Vladimir Putin ka urdhëruar hyrjen e trupave ruse në territoret e Ukrainës Lindore të kontrolluara nga separatistët pro-Moskës duke e përshkruar këtë si një mision “paqeruajtës”.
Urdhri erdhi vetëm pak orë pasi vetëm disa orë pasi presidenti rus firmosi dekretet për njohjen e pavarësisë së rajoneve të mbështetura nga Moska. Është e paqartë nëse këto lëvizje të forcave të Moskës shënojnë fillimin e një pushtimi të Ukrainës, për të cilin udhëheqësit perëndimorë kanë paralajmëruar për javë të tëra.
Por shumë zyrtarë amerikanë dhe perëndimorë paralajmëruan se ky mund të jetë hapi i parë i një operacioni më të madh ushtarak dhe një sulmi gjithëpërfshirës të Rusisë ndaj vendit fqinj. Ambasadorja e SHBA në OKB Linda Thomas-Greenfield, e cituar nga CNN, tha në një takim urgjent të Këshillit të Sigurimit të OKB-së të hënën në mbrëmje se njohja e rajoneve pro-Moskës nga Putin ishte një “përpjekje për të krijuar një pretekst për një pushtim të mëtejshëm”.
Pretendimi se forcat ruse po hyjnë atje si “paqeruajtëse” është “marrëzi”. Ne e dimë shumë mirë se çfarë janë ata në të vërtetë,” tha Thomas-Greenfield. Presidenti Zelensky deklaroi se nuk e pranojnë lëshimin e dy territoreve, ndërsa tha se pret ndihmë të efektshme nga perëndimi.
Zelensky: Kufijtë ndërkombëtarë të Ukrainës mbeten në fuqi pavarësisht deklarave ruse. Ne nuk do t’i dhurojmë asgjë, askujt. Pres ndihmën e perëndimit; tani do të tregohet se kush është “një mik i vërtetë dhe partner”, dhe kush do të vazhdojë do ta frikësojë Rusinë vetëm me fjalë. 44 vjeçari theksoi, se Ukraina do t’i qëndrojë besnike rrugës diplomatike, ndërsa ka thirrrur një samit urgjent të formatit të Normandisë, edhe pse thotë se vendi i tij nuk i druhet pushtimit dhe se rusët do të hasin në rezistencë të fortë.
Kapiteni është i fundit që braktis anijen në mbytje, por ky nuk do të jetë rasti i Volodimir Zelenskyt nëse Rusia vendos të pushtojë Ukrainën.
Zyrtarët e administratës Biden kanë diskutuar me qeverinë ukrainase planet që presidenti Volodymyr Zelenskyy të largohet menjëherë nga Kievi sapo të fillojë mësymja e Moskës.
Sipas planit, ai do të zhvendoset në Lviv në Ukrainën perëndimore, rreth 50 milje nga kufiri polak, aty ku u dërgua dhe stafi i ambasadës amerikane pohuan burime që janë në dijeni të këtij propozimi. Presidenti Joe Biden dhe Zelenskyy komunikuan në telefon të hënën, e me sa duket, edhe lëvizjet që e presin kreun e shtetit ukrainas kanë qenë pjesë e bisedës. SHBA evakuoi pjesën më të madhe të stafit të ambasadës së saj në Kiev më 12 shkurt dhe zhvendosi operacionet në Lviv për shkak të shqetësimeve të sigurisë në lidhje me forcimin e vazhdueshëm ushtarak të Rusisë në kufirin ukrainas. Zyrtarët amerikanë po paralajmërojnë tani për një pushtim të afërt e thonë se forcat ruse mund të arrijnë shpejt në Kiev.
Një zëdhënës i Zelenskyt sakaq mohon që të jetë diskutuar largimi i mundshëm i tij e tha se nuk është në dijeni nëse ka pasur bisedime të tilla mes zyrtarëve të nivelit më të ulët në qeveritë e SHBA-së dhe Ukrainës. Pavarësisht komenteve të Zelenskyy në javët e fundit se qeveria e SHBA dhe ajo perëndimore po mbivlerësonin kërcënimin e një ofensive ruse, qeveria e tij është përgatitur në mënyrë diskrete për një sulm të mundshëm ushtarak rus dhe ka zhvendosur infrastrukturën e ndjeshme të IT dhe elementët e komandës ushtarake jashtë Kievit. Ndërsa përpiqet të shmangë nxitjen e panikut në deklaratat e saj publike, qeveria ukrainase gjithashtu është përpjekur t’u tregojë rusëve se ata do të përballen me rezistencë të ashpër.
Njohja e pavarësisë së rajoneve të Donetskut dhe Luhanskut nga ana e Moskës, u prit me festime në këto dy krahina të Ukrainës Lindore, të kontrolluara prej vitesh nga separatistët pro-rusë.
Por ky hap i Vladimir Putin është kritikuar ashpër nga BE-ja, që e cilësoi një akt lufte. Komisionari Europian për Drejtësinë ,Didier Reynders, deklaroi se nga ky moment, blloku është i gatshëm të vendosë sankione kundër Moskës.
Duke folur për transmetuesin belg, RTBF, Reynders sqaroi se për këtë, do të nevojitet që të ketë pajtueshmëri unanime mes vendeve anëtare. Masat sipas tij, do të vijnë duke u shtuar gradualisht, vnë varësi të veprimeve ruse. Lloji i parë i sanksioneve mund të lidhet me ndalesën e udhëtimeve ndaj individëve të caktuar dhe sanksione kundër subjekteve ekonomike, përmes konfiskimit të aseteve në Europë dhe më tej.
Përveç kësaj, Reynders ka thënë “se do të jetë e nevojshme të garantohet që nuk do të ketë më importim të mallrave dhe shërbimeve nga Rusia, sic është energjia, ndërsa do të ndërpritet qasja globale e Rusisë në shërbimet financiare”.“Gjithçka është në tavolinë”, deklaroi ai.
Ndërkohë, edhe sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, i dënoi veprimet e Rusisë –duke theksuar se kjo lëvizje “vetëm sa minon” më shumë sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainë.
Shefi i shërbimeve sekrete të Rusisë është përballur me një situatë mjaft të sikletshme për të.
Përballë këmbënguljes së presidentit Vladimir Putin që t`i përgjigjej nëse e mbështeste apo jo vendimin e tij për të njohur si të pavarura dy rajonet separatiste të Ukrainës Lindore të mbështetura nga Kremlini, Sergei Naryshkin nisi të belbëzonte.
Videoja që tregon këtë moment, u përhap me shpejtësi në rrjet.
Incidenti me shefin e Shërbimit të Inteligjencës së Jashtme të Rusisë, ndodhi gjatë një takimi të Këshillit rus të sigurisë të hënën, kur Putin nisi t`i pyeste një e nga një secilin prjj anëtarëve. Naryshkin duket po ngurronte e nuk po shprehej qartë. Putini e ndërpret disa herë.
Sipas The Guardian, presidenti poi bënte presion që të mbështeste njohjen e Donetskut dhe Luhanskut si shtete të pavarura dhe jo si pjesë të Ukrainës.
Ai madje insistoi dy herë që Naryshkinin të “fliste hapur “. Ky i fundit u përgjigj se mbështeste idenë që rajonet “të bëheshin pjesë e Rusisë”, duke e shtyrë Putinin t’i thoshte se nuk po diskutohej kjo aktualisht dhe se në shqyrtim, ishte vetëm pavarësia e tyre.
Presidenti amerikan Joe Biden reagoi me shpejtësi pas vendimit të homologut rus, Vladimir Putin për të njohur mëvetësinë e dy rajoneve separatatiste në lindje të Ukrainës, një lëvizje kjo të cilën me gjasë mund ta përdorë dhe si pretekst për pushtimin e paralajmëruar prej kohësh nga SHBA se mund të ndodhë në çdo moment.
Shefi i Shtëpisë së Bardhë njoftoi lëshimin e një urdhri ekzekutiv i cili do të “ndalojë cdo investim të ri, tregtinë dhe financimin nga Shtetet e Bashkuara të personavë të lidhur me dy provincat e kontrolluara prej vitesh tashmë nga mbështetës të Moskës, Donetsk and Luhansk.
Jen Psaki : Urdhri autorizon sanksionimin e çdo personi që operon në ato zona të Ukrainës. Shpejt, do të ketë dhe masa të tjera shtesë të lidhura me atë shkelje flagrantë të angazhimeve ndërkombëtare të Rusisë.
Shtëpia e Bardhë megjithatë sqaroi se sanksionet në fjalë nuk janë saktësisht ato për të cilat SHBA-ja paralajmëron prej javësh. Tërmeti i vërtetë i masave ndëshkuese që përmend Washingtoni do të nisë nëse Moska fillon një sulm të përgjithshëm mbi shtetin fqinj. Ai thuhet se do ta gjymtojë sektorin bankar të Rusisë, duke i reduktuar aksesin në tregje e duke shënjestruar vetë Putinin dhe njerëzit afër tij. Një dite më parë, presidenti rus njohu si të pavarura dy rajone separatiste në Ukrainën lindore, duke përshkallëzuar një krizë që Perëndimi druhet se do të shkaktojë një luftë madhore. Putin e përshkroi Ukrainën si pjesë integrale të historisë së Rusisë dhe tha se Ukraina lindore ishte tokë e lashtë ruse dhe se ai kishte besim se populli rus do ta mbështeste vendimin e tij. Pak orë më vonë, shefi i Kremlinit urdhëroi forcat ruse “të ruajnë paqen në Ukrainën lindore”. Por nuk është menjëherë e qartë nëse dhe kur trupat do të hyjnë në këtë vend.
Vendimi i Moskës për të mbështetur pavarësinë e Donetskut dhe Luhanskut, duket se mbushi edhe kupën e durimit të Gjermanisë.
Kancelari gjerman Olaf Scholz ka urdhëruar ministrinë e ekonomisë të bllokoje procesin e certifikimit të gazsjellësit “Nord Stream II”, pavarësisht rëndësisë së madhe që ky projekt ka për vendin e tij.
“Vendimi tingëllon si teknik, por është një hap i nevojshëm administrativ, në mënyrë që të mos ndodhë certifikimi i tubacionit. Pa këtë certifikim ‘Nord Stream II’ nuk mund të hyjë në funksion”, u tha Scholz gazetarëve në Berlin.
Putin më herët i kërkoi ministrit të Mbrojtjes, Sergey Shoygu që të “siguronte paqen, siç e paraqiti ai, në rajonet separatiste në Lindje të Ukrainës. Frika tani është se kjo mund të përdoret si pretekst për një sulm më të gjerë të Moskës mbi vendin fqinj, në kufirin me të cilin me dhjetëra mijëra trupa ruse presin vetëm një shenjë nga Kremlini për të nisur mësymjen.
Punimet për ndërtimin e Nord Stream 2 nisën në maj 2018 dhe përfunduan shtatorin e vitit të kaluar. Me anë të gazsjellësit 1200 kilometra të gjatë, i cili përbëhet nga dy tubacione, Gjermania pritet të merrte nga Rusia më shumë gaz se deri tani. Por, tashmë është e paqartë se kur në këto tubacione, do të rrjedhë gaz vertet.
Edhe pse çështja e pronës së Manastirit të Deçanit – i cili ndodhet rreth 100 kilometra në perëndim të Prishtinës – ka gati gjashtë vjet që është “zgjidhur juridikisht”, problematika mbetet e papërfunduar.
Prej vitesh, ajo endet midis pushtetit gjyqësor dhe atij ekzekutiv të Kosovës.
Më 4 shkurt, kryeministri aktual i Kosovës, Albin Kurti, përsëriti qëndrimin e tij se vendimi i Gjykatës Kushtetuese të Kosovës, për t’i detyruar autoritetet lokale të Deçanit që t’ia kthejnë Manastirit të Deçanit 24 hektarë tokë dhe pyje, është i bazuar në “politikën diskriminuese” të Qeverisë së Serbisë, të vitit 1997.
Udhëheqësi i atëhershëm serb, Sllobodan Millosheviq, mori vendim për t’ia dhuruar atë pronë Manastirit.
Kurti tha se Qeveria e tij do të përpiqet t’i ruajë të drejtat legjitime të Manastirit të Deçanit, por shtoi se edhe liderët fetarë duhet të bëjnë pjesën e tyre, gjegjësisht të kërkojnë zgjidhje përmes dialogut dhe marrëveshjes me popullatën lokale në Deçan.
Autoritetet lokale në Deçan besojnë se 24 hektarët tokë dhe pyje janë të ndërmarrjeve shoqërore “Apiko” dhe “Iliria” dhe me këmbëngulje refuzojnë zbatimin e vendimit të Gjykatës Kushtetuese, i cili është marrë në maj të vitit 2016 dhe është përfundimtar dhe obligues për të gjitha palët.
Këto autoritete konsiderojnë se Gjykata Kushtetuese e legalizoi vendimin e Millosheviqit.
Reagimi i Dioqezës
Dioqeza e Rashkës dhe Prizrenit reagoi ashpër ndaj deklaratës së fundit të kryeministrit të Kosovës, duke vlerësuar se autoritetet kosovare po bëjnë “fushatë sistematike të diskriminimit dhe armiqësisë së hapur ndaj Kishës Ortodokse Serbe”.
Dioqeza tha se zbatimi i vendimit të Gjykatës për pronën e Manastirit të Deçanit është “kusht për të treguar se dialogu nuk është vetëm një shfaqje për kamera dhe për zyrtarët e huaj”.
Pjesëtarët e KFOR-it bëjnë roje pranë Manastirit të Deçanit.
Sipas kësaj dioqeze, Kisha Ortodokse Serbe në Kosovë trajtohet si institucion politik ose si diçka përmes së cilës ushtrohet ndikim politik, gjë që, siç thuhet në deklaratë, nuk ka asnjë bazë.
“Ne besojmë se nuk ka asnjë procedurë, nga viti 2000, që është ndjekur kaq shumë dhe është kaq e politizuar, jo nga Kisha jonë, por nga institucionet vendore”, tha Dioqeza e Rashkës dhe Prizrenit.
Vendimi i Gjykatës Kushtetuese
Procesi gjyqësor për çështjen se kujt i takojnë 24 hektarë tokë dhe pyje – ndërmarrjeve shoqërore “Apiko” dhe “Iliria” apo Manastirit mesjetar të Deçanit – zgjati nga viti 2000 deri në vitin 2016, kur Gjykata Kushtetuese vendosi në favor të Manastirit.
Gjykata Kushtetuese, asokohe, hodhi poshtë vendimin e Kolegjit të Apelit të Dhomës së Posaçme të Gjykatës Supreme të Kosovës, të vitit 2015, për kthimin e lëndës në Gjykatën Themelore në Deçan dhe konstatoi se vendimi i mëparshëm i Gjykatës Supreme i vitit 2012, i cili vërtetonte pronësinë e Manastirit mbi tokën e kontestuar, është “res judicata”, apo gjykim i formës së prerë.
Në fund të shtatorit të vitit të kaluar, Gjykata Kushtetuese e Kosovës deklaroi se vendimi i saj nuk ishte zbatuar dhe i bëri thirrje Prokurorisë së Shtetit të Kosovës që të ndërmarrë veprime të mëtejme, në përputhje me kompetencat e saj ligjore.
Në vendimin për moszbatimin e aktgjykimit, Gjykata Kushtetuese theksoi se nuk ka juridiksion të vlerësojë përgjegjësinë për moszbatimin e një vendimi të Gjykatës nga organet përgjegjëse, por u tha se një vlerësim i tillë i takon prokurorit të shtetit, në përputhje me Kodin Penal dhe Kodin e Procedurës Penale të Republikës së Kosovës.
Tash e disa vite, bashkësia ndërkombëtare i bën thirrje Qeverisë së Kosovës që të zbatojë vendimin e Gjykatës Kushtetuese dhe të lejojë Manastirin e Deçanit të regjistrojë në kadastër 24 hektarët tokë dhe pyje.
Çka kërkuan përfaqësuesit ndërkombëtarë?
Sekretari amerikan i Shtetit, Antony Blinken, në një letër drejtuar kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti, në mes të janarit, tha se autoritetet në Kosovë duhet t’i respektojnë të drejtat e komuniteteve pakicë dhe kërkoi që të zbatohet vendimi i Gjykatës Kushtetuese të Kosovës.
Pikërisht për presionin ndërkombëtar flet edhe njohësi i zhvillimeve politike në Kosovë, Artan Muhaxhiri:
“Veçanërisht duhet përmendur letra e sekretarit amerikan të Shtetit, Blinken, për shkak të marrëdhënieve shumë specifike ndërmjet Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Kosovës. Situata aktuale ka marrë trajtën e një këmbënguljeje dhe të moslëshuarjes pe nga ana e përfaqësuesve politikë të shteteve të fuqishme dhe për këtë arsye përfaqësuesit e Kosovës, e veçanërisht kryeministri Kurti, janë në pozitë të palakmueshme”.
Kush i zbaton vendimet e Gjykatës Kushtetuese?
Arsim Bajrami, profesor i së Drejtës Kushtetuese në Universitetin e Prishtinës, në një deklaratë të mëhershme për Radion Evropa e Lirë, tha se të gjitha vendimet e Gjykatës Kushtetuese janë të detyrueshme dhe se askush nuk ka të drejtë ankese.
Por, ai theksoi se në Kushtetutën e Kosovës nuk është specifikuar qartë dënimi për ata që nuk e respektojnë vendimin e Gjykatës Kushtetuese.
“Nuk ekziston ndonjë organ përgjegjës për zbatimin e vendimeve [të Gjykatës Kushtetuese], siç është policia apo institucionet e sigurisë”, tha Bajrami.
Çka mund të bëjë Kurti?
Sociologu Artan Muhaxhiri vlerëson se për “tensionet” e tilla ndërmjet Kishës dhe autoriteteve në Kosovë, janë fajtore të dyja palët.
“Përfaqësuesit e Kishës nuk duan ta pranojnë realitetin pas vitit 1999 [pas përfundimit të luftës], e sidomos pas vitit 2008 [kur Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia]. Por, nga ana tjetër, liderët politikë të Kosovës nuk kishin asnjë strategji, si ofertë në formën e alternativave pragmatike”, thotë Muhaxhiri.
Sipas tij, 99 për qind e marrëdhënieve ndërmjet pjesëtarëve të komunitetit serb në Kosovë dhe institucioneve të Kosovës janë të politizuara, andaj është e vështirë të bëhen hapa përpara.
“Besoj se ai [kryeministri Albin Kurti] do të përpiqet të gjejë një mënyrë për të vonuar zbatimin [e vendimit të Gjykatës Kushtetuese] pafundësisht, sepse njohja nga ana e tij e këtij vendimi do të nënkuptonte lëvizje gjigante ideologjike për të – dhe ai nuk e dëshiron këtë, për asnjë çmim”, thotë Muhaxhiri.
A janë shterur të gjitha mundësitë?
Kurti konsideron se nuk janë analizuar të gjitha mundësitë ligjore para se të merret vendimi në favor të Manastirit.
Për të është për t’u habitur që Manastirit të Deçanit i është njohur e drejta e palës në procedurë, por edhe fakti që Gjykata Kushtetuese e Kosovës i është bashkuar procesit, sepse, sipas tij, Manastiri i Deçanit, në kuptimin juridik, nuk ka identitet juridik të pavarur dhe pala tjetër në gjyq duhet të jetë Kisha Ortodokse Serbe.
Por, profesori i së Drejtës Kushtetuese, Kadri Kryeziu, thotë se vendimi i Gjykatës Kushtetuese është një “çështje e përfunduar” dhe se institucionet e Kosovës duhet ta zbatojnë atë.
“Ky rast nuk mund të kthehet në Gjykatën Supreme, sepse vendimet e Gjykatës Kushtetuese janë të formës së prerë, është punë e kryer”, thotë ai dhe shton se është koha që Prokuroria e Kosovës të reagojë për këtë rast.
Kontestet e Kishës Ortodokse Serbe në Kosovë
Manastiri i Deçanit ka edhe një mosmarrëveshje me autoritetet lokale në Deçan, e ajo është ndërtimi i rrugës kryesore Deçan – Plavë. Punimet për ndërtimin e kësaj rruge po zhvillohen përmes Zonës së Mbrojtur të Manastirit dhe janë ndërprerë disa herë me kërkesë të Qeverisë së Kosovës apo të bashkësisë ndërkombëtare.
Gjithashtu, është edhe çështja e kishës së papërfunduar të Krishtit Shpëtimtar në Prishtinë, e cila gjendet në oborrin universitar. Universiteti i Prishtinës pretendon se objekti është ndërtuar ilegalisht në tokën universitare në vitet ’90, gjatë regjimit të Millosheviqit.
Kjo është arsyeja përse Dioqeza e Rashkës dhe Prizrenit e Kishës Ortodokse Serbe në Kosovë është duke zhvilluar kontestin me Universitetin e Prishtinës, që nga viti 2012.
Ndërtimi i kësaj faltoreje nisi në vitin 1992 nga peshkopi i atëhershëm, e më vonë edhe patriarku serb Pavle, por shqiptarët e Kosovës e cilësuan atë si provokim politik.
