosova, dhe unë besoj një pjesë e Maqedonisë dhe e Malit të Zi, do të gjenden brenda një Shqipërie të Madhe.

Unë ju besoj, sepse konfigurimi i deritashëm i rajoneve të ish Jugosllavisë është bërë në rrugën e dy proceseve integruese: anëtarësimin në NATO dhe në Bashkimin Evropian. Shtetet kombëtare e kanë humbur kuptimin, ndërsa akterët globalë avancojnë me projektet e zgjerimit të demokracisë, të drejtave të njeriut dhe tregut të lirë, që nënkuptojnë globalizimin e varfërisë në rajon. Shtetet e reja janë krejtësisht të varura nga kapitali i huaj, ndërsa këto ditë shohim Qeverinë kroate si shembull që adapton gjithçka që akterët e huaj u thonë”.

Pas Greqisë, për krijimin e Shqipërisë së Madhe, ka dhënë alarmin edhe Rusia.

 Mediat ruse e kanë interpretuar ngjarjen e Kumanovës, përplasjet mes Shqipërisë dhe Greqisë dhe deklaratat e kryeministrit Edi Rama, si paralajmërim për ndryshimin e kufijve.

 Përmes një analize të gjerë, një ndër portalet më të mëdhenj rusë, “Boctok”, ka argumentuar se krijimi i Shqipërisë së Madhe është një ide e Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimit Evropian, që synon aneksimin e të gjitha territoreve me popullsi shqiptare.



“Ideja e Shqipërisë së Madhe parashikon bashkimin e të gjitha territoreve ku ka shqiptarë. Ideologët e Shqipërisë së Madhe aspirojnë për marrjen e disa rajoneve në Serbinë Jugore, Maqedoninë Perëndimore, në Jug të Malit të Zi dhe një pjesë të territoreve të Greqisë veriore”, shprehet portali. Në analizën e kësaj medie, theksohet se rreziku më i madh i kanoset Maqedonisë, duke thënë se ka dhe numrin më të madh të shqiptarëve.

“Në Presheve jetojnë rreth 60 mijë shqiptarë, një numër i parëndësishëm krahasuar me rreth 7 milionë banorë që ka Serbia. Megjithatë në Preshevë dhe Bujanoc shumica përbëhet nga shqiptarë. Në Maqedoni situata është pak më ndryshe, pasi shqiptarët përfaqësojnë ¼ e popullsisë së saj, ose 25.17 për qind.

Ndërsa në Greqi numri i shqiptarëve është i luhatshëm nga 2-4 për qind, me përqendrim më të madh në zonën veri-perëndimore. Sipas të dhënave, edhe në Mal të Zi ka shqiptarë, që përbëjnë rreth 5 për qind të popullsisë”, thuhet më tej.

Në portal theksohet se shkëndijat e para për Maqedoninë u dhanë në ngjarjen e Kumanovës, ku ndër të tjera theksohet se Shqipëria po synon ta shndërrojë në federatë këtë shtet.

 Sa i përket Greqisë, thuhet se ka më pak rrezik, edhe pse theksohet se tensionet për kufirin jugor kanë rritur mjaft përplasjet.



Akuza SHBA-BE

Në analizën e portalit serb theksohet se realizimi i Shqipërisë së Madhe po bëhet nën kujdesin e Uashingtonit dhe Brukselit, duke theksuar se atyre i intereson një gjë e tillë.

 “Ekspansionizmi kaq agresiv i shqiptarëve nuk do të ndodhte kurrsesi nëse nuk do të kishte një mbështetje nga jashtë. Dhe në të vërtetë ata janë mbështetur nga SHBA dhe vëllai i saj i vogël BE.

Në situatën aktuale politike, me një shigjetë Uashingtoni ka arritur një sërë objektivash në Ballkan”, thuhet më tej.

Në analizë renditen dhe arsyet se përse po synohet një gjë e tillë. Sipas portalit, SHBA dhe BE po përdorin Shqipërinë për të dhënë paralajmërime në drejtim të Greqisë dhe Serbisë për bashkëpunimin e tyre me Moskën.

Një tjetër arsye që përmendet është se Brukseli e Uashingtoni po përpiqen të dobësojnë rolin e Kinës dhe Rusisë në Ballkan.

Sipas portalit, Kina ka planifikuar ndërtimin e një hekurudhe nga Budapesti në Beograd dhe më pas zgjatimin në Maqedoni e Greqi. Theksohet se ndërtimi i kësaj hekurudhe do të bëjë që Kina të futet shumë kollaj në tregun e Evropës dhe SHBA-së e BE-së kjo nuk i intereson.

Megjithatë thuhet se arsyeja kryesore është paralajmërim i vendeve të rajonit lidhur me mbështetjen që mund t’i ofrohet Rusisë.

(Autori është anëtar i Akademisë së Shkencave dhe Arteve Shqiptaro-Amerikane -AAAS)