Fjalorin e Madh i Gjuhës Shqipe

                                      Nga Flori Bruqi

Në ditën e dytë të Kuvendit Kombëtar për Gjuhën Shqipe kryetari i Akademisë së Shkencave, Akademik PHD Skënder Gjinushi ka paraqitur Fjalorin e Madh të Gjuhës Shqipe, vepër e një pune 4-vjeçare, të ndërmarrë nga Akademia e Shkencave në bashkëpunim me tërë institucionet e kësaj fushe në Shqipëri, Kosovë e Maqedoninë e Veriut. “Nevoja për një fjalor të madh të shqipes kishte lindur me kohë. Shqipja ishte ndër gjuhët e pakta që i mungonte një fjalor i tillë”- tha Gjinushi. Akademia, u shpreh Gjinushi, në kuadër të reformimit të saj, si nxitëse e koordinuese e kërkimit shkencor, veçanërisht në fushën e albanologjisë, zgjodhi të ideojë e drejtojë tri projekte madhore në këtë drejtim, përfshirë dhe hartimin e Fjalorit të Madh të Gjuhës Shqipe.

                         Akademik PhD Skender Gjinushi 

 “Për ndërmarrjen e këtyre iniciativave ajo bashkëpunoi me Akademinë e Shkencave dhe të Arteve të Kosovës, duke e përfshirë atë në protokollin e përbashkët”- tha Gjinushi. Gjinushi shtoi më tej se fillimi i punës e konturimi i projektit u mbështet mbi përvojën e hershme historike të Akademisë së Shkencave, Institutit të Gjuhës dhe të Letërsisë e Departamentit të Gjuhës në hartimin e një sërë fjalorësh deri tek ai i mesëm i vitit 1980. Sipas kryetarit të Akademisë së Shkencave, hartimi i platformës paraprake iu besua akademik Jani Thomait e akademik Valter Memishës, drejtor i Institutit të Gjuhësisë e kryetar i komisionit të përhershëm të gjuhës dhe letërsisë në atë kohë.

1

 “Për të hartuar këtë vepër u ftuan tërë specialistët e fushës në trojet shqiptare e Arbëri, përgjigjja e gatishmëria e tyre, si dhe e qeverisë dhe Kryeministrit për të na besuar e financuar këtë projekt madhor, mundësoi fillimin e punës e kryerjen me kompetencë e në kohën e duhur të kësaj vepre madhore”- tha Gjinushi. Gjinushi tha më tej se për hartimin e saj u ngrit një grup i përbërë nga 55 bashkautorë e 25 hartues, të drejtuar nga një redaksi prej 10 leksikografësh e në ndihmë të saj u krijua një qendër e posaçme, ajo e Botimeve Enciklopedike dhe Albanologjike, tashmë e kthyer në qendër të përhershme, si një organ administrativ e profesional. 

 “Pra, u ngrit një trupë e krahasueshme me dy institute; Instituti i Gjuhës dhe i Letërsisë ka sot 21 punonjës kërkimorë-shkencorë. Kjo, përbëhet nga punonjësit akademikë të Institutit Albanologjik të Prishtinës, Universitetit të Prishtinës, të Tiranës e universitetet e tjera publike në Shqipëri e Maqedoninë e Veriut si dhe të Universitetit të Palermos e të Kozencës”- tha Gjinushi. Më tej Gjinushi tha se për hartimin e tij u krijua një bazë të dhënash elektronike me një fond prej 800 milion njësish, në të cilat u përfshinë tërë fjalorët e mëparshëm e veprat e autorëve më në zë shqiptarë nga Buzuku, Fishta e deri tek Kadareja, si dhe u krijua njësia me specialistë IT dhe të gjuhësisë kompjuterike për të mundësuar hartimin e tij sipas teknologjive më të përparuara të kohës. 

 “Fjalori i madh nuk plotëson vetëm këtë detyrë e përgjegjësi të marrë nga Akademia e Shkencave e gjuhëtarëve, nën drejtimin e akad. Thomait e Memishës, por, përvoja e fituar, baza e të dhënave e krijuar mundëson jo vetëm mbarëvajtjen e tij të vazhdueshme e pasurimin e tij sipas zhvillimit të gjuhës sonë, por vazhdimin e punës për krijimin e thesarit të shqipes; këtë rol ka qendra e re e leksikografisë e themeluar me vendim të Këshillit të Ministrave e të Asamblesë”- tha Gjinushi. Gjinushi tha se fjalori nuk është seleksionues ndaj dialekteve dhe krahinave në përzgjedhjen e fjalëve, të cilat janë përfshirë në fjalor vetëm sipas kritereve shkencore. “Respektimi i gjuhës standarde do të thotë se çdo fjalë duhet shkruar sipas rregullave të saj pavarësisht se cilit dialekt i përket”- u shpreh Gjinushi. 

 Projekti “Fjalor i madh i gjuhës shqipe”, krahas projekteve “Historia e popullit shqiptar” dhe “Enciklopedia shqiptare”, mori miratimin e plotë e mbështetjen e gjithanshme edhe të Qeverisë e drejtpërdrejt të kryeministrit, Edi Rama. Si një projekt qeveritar mbarëkombëtar, ai mori edhe miratimin e Qeverisë së Kosovës. 

 Fjalori u konceptua e përgjithësisht u realizua si një projekt mbarëkombëtar edhe nga institucione të tjera të mirëfillta kërkimore-shkencore: nga Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës, Instituti Albanologjik i Prishtinës, disa universitete e institucione shkencore në Shqipëri, në Kosovë, në Maqedoninë e Veriut, Universiteti i Palermos e Universiteti i Kozencës në Itali etj. 

 Projekti i shtri në 4 vjet. Për të punuan një grup me mbi 55 bashkëpunëtorë e 25 hartues, me një redaksi prej 10 leksikografësh me përvojë. Por shqipja e kishte të domosdoshme e të ngutshme hartimin e një fjalori të madh. Ajo ishte ndër të rrallat gjuhë që nuk kishte një fjalor të tillë. Përdoruesi i saj si qytetar i thjeshtë, si shtetar, si politikan, si student, si mësues, si gazetar, si shkrimtar, si diplomat, si studiues, si përkthyes e kushdo që merret me të, kishte nevojë për një fjalor që të kishte të paktën një sasi fjalësh sa dyfishin e njësive (të fjalëve) të fjalorëve në qarkullim. Vepra u projektua si një Fjalor me 90.000 fjalë e 10.000 njësi frazeologjike, por nga puna e bërë për të krijuar Korpusin / Database-n a kartotekën e veçantë solli lëndë të bollshme dhe në gjendjen e tanishme kemi këtë pasqyrë statistikore 

Lënda leksikografike (fjalori i mirëfilltë) përfshin: – 103.000 fjalë si fjalë-titull (mbi 2.5 herë më shumë se “Fjalori i gjuhës së sotme shqipe”, 1980) – Rreth 5.000 emërtime të pathjeshta për realie (të botës materiale dhe jomateriale) – Rreth 3.000 njësi leksiko-gramatikore “të fshehura: (që nuk dalin në makrostrukturë si njësi të mëvetësishme) – 11.500 njësi frazeologjike – 1.400 shprehje të huaja të paasimiluara – 1.200 shkurtesa / akronime Gjithashtu, në Fjalor janë ndërtuar mbi 40.000 vargje sinonimike, të cilat po plotësohen edhe më gjatë redaktimit e verifikimit të mëtejshëm që po i bëhet veprës Vepra deri tani ka mbi 23.000.000 karaktere dhe hapësira, të cilat kthehen a konvertohen në 9.200 faqe kompjuterike ose në 10.000 faqe A4. 

Përmbledhtas, vepra ka gjithsej 124.000 njësi.

NATO dhe Ukraina bisedime urgjente pas sulmit rus me raketë balistike, kryeministri polak: Konflikti po merr përmasa dramatike

 

  

ATO dhe Ukraina do të zhvillojnë bisedime urgjente të martën pasi Rusia sulmoi qytetin Dnipro me një raketë balistike eksperimentale hipersonike që përshkallëzoi luftën gati 33-mujore.

Konflikti po “hyn në një fazë vendimtare” dhe “po merr dimensione shumë dramatike”, tha të premten Kryeministri i Polonisë, Donald Tusk.

Parlamenti i Ukrainës anuloi një seancë ndërsa u forcuan masat e sigurisë pas sulmit rus të së enjtes në një objekt ushtarak në qytetin Dnipro.

Në një paralajmërim të ashpër për Perëndimin, Presidenti Vladimir Putin tha në një fjalim televiziv kombëtar se sulmi me raketën me rreze të mesme veprimi “Oreshnik” ishte në hakmarrje për përdorimin nga Kievi të raketave amerikane dhe britanike me rreze më të gjatë veprimi, të afta për të goditur më thellë në territorin rus.

Putini tha se sistemet perëndimore të mbrojtjes ajrore do të ishin të pafuqishme ndaj raketës së re ruse.

Zyrtarët ushtarakë ukrainas thanë se raketa që goditi qytetin e Dnipros kishte arritur një shpejtësi prej 13 mijë kilometrash në orë dhe kishte gjashtë mbushje jobërthamore.

Duke folur të premten me zyrtarë të industrisë ushtarake, Presidenti rus Putin tha se Rusia po fillon prodhimin e raketave “Oreshnik”.

“Askush në botë nuk ka armë të tilla”, tha ai. “Herët a vonë edhe vendet e tjera do t’i sigurojnë ato. Jemi të vetëdijshëm se ato janë në zhvillim e sipër”.

Por ai shtoi, “ne e kemi këtë sistem tani. Dhe kjo është e rëndësishme.”

Testimi i raketës do të vazhdojë, “përfshirë në luftime, në varësi të situatës dhe karakterit të kërcënimeve të sigurisë të krijuara për Rusinë”, tha zoti Putin, duke vënë në dukje se ekziston “një rezervë sistemesh të tilla gati për përdorim”.

Ndonëse nuk është një raketë ndërkontinentale, Putini tha se ajo ka efekt shkatërrues të ngjashëm me atë të armëve strategjike apo atyre bërthamore.

Ndërkohë Ministri i Jashtëm çek Jan Lipavský mbërriti për një vizitë në Kiev. Ai postoi një foto nga stacioni hekurudhor i Kievit në rrjetin social X të premten në mëngjes.

“Dua të njihem me gjendjen e ukrainasve përballë bombardimeve, ecurinë e projekteve çeke në terren dhe se si të përdoret më mirë ndihma ndërkombëtare në muajt e ardhshëm”, u shpreh ministri Lipavský.

Zyra e Presidentit Volodymyr Zelenskyy vazhdoi të punojë në përputhje me masat standarde të sigurisë, tha një zëdhënës.

Rusia lëshoi të enjten një raketë të re balistike me rreze të mesme veprimi në përgjigje të përdorimit nga Kievi të raketave me rreze më të gjatë veprimi të dërguara nga SHBA dhe Britania nga Kievi, të afta për të goditur më në thellësi të territorit rus, tha presidenti rus Vladimir Putin në një fjalim të enjten.

Pentagoni konfirmoi se raketa ruse ishte një lloj i ri, eksperimental i raketës me rreze të mesme veprimi, i bazuar në raketën balistike ndërkontinentale RS-26 Rubezh.

Richard Grenell, përfundimisht “larg shqiptarëve”? Trump do e caktojë të dërguar të posaçëm për konfliktin Rusi-Ukrainë

 

  

Presidenti i zgjedhur amerikan, Donald Trump po shqyrton sipas agjencisë së lajmeve Reuters mundësinë që Richard Grenell, ish-shefi i tij i inteligjencës, të caktohet i dërguar i posaçëm i administratën së re për konfliktin Rusi-Ukrainë.

Grenell, i cili ka shërbyer si ambasador amerikan në Gjermani, më pas si i dërguar i posaçëm i Shteteve të Bashkuara për dialogun mes Kosovës dhe Serbisë, dhe si shef për inteligjencë kombëtare në mandatin e parë të Trumpit si president, në periudhën 2017-2021, konsiderohet se mund të luajë një rol kyç në përpjekjet e Trumpit për të ndalur luftën e nisur nga Rusia në Ukrainë.

Edhe pse aktualisht nuk ekziston një pozicioni në administratën amerikane e dedikuar për t’i dhënë fund kësaj lufte, Trump është duke konsideruar krijimin e një posti të tillë, e pohuar kjo nga katër burime të afërta me këto zhvillime. Grenell ka bërë thirrje më parë për krijimin e të ashtëquajturave “zona autonome” si mënyrë për t’i dhënë fund  konfliktit ndërsa e ka lënë të kuptohet se nuk e mbështet anëtarësimin e Ukrainës në NATO në një të ardhme të afërt. Pikërisht një ide e tillë ishte ajo që nxiti pushtimin brutal të Moskës ndaj vendit fqinj.

Pavarësisht raporteve në media, Karoline Leavitt, zëdhënëse e Trumpit në këtë periudhë transizioni, nuk e ka konfirmuar hapur një emërim të tillë, por e bërë të qartë se president ii zgjedhur do t`i bëjë vetë publike vendimet e tij, sic ka ndodhur deri tani me emrat e disa figurave që ka nominuar për pozicione kryesore në administratën e tij të ardhshme, përfshirë Sekretarin e Shtetit, Marco Rubio.

Morgan Adamski, drejtor ekzekutiv i Komandës Kibernetike të Shteteve të Bashkuara, tha se operacionet kibernetike të lidhura me Kinën synojnë të fitojnë një avantazh në rast të një konflikti të madh me Amerikën.

 

Hakerët kinezë po pozicionohen në rrjetet kritike të infrastrukturës kibernetike të Shteteve të Bashkuara për një përplasje të mundshme me Uashingtonin, tha të premten një zyrtar i lartë amerikan i sigurisë kibernetike.

Morgan Adamski, drejtor ekzekutiv i Komandës Kibernetike të Shteteve të Bashkuara, tha se operacionet kibernetike të lidhura me Kinën synojnë të fitojnë një avantazh në rast të një konflikti të madh me Amerikën.

Zyrtarët kanë paralajmëruar se hakerët e lidhur me Kinën kanë komprometuar rrjetet e teknolgjisë së informacionit dhe kanë ndërmarrë hapa për të kryer sulme kibernetike në rast të një konflikti. Aktivitetet e tyre përfshijnë sigurimin e qasjes në rrjetet kryesore për të mundësuar ndërprerje të mundshme si manipulim të sistemeve të ngrohjes, ventilimit dhe ajrit të kondicionuar në dhomat e serverëve dhe ndërprerjen e furnizimeve të energjisë dhe ujit, thanë zyrtarët amerikanë në fillim të këtij viti.

Pekini ka mohuar vazhdimisht angazhimin në operacionet kibernetike që kanë në shënjestër infrastrukturën amerikane. Ambasada kineze në Uashington nuk iu përgjigj menjëherë një kërkese për koment.

Zoti Adamski po u fliste studiuesve në konferencën e sigurisë “Cyberwarcon” në Arlington të Virxhinias. Të enjten, senatori amerikan Mark Warner i tha gazetës Washington Post se ndërhyrjet kibernetike të Kinës në kompanitë amerikane të telekomunikacionit janë nga më të rëndat për këtë sektor të Shteteve të Bashkuara.

Operacioni i spiunazhit kibernetik, i quajtur “Salt Typhoon”, ka përfshirë vjedhjen e të dhënave, ndërhyrjen në infrastrukturën e dy fushatave presidenciale në Shtetet e Bashkuara përpara zgjedhjeve të 5 nëntorit dhe ndërhyrjet në kompanitë e telekomunikacionit, që punojnë me forcat amerikane të zbatimit të ligjit, thanë zyrtarë të FBI-së.

FBI-ja dhe Agjencia e Sigurisë Kibernetike po ofrojnë asistencë teknike dhe informacion për objektivat e mundshëm, thuhet në njoftimin e fundit të FBI-së lidhur më këtë çështje.

Zoti Adamski tha të premten se qeveria amerikane ka “ekzekutuar aktivitete të sinkronizuara në nivel gobal, si në aspektin sulmues ashtu edhe në atë mbrojtës, që janë të përqendruara në degradimin dhe ndërprerjen e operacioneve kibernetike të Kinës në mbarë botën”.

Shembujt publikë përfshijnë ekspozimin e operacioneve kineze në fushën kibernetike, sanksionet, aktakuzat, veprimet e forcave të zbatimit të ligjit dhe këshillimet për sigurinë kibernetike, me të dhëna nga shumë vende, tha zoti Adamski.

Ukraina humb 40% të tokës që kontrollonte në Kurskun rus, Rusia angazhon rreth 59.000 trupa ushtarake në këtë rajon

Flori Bruqi 

Ukraina ka humbur mbi 40 për qind të territorit në rajonin Kursk të Rusisë, kontrollin e të cilit e pati fituar përmes një inkursioni të befasishëm në gusht, ka thënë një burim brenda ushtrisë ukrainase. Sipas këtij burimi, Rusia i ka angazhuar rreth 59.000 trupa ushtarake në rajonin e Kurskut prej inkursionit ukrainas, i cili e pati zënë Moskën të papërgatitur pas dy vjetësh e gjysmë të nisjes së luftës në Ukrainë. “Në fillim kemi pasur kontrollin e 1.376 kilometrave katrorë, tani ky territor është natyrisht më i vogël. Armiku është duke shtuar kundërsulmet”, ka thënë ky burim. 

 “Tani kontrollojmë diku rreth 800 kilometra katrorë. Ne do ta mbajmë këtë territor për aq kohë sa është e përshtatshme ushtarakisht”. Ofensiva në Kursk pati shënuar herën e parë – prej Luftës së Dytë Botërore – të nisjes së një pushtimi tokësor në Rusi nga një forcë e huaj. 

 Me inkursionin në Kursk, Kievi ka synuar të ndalë sulmet ruse në rajonet lindore dhe verilindore të Ukrainës, që të pamundësojë përparimin e ushtrisë ruse në Ukrainë, por edhe që të rrisë pazarin në negociatat e ardhshme për paqe. Megjithatë, forcat ruse është raportuar se janë duke avancuar në rajonin lindor të Ukrainës, Donjeck. Burimi brenda ushtrisë ukrainase ka thënë se rreth 11.000 ushtarë koreanoverorë kanë arritur në rajonin e Kurskut për të mbështetur Rusinë, ndonëse një pjesë e tyre janë ende në fazë trajnimi. Moska, as nuk e ka konfirmuar dhe pas mohuar prezencën e ushtarëve të Koresë së Veriut në Kursk. 

 Perëndimi e ka kritikuar ashpër pozicionimin e forcave koreanoveriore bashkë me ushtarët rusë në luftën kundër Ukrainës dhe ka paralajmëruar se ata mund të jenë shënjestër në sulme. Liderë perëndimorë janë të shqetësuar edhe për thellimin e bashkëpunimit mes Rusisë dhe Koresë së Veriut edhe në fusha tjera. Dy vendet janë nën sanksione të rrepta të Perëndimit. Rusia për nisje të luftës në Ukrainë, në shkurt të vitit 2022, ndërsa Koreja e Veriut për programin e vet të raketave dhe armëve bërthamore.

Ndërsa ofensiva ruse hyn në ditën e saj të 229-të, Al Jazeera ka gjurmuar se ku po zhvillohen luftimet dhe si u arrit deri këtu.

Përmbledhja e situatës në infografikë dhe harta.

Kush kontrollon çfarë në Ukrainë?

Sipas Institutit për Studimin e Luftës, forcat ruse u përpoqën të sulmonin zonat pranë qytetit Kherson. Ata po synojnë vendbanimet e sapoçliruara me “artileri, MLRS dhe aviacion”.

Kush kontrollon çfarë në Ukrainën Lindore?

Forcat ukrainase zmbrapsën më shumë se 30 sulme në zonat Bakhmut dhe Avdiivka. Forcat ruse filluan sulme të pasuksesshme në jugperëndim të qytetit Donetsk, zonës kufitare Kharkiv-Rusi dhe në verilindje të Lyman, sipas Institutit për Studimin e Luftës.

Ku po ikin njerëzit?

Sipas agjencisë së OKB-së për refugjatët, ka pasur më shumë se 13.7 milionë kalime kufitare jashtë Ukrainës që nga fillimi i pushtimit rus. Shumë njerëz kanë kërkuar strehim në vendet fqinje.

Të dhënat e fundit tregojnë 6,628,515 kalime kufitare në Poloni, 1,246,945 në Rumani, 2,852,395 në Rusi, 1,511,020 në Hungari, 836,372 në Sllovaki, 644,246 në Moldavi dhe 16,705 në Bjellorusi.

Shumica e të ikurve kanë qenë gra dhe fëmijë. Burrave të moshës nga 18 deri në 60 vjeç u është kërkuar të qëndrojnë në Ukrainë për të luftuar.

Lufta Ukrainë-Rusi shpjegohet me 10 hapa

1. Nisja e konfliktit

Pas muajsh tensionesh dhe diplomacie intensive, forcat ruse pushtuan Ukrainën. Shpërthime u dëgjuan në të gjithë vendin. Kievi shpalli gjendjen ushtarake, duke thënë se Ukraina do të mbrohet. Më poshtë është një përmbledhje e nisjes së konfliktit.

2. Historia e BRSS

Rusia dhe Ukraina ishin pjesë e 15 republikave sovjetike që përbënin Bashkimin Sovjetik. Pas rënies së Bashkimit Sovjetik në 1991, Ukraina shpalli pavarësinë më 24 gusht. Harta e mëposhtme tregon se kur shpalli pavarësinë secili prej këtyre vendeve.

3. Udhëheqja politike

Pas pavarësisë, Ukraina vendosi të shkëputej nga perandoria ruse për të krijuar lidhje gjithnjë e më të ngushta me Perëndimin.

Gjatë 30 viteve të fundit, Ukraina është udhëhequr nga shtatë presidentë. Vendi ka pasur një rrugë të vështirë drejt demokracisë me dy revolucione, fillimisht në 2005 dhe më pas në 2014. Të dyja herët, protestuesit kundërshtuan supremacinë e Rusisë dhe kërkuan një rrugë për t’u bashkuar me Bashkimin Evropian dhe NATO.

Për krahasim, Rusia është udhëhequr nga tre presidentë, ku Putin ka qenë në detyrë për 17 vjet. Në vitin 2021, Putini, ish-agjenti i shërbimeve të sigurisë KGB të Bashkimit Sovjetik, nënshkroi një ligj që në thelb i mundëson atij të qëndrojë në pushtet deri në vitin 2036.

Putin ka pohuar vazhdimisht se rusët dhe ukrainasit i përkasin “një populli” dhe janë pjesë e “qytetërimit rus” historik që përfshin edhe Bjellorusinë fqinje. Ukrainasit kundërshtojnë pretendimet e tij.

4. Sa të mëdha janë Ukraina dhe Rusia?

Ukraina ka një popullsi prej 44 milionë banorësh, e shtata më e madhe në Evropë. Vendi përfshin 24 rajone. Popullsia e vendit ka rënë që nga vitet 1990 me normat e lindshmërisë ndër më të ulëtat në botë. Që nga viti 2020, shkalla e lindshmërisë së Ukrainës ishte vetëm 1.2. Për kontekstin, në mënyrë që një popullsi të mbetet e qëndrueshme, kërkohet një normë e përgjithshme e lindshmërisë prej 2.1.

Ukraina është vendi i dytë më i madh në Evropë, pas Rusisë. Me 603,550 km katror (233,031 milje katrore), Ukraina është pak më e vogël se shteti amerikan i Teksasit, rreth tre herë më i vogël se India, gjysma e madhësisë së Afrikës së Jugut dhe rreth dy herë e gjysmë më e madhe se Mbretëria e Bashkuar.

5. NATO në Evropë

NATO është aleanca më e fuqishme ushtarake në botë. I përbërë nga 30 vende, roli i tij kryesor është të mbrojë shtetet anëtare me mjete politike dhe ushtarake.

Rusia kundërshton bazat e NATO-s pranë kufijve të saj dhe ka kërkuar garanci me shkrim se NATO nuk do të zgjerohet drejt lindjes. Një nga kërkesat qendrore të Kremlinit është që Ukraina të mos lejohet kurrë të anëtarësohet në NATO, një lëvizje që ajo e konsideron një vijë të kuqe. Shtetet e Bashkuara kanë refuzuar të pranojnë këtë kërkesë.

6. Armatimi ushtarak “kokë më kokë”

Rusia ka një nga ushtritë më të fuqishme në botë dhe renditet ndër pesë shpenzuesit kryesorë të mbrojtjes.

Në vitin 2020, Rusia shpenzoi 61.7 miliardë dollarë për ushtrinë e saj, e cila përbënte 11.4 për qind të shpenzimeve qeveritare. Në krahasim, Ukraina shpenzoi 5.9 miliardë dollarë për forcat e saj të armatosura, ose 8.8 për qind të shpenzimeve të qeverisë, sipas Institutit Ndërkombëtar të Kërkimit të Paqes në Stokholm.

Që nga fillimi i tensioneve, aleatët e NATO-s, të frikësuar nga një pushtim i mundshëm tokësor nga Rusia, kanë rritur mbështetjen për Kievin duke dërguar pajisje ushtarake në Ukrainë.

7. Burimet e naftës dhe gazit

Rusia dhe Ukraina janë të dyja të pasura me naftë dhe gaz. Rusia ka rezervat më të larta të provuara të gazit në botë me 48,938 miliardë metra kub. Më shumë se 70 për qind e rezervave të gazit të vendit mbahen nga Gazprom, një gjigant energjetik në pronësi të shtetit.

Rusia furnizon rreth një të tretën e gazit natyror të Evropës. Sanksionet e SHBA-së për konfliktin mund të prishin atë furnizim, duke përkeqësuar krizën energjetike të Evropës. Më 22 shkurt, Gjermania ndaloi certifikimin e Nord Stream 2, një projekt gazsjellësi rus prej 11.6 miliardë dollarësh, i cili ishte projektuar për të lëvizur 151 milionë metra kub gaz në ditë në Evropë.

Rusia ka gjithashtu disa nga rezervat më të mëdha të provuara të naftës, me 80 miliardë fuçi, ose 5 për qind të totalit botëror.

Ukraina, gjithashtu, ka një rezervë të konsiderueshme nafte dhe gazi, përkatësisht 395 milionë fuçi dhe 349 miliardë metra kub. Vendi ndodhet në udhëkryqin midis Perëndimit dhe Rusisë dhe luan një rol kyç në dërgimin e gazit rus në tregjet evropiane.

8. Eksportet kryesore të Rusisë dhe Ukrainës

Më shumë se një e katërta e eksporteve botërore të grurit vijnë nga Rusia dhe Ukraina. Sanksionet ekonomike ose veprimet ushtarake mund të kenë një efekt të rëndësishëm në koston e ushqimit pasi importuesit kërkojnë të gjejnë alternativa. Rusia eksportoi 407 miliardë dollarë produkte dhe Ukraina 49 miliardë dollarë në 2019.

9. Cilat vende mbështeten më shumë në naftën ruse?

Në vitin 2019, eksportuesit kryesorë në botë të naftës së papërpunuar ishin Arabia Saudite (145 miliardë dollarë), Rusia (123 miliardë dollarë), Iraku (73.8 miliardë dollarë), Kanadaja (67.8 miliardë dollarë) dhe SHBA (61.9 miliardë dollarë).

Kina bleu rreth një të katërtën (27 përqind) të eksporteve totale të naftës ruse me vlerë 34 miliardë dollarë. Megjithatë, duke pasur parasysh nevojat masive të Kinës për energji, kjo përbënte vetëm 16 për qind të importeve të naftës në vend.

Të paktën 48 vende importuan naftë bruto ruse në vitin 2019. Vendet që mbështeten më shumë në naftën ruse janë: Bjellorusia, Kuba, Curacao, Kazakistani, Letonia, secila importon më shumë se 99 për qind të naftës së tyre të papërpunuar nga Rusia.

Grafiku i mëposhtëm tregon se sa nga importet totale të naftës bruto të secilit vend vijnë nga Rusia.

10. Cilat vende blejnë më shumë armë ruse?

Rusia është eksportuesi i dytë më i madh i armëve në botë, pas Shteteve të Bashkuara, duke zënë afërsisht 20 për qind të shitjeve globale të armëve. Midis 2016 dhe 2020, Moska shiti 28 miliardë dollarë armë në 45 vende.

Rusia eksporton gati 90 për qind të armëve të saj në 10 vende. Klienti i saj më i madh, India, bleu 23 për qind të armëve ruse për rreth 6.5 miliardë dollarë gjatë pesë viteve të fundit. Gjysma e importeve totale të armëve të Indisë, 49.3 për qind, vijnë nga Rusia.

Kina është blerësi i dytë më i madh i armëve ruse me 5.1 miliardë dollarë gjatë së njëjtës periudhë, e ndjekur nga Algjeria (4.2 miliardë dollarë), Egjipti (3.3 miliardë dollarë) dhe Vietnami (1.7 miliardë dollarë), sipas Institutit Ndërkombëtar të Kërkimit të Paqes në Stokholm.