Ballkani është më mirë pa Car dhe Sulltan

Si Putin dhe Erdogan sigurisht kanë adhuruesit e tyre në demokracitë e brishta që popullojnë Ballkanin, por modeli qeverisës që ata personifikojnë nuk përfaqëson të ardhme
A kanë gjasa që tensionet mes Turqisë dhe Rusisë të përhapen në Ballkan? Mbulimi mediatik ndërkombëtar i krizës pas rrëzimit të Su-24 rus është i mbushur me referenca të rivalëve të vjetër mes Perandorisë Otomane dhe Caristëve.

Ekziston nocioni se shtetet dhe rajonet u shtypën mes pasardhësve të tyre të sotëm nga Nagorno-Karabakh në Kaukazin Jugor në Bosnje-Hercegovinë, duke rrezikuar kthimin në zona të konfliktit të deleguar.

Jo vetëm që Cari dhe Sulltani do të përballeshin me njëri-tjetrin në Sirinë veriore por gjithashtu në çdo vend ku të dy kanë miq ose aleatë.

Ky skenar mund të duket bindës në pamje të parë por nuk ka gjasa të bëhet realitet në Ballkan. Rusia dhe Turqia mund të kenë parë rritjen e ndikimit të tyre diplomatik dhe ekonomik gjatë dekadës së fundit, por që të quhen rivalë kjo është ta çosh bisedën shumë larg.

Si fillim, Turqia dhe Rusia kanë përfituar të dy nga hendeqet dhe tensionet në BE dhe politika e SHBA në rajon.

Në mesin e viteve 2000, Moska u bë grup me Serbinë për të luftuar kundër pavarësisë së Kosovës dhe për të penguar lëvizjet e perëndimit mbi një çështje që ka pasur jehonë në hapësirën post-sovjetike gjithashtu.

E zemëruar nga ngërçi i bisedave të pranimit në BE, Turqia zhvilloi një strategji të pavarur fqinjësie dhe e futi veten si një ndërmjetësuese në Bosnje, pas dështimit të bisedimeve tashmë të harruara të Butmir në vitin 2010.

Ideja është se Moska dhe Ankaraja nuk janë përplasur kurrë, edhe kur pikëpamjet e tyre kanë qenë të ndryshme ose të kundërta si për shembull te Kosova.

Marrëdhëniet ekonomike mes rusëve dhe turqve kanë qenë në lulëzim, me rezultate negative për Ballkanin.

Turqia lejoi kalimin e gazsjellësit South Stream në zonën e saj ekskluzive ekonomike dhe Vladimir Putin përdori udhëtimin e tij në Ankara në dhjetor 2014 për të zbuluar, për befasinë e kujtdo një projekt të ri, të quajtur Turkish Stream nga presidenti Tayyip Erdogan.

Si South Stream dhe Turkish Stream kanë marrë shumë vëmendje në Ballkan. Nga Shkupi në Banja Luka politikanët kanë pritur me padurim një mundësi të artë për investim, tarifa tranziti, punë dhe çmime më të ulëta gazi, si dhe kapjen e çdo mundësie për të kërcyer në vargonin energjetik të vënë në lëvizje nga Moska dhe Ankaraja.

Javët e shkuara janë një kujtesë e vonuar por e kthjellët se pritshmëri të tilla ishin të fryra dhe të gabuara që nga fillimi.

Pas anulimi të South Stream, kjo duhet të shërbejë si një mësim. Vendimi rus për të anuluar Turkish Stream vetëm sa provon se perspektivat e gazsjellësit ishin të paqarta.

Pak persona në rajon u shqetësuan që të kuptonin faktin se dy qeveritë nuk nënshkruan kurrë një marrëveshje të ligjshme, jo më një marrëveshje tregtare mes Gazprom dhe kompanisë shtetërore turke BOTAS.

Ideja se i ashtuquajturi Tubacioni Tesla, një shtrirje prej 5 miliardë euro e Turkish Stream që do të kalojë në Greqi, Maqedoni, Serbi dhe Hungari do të funksionojë brenda pesë vitesh është i dyshimtë.

Grindja me Rusisë ka pasoja për politikën e jashtme dhe të sigurisë së Turqisë, pasoja që do të ndikojnë edhe Europën Juglindore.

E gjendur përballë mungesës së stabilitetit dhe konfliktit në kufirin jugor dhe me një sfidë ruse në veri, Turqia ka një nxitje të fortë të thellojë lidhjet me aleatet e saj në NATO.

Kjo ndodh në një kohë kur Ballkani po lëviz qëndrueshëm ndaj Aleancës. Mali i Zi mori një ftesë për të filluar bisedimet e anëtarësimit gjatë një takimi ministror në NATO më herët këtë muaj, ndërsa Serbia nënshkroi një Plan Veprimi për Partneritet Individual në janar.

Ia vlen të kujtohet se historikisht Turiqia ka qenë një nga kampionet më të mëdha të zgjerimit të NATO-s në rajon. Nga perspektiva e Ballkanit, një ndryshim në qasjen turke nga njëanshmëria e fuqishme te multilateralizmi dhe partneriteti me perëndimin është padyshim një lajm i mirë.

Ballkani ka shumë për të fituar nga një lidhje më e fortë mes Turqisë dhe BE-së.

Rifillimi i bisedimeve të anëtarësisë me Ankaranë, hapja e një kapitulli të ri negociatash dhe perspektiva e udhëtimit pa viza për shtetasit turq hap mundësi të mëdha politike dhe ekonomike për këdo: BE-në, Turqinë dhe kandidatë të tjerë anëtarësimi.

Bashkëpunimi mes Turqisë dhe BE-së është një kusht thelbësor për t’u përballur me krizën e refugjatëve që ka përfshirë Ballkanin Perëndimor dhe rajonin përreth në këtë vit të fundit.

Sigurisht, shumëçka varet nga fakti nëse qeveria turke është e motivuar të pajtohet me kushtet e Brukselit dhe nëse BE po luan një lojë të drejtë.

Tendenca e sundimit joliberal në Ankara paraqet kufizime të mëdha për faktin se sa larg do të shkojë procesi.

Kjo na kthen te Rusia dhe marrëdhënia gjithnjë e më kundërshtuese me Turqinë.

Tensionet e fundit kanë shumë të bëjnë me llojin e lidershipit të Vladimir Putin dhe Recep Tayyip Erdogan. Pasojat negative duhet të shërbejnë si një përrallë paralajmëruese për ballkanasit që preferojnë politikën populiste, të fortët e shtetit të etur për pushtet në kurriz të gjërave si sundimi i ligjit, liria e medias dhe shoqëria civile.

Si Putin dhe Erdogan sigurisht kanë adhuruesit e tyre në demokracitë e brishta që popullojnë Ballkanin, por modeli qeverisës që ata personifikojnë nuk përfaqëson të ardhme.

Cikel poetik nga Perparim Hysi

 

Susta e fatit *

(cikël me poezi)

Nga Përparim Hysi

Lista e mungesave

Më mungojnë shumë gjëra
Lista e tyre:e gjatë,pafund
Nga këto mungesa,u zhbëra
Se t'i plotësoj,nuk mund.

T'i rreshtoj,vallë,për ju ka rëndësi?
Dhe hiç nuk më duhen ato,
Kur më mungon ti,moj Shqipëri...

Njësoj

Njësoj si punëtori i MIgjenit tek "Moll'e ndalueme"
Trotuarëve të Sant Petërsburgut,ezber,po shetis *
Njësoj me atë jam:nga xhepi unë jam "krunde"
Por dhe unë si ai:"s'i le gja mangut zotnis"

Hiç nuk më pëlqen ky soj zotnillëku
Të shetis rrugëve të botës nuk më pëlqen
Jo.As që e kam dashur këtë lloj rrësku
Në Shqipëri do të kthehem;i varfër le të jem.

* qyteti ku jetoj përkohësisht,në Florida.

Më gjeti

Më gjeti si pulën shqirake
(këtë nuk e zë gjumi,pa parë në ëndërr
Sikur ha grurë?!...)

Dhe mua nuk më zë gjumi
Pa parë në ëndërr Shqipërinë
Që e kam lënë ka qëkur...

       I           Prishja

 Ikën plaçkat,"fluturuan",  Si një shkumë që e merr era
(ato plaçka vënë me djersë,që të gjitha seç i falëm!!!)
Më së fundi,mbetëm qyq;si të vdekur dualëm nga dera
Unë e Sika morëm rrugët;u përcollëm me të afërm.

Morëm rrugët për kurbet;larg e larg e prapa diellit
Po t'na shihje,shihje "hije" që lëviznin fare kot
Kur i hipëm ne avionit,sikur shkonim drejt "kiametit"
Jemi sosur ka qëkur;mezalla,s'mësohemi dot.

Susta e fatit

Susta e fatit m'u hap shumë
Më vërviti goxha larg
Edhe pres,me shpresë unë
Në vënd tim të më kthejë prapë.

Po s'u mblodh dhe mbeti hapur
Dhe më la këtu ku jam
Do më gjeni me buzëplasur
Dijeni që ia kam bërë "bam!."..

Kalin e kurbetit

Kalin e kurbetit kam shaluar mbi shpinë
As fre i kam vënë dhe as yzengji
Sa do t'i qëndroj këtij"kali" mbi shpinë?
Kot që më pyesni,as vet nuk e di.

Fati

"Me fatin veç u ngrindkam kot
Ai më talli dhe më fort..."

Lermontov

Fati me mua bëri si deshi
Kur desha baluke,ai më qethi.
Më la pa punë,pa plangë e shtëpi
Më nisi kurbetit,në arrati.

I humba unë me miq e me shokë
Dhe vërdallisem,por vetëm kot
Ditët i shtyj,tamam si një murg
Me trup i lirë;me shpirt si në burg.

Më talli dje,po më tall dhe sot
E gjallë më rri shpresa;jam shpresëplotë.
Tash që kam fundin t'më ëmbëlsoj
Se tani jam plak dhe më nuk duroj.

Unë

Unë jam si një anije që lundron nëpër det
As vela nuk kam,por s'kam as direk.
Fatin tim e ka furtuna-kurbet
Më nxjerr në breg apo më zhyt në det...

Nuk jam pa faj

Nuk mund t'i lajë duarët si Ponc Pilati
Se,gjasme,faj nuk pata në këtë botë
S'kam si e mohoj:kam faj unë, kokëbardhi
Se a lihet vëndi në këtë moshë?!

Nuk është gabim,po plotësisht faj
60-vjeçari shkon kërkon "Edenin?!"
Ndaj si Ponc Pilati duarët nuk i laj
Ju që i lexoni,për "dënimin tim",shihni "nenin..."

Tani

Tani që më erdhën ca kaseta nga Shqipëria
Shtëpinë e kam kthyer në "sallë koncertesh"
Me plot me ajër m'u mbush mua mushkëria
Jam çliruar tani prej hallesh dhe dertesh.

Se pak,fare pak,po më kapi mërzia
Tak dhe vë një kaba myzeqarëshe
Për të shëruar mërzitjen,s'më duhet farmacia
Kam gjetur,siç e shihni,të tjera "ilaçe".

E ngre unë zërin dhe buçet muzika
Mërzia largohet,sa nuk i bie pika.

* Nga cikli "Kohë emigrimi"

.

 

__,_._,___

Një libër që prekë plagët më të dhembshme të trupit arbëror

 PROF.ENGJËLL KOLIQI 

Kopertina e libritEngjëll Koliqi: Një libër që prekë plagët më të dhembshme të trupit arbëror)Romani “Imazh” i Dr Zef Mulaj-t:

Të lexosh këtë libër, don të thotë të jetosh me përditshmërinë e shqiptarëve dhe të mishërohesh me hallet dhe me vuajtjet e popullit tënd. Të shkruash një libër të tillë, don të thotë të jesh një shpirtmadh që i bart dhe i ndjen të gjitha dhimbjet e bashkëkombasve tu dhe që kërkon të luftohen dhe të zhduken përgjithmonë këto dukuri të zeza, që po e shtypin popullin tonë me shekuj.

Romani “Imazh” i shkencëtarit Dr Zef Mulaj, në këtë rast në rolin e shkrimtarit, është një libër, për leximin e të cilit kërkohet një fuqi e mrekullueshme shpirtërore, dhe një vullnet i çeliktë për të kontribuuar në një mënyrë në eliminimin përfundimtar të krimit të organizuar në radhët e kombit tonë, sidomos të trafikimit me qenie njerëzore, që dëmton rëndë, madje deri në shkatërrim, qenien arbërore.



Jo rastësisht, shkrimtari e nis dhe e mbaron romanin me kujtimet e inspektorit Gjergji, nga dosja e tij speciale për tre fëmijët e “zhdukur” (biznesmenët e vegjël të bananeve). Duke e lexuar këtë roman të shkëlqyeshëm, shpesh rrjedhin edhe lotë dhe vetvetiu shtrohet pyetja: Do të ketë përspektivë edhe për popullin tonë? Fjalët dhe veprat e inspektor Gjergjit, plotësisht duken dhe kuptohen si porosi historike të të Madhit Gjergj Kastrioti – Skënderbe, për të ndërprerë trafikimin me qenie njerëzore në radhët e kombit tonë dhe për t’i dhënë fund, një herë e përgjithmonë, korrupcionit dhe krimit të organizuar që po ia han kurrizin kombit tonë.

Edhe titulli i këtij romani – Imazh – nuk është i rastësishëm, por plotësisht i përgjigjet imazhit të shqiptarëve dhe të Shqipërisë në botë dhe përspektivës së saj historike, që ne vetë po e dëmtojmë.

Sidomos alarmant është fakti, se në krimin e organizuar janë të implikuar edhe individë nga garnitura e institucioneve shtetërore, duke filluar nga deputetë e deri te personalitetet e larta policore dhe biznesmenët, që nuk zgjedhin rrugë as kohë për t’u pasuruar, qoftë edhe duke shuar jetëra njerëzish. Kjo ishte dhembja më e ndjeshme e inspektor Gjergjit, të cilit i kushtoi me ndërrim dhe humbje të vendit të punës në polici, deri te mërgimi përmes këtyre kanaleve të trafikimit me njerëz. Por, autori shumë bukur, me plot optimizëm dhe me stil të posaçëm artistik, në fund bën me dije lexuesit e nderuar, se megjithë sfidat dhe dhembjet e vështira, në fund gjithmonë fitojnë drejtësia dhe dashuria e mirëfilltë.

Gjergji, i cili vetë, si i ri axhami, kishte rrezikuar jetën, duke rënë viktimë e trafikantëve të njerëzve kriminelë dhe kishte shpëtuar mrekullisht, vetëm në saje të mosnisjes së barkës gomone për shkak të tërbimit të valëve të tmerrshme të detit. E ëma i kishte vdekur nga trishtimi, kur e kish parë Gjergjin, kur u kthye nga ajo sfidë shumë e rrezikshme, tërësisht të gërvishtur dhe të përgjakur fytyrës. Ajo donte që Gjergji të bëhej mjek e të shëronte njerëzit, por Ai, i sprovuar nga kjo sfidë, mbaroi akademinë e policisë, për t’u bërë mjek që të shërojë sëmundjet e krimeve dhe të korrupcionit e të trafikimeve të paligjshme, me qenie njerëzore. Sapo mbaroi akademinë, u punësua si inspektor në sektorin e antikrimeve, në policinë e Tiranës. Dosje të parë në këtë drejtim kishte hapur atë të tre fëmijëve të “zhdukur”, të biznesmenëve të bananeve.

Gjergji punonte me përkushtim, për t’i gjetur fëmijët, për t’i shpëtuar ata e për t’i kthyer në familjet e tyre, por edhe për të gjetur fillin e këtyre krimeve të rënda dhe për ta këputur e shkatërruar këtë zingjir, që kishte lidhur e mbështjelluar edhe biznesmenë e politikanë, deri në deputetë e edhe zyrtarë të lartë të policisë e të drejtësisë. Inspektori, kishte hetuar me përkushtim të madh dhe me gjithë zemër. Falë hetimeve të tij profesionale, kishte gjetur fillin e rrjetit të rrezikshëm, që për përfitime të tyre po mbysnin njerëz, po zhduknin qenie njerëzore, pa shenjë as pa gjurmë... Kur grumbulloi faktet, memzi e bindi komisarin që të denonconte një rrjet në prokurori, por mbeti i tmerruar kur pa se atje më shumë vlejti korrupcioni nga ana e kriminelëve, se sa argumentet e hetimeve të tij dhe të padisë së policisë. Kriminelët u liruan nga padia, ndërkaq Gjergjit iu ndërrua vendi i punës dhe e dërguan si polic të thjeshtë në policinë kufitare, në portin e Durrësit.

Edhe aty Gjergji ishte tmerruar me korruptimin e kolegëve të tij, prandaj të vetmen rrugëdalje e gjeti në rënien në duar të rrjetit të trafikimit të qenieve njerëzore, kësaj radhe duke mos rrezikuar jetën. Ai kishte vendosur që të paguajë një vizë shengen dhe së pari kishte shkuar në Greqi, pastaj në Itali. Në Greqi kishte gjetur djalin, që shiste cigare, bashkë me dy vajzat që shisnin banane, i cili kishte rënë në duar të mafias dhe kishte përfuduar si tosikodipendent. Njëra nga dy vajzat e “bananeve” kishte vdekur në bregdet, ku në çastin e nisjes së gomones, ishte lënë e sëmuet dhe e shtrirë në shkëmbinj nga kriminelët, kurse tjetrën Sofinë, e kishte gjetur në një qytet të jugut të Italisë, në ditën kur kishte mbaruar studimet në drejtësi, me specializim në psikologjinë e kriminalistikës.

Ajo, mrekullisht ishte adaptuar në një familje italiane, ku përfundimisht po jetonte mirë. Gjergji, duke shfrytëzuar një ligj të Italisë për sistemimin e klandestinëve dhe mirësinë e tij, ishte rregulluar me dokumente në këtë shtet dhe po punonte në një restaurant si kamarier. Duke i shërbyer, aty, njoftohet me dekanin e fakultetit të drejtësisë të atij qyteti, dhe regjistrohet e, krahas punës, përfundon studimet me sukses të lartë. Kur po mbaronte specializimin në psikologjinë e kriminalistikës, duke studjuar në bibliotekën universitare, njoftohet me një bukuroshe të rrallë dhe shumë inteligjente – Francesca, bijë e një italiani me origjinë nga Torino dhe e një shqiptareje, me origjinë nga Kruja. Dashurohen dhe fejohen. E ëma e vajzës, i kishte premtuar të bënin një dasmë me daulle e surla, sipas traditave shqiptare.

Duke i përshkruar besnikërisht dhe shumë rrjedhshëm peripecitë e Gjergjit, autori i romanit IMAZH – Dr Zef Mulaj, bukur, edhe artistikisht, shpjegon se megjithë peripecitë dhe dhembjet e mëdha, në fund gjithherë fiton drejtësia dhe dashuria. Autori, përmes këtij romani, si kryemjeshtër i mirëfilltë i fjalës së shkruar artistike, si patriot i mirëfilltë që do t’ua hapë sytë dhe zemrën shqiptarëve dhe t’ia rikthejë fatin e lumturinë e edhe dinjitetin popullit tonë, përmes personazhit kryesor Gjergjit na flet dhe na apelon shumë qartë, me një kushtrim shpirti, të shprehur me bukuri të rrallë artistike, na fton që të gjithë të angazhohemi, dhe secili në mënyrën e vet dhe me mundësitë e veta, të kontribuojmë aq sa mundemi, në rikthimin e identitetit tonë kombëtar, të dinjitetit dhe të imazhit të mirë që tradicionalisht kishim në botë, dhe që ky popull i vuajtur në shekuj, plotësisht e meriton. Siç e thashë edhe në fillim, duket se me gojën e inspektor Gjergjit, na flet dhe na thërret vetë i Magji Gjergj Kastrioti – Skënderbe, që të ndërrojmë dhe të jemi gjithmonë dinjitozë, siç na ka hije të jemi ne pasardhësit e ilirëve, protagonistë të historisë së vjetër. Veç vlerave të larta letrare e artistike, në romanin IMAZH, Zef Mulaj na del edhe guximtar i madh, që i shpall luftë të hapur mafias shqiptare dhe ndërkombëtare, që mjerisht po e shkatërron qenien arbërore.

Duke pasur parasysh gjendjen e mjerueshme të popullit tonë, të rrezikuar skajmshërisht nga mafia kriminale, me plot të drejtë dhe me gjithë zemër ftoj regjisorët shqiptarë, që nga ky roman me vlera të larta, ta bëjnë një skenar dhe ta xhirojnë një film. Besoj se me realizimin e këtij projekti, do të kontribuohej dukshëm në asgjësimin dhe eliminimin e mafias kriminale që po dëmton rëndë qenien arbërore, por edhe do to pasurohej shumë arti ynë skenik-filmik. Edhe titulli i romanit është shumë domethënës dhe kushtrim për të gjithë ne, që të bëjmë edhe të pamundurën e ta shpëtojmë përfundimisht qenien arbërore dhe Shqipërinë dhe ta ngrisim imazhin tonë historik!!!

Kur e kujtojmë Esad Mekulin, ne e kujtojmë Poetin, krye redaktorin e revistës letare “Jeta e re” dhe përkthyesin.

NGA: PROF. ZYMER MEHANI

Vepra poetike e Esad Mekulit paraqet një mozaik të bukur motivesh e temash të trajtuara me mjeshtëri artistike. Si krijues poeti është identifikuar me fatin e populit: -unë biri yt besnik dhe-poeti.

Në përmbledhjen poetike “Për ty”, si edhe në vëllimet e tjera poetike, disa nga temat e motivet e poezisë sociale, përshkruese, patriotike, refleksive dhe të dashurisë, paraqesin botën emocionale, idetë themelore dhe mendimet e gjykimet që lidhen me të kaluarën e Kosovës, me aktualitetin dhe me ardhmërinë e saj. Kështu, ajo ishte bërë zëdhënëse e kërkesave të kohës dhe me identitetit etnokulturor.

Përmbledhja “PËR TY” e Esad Mekulit u bë shumë shpejt libër kult. Autori e ndan librin në tri cikle sipas kriterit kronologjik:

Cikli i parë “Në hijen e robnis” (1933-1940)

Cikli i dytë “Flamujt e shpaluem” (1941-1944) dhe
Cikli i tretë “Jeta e re” (1945-1953)

Vetë titujt e këtyre kapitujve poetikë tregojnë që emërtimet lidhen me një ide të zhvilluar në tri kohë për lirinë e popullit të tij. Dhe natyrisht në ballë të këtyre kapitujve del poezia e veçantë “Popullit tim”.

Esad Mekuli në shënimin në fund të librit drejtuar lexuesve, jep shpjegime për përbërjen e librit dhe për historinë e shkrimit të tij poetik. Mekuli jo vetëm ndiqte modelin e poetit të angazhuar, po mbi të gjitha e shihte veten ideolog të lirisë e të barazisë së popullit. Kjo lidhje e artit me politikën i ka sjellë atij probleme të mëdha.


Këto ndeshje kanë lënë gjurmë në poezinë e tij, e cila shkon nga rebelimi në përshtatje , nga kryengritja në himnizim, nëpërmjet hoveve e tërheqjeve , ashtu si u zhvillua jeta në Kosovë, herë si iluzion i lirisë, herë si vetëdije për robërinë e mashtimit. Të gjitha këto lëkundje tragjike nuk duken askund më qartë se në poezinë e Esad Mekulit.
Uni poetik i Esad Mekulit ndahet në tri une, në varësi nga koha e shkrimeve. Uni ekspresiv, më i forti, ku poeti njëjtësohet me aktin poetik, shfaqet te vjershat e para (te poezia “Unë”). Uni i shpallur haptas , ku poeti shfaqet si ideologu i lirisë ( te poezia “Popullit tim” ), dhe uni gjykues, shfaqet me ambicien për të gjykuar kohët e brezit që ëndërron dhe synon përjetësinë ( te poezia “Gjykimi”).

Veprimtaria e Esad Mekulit kalon nëpër tri periudha që janë:

– Periudha e krijimeve letrare të shkruara para Luftës së Dytë Botërore;

– Periudha e krijimeve letrare të shkruara gjatë Luftës së Dytë Botërore;

– Periudha e krijimeve të shkruara pas mbarimit të Luftës së Dytë Botëror.

Poezitë më të thella të këtij autori janë ato të shkruara para Luftës së Dytë që përmblidhen nën titullin e përbashkët “Nën hijen e robins”. Këto vjersha me një fuqi të madhe shprehëse e me emocion të veçantë, japin trazime personale dhe shfaqje të gjendjeve shoqërore të shprehura me një gjuhë mjaft sintetike.

Ato janë shumë të ngjajshme me poezitë e Migjenit (që janë shkruar përafërsisht në të njëjtën kohë). Këtu provohet thënia se rrethanat e ngjajshme shoqërore e shpirtërore i bëjnë të ngjajshëm poetët shqiptarë të një brezi, dhe kur nuk e njohin njëri-tjetrin.

Esad Mekulin nuk e ka munduar numri i veprave, siç ndodh sot, kur ka raste që një autor të botojë 3-4 vepra brenda vitit, por e ka tërhequr fjala e bukur dhe e angazhuar. Edhe po të kishte shkruar vetëm veprën “Për ty” ai do të mbetej poet i dashur që mund të lexohet në çdo kohë. Poezive të bukura nuk u kalon koha kurrë.
Poezinë e tij e karakterizon bukuria e shprehjes, stili i rrjedhshëm i të shkruarit me një harmoni të veçantë të të gjitha elementeve poetike, guximi për t’u rrokur për tema të nxehta e të ndjeshme, me të cilat vështirë që kanë guxuar të merren politikanët dhe institucionet e kohës.

Poeti Esad Mekuli ka treguar vetëdije të lartë krijuese dhe kritike. Në artikullin “Mbi krijimtarinë letrare” Esadi pohon: “...rolin e mirëfilltë të letërsisë e kërkonim në ‘thelbin e saj: në fuqinë e brendshme të bukurisë që ajo bartte asokohe dhe ka bartur e nënkuptuar gjithmonë e përjetë... E kërkonim, pra, në aftësinë e saj mobilizuese dhe nxitëse, estetike dhe etike... Ai shkruante edhe për misionin e poetëve dhe funksionin e letërsisë:

“Në art ka vetëm një estetikë-Ajo personale:/E artistit,/E poetit.”

Poezia për të ishte pasurim i jetës shpirtërore, dashuri e përjetshme:

“Asnjëherë nuk jam penduar për atë që kam bërë...Më vjen keq pse nuk shkrova edhe më shumë. Pse petku artistik i fjalës sime, gjuha dhe trajtat nuk janë edhe më të kulluara, më të pasura... Po të isha i ri e të filloja sot, sërish do ta kisha ndjekur po këtë rrugë; sërish do ta ushqenin shpirtin tim po këto ideale estetike dhe sociale, thellësisht njerëzore”.

Poeti Esad Mekuli sendërtoi një opus poetik origjinal, me vlerë të lartë ideoartistike, që ndikoi fuqishëm në zhvillimin e letërsisë sonë. Ai ishte i adhuruar nga lexuesit dhe krijuesit letrarë. Poetët e kanë quajtur pishtar i lirisë, bacë i dashur, prush i trollit, asht ndër eshtra të regjur, shkëmb përballë stuhisë, kullë e lartë, lumë i thellë i fjalës, njeri i urtë, fjalë e burrërisë...

Poezia e bardit të letërsisë shqipe, Esad Mekuli është trashëgimi e çmuar artistike, që komunikon edhe me lexuesit e shekullit të ri.

E pa epura lirikë e dashurisë

NGA: MEHMETALI REXHEPI




Kopertina e librit Shefqet Bylykbashi “Ditët që nuk më njohin më”; Prishtinë, 2016
Shefqet Bylykbashi në vëllimin e ri poetik “Ditët që nuk më njohin më”, sjell përsiatje dhe gjakime poetike, për mospërmbushjen e përmasës jetësore e kohore të dashurisë, atëbotë kur ajo varfëroi kuptimin e bukurisë së jetës.

Bukuria pa dashuri është si bora. E bardhë, e bukur, por e ftohtë, pohon diskursi lirik i këtij poeti. Epiqendra e kësaj dridhjeje lirike është subjekti i lënduar i poetit , çiltërsia e skajshme deri në marrëzi. Kjo është lënda thelbësore, cila i ngashënjeu e vazhdon t`i josh poetët e të gjitha periudhave, rrymave dhe formacioneve stilistike-letrare për ndërtimin e superstrukturës së poezisë.

Dy përmasa jetësore: koha e papërmbushur ose pengu i dashurisë dhe lajthitja e saj, e mbështjellin hapësirën e shtrirjes poetike të këtij autori, të kësaj poezie.

Autori, Shefqet Bylykbashi nuk dorëzohet në mësymjen e tij... Pse? Sepse mësymja që ndërmerr nuk është vardisje false, as epsh i rastit të dhënë. Është një brumosje tejet e thellë, e një gjerësie dhe ndjeshmërie lirike deri në qenësinë e qenies shpirtërore të njeriut. Andaj, kjo dashuri e përmasës së këtillë nuk e meriton lajthitjen.

Megjithatë, stili i të shprehurit lirik i poetit Shefqet Bylykbashi, ndërtohet përmes antonimive të forta të lajthitjes së dashurisë.

Lajthitja lirike e dashurisë shpërfaqet përmes një tisi mallëngjyes, me doza dyshimi e dëshpërimi, por assesi dorëzimi. Poeti është i lidhur fuqishëm me konceptin jetësor e shkrimor të dashurisë. Ku mungon dashuria e jetës, mëton të futet parësorja e një lirike të çiltër për bërjen dhe (zh)bërjen e dashurisë së tillë. Nga këndvështrimi i ndjeshmërisë së kësaj lirike, kemi një qasje me tipare të veçanta për dashuri “me hijeshinë epike” të saj.

Në qoftë se iku vasha me dashurinë e lajthitur, zbrazëtisë së Asaj hyjnë metaforat e mungesës, si ofshamë e sinqertë, e cila ndjell nëmë poetike:

“Lëkurën të mos e terësh

Nën rrezet e dashurisë sime...”

Përsiatja lirike për mungesën e çiltërisë gjatë shtjellimit të saj, ecejakeve, ngrit-rënieve të tyre, solli shkak-pasojat e shpirjes në sprova temperaturash, gjendjesh shpirtërore të tendosura:

“Është pak më e ëmbël se vdekja

Pak më e hidhur se burgimi i përjetshëm”

Magneti i lektisjeve lirike

Të gjitha lektisjet lirike, metaforat dhe epitetet metaforike, kontrastet shpirtërore, në vëllimin poetik “Ditët që nuk më njohin më”, i tërheq e i mban pezull një magnet i padukshëm, që shtrihet mes të ndodhurës, mungesës e pritjes...

Kumti refuzues dhe kuptimi lëndues kanë një lidhje paradoksale të pakëputur. Ngase, ende asgjë nuk ka përfunduar. Drama e përsiatjeve lirike për kthimin e mungesës së dashurisë vazhdon!

Në këtë diskurs lirik, mungesa e dashurisë është e njëanshme. Për poetin nuk kanë pushuar dhimbjet e ëndjet e bukura, edhe pse të përdhosura. Kësaj rrjedhe logjike të ndodhive poetike, mos është duke u përplasur poeti me vetveten? Intuita e tij e dashurisë nuk njeh, as përfillë parime tjera për dashurinë, pos zërit të pashmangshëm të natyrës saj! Kjo lirikë dashurie e ngërthen dhimbjen. Dhimbja është prodhimtare ndjesish, përfytyrimesh të pa rezistuara, pamjesh e kujtimesh drithëruese, etjesh të pashuara për të këndshmen përballë të pakëndshmes, të cilat i ngërthen jeta... Ndërsa mëton t`i zbërthejë, për aq sa e kanë forcën zbërthyese akëcili poet, akëcila nga penat e artit të vargut poetik. Gjithsesi, këtu shpalohet dhe mënyra e zbërthimit lirik të Shefqet Bylykbashit.

Kush humbi nga shmangia e objektivit të dashurisë: dashnori, e dashura a poeti?

Nga kjo mungesë përmbushjeje mes objektit dhe subjektit lirik, do të ketë trazira të dhimbshme, sepse ndjenjat e jonizuara do të ziejnë deri në vlimin e tyre; por do të përfitojnë variacionet e pa prajshme të gjakimit për përmbushje të shumëçkaje, që lidhet me mungesën si kategori jetësore, dhe i jepet estetikës së shkrimit për t`i pleksur kategoritë e së bukurës.

Poezia e këtij poeti nuk shmanget nga objektivi parësor i saj: rikthimi i objektit të humbur të një dashurie të pa baraspeshuar, me gjithë huqet e lajthitjet e saja. Pra, le të nënvizojmë këtu pa epshmërinë a konsistencën e vijueshme (po)etike, për rikthimin e diçkaje thelbësore, për t`ua dhënë jetës e artit përmbajtjen e lumturisë.

Këtu shfaqet lirika e cila mëton realizim të natyrës njerëzore, diçka e qenë, shije-ëmbël, më tej e athtësuar nga prerja e lëndimi shpirtëror, tashmë e ikur, e munguar, e mërguar për ndjenjat, për shpirtin thellësisht të zhytur në dashurinë e Saj. Mësymja lirike, për mos ndalje të ecejakeve rrafshit e kodrave të antonimeve të shpirtit të trazuar nga lajthitja, nuk ka prajtur:

“As dimër që fle nuk je

As akull që shkrihet”

Me gjithë atë, magneti i dashurisë për poetin e lexuesin është çudibërës, madje deri në shkallë të skajshme ngarendjesh, duke u sjellë orbitës së prekshme të saj:

“Ti, vazhdimisht

ikën e vjen

Si kënaqësi bushtre

( as pa këso kënaqësie tënden

nuk mund të rri)”

Diskursi dhe lektisjet poetike për t`u përmbushur tërësisht, si duket, pos pashmangshmërisë, ndjejnë dhe pasiguri e luhatje, deri në atë pikë të gufimit, të derdhjes e shkrumbit të tëmblit të dashurisë. Por, kjo lloj lirike, assesi nuk mund të heq dorë nga diçka e thadruar thellë në brendinë e poetit:

“Lexoje edhe këtë letër

Se jam duke i shqyer thasët e vjetër në zemër

Të mbushur me pritje”

* * *

Si e këtillë, kjo poezi mund të përkufizohet si një lirikë e paepur dhe konsistence për dashurinë.

Historia e shkurtër e një harrese të madhe

NGA: LEONORA LAÇI 

Libri “Italianë të Shqipërisë” i shkrimtarit italian Uilliam Buonapace të cilin e lexova me një frymë vjen për lexuesit dhe në gjuhën shqipe.

Autori i librit të cilin pata fatin ta njoh para ca ditësh në promovimin që ju bë këtij libri në Durrës dhe të shkëmbej mendime të frytshme për kulturën, historinë, fatet e dy popujve të cilët janë ndeshur shpesh herë, për dy popuj që kanë qenë miq po aq sa dhe “armiq”. Kjo miqësi dhe armiqësi e supozuar ka ardhur për shkak të pozicionimit ideologjik të tyre përgjatë periudhës komuniste apo dhe më heret të interesave politike dhe ekonomike të qeverive të ndryshme.

Në këtë libër përplasen fuqishëm fate si dallgët e furishme por që kur tërhiqen lënë pasoja, përgjysmohen ëndrra, thyhen shpresa të vetushqyera, kryqëzohen fate, rrëfehen dhimbje. Libri në sintezë të tij ka dy popuj që ishin sa afër dhe larg, dy popuj që politika i ndau por dashuria njerëzore i bashkoi. Përshkruhet hollësishëm fati i lidhur me vendin e shqiponjave dhe sakrificën njerëzore për hirë të familjes.

Studimi i Buonapaces na jep një mësim të qartë, na tregon shtigjet dhe i shkel i pari ato, ku me kujdesin që tregon ndaj detajeve, i qartë në lidhëshmërin e mendimit, thellësinë e mendimit, bën përshkrimin e proceseve historike, me ftohtësinë në gjykim. Ç’gjykim them? Ai nuk gjykon në fakt, ai parashtron faktet dhe na e lë neve në dorë ti interpretojmë. Ngacmon të kaluarën, që të nxisë historianët shqiptarë e ata italianë të punojnë më tej në shtegun që ai hap për të zbardhur se çfarë ndodhi me italianët e ngelur në Shqipëri pas kapitullimit të Italisë fashiste e deri në vitet ’90. Nuk janë pak i thonë gjysmë shekulli.

Dokumentet e literaturën e shfrytëzuar e përdor me mjeshtëri duke qenë skeptik por dhe duke e vënë vehtën në realitetin e kohës kur ndodhin ngjarjet, nuk paragjykon ideologjitë, pasi ata janë pjellë e njerëzve, nuk vijnë rastësisht. Megjithëse qellimi i tij nuk është përshkrimi historik i ngjarjeve, por ky është i pashmangshëm.

E fillon me harresen si prolog, atë harresë institucionale të Italisë kundrejt bashkëatdhetarëve të saj të mbetur në Shqipëri.

Dhe e vazhdon duke sjell shembuj të italianëve që ngelen në Shqipëri. Përshkruan marrëdhëniet midis dy vendeve përgjatë viteve 1904-1939, për tu ndalur tek ngjarjet e Luftës së Dytë Botërore dhe pasojat e pushtimit italian të Shqipërisë, më tej, kapitullimi Italisë e ardhja e gjermanëve për të vazhduar me përfundimin e luftës. Më pas fillimi dhe fundi i Luftës së Ftohtë dhe e mbyll me dramen e një populli që do të iki nga e shkuara, nga vetvetja, vetëm e vetëm të harroj, endet në rrugët e botës pa asnjë synim përveç ikjes nga bunkieri, burgu, Shqipëria.

Unë do ndalem tek qëllimi i këtij studimi, italianët të cilët mbetën në Shqipëri pas kapitullimit të Italisë Musoliniane (që disa u riatdhesuan përgjatë viteve 1945-1950), dhe ndarjen në disa kategori që i bën autori duke shfaqur hapur përdorimin e dy standardeve të qeverisë së Enver Hoxhës (fq 15-16):

Kategoria e parë ushtarakët që kishin marrë pjesë në rezistencën kundër nazistëve. Këta fituan të drejtën e riatdhesimit pa asnjë kufizimqë në vitin 1945 dhe u kthyen në Itali të veshur me uniformat e tyre duke pasë privilegjin të marrin me vete armët e tyre. Ishte një akt që tregonte vlerësimin e tyre ushtarak dhe politik.
Kategoria tjetër ushtarakët që ndodheshin akoma në vend, por që nuk kishin marrë pjesë në luftën kundër gjermanëve. Këta kishin qëndruar të fshehur ose ishin zenë robër dhe konsideroheshin se i përkisnin një ushtrie të mundur. Edhe këta u kthyen në një pjesë të madhe në të njëjtin vit me të parët natyrisht, pa armë, shpesh herë me njëmijë vështirësi dhe pasi u keqtrajtuan dhe u poshtëruan nga ana e autoriteteve shqiptare.
Kategoria e tretë përbëhej nga civilët dhe përgjithësisht nga italianët që nuk kishin qenë në ushtri. Këta ai i ndanë në dy nënkategori: a) Funksionarët e shtetit, karabinierët ose njerëz të efektivave të tjera të ruajtjes së rendit, që shpesh pësuan persekutime, arrestime dhe dënime shumë të rënda që në disa raste qenë dënime me vdekje. b) Punonjësit që kishin kompetenca teknike, të cilët Tirana i përcaktoi si “specialistë”, të detyruar të mbeten, shpesh në kushtet e një gjysmëburgimi për disa vjet pas mbarimit të luftës me qellim që të kontribuonin në rindërtimin e vendit të shkatërruar.
Kategoria e katërt kleri katolik, që u persekutua rëndë dhe u akuzua se ishte një përbërës i spiunazhit fashist dhe u konsiderua si një nga armiqtë kryesorë të regjimit të ri.
Në fund mbeteshin pjesëtarët e familjeve të përziera: italianë ose italiane të martuar me shqiptarë. Këta u detyruan të qëndrojnë në Shqipëri edhe pas vitit 1950, disa dhe përjetësisht, të braktisur me kuptimin e mirëfilltë të fjalës nga ana e autoriteteve italiane, pra të përfshirë forcërisht brenda regjimit totalitar.

Autori na lë të kuptohet se ka në fokus qendresën heroike të femrave, nënat, grave italiane që u martuan me shqiptar, heroizmin e tyre që e treguan në forma të tjera, citoj (fq 16)-“Ata ishin të ndërgjegjshme se përzgjedhja e tyre do të kishte si pasojë që të mos shihnin, me gjasë edhe për gjithnjë, njerëzit e tyre të dashur përtej detit dhe do të duhet të përballnin, fillikat, një regjim armiqësor, vështirësi, diskriminime dhe ndoshta burgun. Dhe megjithatë vendosën të qëndrojnë, me një akt guximi të pabesueshëm".

Duke përshkruar ngjarjet historike që lidhnin fatet e dy vendeve, ndërfuten në rreshta dhe jetë njerëzish të thjeshtë, peripecitë e tyre në kampe internimi apo burgje, duke bërë llojë-llojë punësh për të mbajtur frymën gjallë.

Përmend shumë familje italiane ndër ta përmendim këtu: Maria Moretta, Maria Kiezën, Elena Gjiken, Xhuzepe Terruzi, Ugo Beluci, Armando Batisti, Mario Grosi, Xhovani Kanteli, inxhiniere Simonçini, dr.Venancio Loçi, dr. De Markis, dr.Rumo, inxhi.Galo,inxhi.Agostinone, dr.Franko Benani, Rubolini etj.

Autori flet dhe me shifra e nëpërmjet dëshmive tronditëse, të familjarëve, po sjelli këtu një fragment nga libri, citoj (nga faqja 71-72): “Arnaldo Kançiano në dëshmin e tij thotë- Më 22 tetor 1947 vendimi u ekzekutua: 16 dënime me vdekje nga 25 të pandehur. Tre dënime me varje, 13 me pushkatim: ndër ta ishte dhe Saxhoti. Dy të pandehur të tjerë, Monaldi dhe Andena u dënuan me 15 vjet privim lirie. Nuk e dija me saktësi se ku ishin ngritur trekëmbshat për tre të dënuarit me varje. Atë ditë, rastësisht, duke kaluar nga Fusha e Druve me mbesën time Nina, m’u shfaq papritmas një skenë e llahtarshme! Tre trupa që vareshin, një grup fëmijësh që i zinin nga këmbët, i rrotullonin, litari mblidhej dhe pastaj e linin që të shpërdridhej për të parë ata të mjerë që silleshin rreth vetes. Ika, duke e tërhequr për dore vajzën, në një rrugicë aty afër”.

Ai vë theksin tek harresa që ju bë nga autoritetet italiane, ku italianët dhe italianet pranuan nënshtrimin duke u trajtuar si qytetarë të dorës së dytë në një vend që në thelb i konsideronte si një mish i huaj që duhej mbajtur nën mbikëqyrje të fortë dhe në një pozitë sociale të dorës së dytë. Ku u vranë shpirtërisht dyfish nga atdheu i tyre (Italia) por dhe nga Shqipëria komuniste që tashmë kishin lidhur të ardhmen e tyre duke zgjedhur me apo pa dëshirë të jetonin për hirë të familjes këtu. Autori nuk e justifikon heshtjen e autoriteteve italiane për ta, ku në faqen 121 konkludon se:” Mungesa e impenjimit nga ana e autoriteteve italiane ndaj qytetarëve të vendit tonë në Shqipëri do të mund të justifikohej vetëm në se do të kishin ekzistuar dy kushte të veçanta: mungesa e marrëdhënieve normale diplomatike midis të dy vendeve dhe pamundësia për të pasë lajme të tyre dhe për të njohur numrin e tyre të saktë, identitetin dhe vendbanimet e tyre. Mirëpo asnjë nga këto kushte nuk ishte i pranishëm dhe historikisht asnjë justifikim s’mund të qendrojë. Shteti italian kishte dijeni dhe kishte mundësi të vepronte. Ekzistonin mundësitë diplomatike dhe politike. Natyrisht është e pamundur të dish se cili do të kishte qenë rezultati i një ndërhyrjeje, por kjo nuk justifikon heshtjen dhe mosinteresimin nga ana e tij. Ajo që ka munguar ishte vullneti politik”.

Libri mbyllet me çështjen “Riatdhesimi” ndërkohë komunizmi po lëngonte në shtratin e vdekjes, dhe këtu fillon mbarimi i harresës për disa dekada të italianëve që mbetën në Shqipëri. Si dhe shkruan për operacionin C.O.R.A për riatdhesimin e plotë të iniciuar nga qeveria italiane. Tashmë fillonte një dramë tjetër ajo e përshtatjes me atdheun Italinë, takimi me familjarët. Siç e përshkruan autori në fq 131-132: “ Të riatdhesuarit e kuptuan shpejt se problemet e tyre nuk kishin marrë fund. Kthimi në Itali, largimi nga një vend në tatëpjetë, një e kaluar mundimesh dhe vuajtjesh, nuk mjaftonin. Atdheu i ri e i vjetër që e kishin ëndërruar dhe fantazuar, nuk doli ashtu si e prisnin, por si ishte në realitet: një vend i çorganizuar, me ligje të komplikuara dhe në një fazë krize dhe konfuzioni ku ksenofobia dhe racizmi i hapur dhe i fshehtë po nxirrte kryet kërcenueshëm pikërisht ndaj atyre që vinin nga bregu i tjetër i kanalit të Otrantos. Të gjithë këta faktorë sigurisht nuk e lehtësuan integrimin në realitetin e ri”.

Duke përgezuar autorin Buonapace dhe bashkëpunëtorët e tij. Besoj se ky libër do jetë vetëm fillimi i zbardhjes së një prej episodeve më të dhimbshme të persekutimit komunist, i cili e filloi me armiqtë e partisë, shqiptarë e të huaj dhe e mbylli dukë ngrënë kokën e vet.

Studiuesit e rinj shqiptarë në Forumin e Dytë Ndërkombëtar Filologjik për Studentë dhe Doktorantë

Më 17-20 nëntor në Universitetin e Sofjes “Shën Kliment Ohridski” u mbajt Forumi i Dytë Ndërkombëtar Filologjik për Studentë dhe Doktorantë. Organizuar nga Fakulteti Filologjik ai u jep mundësi sfiduesve të rinj nga vende dhe universitete të ndryshme të paraqesin hulumtimet e tyre shkencore, të cilat të komentohen nga një juri eksperte. Në kuadrin e tij morën pjesë 220 studiues të rinj nga 20 shtete të Evropës, Kina dhe India, të cilët u shkëmbyen përvojë me shkencëtarë të shquar bullgarë. Ndër pjesëmarrësit ishin edhe Ylberta Halili, Vjosa Osmani dhe Afërdita Abdullahi. Dëgjoni mendimet e tyre për forumin dhe kumtesat që i mbajtën në mes të sesioneve shkencore të së shtunës.


http://82.119.84.123/storage/RadioBulgaria/Albanska/Obshtestvo/Audio01_alb_21_11_16.mp3

Afërdita Abdullahi, Ylberta Halili dhe Vjosa Osmani në Degën e Ballkanistikës të Universitetit të Sofjes